Saltar ao contido

Represión franquista

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
Mulleres suplicando aos soldados rebeldes pola vida dos seus familiares prisioneiros. Constantina (Sevilla), verán de 1936.
Fosa común en Estépar, provincia de Burgos, con 26 vítimas do bando republicano. A escavación tivo lugar nos meses de xullo e agosto do 2014.

A represión franquista refírese ao longo proceso de violencia física, económica, política e cultural que sufriron durante a guerra civil española os partidarios do bando republicano na zona sublevada, e durante a posguerra e o réxime de Franco os perdedores da guerra civil -os republicanos-, os que os apoiaban ou podían apoialos, os que eran denunciados como antifranquistas -fóseno ou non-, así como posteriormente os membros de organizacións políticas, sindicais e en xeral quen non estaba de acordo coa existencia da ditadura franquista, manifestaban a súa oposición á mesma e quen constituían ou podían constituír un perigo para a mesma.

Na historiografía non española, a represión franquista adóitase denominar terror branco (white terror en inglés, terreur blanche en francés).[1][2][3][4]

O período álxido de represión e violación dos dereitos humanos (que corresponde ao chamado "terror branco") empezou co alzamento militar de xullo de 1936 e considérase que rematou en 1945, cando a segunda guerra mundial puxo fin ás ditaduras de Hitler e Mussolini, principais apoios do réxime franquista. A partir de 1945, ano da promulgación do Foro dos Españois, adóitase falar de represión franquista, unha represión que se aplicou durante toda a ditadura até o falecemento de Francisco Franco en novembro de 1975.[5]

Segundo distintos informes coincidentes, España é o segundo país do mundo en número de desaparecidos cuxos restos non foron recuperados nin identificados, tras Camboxa.[6][7][8][9]

Tipos de represión

[editar | editar a fonte]
Milicianos republicanos caídos prisioneiros dos sublevados durante a Batalla de Guadarrama.

A ditadura franquista recorreu ó longo de toda a súa existencia, até 1976, ós métodos represivos propios de todo réxime non democrático. A non observancia destas prohibicións levaba penas de cárcere, sancións e multas, así como violencia física na primeira fase represiva do Réxime. A represión exercida polo franquismo estendeuse a toda a sociedade e pode clasificarse do seguinte modo:

A represión violenta e física

[editar | editar a fonte]

Axustizamentos, asasinatos e desaparicións forzosas

[editar | editar a fonte]
Localización xeográfica das fosas ou lugares de enterramento da guerra civil española das que se dispón información.

Símbolos segundo a actuación realizada sobre cada unha delas:      Fosa aínda non intervida.      Fosa aínda non atopada.      Transferida ó Val dos Caídos.      Parcial ou totalmente exhumada. Acordo coas circunstancias do homicidio. Fonte: Ministerio de Xustiza de EspañaArquivado 15 de setembro de 2019 en Wayback Machine.

Inclúe os axustizamentos "legais", en cumprimento de sentenzas ditadas por tribunais militares durante o período da guerra civil, os asasinatos ilegais, as chamadas sacas, practicadas á marxe das autoridades militares, pero co pleno coñecemento de que se estaban levando a cabo. As "sacas" foron especialmente intensas durante os meses de xullo e agosto de 1936. Dentro do ámbito da represión física tamén se inclúe o encarceramento e calquera pena de privación de liberdade. A represión violenta e física exercida polo réxime continuou despois da fin da contenda, en período de paz, e prolongouse até os anos 1970, adoptando métodos non tan masivos e máis axustados á legalidade establecida polo sistema xudicial vixente naquel período. As desaparicións forzosas seguiron producíndose até despois da segunda guerra mundial.[10][11][12] Moitos dos encargados da represión ou a administración nos campos foran vítimas na zona republicana, e por este motivo mantiveron unha vontade de furia e vinganza cara aos vencidos.[13] Tampouco os funcionarios de alta instancia da posguerra se mostraron moi contrarios a este clima de represión e vinganza: O Director Xeral de Prisións, Máximo Cuervo Radigales, e o xefe do Corpo Xurídico Militar, Lorenzo Martínez Fuset, contribuíron en non pouca medida a crear este clima represivo.[14]

Balance

[editar | editar a fonte]
Véxase tamén: Xenocidio en España.

Moitas das vítimas foron enterradas en fosas comúns repartidas por toda España, a miúdo fóra dos cemiterios e espalladas polo campo, e sen que a súa morte fose inscrita nos rexistros civís. Desde principios dos anos 2000, diversas asociacións de vítimas do franquismo como a Asociación para a Recuperación da Memoria Histórica encargáronse de localizar estas fosas para identificar os restos dos axustizados e entregalos ós seus familiares para que puidesen darlles unha sepultura digna. A lei de memoria histórica, aprobada en decembro de 2007, pretende facer efectivos os novos dereitos recoñecidos ás vítimas do franquismo para equipararlas ás vítimas do outro bando, e estableceu un mapa de fosas e vítimas, en constante actualización.[15]

Segundo o historiador británico Antony Beevor, o número total de vítimas da represión franquista podería achegarse a 200.000, tendo en conta que en varias provincias o reconto aínda non fora efectuado en 2005.[16]

Segundo o historiador británico Hugh Thomas, o balance da represión levada a cabo polos nacionais cifraríase en 75.000 mortos durante a guerra, dos que dous terzos corresponderían aos primeiros meses do conflito (incluíndo as execucións nos campos de concentración, as ordenadas polos tribunais despois de 1936 e os mortos na fronte).[17] Estas cifras alcanzarían 100.000 mortos se se inclúen os represaliados polos nacionais nos territorios conquistados.

Diversas estimacións presentan cifras ao redor de 150.000 vítimas, algunhas apuntando até 400.000 mortos, segundo o período considerado e a inclusión ou non das vítimas mortas en campos de concentración.[18][19][20] O historiador francés Guy Hermet subliña que os masacres se prolongaron máis tempo baixo o goberno franquista. En canto aos centos de miles de presos internados en campos de concentración franquistas, 192.000 serían fusilados, ás veces varios anos despois da fin da contenda, con picos de varios centenares de execucións ao día nalgúns períodos de 1939 e 1940.[21]

Nenos roubados

[editar | editar a fonte]

Episodio menos coñecido da represión franquista, o réxime alentou separar a nenos das súas nais cando estas estaban encarceradas. Cando os nenos nados no cárcere alcanzaban tres anos de idade (que non era común ao recibir intencionadamente unha dieta hipocalórica que lles provocaba unha alta mortalidade), e cando non existían familiares que puidesen facerse cargo deles, pasaban a ser "tutelados" pola Sección Feminina da Falanxe, e en particular polos Padroados de Redención de Penas que se encargaban de educar aos fillos dos detidos.[22] Segundo estudo publicado por Ricard Vinyes, entre 1944 e 1945 o Padroado de San Pablo contabilizou 30.000 menores fillos de encarcerados e exiliados, aos que habería que engadir 12.000 tutelados polo Padroado da Merced.</ref>[a][23] O auto de instrución realizado polo Xulgado de Instrución Penal n° 5 da Audiencia Nacional española cifra en 30.960 o número de nenos de detidos republicanos cuxas identidades foron supostamente cambiadas no Rexistro Civil para que fosen entregados a familias que apoiaban o réxime franquista.[24]

En novembro de 1940, o Ministerio de Gobernación publicou un decreto sobre os orfos de guerra, a saber fillos de pais fusilados ou desaparecidos (exiliados, esquecidos nos cárceres, fuxitivos e clandestinos), segundo o cal só «persoas irreprochables desde o punto de vista relixioso, ético e nacional» podían obter a tutela deses nenos. En decembro de 1941, unha lei permitiu que os nenos que non lembrasen o seu nome, fosen repatriados ou cuxos pais non puidesen ser localizados fosen inscritos no Rexistro Civil baixo un novo nome, o que facilitou que puidesen ser adoptados de forma irregular. Esta práctica estendeuse a todo o período da ditadura franquista.

