Crise do século III

A crise do século III é unha serie de acontecementos ocorridos no Imperio Romano ao longo dese século, ou máis precisamente do ano 235 ao ano 284.

O Imperio Romano dividido en 260

Historia

Durante este período, o imperio foi gobernado sucesivamente por preto de dezaoito emperadores "lexítimos". A maioría deles foron preminentes xenerais que asumiron o poder imperial sobre todo ou sobre parte do imperio, soamente para perdelo por derrota en combate, asasinato ou mortes naturais, gobernando unha media de dous a tres anos. O número exacto de emperadores do período é descoñecido, pois non considera aqueles nomeados xunto cos seus pais ou colegas, nin os pretendentes e usurpadores.

A finais do século II ocorreu unha guerra civil de sucesión, que abalou profundamente o imperio. Na primeira metade do século seguinte, o imperio mantívose próspero e extenso, ata que o poderoso Imperio Sasánida, ao leste, comezou a facer ataques contra o Imperio Romano. O ano 260, foron capturados o emperador Valeriano e todo o seu exército de setenta mil homes. Sen moita defensa, as provincias do leste foron devastadas.

Coa ascensión do emperador Diocleciano (r. 284–305) pechouse a crise do século III

A peste de Cipriano espallouse polo imperio e tornouse unha epidemia. Alén deses problemas, o Imperio Romano aínda se atopou con outro poderoso inimigo ao norte: os godos.

O avance da peste e os fracasos militares do imperio eran tan frustrantes que o pobo pasou a buscar novas crenzas e rituais para afastar os perigos, ao mesmo tempo que se intensificou a persecución dos cristiáns. Por toda Europa espalláronse rumores de que os acontecementos negativos eran algún tipo de castigo para o Imperio Romano.

Unha característica observada na crise do século II foi a fraqueza demostrada polos emperadores en manter de forma prolongada o control sobre o imperio. Esa serie de emperadores febles foi, en certo xeito, un reflexo da extensa militarización do imperio. Noutras palabras, Roma foi abandonando gradualmente o seu carádter aristocrático, entendido anteriormente nos poderes investidos ao senado romano, para tornarse un imperio militar.

Ese proceso de enfraquecemento do senado romano acompañous polo fortalecemento cada vez maior das lexións romanas nas decisións relativas á escolla dos emperadores, en función dos seus intereses inmediatos e, como consecuencia, na administración do imperio. Iso levou inevitabelmente á escolla de emperadores pouco preparados e incompetentes.

Coa crise do século III, comezaron as transformacións que, máis dun século despois, levaron á fin do período histórico coñecido como Antigüidade e o inicio da Idade Media.

Emperadores

Dinastía gordiana

Retrato	Nome	Nacemento	Sucesión	Reinado	Falecemento	Tempo no cargo
	Gordiano I CAESAR MARCVS ANTONIVS GORDIANVS SEMPRONIANVS AFRICANVS AVGVSTVS	c. 159, Frixia?	Proclamado emperador mentres era procónsul en África durante unha revolta contra Maximinio Tracio. Gobernou xunto co seu fillo Gordiano II, en oposición a Maximino. Tecnicamente era un usurpador, mais foi lexitimado retrospectivamente pola subida ao trono de Gordiano III	22 de marzo de 238-12 de abril de 238	Abril de 238 Cometeu suicidio tras descubrir a morte de Gordiano II	21 días
	Gordiano II CAESAR MARCVS ANTONIVS GORDIANVS SEMPRONIANVS ROMANVS AFRICANVS AVGVSTVS	c. 192, ?	Proclamado emperador xunto co seu pai Gordiano I, en oposición a Maximino por acta do Senado	22 de marzo de 238–12 de abril de 238	Abril de 238 Asasinado durante a batalla de Cartago, combatendo cun exército a favor de Maximino	21 días
	Pupieno (non dinástico) CAESAR MARCVS CLODIVS PVPIENVS MAXIMVS AVGVSTVS	c. 178, ?	Proclamado emperador xunto con Balbino polo Senado en oposición a Maximino; posteriormente coemperador con Balbino	22 de abril de 238-29 de xullo de 238	29 de xullo de 238 Asasinado pola garda pretoriana	3 meses e 7 días
	Balbino (non dinástico) CAESAR DECIMVS CAELIVS CALVINVS BALBINVS PIVS AVGVSTVS	?	Proclamado emperador xunto con Pupienus polo Senado tralas mortes de Gordiano I e II, en oposición a Maximino; posteriormente coemperador con Pupieno e Gordiano III	22 de abril de 238–29 de xullo de 238	29 de xullo de 238 Asasinado pola garda pretoriana	3 meses e 7 días
	Gordiano III CAESAR MARCVS ANTONIVS GORDIANVS AVGVSTVS	20 de xaneiro de 225, Roma	Proclamado emperador polos seguidores de Gordiano I e II, despois polo Senado; emperador xunto con Pupieno e Balbino ata xullo de 238. Neto de Gordiano I	22 de abril de 238–11 de febreiro de 244	11 de febreiro de 244 Descoñecido; posibelmente asasinado por orde de Filipo I	5 anos, 9 meses e 20 días
	Filipo o Árabe (non dinástico) CAESAR MARCVS IVLIVS PHILIPPVS AVGVSTVS con Philip II MARCVS IVLIVS SEVERVS PHILLIPVS AVGVSTVS	c. 204, Shahba, Siria	Prefecto pretoriano de Gordiano III, tomou o poder trala súa morte; fixo o seu fillo Filipo II coemperador no verán de 247	Febreiro de 244–setembro ou outubro de 249	Setembro ou outubro de 249 (45 anos) Asasinado na batalla de Verona por Decio	5 anos

