New Yorkeko maratoia

New Yorkeko maratoia New York City Marathon
Sorrera	1970 (gizonezkoak) 1971 (emakumezkoak)
Tokia	New York (AEB)
Modalitatea	maratoia
Distantzia	42,195 km
Garaipen gehien	Gizonezkoak: Bill Rodgers (4) Emakumezkoak: Grete Waitz (9)
Errekorrak	Gizonezkoak (2023): 2:04:58 Tamirat Tola Emakumezkoak (2003): 2:22:31 Margaret Okayo
Txapeldunak	Gizonezkoak (2024): Abdi Nageeye Emakumezkoak (2024): Sheila Chepkirui
Webgunea	www.ingnycmarathon.org

Partehartzaileak Verrazano zubitik igarotzen 2005eko edizioan.

Korrikalariak Bronxetik igarotzen.

2013ko ibilbidea.

New Yorkeko maratoia (ingelesez: New York City Marathon) 42,195 kilometroko maratoi bat da, urtero 1970etik New York hirian ospatzen dena. World Marathon Majorseko kide da, munduko sei maratoirik garrantzitsuenak biltzen dituena.

Historia

Lehen maratoia New Yorken ospatu zen 1970ean. Orduan, 127 partehartzaileek zenbait itzuli eman zituzten Central Parkeko Park Driven inguruan. Soilik ehun bat ikuslek ikusi zuten proba garai hartan, Gary Muhrcke estatubatuarrak irabazi zuena 2 ordu 31 minutu eta 38 segundoko denbora eginez. Lehen edizio honetan, soilik 55 partehartzailek amaitu zuten proba. Maratoiak asko eboluzionatu du garai hartatik.

Geroz eta gehiago ziren partehartzaile kopurua hartu ahal izateko, 1976an Fred Lebowk, lasterketaren sortzaileetako bat izan zena, ibilbidea berdiseinatzea erabaki zuen New York hiria osatzen duten bost boroughak zeharkatzeko. Maratoiak ospea lortu zuen 2 urte beranduago Grete Waitz norvegiarrak probako munduko errekorra gainditu zuenean ibilbidea 2 ordu 32 minutu eta 30 segundotan eginez. Neska norvegiar honek beste 9 alditan ere irabaziko zuen proba, guztiak jarraian, guztira 11 aldiz parte hartuz. Orain arte, ez da proba hau 10 aldiz irabazi duen beste inor egon.

2000an ofizialki sortu zen gurpildun aulkietan doazen partehartzaileentzat. 2002ko edizioan emakumezko lasterkari profesionalek gainontzeko partehartzaileek baino 35 minutu lehenago hasi zuten proba.

1970ean sortu zenetik 41 urte pasa ondoren, New Yorkeko maratoia nazioarteko erreferente bat da, partehartzaile gehien dituen lasterketa ez den arren. Arlo honetan Londresko maratoia dago buruan, New Yorkekoak 25.000 eta 30.000 partehartzaile artean dituelarik.

2012ko ekitaldia ez zen jokatu Sandy urakanaren erruz eta 2020an COVID-19 pandemiaren eraginez.

Urtero, gutxi gora-behera 2 milioi ikuslek zuzenean animatzen dituzten korrikalariak New Yorkeko ibilbidean zehar. Maratoia zuzenean ematen da NBC telebista katetik, eta, gutxi gora-behera, 315 milioi ikusle izan ditu.

Lasterketa

Lasterketa Staten Islanden hasten da, eta Verrazano-Narrows zubia zeharkatzen du, trafikoarentzat ixten den maratoiak irauten duen bitartean. Lasterketako lehen minutuetan zehar, zubiak korrikalariz gainezka egiten du, maratoi honen ikurrik adierazgarriena bihurtu dena.

Ibilbidea Brooklynetik igarotzen da, eta jarraian Queensetik. Korrikalariek, orduan, East River ibaia zeharkatzen dute Queensboro Zubitik Manhattan uhartera iristeko. Ibilbideak, orduan, iparralderantz hartzen du Lehen Etorbidetik eta laburki igarotzen da Bronxetik Manhattanera Bosgarren Etorbidetik itzuli baino lehen, eta, azkenik Central Parken amaituz.