Na súa Declaración de condena da Ditadura Franquista do 17 de marzo de 2006 (Recomendación 1736, punto 72, 73, 74 e 75), o Consello de Europa afirmou que os «nenos perdidos» son vítimas do Franquismo, dado que os seus «apelidos foron modificados para permitir a súa adopción por familias adictas ao réxime». Tamén afirmou que «o réxime franquista invocaba a 'protección de menores' pero a idea que aplicaba nesta protección non se distinguía dun réxime punitivo», e que «frecuentemente eran separados das demais categorías de nenos internados nas Institucións do Estado e sometidos a malos tratos físicos e psicolóxicos».[25]

A represión administrativa

[editar | editar a fonte]

Practicada con todos os funcionarios do Estado Republicano, tanto nas institucións Centrais, como en deputacións e municipios, levada a cabo mediante un proceso de purga coñecido co nome de depuración. Os funcionarios eran castigados con sancións que ían desde o encarceramento, o traslado forzoso, a suspensión de emprego e soldo, a inhabilitación e a separación.[26] Para a obtención dunha praza, dábase prioridade aos leais ao Movemento Nacional, e esixíase a presentación de "certificados de boa conduta" expedidos polo xefe local de FET e das JONS —a través dos informes do Servizo de Información e Investigación— e o cura da parroquia.[27]

Miles de oficiais que serviran á República foron expulsados do exército.[28]

A represión educativa

[editar | editar a fonte]

A represión administrativa practicada no Sistema Educativo foi especialmente intensa, tanto no ensino primario e secundario como nas universidades. Institucións pioneiras de educación superior e de investigación como a Residencia de Estudantes de Madrid foron desmanteladas por ser consideradas subversivas, e os contidos educativos foron revisados para axustarse aos estritos criterios políticos, relixiosos e culturais do Réxime, en todos os niveis do ensino.[29] A cuarta parte dos mestres e profesores de España foron expulsados do ensino.[30] Xa foi estudada no caso do Maxisterio Nacional, con diversas investigacións de ámbito nacional e local. O Corpo de Funcionarios e Telégrafos tamén foi obxecto de estudo e investigación, así como diversos concellos.

Nos casos de persoas afectadas polas depuracións políticas tanto no ámbito laboral como nas administracións públicas, estas víronse privadas do seu dereito a percibir unha xubilación.

A represión relixiosa

[editar | editar a fonte]

A relixión católica foi instaurada como relixión oficial do Estado, e a súa doutrina declarada fonte de inspiración da lexislación.[31][32] As demais relixións quedaron limitadas ó ámbito privado e prohibíronse as súas manifestacións públicas. No entanto, en 1967 foi reformada a lei para incluír no seu articulado a liberdade relixiosa, prohibindo as manifestacións externas de toda relixión que non fose católica, e reafirmando a protección oficial que o Estado brindaba a esta última.[33] Os lazos privilexiados entre o Estado e a Igrexa católica levaron a que se falase de nacional catolicismo.[34]

A represión lingüística

[editar | editar a fonte]

Implicaba a prohibición ou ridiculización das linguas de España diferentes do castelán, única lingua recoñecida politicamente. A posguerra xerou unha nova brutalidade despois da ocupación de Cataluña: odio á autonomía catalá, a represión contra a lingua e a cultura propias. Nos primeiros anos de posguerra, perseguiu de forma sistemática a lingua e a cultura catalás, vascas e galegas, sobre todo na administración, nos medios de comunicación, na escola, na universidade, na sinalización pública e en xeral en toda manifestación pública.[27] Os nomes propios non casteláns foron ilegais até 1976[35], os funcionarios tiñan prohibido falar outro idioma que non fose ao castelán, e a prohibición de películas que non estivesen nesta lingua[36]. Os principais axentes represivos no caso galego a nivel lingüístico eran, porén, a Igrexa Católica e a escola[37][38].

A represión económica

[editar | editar a fonte]

A represión económica foi practicada mediante multas económicas (pago de cantidades fixas), incautacións totais ou parciais de bens e embargos de contas bancarias, decididas pola Comisión Central de Bens Incautados polo Estado e por comisións provinciais de incautación. Aplicouse en virtude dun decreto aprobado o 10 de xaneiro de 1937, en particular os seus artigos 6 e 8 que sancionaban economicamente a "os responsables de danos ou prexuízos causados a España". O 9 de febreiro de 1939, a Lei de responsabilidades políticas ampliou ese decreto para "liquidar as culpas contraídas por quen contribuíron con actos ou omisións graves a forxar a subversión vermella, a mantela viva durante máis de dous anos e a entorpecer o triunfo do Movemento Nacional". O artigo 10 impuña sancións económicas a todos os condenados por tribunais militares. Estas sancións aplicábanse mesmo tras o falecemento do condenado. As incautacións realizábanse a particulares, partidos políticos, asociacións, firmas comerciais.[39] Só en Galicia, estímase que até 1945 o réxime franquista abriu expediente civil ou político a 14.492 persoas sospeitosas de ser de esquerdas ou de non ter un comportamento «acorde coas novas circunstancias».[40]

