An Chapitre3
An Chapitre3
An Chapitre3
Pr M.El Kyal
ENSA d’Agadir
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Année universitaire 2021/2022
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
f (x ) = pn (x ) + o((x − x0 )n )
(x − x0 )n (n)
f (x ) = f (x0 ) + (x − x0 )f ′ (x0 ) + · · · + f (x0 ).
n!
Cette approximation polynomiale de f n’a de sens que si f est
dérivable à l’ordre n + 1. Nous n’étudierons pas cette
approximation polynomiale supposée connue.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Définition
Les points xi en lesquels le polynôme pn d’interpolation vérifie
pn (xi ) = f (xi ) sont appelés points de collocation. Le polynôme
obtenu est appelé polynôme d’interpolation.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
pn (x ) = a0 + a1 x + · · · + an x n
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1 x0 · · · x0n a0 f (x0 )
1 x1 · · · x1n a1 f (x1 )
.. .. = ..
. . .
1 xn · · · xnn an f (xn )
C’est la matrice de de Van der Monde. Son déterminant est
1 x0 · · · x0n
1 x1 · · · x1n Y n Y
i−1
.. = (xi − xj ) ̸= 0
.
i=1 j=1
1 xn · · · xnn
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
(1, (x − x0 ), (x − x0 )(x − x1 ), · · · , (x − x0 ) · · · (x − xn ))
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
p(x0 ) = 0.
p(x0 ) = 0 et p ′ (x0 ) ̸= 0.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1
C=Y
(xi − xj )
j̸=i
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
X
n
pn (x ) = f (xj )Lj (x ).
j=0
X
n
p(xi ) = f (xj )Lj (xi ) = f (xi )Li (xi ) = f (xi )
j=0
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
donc
(x − 1)(x − 2)(x − 3) (x − 1)(x − 2)(x − 3)
L0 (x ) = =
(0 − 1)(0 − 2)(0 − 3) −6
= x3 + 1
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
p1 (x ) = p0 (x ) + a1 (x − x0 ) = a0 + a1 (x − x0 )
p2 (x ) = p1 (x )+a2 (x −x0 )(x −x1 ) = a0 +a1 (x −x0 )+a2 (x −x0 )(x −x1 ),
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Proposition
Étant donnés n + 1 points (xi , f (xi )), i = 0, · · · , n l’unique
polynôme de degré n qui passe par ces points est donné par :
pn (x ) = f (x0 )+f [x0 , x1 ](x −x0 )+· · ·+f [x0 , · · · , xn ](x −x0 ) · · · (x −xn−1 )
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
pn−1 (x ) = f (x0 )+f [x0 , x1 ](x −x0 )+f [x0 , · · · , xn−1 ](x −x0 ) · · · (x −xn−2 )
qn−1 (x ) = f (x1 )+f [x1 , x2 ](x −x1 )+f [x1 , · · · , xn ](x −x1 ) · · · (x −xn−1 )
De plus,
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Posons
(x − x0 )
sn (x ) = pn (x ) − pn−1 (x ) = (qn−1 (x ) − pn−1 (x )),
(xn − x0 )
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
sn (x ) = α(x − x0 ) · · · (x − xn−1 )
α = f [x0 , · · · , xn ]
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
xi f (xi ) f [xi , xi+1 ] f [xi , xi+1 , xi+2 ] f [xi , xi+1 , xi+2 , xi+3 ]
x0 f (x0 )
f [x0 , x1 ]
x1 f (x1 ) f [x0 , x1 , x2 ]
f [x1 , x2 ] f [x0 , x1 , x2 , x3 ]
x2 f (x2 ) f [x1 , x2 , x3 ]
f [x2 , x3 ]
x3 f (x3 )
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
xi f (xi ) f [xi , xi+1 ] f [xi , xi+1 , xi+2 ] f [xi , xi+1 , xi+2 , xi+3 ]
0 1
1
1 2 3
7 1
2 9 6
19
3 28
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
f (x ) = pn (x ) + En (x )
ou encore
En (x ) = f (x ) − pn (x ).
On constate immédiatement que
En (xi ) = 0, i = 0, 1, · · · , n
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Théorème
Soit x0 < x1 < · · · < xn , des points de collocation. On suppose que
la fonction f est définie dans un intervalle [a, b] et qu’elle est n + 1
fois dérivable sur cet intervalle. Alors pour tout x dans
[min(xi ), max (xi )], il existe ξ(x ) dans [min(xi ), max (xi )] tel que
f (n+1) (ξ(x ))
En (x ) = (x − x0 ) · · · (x − xn ).
(n + 1)!
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
et notons
R(x ) = f (x ) − pn+1 (x ),
R est alors une fonction dérivable à l’ordre n + 1.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
f (n+1) (ξ)
f [x0 · · · , xn , x ] =
(n + 1)!
et puisque
p(n+1) (x ) = f (x )
alors
f (n+1) (ξ)
f (x ) − p(n) (x ) = (x − x0 ) · · · (x − xn ).
(n + 1)!
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
f (n+1) (ξ)
f [x0 , · · · , xn , x ] =
(n + 1)!
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
|pn+1 (x ) − pn (x )|
<ϵ
|pn+1 (x )|
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
f (n+1) (ϵ)
s(s − 1)(s − 2) · · · (s − n)hn+1
(n + 1)!
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Mais pour ce qui est d’imposer une collocation sur la dérivée cela
implique une connaissance a priori de la fonction et de ces dérivées
car les interpolations d’Hermite ont besoin de f (x ) · · · f (k) (x ), elles
sont appropriées pour interpoler des fonctions dont l’expression est
connue.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .