Francis Bacon
Fealsamh, dlíodóir agus polaiteoir Sasanach ab ea Sir Francis Bacon, an chéad bhíocunta St Alban (22 Eanáir 1561 – 9 Aibreán 1626).
Saol
[cuir in eagar | athraigh foinse]I gColáiste na Tríonóide, Cambridge, Ollscoil Poitiers agus Ósta Gray a cuireadh oideachas air.
Glaodh chun an Bharra air sa bhliain 1582.
Toghadh chun Theach na dTeachtaí é sa bhliain 1581. Bhí sé ar thús cadhnaíochta i measc na bhfeisirí go dtí gur uaislíodh é sa bhliain 1618.[1] Mar sin féin, le linn d'Eilís bheith i réim, is beag a fuair sé de bharr na iarrachtaí a rinne sé bheith mór leis an mBanríon, cé gurbh é an chéad duine riamh ar tugadh "Abhcóide na Banríona" air agus ar tugadh paitinn tosaíochta dó, sa bhliain 1597.
Ag an am sin, bhí aithne air mar dhuine a mbíodh athchóiriú agus simpliú an dlí á moladh aige, in éineacht le saoirse sibhialta agus saoirse reiligiúin. Bhí sé i measc na gcéad daoine a mhol go n-aontófaí Sasana, Alban agus Éire agus go mbunófaí coilíneachtaí Sasanacha i Meiriceá Thuaidh.[1]
Chuaigh sé ar sochar dó tar éis do Shéamas I teacht i gcoróin. Bhí sé ina Ard-Aighne ó 1613 go 1618 agus ina Ard-Seansailéir ó 1618 go 1621.
Cuireadh as oifig é mar gheall ar líomhaintí éillithe, ar chuir a chéile comhraic fadtéarmach An Ridire Edward Coke tús leo. Bítear ag cur is ag cúiteamh fós faoi cad chuige ar admhaigh sé go raibh sé ciontach. Gearradh fíneáil £40,000 air agus cuireadh i dTúr Londan é ar chaoithiúlacht an rí. Cé gur ligeadh amach é tar éis cúpla lá, ní raibh seans ar bith aige oifig poiblí a bhaint amach arís.
Le linn an díomhaointis éigeantaigh seo, dhírigh Bacon isteach ar a chuid gníomhaíochtaí léannta.
Smaoineamh
[cuir in eagar | athraigh foinse]
Sa lá atá inniu ann, is mó atá aithne air mar gheall ar an méid a rinne sé ar son fhealsúnacht (agus cleachtadh) eolaíocht na linne seo, mar dhuine a mhol an sceipteachas, an bhreathnóireacht agus an réasúnaíocht ionduchtach mar an t-aon bhunús amháin leis an eolas eolaíochta.[1]
Aistí an-dlútha a scríobh sé.[3] Thionscain sé modh ionduchtach na heolaíochta turgnamhaí don fhealsúnacht. Chríochnaigh sé dhá chuid dá iarracht chun eolas an duine a atheagrú,
- Novum Organum (Orgán Nua, 1620), agus
- De Augmentis Scientiarum (Ar Argóintí na nEolaíochtaí, 1623),
a thug spreagadh láidir don mhodh eolaíoch mionscrúdaithe a d'fhás ina dhiaidh sin.
Scríobh sé The New Atlantis (Atlantas Nua, 1627), cur síos ar útóipe a bhí bunaithe ar phrionsabail eolaíochta.
Síltear go forleathan go raibh tionchar mór ar an dlí coiteann — thar na céadta bliain ina dhiaidh sin, ar a laghad — ag na hiarrachtaí a rinne sé úsáid a bhaint as na modhanna céanna chun teacht ar na prionsabail agus na rialacha atá taobh thiar de.[1]
Féach freisin
[cuir in eagar | athraigh foinse]Tagairtí
[cuir in eagar | athraigh foinse]- ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 Scoil Dlí, COBÁC (2018). "Francis Bacon". Dáta rochtana: 2021.
- ↑ "Life of Alice Barnham". sirbacon.org. Dáta rochtana: 2021-04-10.
- ↑ Matt Hussey (2011). "Fréamh an Eolais" (Coiscéim).