Esta lei aplicábase non só a todos os opositores ao réxime senón tamén aos que serviran civil e militarmente baixo a Segunda República. Vulneraba a irretroactividade penal, castigando ideas e actos anteriores ao levantamento franquista, e por tanto legais cando se realizaron.[41]

Á parte das multas gobernativas e as incautacións, a represión económica exercíase tamén mediante as subscricións patrióticas obrigatorias. Empregadas primeiro nos anos de guerra para sufragar as campañas bélicas dos nacionais, as subscricións patrióticas mantivéronse baixo o Réxime e tiñan un forte impacto propagandístico. Eran todo menos voluntarias, xa que se alguén non contribuía segundo as súas posibilidades económicas era multado, e publicábanse as multas en prensa cun propósito claramente intimidatorio.

O 13 de abril de 1945, o Ministerio de Xustiza publicou un decreto que declarou extinguidos os procedementos de Responsabilidades Civís e Políticas e os tribunais creados para a súa aplicación, ao considerar cumprida a súa misión. Creou a Comisión Liquidadora de Responsabilidades Políticas para resolver os casos pendentes e os recursos presentados contra as sentenzas sancionadoras. Boa parte dos recursos foron sobresidos ou indultados, e os bens e o diñeiro incautados foron devoltos nas décadas posteriores, por un importe equivalente ao que tiñan nas datas de incautación, o que representaba unha forte devalorización.

A restitución do patrimonio histórico e acumulado dos sindicatos de traballadores, asociacións empresariais e sociedades vinculadas a eles, non se tratou até o inicio da Transición, cando un Real Decreto Lei de 1976 repartiu entre os sindicatos maioritarios os bens acumulados polo sindicato vertical, recentemente abolido. A devolución do patrimonio histórico das organizacións sindicais non foi contemplada de feito até a aprobación en 1986 da Lei de Cesión de Bens do Patrimonio Sindical Acumulado.[42]

A represión laboral

[editar | editar a fonte]

Levada a cabo en todos os ámbitos produtivos, con despedimentos de posto de traballo, inhabilitacións laborais e profesionais. As organizacións patronais realizaban listas de "vermellos" ou "sindicalistas" para evitar que entrasen ás empresas. No caso de membros de profesións liberais, foi levada a cabo polos propios colexios profesionais, despois da súa correspondente depuración. Os funcionarios públicos que serviran durante a República foron despedidos de acordo coa "Lei de depuración".

A represión política

[editar | editar a fonte]

Prohibíronse os partidos políticos, sindicatos, asociacións e xornais non afíns ao réxime. Anulouse a liberdade de expresión para opinións contrarias ao goberno ou simplemente discrepantes, e estableceuse desde as mesmas instancias de goberno un sistema de censura de todos os medios de comunicación.

A represión cultural

[editar | editar a fonte]

A censura foi aplicada a temas non relacionados directamente coa política: literatura, poesía, música, artes plásticas, cine e teatro. Impúxose un modelo cultural definido segundo os criterios establecidos polo Estado. A censura que aplicaba o réxime afectou a todas as actividades intelectuais e aos medios de comunicación, e chegou a incluír a manipulación fotográfica.[43] O cine e o teatro serían vítimas dunha dobre censura civil e eclesiástica, sendo prohibidas obras de diferentes autores.

Antes de ser representadas, as obras de teatro tiñan que pasar o filtro da Xunta de Censura de Obras Teatrais que, en moitas ocasións, impuña a eliminación de frases, a desvirtuación de diálogos e situacións dramáticas, e mesmo a súa prohibición total. O nacente teatro realista, do mesmo xeito que a novela e o cine realista, foi prohibido por ser considerado próximo ao marxismo, e censurábanse as obras que representaban aspectos da realidade española que o réxime se esforzaba en ocultar. Se as obras temperás de Antonio Buero Vallejo, primeiras mostras do realismo social no teatro da posguerra española, escaparon á censura, dúas obras súas foron prohibidas máis adiante. Na década de 1940, prohibíronse varias obras de Jardiel Poncela (aínda que apoiase o levantamento franquista), Juan José Alonso Millán, Alfonso Paso, Alfonso Sastre, Lauro Olmo, José María Rodríguez Méndez e Francisco Nieva, e reduciuse a boa parte dos dramaturgos españois ao ámbito do teatro de cámara. Recuperouse a liberdade de expresión nos escenarios o 4 de marzo de 1978, durante a Transición democrática, cando entrou en vigor o Real Decreto 262/1978 sobre liberdade de representación de espectáculos teatrais.[44]

Na novela o réxime non puido evitar que algúns escritores reflectisen as míseras condicións de vida daqueles anos corenta. Un pintor, o palentino Ambrosio Ortega, Brosio, foi a persoa que máis anos permaneceu nos cárceres franquistas, ao permanecer preso desde 1947 até 1970 pola súa colaboración co maquis.[45][46][47]

Extensión da represión

[editar | editar a fonte]

A represión franquista iniciouse no mesmo comezo da guerra civil, naquelas provincias onde triunfou rapidamente a conspiración armada contra a República, o chamado Alzamento, finalizando na década dos anos 70, coa morte de Francisco Franco. Desde un punto de vista historigráfico a época do "Terror branco" propiamente dito incluiría a Guerra Civil (1936–39) e os primeiros nove anos da ditadura franquista.[48] Decenas de miles de vítimas están enterradas de maneira anónima en fosas comúns distribuídas por todo o estado (2.382 segundo o Ministerio de Xustiza[49]), das cales máis de 600 se localizan en Andalucía.[50] A fosa máis grande é a do Cemiterio de San Rafael na cidade de Málaga, onde se atoparon 4.571 corpos de vítimas da represión.[51] A Asociación para a Recuperación da Memoria Histórica (ARMH) leva a cabo traballos de exhumación de fosas e identificación de vítimas.

Carecemos de cifras concretas e completamente fiábeis da represión a nivel de todo o estado. O principal motivo é a ocultación que fixo o réxime franquista, destruíndo centos de documentos relaccionados coa represión[52][53][54] e a falsificación de documentos relaccionados coa morte de republicanos.[55][56][57] O hispanista estadounidense Gabriel Jackson afirma que:[58]

Os rexistros de prisións e rexistros de morte son enganosos, xa que se sabe que os certificados de liberación foron asinados regularmente por ou para homes que foron fusilados, e que os certificados que alegaban ataques cardíacos ou apoplexia fixéronse para os cadáveres que quedaban nas estradas e espazos abertos. As técnicas de execución deliberadamente desfiguraron os cadáveres para facelos irrecoñecibles. Funcionarios da época testemuñaron que as familias tiñan medo de informar dos seus membros masculinos desaparecidos e non identificaban os corpos dos mortos.

Estudos académicos sobre o número de mortos

[editar | editar a fonte]

Existen numerosas estimacións do número de vítimas, aínda que non todas teñen o mesmo nivel de fiabilidade:

Estimación Fonte
58.000-60.000 Ramón Salas Larrazabal[59][b]
83.000 Pío Moa Rodríguez[61]

Martín Rubio[61]

150.000 Julián Casanova[62]

"Victimas de la guerra civil" (1999)[63]

175.000 Josep Fontana[64]

Hugh Thomas[65]

180.000 Paul Preston[66]
200.000 Antony Beevor[67]
400.000 Gabriel Jackson[68]

Michael Richards[69]

Cifras por provincias e comunidades autónomas

[editar | editar a fonte]

Si existen, por outro lado, numerosos estudos fiábeis a nivel local, provincial e autonómico. Na táboa podemos ver algunhas das cifras que deron a coñecer estas investigacións:

