Rosa Bonheur

Rosa Bonheur
	; Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Marie-Rosalie Bonheur Juana Maria Maribel
Jaiotza	Bordele, 1822ko martxoaren 16a
Herrialdea	Frantzia
Heriotza	Thomery, 1899ko maiatzaren 25a (77 urte)
Hobiratze lekua	Père Lachaise hilerria
Familia
Aita	Raymond Bonheur
Ama	Sophie Marquis
Bikotekidea(k)	ikusi Nathalie Micas; Anna Elizabeth Klumpke;
Haurrideak	ikusi Auguste Bonheur (en) ; Isidore Bonheur (en) ; Juliette Bonheur;
Hezkuntza
Hizkuntzak	frantsesa
Irakaslea(k)	Raymond Bonheur
Ikaslea(k)	ikusi Alfred-Édouard Billioray (mul) ;
Jarduerak
Jarduerak	margolaria, eskultorea, marrazkilaria, artista eta eskola zuzendaria
Lantokia(k)	Paris
Enplegatzailea(k)	École nationale gratuite de dessin pour les jeunes filles (en) (1849ko martxoa - 1860)
Lan nabarmenak	ikusi Neversen goldatzen; Gray Horse in Green (en) ; Ten Studies of a Ram (en) ; Zaldi feria (Bonheur);
Jasotako sariak	ikusi Ohorezko Legioko ofiziala ; Order of Saint Charles (1865) ; Elisabet Katolikoaren Ordena (1880) ; Order of Leopold (1880) ; Cross of Merit for Art and Science (Saxe-Coburg and Gotha) (1885) ; Knight of the Order of Saint James of the Sword (1890) ; Officer of the Order of Saint James of the Sword (1894) ;
Influentziak	Saint-Simonianism (en)
Mugimendua	naturalismoa; Errealismoa
Genero artistikoa	animal art (en)

Rosa Bonheur, jaiotzez Marie-Rosalie Bonheur, (Bordele 1822 martxoaren 16a- Thomery 1899ko maiatzaren 25a) Frantziako margolari eta eskultorea izan zen, 'animalière' deitua izan zen bere langintza munduan,^[1] animaliak erretratatzen baitzituen gai faborito gisa. Errealismoa landu zuen, kontrol tekniko handiarekin.

XIX. mendean emakumezko artista ezagunena edo puntakoena izan zen kontsideratua.^[2]

Bere margolanik ezagunena Goldea Nivernais eskualdean da, lehenik 1848ko Parisko Saloian ikusi zena eta gaur egun Parisko Musée d'Orsay-n dagoena.

Ibilbidea

Lehen urteak

Sophie Marquis-en eta Raymond Bonheur, ^[3] marrazkilariaren alaba zen. Aitarekin eta Léon Cogniet-en tailerrean trebatu zen.^[4] Bere neba-arrebak hauexek izan ziren: Auguste Bonheur paisaia eta animalien pintorea, Isidore Bonheur eskultorea eta Juliette Bonheur, animalien margolaria.^[5]

Amak aita ezezaguna zuen, eta Bordeleko merkatari aberats batek adoptatu zuen. Bonheur-ek uste zuen bere jatorriaren misterioak estatu-sekreturen bat ezkutatzen zuela, odol errealekoa zela, baina, gaur egun, badakigu haren babeslea, Dublan de Lahet, benetan bere aitona zela.^[6]

Bonheur familia Saint-Simonianoen talde politikoari atxiki zitzaion. Talde horrek gizonen eta emakumeen arteko berdintasun-hezkuntza sustatzen zuen.^[6] Rosak ikasteko arazoak izan zituen, eta alfabetoa memorizatzen laguntzeko, amak letra bakoitzerako animalia bat aukeratzea eta marraztea proposatu zion. Hau izan zen marrazketarako talentua garatzeko aukera, baita animalienganako lehentasuna ere, horiek izan baitziren beren lan guztien gaia.^[1]

Gurasoek harreman onak izan zituzten Bordelen erbesteratutako espainiarrekin, hala nola Francisco de Goya eta Leandro Fernández de Moratín. Azken horrek “ma boule ronde” (nire bola biribila) deitzen zion Bonheuri.^[4]

Hainbat urte eman zituen mendian, Château Grimonten (Quinsac), Bordeletik gertu, eta han marimutil ospea irabazi zuen. "Neu nintzen mutilik mutilena" esaten zuen. Izen horrek bizitza osoan jarraitu zion eta ez zuen gezurtatzen, ile motza baitzuen eta habanoak erretzen baitzituen.

Paris eta arrakasta profesionala

1828an, Parisera joan zen bere familiarekin, eta han sortu zuen bere aitak emakumezkoentzako eskola.^[3] Hiltegiak bisitatu zituen disekzioak aztertzeko eta animalien anatomiako arkatzez zirriborroak egiteko. Anatomia eta osteologiako unibertsitate-eskoletara ere joan zen entzule gisa.^[6] Sasoi horretan, Etienne Geoffroy Saint-Hilaire eta Isidore Geoffroy Saint-Hilaire zoologoak eta naturalistak ezagutu zituen.

1843an eta 1844an, Roueko Erakusketan dominak lortu zituen.^[3] Lehen erakusketa 1843an Salonen izan zen. Salonen ere lortu zituen Hirugarren mailako domina 1845ean eta urrezko domina 1848an.^[4] Hurrengo urtean, Labourage nivernais (euskaraz Nivernaisen goldean, Orsay Museoa), estatuaren enkargua egin zuen erakusketarako.

1849an Raymond Bonheur aitaren heriotzak, aitak fundatutako eskolaren ardura hartzera behartu zuen.

1853ko Aretoan aurkeztutako Zaldi Azoka lanarekin (MET, New York), nazioarteko ospea izan zuenez, bidaiak egiteko balio izan zion eta Victoria erregina bezalako pertsona ospetsuak aurkeztu zizkioten. Eugenia enperatrizea ere ezagutu zuen, baita Cody koronela ere (Buffalo Bill), siouxen panoplia bat eskaini ziona.

Rosa Bonheurren lan-baimena gizon janzteko

1857an, poliziak baimena eman zion jendaurrean galtzak jantzita agertzeko, lanean ari zela emakume-arropak traba ez egiteko, ganadu-azoketara joaten baitzen, eta hantxe jasotzen baitzituen oharrak.^[7] Sei hilean behin, osasun arrazoi-aitzakia jarrita, Parisko Poliziaren Prefektura joaten zen Travestissement delakoaren baimena eskatzera, mediku batek sinatua.^[8]

1859an, By-n, Thomery udalerriko ardogintzako hegalean, jarri zen Senean eta Marne-n, eta han jarri zuen bere lantegia. ^[3]

1867ko Parisko Erakusketa Unibertsalean hamar lanekin parte hartu zuen. Larre-aldaketa aurkeztu zuen, Eugenia Montijo enperatrizaren enkargu pertsonala izan zena. Domina batekin kondekoratu zuten.^[3] 1871ko Londresko Erakusketa Unibertsalean ere parte hartu zuen.^[3] Haren lanak oso preziatuak izan ziren; hala, 1888an, bere koadro batek 4.200 libra lortu zituen Christie’s-en.^[7]

1899ko maiatzaren 25ean hil zen, Byko gazteluan, eta Père-Lachaise-ko hilerrian ehortzia izan zen (74. dibisioa). Lantegi zaharra Rosa Bonheur Museoan dago Byko gazteluan.^[3]

Bizitza pertsonala

Rosa Bonheur Byko lorategian, 1880-90ingurua

Bonheur lesbiana zen argi eta garbi.^[9] Bi maitasun-harreman izan zituen, bata Nathalie Micasekin eta bestea Anna Elizabeth Klumpkerekin. Lehena, 1837an ezagutu zuen Bonheur-ek 14 urte zituela eta Micasek 12 urte. Margolari bihurtu zen, bera bezala, eta hil arte (1889) jarraitu zuten. Bigarrena, Nathalie Micas hil ondoren, Anna Elizabeth Klumpke estatu batuarrarekin, hura ere margolaria, harekin ere hil arte bizi izan zen, hamar urte, eta haren oinordeko unibertsala izan zen. Horrek ez zuen inolako eskandalurik eragin, nahiz eta sasoi hartan konbentzioez hain arduratuak izan, Rosa Bonheurrek ospea eta izaera xelebrea zituelako.^[10]

Sariak eta aintzatespenak

1865ean Ohorezko Legioarekin domina lortu zuen lehen emakume artista izan zen, eta 1894an agindu horretako ofizial egin zuten.^[11]
Espainiako Isabel La Católicaren Aginduko komendadorea.^[12]
Pensilvaniako (AEB) BBAA Akademiako ohorezko kidea.
Anberesko (Belgika) BBAA Akademiako kide izendatua.
1866an, Maximiliano I enperadoreak San Karlos ordenako gurutzea eman zion.
Belgikako Lepoldo Ordenarekin kondekoratua
Londresko Akuarelisten Errege Akademiako ohorezko kidea
BBAA Merezimendua Sajonia-Coburgo-Gotha.
1879an Gambart merkatariak El Cid koadroa (lehen "Lehoi burua" izenekoa) Pradoko Museoari oparitu zion.^[13]^[14]

Lana

Bere lanean bilakaera ikusten da: aurrekontu konbentzionaletatik eta akademikoetatik hasi (lehen mihiseetan, Constant Troyonen eraginarekin) eta estilo inpresionistaraino (azken koadroetan).^[4]

Haren estiloak eskola errealistaren ordezkari bihurtu zuen. ^[6]

Iruditegia

Rosa Bonheur-en lanak
Zaldi feria 1835 Metropolitan Museum of Art, New York.
Sultan eta Rosette, Czartoryski familiaren zakurrak,1852, Muzeum Narodowe w Warszawie.
Zekorrei titia kentzen, 1879
Ehiza erreleboa,1887, Saint Louis Art Museum.
William F. Cody koronela (Buffalo Bill),1889, Cody, (Buffalo Bill Historical Center).
Ehizarako bilduta
Lurra lantzen Nivernaisen
Lehoi emearen estudioa, Musée d'Art et d'Histoire de Langres.
Lehoia
Orein bat (1893), National Gallery of Ireland