Mitoloxía galega

A mitoloxía galega é o conxunto de mitos máis ou menos relacionados (ou mesmo sen conexións entre si): relatos que forman parte da cultura do pobo galego. Poden vir a través de discursos, narracións ou expresións culturais de orixe sagrada e que posteriormente foron secularizados, ou ben ser de orixe pagá que posteriormente foron sacralizados. En todo caso, os relatos mitolóxicos están tratados como discursos relativos a esta cultura, a unha época concreta ou indeterminada ou a unha serie de crenzas de carácter imaxinario.

Restos do mítico *Castelo de San Xurxo*, no Monte Pindo, o chamado *Olimpo Celta*.

Descrición

Os mitos son relatos baseados na tradición e na lenda, creados para explicar a orixe do mundo e do universo, da humanidade e dos Deuses (o que se entende como cosmogonía), ou ben os fenómenos naturais e calquera outro concepto para o que non houbera unha explicación simple (mitos etiolóxicos).

Porén, non todos os mitos teñen por que ter este propósito explicativo. A maioría deles están relacionados cunha forza natural ou cunha deidade, pero moitos son simplemente historias e lendas que se foron transmitindo oralmente de xeración en xeración.

Seres míticos galegos

Breogán, ao pé da torre de Hércules.

Estatua de Teucro en Pontevedra.

A Coca polas rúas de Redondela na Festa da Coca

Os seres míticos galegos son moi diversos e de difícil categorización. En primeiro lugar pódense citar os individuos que pertencen ás "razas míticas":

Por outra banda temos os seres que, aínda tendo aparencia humana, están dotados de características, poderes ou calidades que os achegan ou igualan aos sobrenaturais:

Cabe destacar tamén aqueles personaxes míticos fundadores de cidades galegas:

Breogán, fundador da cidade da Coruña
Hércules
Noé, fundador de Noia
Teucro, fundador de Pontevedra

Pódense diferenciar tamén distintos entes concretos que personifican algunha calidade ou condición humana, como:

O Pedro Chosco
A Compaña

E outro grupo de entes concretos persoais, como os anteriores, que aparecen nas lendas e nos contos populares, marabillosos ou non, e que quizais sexan supervivencias de cultos antigos:

Numerosos animais, algunhas veces reais, resultaron mitificados no imaxinario popular:

Alacrán
Cobra
Algunhas aves (anduriña, paporroibo)
Donicela
Lobo
Lagarto
Vacaloura

Pero outras veces trátase de animais totalmente imaxinarios, como o basilisco, a coca, o urco, os dragóns ou o unicornio.

Por outra banda, tamén poden adquirir propiedades míticas certas plantas, sexan reais (carballo, a herba de namorar ou o loureiro) ou imaxinarias (a Flor de Santo André, a Flor do Lirolai ou a Herba Cabreira).

Os etnógrafos discuten sobre a inclusión entre os seres míticos de entidades como Deus (ou a Virxe, os anxos e arcanxos, os santos etc) e o Demo (e mailos chamados demos menores: trasnos, trasgos, tardos etc). O certo é que moitos santos son puramente imaxinarios (ou cunha biografía e martirio claramente magnificados), ata o punto de que a propia Igrexa rematou por eliminar algún deles do santoral.^[1]

Xeografía mítica galega

Crenzas relacionadas co sol, a lúa, as estrelas etc.
Crenzas relacionadas cos montes, rochas, augas (ríos, lagoas, mares), covas etc.
Crenzas relacionadas coa auga, a terra, o aire e o lume

Galería de imaxes

Representación alemá do Lobishome, de 1722.
Queima de meigas.
Representación da Santa Compaña
nun graffiti en Pontevedra.
Escultura do Olláparo, no paseo da praia de Barraña, Boiro.
As lavandeiras da noite, cadro do pintor bretón Yan' Dargent.
Bautismo da raíña Lupa por Santiago Apóstolo. Fonte do Carme, Padrón.
Graffiti dunha meiga en Ordes.
Unha interpretación dun Nubeiro.
Graffiti dun Lobishome en Pontevedra.

Notas

↑ O Concilio Vaticano II aprobou, entre outros documentos, o Sacrosanctum Concilium, que buscaba modernizar a liturxia católica. No punto 111 acórdase reservar a toda a igrexa católica só aqueles santos de relevancia universal, e deixar outros -que non o sexan- para igrexas particulares, nacións ou familias relixiosas. En 1969, Paulo VI aprobou o novo Calendario Xeral Romano (actualmente -2024- en vixencia), onde xa non constaban numerosos santos, como San Cristovo, San Valentín, Santa Bárbara ou San Xurxo.

Véxase tamén

Bibliografía

Cuba, Reigosa, Miranda; ilustracións de Enríquez, Lázaro (1999): Dicionario dos seres míticos galegos. Vigo: Edicións Xerais de Galicia. ISBN 84-8302-363-6.
Miranda, Reigosa e Cuba (2001): Pequena mitoloxía de Galicia. Vigo: Edicións Xerais de Galicia. ISBN 978-84-8302-705-9.
Antonio Reigosa ed., Noemí López ilustr. (2020): Guía de campo da Galicia Encantada. Dos seres míticos e dos lugares que habitan. Vigo: Edicións Xerais de Galicia. ISBN 978-84-9121-646-9.
Antonio Reigosa e Neira Brochs (2020): Cen historias máxicas pola Mariña encantada. Viveiro: Libros LAR. ISBN 978-84-9493-086-7.
Antonio Reigosa (2020): Contrahistorias de Galicia. Ferrol: Edicións Embora. ISBN 978-84-1782-427-3.

Outros artigos

Ligazóns externas

Galicia encantada (en galego).

[1] O Concilio Vaticano II aprobou, entre outros documentos, o Sacrosanctum Concilium, que buscaba modernizar a liturxia católica. No punto 111 acórdase reservar a toda a igrexa católica só aqueles santos de relevancia universal, e deixar outros -que non o sexan- para igrexas particulares, nacións ou familias relixiosas. En 1969, Paulo VI aprobou o novo Calendario Xeral Romano (actualmente -2024- en vixencia), onde xa non constaban numerosos santos, como San Cristovo, San Valentín, Santa Bárbara ou San Xurxo.

[1]