Comunidade autónoma Provincia Represión
franquista		 Represión
republicana
Andalucía Almería 373[70]
375[71]
398[72]		 465[73]
466[72]
471[70]
Cádiz 2.507[63][c]
3.000[74]
3.071[71]
3.303[72]		 95[70]
96[72]
Córdoba 9.579[75]
9.589[71]
11.275[72]
11.581[76]		 2.060[72]
Granada 5.048[77]
8,500[71]
12.504[72]		 994[63]
1.024[72]
Huelva 6.019[71][72] 101[72]
Xaén 1.392[63][d]
2.641[78]
2.919[72]
3.040[71]
3.317[79]		 1.882[72]
1.924[80]
Málaga 7.000[63][71]
7.471[72]		 2.607[63]
Sevilla 8.000[63]
11.500[81]
12.509[71]
12.854[82]
13.520[72]		 479[72]
480[63]
Total 39.920[e]
47.339[83]
50.093[71]
58.113[f]		 8.367[83]
8.683[g]
8.763[h]
Aragón Huesca 1.519[70] 1.160[84]
Teruel[70] 1.340 1.702
Zaragoza 6.029[63]
6.029-6.546[70]		 192[70]
742[63]
Total 8.523[83]
8.888-9.405[70][i]		 3.054[j]
3.604[k]
3.901[83]
Asturias Asturias 5.952[63][83][70]
7.160[85]		 2.000[83]
Illas Baleares Illas Baleares 1.300[70]
1.777[86]
2.300[87][l][83]
3.000[88][m]		 323[83]
Comunidade Autónoma Vasca Álaba-Araba 150[89]
157[90]		 0
Guipúscoa 500-600
[91][n]
Biscaia 900[92]
916[93][o]
Total 1.550[p]
1.673[q]
1.900[83]		 945[83]
Illas Canarias Santa Cruz de Tenerife 1.600[63][83] 0
As Palmas 1.000[63][83] 0
Total 2.600 0
Cantabria Cantabria 923[63][r]
2.535[70][94]		 1.114[70][95]
Castela e León Ávila 1.000[70] 0
Burgos 1.038[63][s]
1.660-2.500[96]
2.500[70]		 0
León 3.000[70]
5.800[97]		 0
Palencia 1.500[70] 0
Salamanca 336[63][t]
1.000[70]
1.124[98]		 0
Segovia 356[63]
358[99]
360[70]		 0
Soria 300[70]
586[100]		 0
Valladolid 1.207[63][u]
3.000[70]
3.430[101]		 0
Zamora 2.000[70]
3.000[102]
5.000-6.000[103]		 0
Total 10.381[v]
10.500[104]
14.660[70]
16.189[105]
22.176[w]
 ND
Castela-A Mancha Albacete 1.600[63][x] 920[70]
Cidade Real 1.614[63][y]
3.887[106][107]		 2.186[70]
Cuenca 617[z][108] 516[109]
Guadalaxara 1.391[110]
1.428[111]		 ND
Toledo 3.755[63]
3.826[70]		 ND
Total 8.997[aa]
9.500[112]
11.358[ab]		 3.622[ac]
Cataluña Barcelona 1.716[63]
1.717[113][ad]
Girona 519[63][70]
Lleida 450[63]
750[70]
781[114][ae]		 1.232[115]
Tarragona 703[63][70]
Total 3.388[af]
3.688[70][83]
3.720[ag]		 8.352[70][83]
Ceuta, Melilla e Protectorado Español de Marrocos[70] 768 0
Estremadura Badaxoz 6.600[116][ah]
7.603[70]
7.909[63][ai]
8.914[117]
11.205[118][aj]		 243[116]
1.416[70]
Cácers 1.680[63][116]
1.830[119]
2.000[118][ak]		 130[70][120]
Total 8.280[al]
9.221[70]
10.594[83]
12.000[121]
13.205[118][am]		 1.546[70]
1.567[83]
1.600[122]
Galiza A Coruña 1.165[123][an]
1.579[ao]		 0
Lugo[ap] 625[63][126][aq] 0
Pontevedra 1.200-2.000[127][ar]
2.500[128][129]		 0
Ourense[130][as] 626-742 0
Total 3.616[at]
4.265[83]
4.699[131][au]
5.446[av]
5.800[132][aw]
4.500-7.000[133]
7.000-8.000[134]		 0
A Rioxa A Rioxa 2.000[135][63]
2.241[70]		 0
Madrid Madrid 2.663[63][70][ax]
2.933[136][ay]		 8.815[70]
Murcia Murcia 1.576[137]
Navarra Navarra 2.789[63]
3.240[70]
3.260[83]		 0
País Valenciano Alacant 721[138][az]
742[63][70]
979[139]		 840[70]
1.005[140]
Castelló 1.052[70]
1.282[141]		 1.031[70]
Valencia[63] 3.128 2.844
Total 4.901[ba]
4.922[70][83]
5.389[bb]
5.879[142][bc]		 4.715[bd]
4.795[70]
4.880[83][be]

Cifras a nivel local e comarcal

[editar | editar a fonte]

Igualmente moitos dos datos máis fiábeis son os de ámbito local ou comarcal.