Dinastía deciana

Retrato	Nome	Nacemento	Sucesión	Reinado	Falecemento	Tempo no cargo
	Traxano Decio CAESAR GAIVS MESSIVS QVINTVS TRAIANVS DECIVS AVGVSTVS con Herennius Etruscus	c. 201, Budalia, Panonia Inferior	Gobernador baixo Filipo I; proclamado emperador polas lexións do Danubio que venceron e mataron a Filipo na batalla de Verona; fixo o seu fillo Herennius Etruscus coemperador a principios de 251	Setembro ou outubro de 249–xuño de 251	Xuño de 251 Asasinados na batalla de Abrittus loitando contra os godos	2 anos
	Hostiliano CAESAR CAIVS VALENS HOSTILIANVS MESSIVS QVINTVS AVGVSTVS	Sirmium	Fillo de Traxano Decio, aceptado como herdeiro polo Senado	Xuño de 251–finais de 251	Setembro ou outubro de 251 Causas naturais (peste)	4–5 meses
	Treboniano Galo (non dinástico) CAESAR GAIVS VIBIVS TREBONIANVS GALLVS AVGVSTVS con Volusianus GAIVS VIBIVS VOLVSIANVS AVGVSTVS	206, Italia	Gobernador de Mesia Superior, proclamado emperador polas lexións do Danubio trala morte de Decio (e en oposición a Hostiliano); fixo o seu fillo Volusianus coemperador a finais de 251	Xuño de 251–agosto de 253	Agosto de 253 (47 anos) Asasinado polas súas propias tropas, en favor de Emiliano	2 anos
	Emiliano (non dinástico) CAESAR MARCVS AEMILIVS AEMILIANVS AVGVSTVS	c. 207 ou 213, África	Gobernador de Mesia Superior, proclamado emperador polas lexións do Danubio tras vencer os godos; aceptado como emperador trala morte de Galo	Agosto de 253–outubro de 253	Setembro ou outubro de 253 (40 ou 46 anos) Asasinado polas súas propias tropas, en favor de Valeriano	2 meses

Dinastía valeriana

Retrato	Nome	Nacemento	Sucesión	Reinado	Falecemento	Tempo no cargo
	Valeriano CAESAR PVBLIVS LICINIVS VALERIANVS AVGVSTVS	c. 195	Gobernador de Noricum e Recia, proclamado emperador polas lexións do Rin trala morte de Galo; aceptado como emperador trala morte de Emiliano	Outubro de 253-260	Despois de 260 Capturado na batalla de Edessa contra os persas, faleceu en catividade	7 anos
	Galieno CAESAR PVBLIVS LICINIVS EGNATIVS GALLIENVS AVGVSTVS con Saloninus	218	Fillo de Valeriano, feito coemperador en 253; o seu fillo Salonino foi brevemente coemperador arredor de xullo de 260, antes de ser asasinado por Póstumo	Outubro de 253–setembro de 268	Setembro de 268 Asasinado en Aquileia polos seus propios comandantes	15 anos

Dinastía gordiana continuada?

Retrato	Nome	Nacemento	Sucesión	Reinado	Falecemento	Tempo no cargo
	Claudio II CAESAR MARCVS AVRELIVS CLAVDIVS AVGVSTVS	10 de maio de 210, Sirmium	Xeneral vitorioso na batalla de Naissus, chegou ao poder trala morte de Galieno segundo Epitome de Caesaribus. Fillo bastardo de Gordiano II	Setembro de 268-xaneiro de 270	Xaneiro de 270 (60 anos) Causas naturais (peste)	1 ano e 4 meses
	Quintilo CAESAR MARCVS AVRELIVS CLAVDIVS QVINTILLVS AVGVSTVS	c. 210, Sirmium	Irmán de Claudio II, chegou ao poder trala súa morte	Xaneiro de 270–setembro? de 270	270 (arredor de 60 anos) Pouco claras; posibelmente suicidio ou asasinato	Descoñecido
	Aureliano (non dinástico) CAESAR LVCIVS DOMITIVS AVRELIANVS AVGVSTVS	9 de setembro de 214 ou 215, Sirmium	Proclamado emperador polas lexións do Danubio trala morte de Claudio II en oposición a Quintilo	Setembro? de 270–setembro de 275	Setembro de 275 (60–61 anos) Asasinado pola garda pretoriana	5 anos

Tácitos

Retrato	Nome	Nacemento	Sucesión	Reinado	Falecemento	Tempo no cargo
	Tácito CAESAR MARCVS CLAVDIVS TACITVS AVGVSTVS	c. 200, Interamna Nahars, Italia	Elixido polo Senado para substituír a Aureliano, tras un breve interregnum	25 de setembro de 275–xuño de 276	Xuño de 276 (76 anos) Causas naturais ou posibelmente asasinado	9 meses
	Floriano CAESAR MARCVS ANNIVS FLORIANVS AVGVSTVS	?	Irmán de Tácito, escollido polo exército do oeste para substituílo	Xuño de 276–setembro? de 276	Setembro? de 276 Asasinado polas súas propias tropas, en favor de Probo	3 meses
	Probo (non dinástico) CAESAR MARCVS AVRELIVS PROBVS AVGVSTVS	232, Sirmium	Gobernador das provincias orientais, proclamado emperador polas lexións do Danubio en oposición a Florian	Setembro? de 276–setembro ou outubro de 282	Setembro ou outubro de 282 (50 anos) Asasinado polas súas propias tropas, en favor de Carus	6 anos

Dinastía carana

Retrato	Nome	Nacemento	Sucesión	Reinado	Falecemento	Tempo no cargo
	Caro CAESAR MARCVS AVRELIVS CARVS AVGVSTVS	c. 230, Narbo, Gallia Narbonensis	Prefecto pretoriano de Probo; chegou ao poder antes ou despois do asasinato de Probo; fixo o seu fillo Carino coemperador a principios de 283	Setembro ou outubro de 282-finais de xullo ou principios de agosto de 283	Finais de xullo ou principios de agosto de 283 Causas naturais? (Posibelmente morto por un raio)	10–11 meses
	Numeriano CAESAR MARCVS AVRELIVS NVMERIVS NVMERIANVS AVGVSTVS	?	Fillo de Caro, sucedeuno xunto co seu irmán Carino	Finais de xullo ou principios de agosto de 283-284?	284 Pouco claro, posibelmente asasinado	1 ano
	Carino CAESAR MARCVS AVRELIVS CARINVS AVGVSTVS	?	Fillo de Caro, gobernou un pouco tempo con el e despois co seu irmán Numeriano	Principios de 283–285	285 Faleceu no batalla do Margus	2 anos

Véxase tamén

Bibliografía

• Allen, Larry (2009). The Encyclopedia of Money (2nd ed.). Santa Barbara, CA: ABC-CLIO. pp. 346–348. ISBN 978-1598842517. 
• Davies, Glyn (1997) [1994]. A History of Money: From Ancient Times to the Present Day (Reprint ed.). Cardiff: University of Wales Press. pp. 95–99. ISBN 978-0708313510. 
• Olivier Hekster, Rome and its Empire, AD 193–284 (Edimburgo 2008) ISBN 978 0 7486 2303 7
• Klaus-Peter Johne (ed.), Die Zeit der Soldatenkaiser (Akademie Verlag, Berlín 2008).
• Alaric Watson, Aurelian and the Third Century (Taylor & Francis, 2004) ISBN 0-415-30187-4
• John F. White, Restorer of the World: The Roman Emperor Aurelian (Spellmount, 2004) ISBN 1-86227-250-6
• H. St. L. B. Moss, The Birth of the Middle Ages (Clarendon Press, 1935, reprint Oxford University Press, xaneiro de 2000) ISBN 0-19-500260-1
• Ferdinand Lot, End of the Ancient World and the Beginnings of the Middle Ages (Harper Torchbooks Printing, Nova York, 1961. First English printing by Alfred A. Knopf, Inc., 1931).