Palmaresa

Korrikalariak

Urtea	Gizonezko irabazlea	Denbora	Emakumezko irabazlea	Denbora
1970	Gary Muhrcke	2:31:38
1971	Norman Higgins	2:22:54	Beth Bonner	2:55:22
1972	Sheldon Karlin	2:27:52	Nina Kuscsik	3:08:41
1973	Tom Fleming	2:21:54	Nina Kuscsik	2:57:07
1974	Norbert Sander	2:26:30	Kathrine Switzer	3:07:29
1975	Tom Fleming	2:19:27	Kim Merritt	2:46:14
1976	Bill Rodgers	2:10:10	Miki Gorman	2:39:10
1977	Bill Rodgers	2:11:28	Miki Gorman	2:43:10
1978	Bill Rodgers	2:12:12	Grete Waitz	2:32:30
1979	Bill Rodgers	2:11:42	Grete Waitz	2:27:33
1980	Alberto Salazar	2:09:41	Grete Waitz	2:25:42
1981	Alberto Salazar	2:08:13	Allison Roe	2:25:29
1982	Alberto Salazar	2:09:29	Grete Waitz	2:27:14
1983	Rod Dixon	2:08:59	Grete Waitz	2:27:00
1984	Orlando Pizzolato	2:14:53	Grete Waitz	2:29:30
1985	Orlando Pizzolato	2:11:34	Grete Waitz	2:28:34
1986	Gianni Poli	2:11:06	Grete Waitz	2:28:06
1987	Ibrahim Hussein	2:11:01	Priscilla Welch	2:30:17
1988	Steve Jones	2:08:20	Grete Waitz	2:28:07
1989	Juma Ikangaa	2:08:01	Ingrid Kristiansen	2:25:30
1990	Douglas Wakiihuri	2:12:39	Wanda Panfil	2:30:45
1991	Salvador Garcia	2:09:28	Liz McColgan	2:27:32
1992	Willie Mtolo	2:09:29	Lisa Ondieki	2:24:40
1993	Andrés Espinosa	2:10:04	Uta Pippig	2:26:24
1994	German Silva	2:11:21	Tegla Loroupe	2:27:37
1995	German Silva	2:11:00	Tegla Loroupe	2:28:06
1996	Giacomo Leone	2:09:54	Anuta Catuna	2:28:18
1997	John Kagwe	2:08:12	Franziska Rochat-Moser	2:28:43
1998	John Kagwe	2:08:45	Franca Fiacconi	2:25:17
1999	Joseph Chebet	2:09:14	Adriana Fernandez	2:25:06
2000	Abdelkhader El Mouaziz	2:10:09	Ludmila Petrova	2:25:45
2001	Tesfaye Jifar	2:07:43	Margaret Okayo	2:24:21
2002	Rodgers Rop	2:08:07	Joyce Chepchumba	2:25:56
2003	Martin Lel	2:10:30	Margaret Okayo	2:22:31 (R)
2004	Hendrik Ramaal	2:09:28	Paula Radcliffe	2:23:10
2005	Paul Tergat	2:09:30	Jelena Prokopcuka	2:24:42
2006	Marilson Gomes dos Santos	2:09:58	Jelena Prokopcuka	2:25:05
2007	Martin Lel	2:09:04	Paula Radcliffe	2:23:08
2008	Marilson Gomes dos Santos	2:08:43	Paula Radcliffe	2:23:56
2009	Meb Keflezighi	2:09:15	Derartu Tulu	2:28:52
2010	Gebre Gebremariam	2:31:38	Edna Kiplagat	2:28:20
2011	Geoffrey Mutai	2:05:06	Firehiwot Dado	2:23:15
2012	Ez zen jokatu¹
2013	Geoffrey Mutai	2:08:24	Priscah Jeptoo	2:25:07
2014	Wilson Kipsang	2:10:59	Mary Keitany	2:25:07
2015	Stanley Biwott	2:10:34	Mary Keitany	2:24:25
2016	Ghirmay Ghebreslassie	2:07:51	Mary Keitany	2:24:26
2017	Geoffrey Kamworor	2:10:53	Shalane Flanagan	2:26:53
2018	Lelisa Desisa	2:05:59	Mary Keitany	2:22:48
2019	Geoffrey Kamworor	2:08:13	Joyciline Jepkosgei	2:22:38
2020	Ez zen jokatu²
2021	Albert Korir	2:08:22	Peres Jepchirchir	2:22:39
2022	Evans Chebet	2:08:41	Sharon Lokedi	2:23:23
2023	Tamirat Tola	2:04:58 (R)	Hellen Obiri	2:27:23
2024	Abdi Nageeye	2:07:39	Sheila Chepkirui	2:24:35

• ¹ Sandy urakanarengatik bertan behera utzi zen 2012ko ekitaldia.
• ² 2020. urteko ekitaldia bertan behera gelditu zen COVID-19 pandemiaren eraginez.

Gurpildun aulkiak

Urtea	Gizonezko irabazlea	Denbora	Emakumezko irabazlea	Denbora
2000	Kamel Ayari	1:53:50	Anh Nguyen Thi Xuan	2:46:47
2001	Saúl Mendoza	1:39:29	Francesca Porcellato	2:08:51
2002	Krige Schabort	1:38:27	Cheri Blauwet	2:14:39
2003	Krige Schabort	1:32:19	Cheri Blauwet	1:59:30
2004	Saúl Mendoza	1:33:16	Edith Hunkeler	1:53:27
2005	Ernst van Dyk	1:31:11	Edith Hunkeler	1:54:52
2006	Kurt Fearnley	1:29:22	Amanda McGrory	1:54:19
2007	Kurt Fearnley	1:33:58	Edith Hunkeler	1:52:38
2008	Kurt Fearnley	1:44:51	Edith Hunkeler	2:06:42
2009	Kurt Fearnley	1:35:58	Edith Hunkeler	1:58:15
2010	David Weir	1:37:29	Tatyana McFadden	2:02:22
2011	Masazumi Soejima	1:31:41	Amanda McGrory	1:50:25
2012	Ez zen jokatu¹
2013	Marcel Hug	1:40:14	Tatyana McFadden	1:59:13
2014	Kurt Fearnley	1:30:55	Tatyana McFadden	1:42:16
2015	Ernst van Dyk	1:30:54	Tatyana McFadden	1:43:04
2016	Marcel Hug	1:35:44	Tatyana McFadden	1:47:43
2017	Marcel Hug	1:37.17	Manuela Schar	1:48:09
2018	Daniel Romanchuk	1:36.21	Manuela Schar	1:50:27
2019	Daniel Romanchuk	1:37.24	Manuela Schar	1:44:20
2020	Ez zen jokatu²
2021	Marcel Hug	1:31:24	Madison de Rozario	1:51:01
2022	Marcel Hug	1:25:26	Susannah Scaroni	1:42:43
2023	Marcel Hug	1:25:29	Catherine Debrunner	1:39:32
2024	Daniel Romanchuk	1:36.31	Susannah Scaroni	1:48:05

• ¹ Sandy urakanarengatik bertan behera utzi zen 2012ko ekitaldia.
• ² 2020. urteko ekitaldia bertan behera gelditu zen COVID-19 pandemiaren eraginez.

Garaipenak

Gizonezkoak

Lasterkaria	Garaipenak	Urteak
Bill Rodgers	4	1976, 1977, 1978, 1979
Alberto Salazar	3	1980, 1981, 1982
Tom Fleming	2	1973, 1975
Orlando Pizzolato	2	1984, 1985
Germán Silva	2	1994, 1995
John Kagwe	2	1997, 1998
Martin Lel	2	2003, 2007
Marílson Gomes dos Santos	2	2006, 2008
Geoffrey Mutai	2	2011, 2013
Geoffrey Kamworor	2	2017, 2019

Emakumezkoak

Lasterkaria	Garaipenak	Urteak
Grete Waitz	9	1978, 1979, 1980, 1982, 1983, 1984, 1985, 1986, 1988
Mary Keitany	4	2014, 2015, 2016, 2018
Paula Radcliffe	3	2004, 2007, 2008
Nina Kuscsik	2	1972, 1973
Miki Gorman	2	1976, 1977
Tegla Loroupe	2	1994, 1995
Margaret Okayo	2	2001, 2003

Gurpildun aulkiak

• Gizonezkoak:

Lasterkaria	Garaipenak	Urteak
Marcel Hug	6	2013, 2016, 2017, 2021, 2022, 2023
Kurt Fearnley	5	2006, 2007, 2008, 2009, 2014
Daniel Romanchuk	3	2018, 2019, 2024
Krige Schabort	2	2002, 2003
Saúl Mendoza	2	2001, 2004
Ernst van Dyk	2	2005, 2015

• Emakumezkoak:

Lasterkaria	Garaipenak	Urteak
Edith Hunkeler	5	2004, 2005, 2007, 2008, 2009
Tatyana McFadden	5	2010, 2013, 2014, 2015, 2016
Amanda McGrory	3	2006, 2011, 2017
Manuela Schar	3	2017, 2018, 2019
Cheri Blauwet	2	2002, 2003
Susannah Scaroni	2	2022, 2024

Kanpo estekak

• (Ingelesez)New Yorkeko maratoiaren webgune ofiziala

• Datuak: Q752138
• Multimedia: New York City Marathon / Q752138