Cidade ou comarca Comunidade
autónoma		 Anos Represión
franquista		 Represión
republicana
Madrid[143] Madrid 1939-1944 2,933 -
Barcelona[144] Cataluña 1939-1952 1.717 -
Sevilla[70] Andalucía 1936-abril 1937 3.028 -
Zaragoza[145] Aragón 1936-1946 3.543 -
Granada[83] Andalucía - 5.000 0
Xixón[146] Asturias 1937-1950 1.934 -
A Coruña (comarca)[147] Galiza 1936-1939 595 0
Oviedo[148] Asturias 1937-1950 1.600[bf] -
Pamplona[149] Navarra - 303 0
Albacete[150] Castela-A Mancha 1939-1950 1.280 -
León[151] Castela e León - 1.018 0
Jaén[152] Andalucía 1939-1952 1.675 -
Santander[153] Cantabria 1936-1939 420 205
Cidade Real[154] Castela-A Mancha 1936-1943 988 -
Ferrolterra[155] Galicia 1936-1976 984 0
Guadalaxara[156] Castela-A Mancha 1939-1944 822 -
Antequera (comarca)[157] Andalucía 1936-1945 613 0
Pontevedra (cidade)[158] Galicia 1936-1939 200 0
Torrelavega[159] Cantabria 1936-1939 171 54
La Loma (comarca)[160] Andalucía 1939-1949 394 -
Puertollano[161] Castela-A Mancha 1936-1943 300 -
Zamora[162][bg] Castela e León 443 0
Alcázar de San Juan[163] Castela-A Mancha 1936-1943 365 95-126
O Baixo Miño[164] Galiza 1936-1941 552[bh] 0
O Condado-A Paradanta (comarca)[165] Galicia 1936-1939 71 0

Notas

[editar | editar a fonte]
  1. ↑ Vinyes, Ricard; Armengou, Montse; Belis, Ricard.
  2. ↑ O estudo de Larrabal foi, e segue sendo, moi criticado pola súa metodoloxía, que só se baseou nunha investigación nos arquivos oficiais, obviando polo tanto ás vítimas republicanas non rexistradas oficialmente (véxase o apartado anterior deste artigo) e por inflar a cantidade de vítimas da represión na zona republicana.[60] Este traballo foi usado de maneira moi extensa por historiadores revisionistas e/ou neofranquistas. É preciso ter en conta o pasado de Larrazabal como soldado do bando sublevado e na División Azul.
  3. ↑ Datos parciais ou estudo sen completar.
  4. ↑ Datos parciais ou estudo sen completar.
  5. ↑ Cifra mínima en base aos estudos provinciais.
  6. ↑ Cifra máxima en base aos estudos provinciais.
  7. ↑ Cifra mínima en base aos estudos provinciais.
  8. ↑ Cifra máxima en base aos estudos provinciais.
  9. ↑ Cifra máxima baseada nos estudos provinciais.
  10. ↑ Cifra mínima en base aos estudos provinciais.
  11. ↑ Cifra máxima en base aos estudos provinciais.
  12. ↑ Só en Mallorca.
  13. ↑ Só en Mallorca.
  14. ↑ Datos parciais ou estudo sen completar.
  15. ↑ Datos parciais ou estudo sen completar.
  16. ↑ Cifra mínima en base aos estudos provinciais.
  17. ↑ Cifra máxima en base aos estudos provinciais.
  18. ↑ Datos parciais ou estudo sen completar.
  19. ↑ Datos parciais ou estudo sen completar.
  20. ↑ Datos parciais ou estudo sen completar.
  21. ↑ Datos parciais ou estudo sen completar.
  22. ↑ Cifra mínima en base aos estudos provinciais.
  23. ↑ Cifra máxima en base aos estudos provinciais.
  24. ↑ Datos parciais ou estudo sen completar, só inclúe ás vítimas executadas na capital provincial ou nas cabezas dos partidos xudiciais.
  25. ↑ Datos parciais ou estudo sen completar, só inclúe aos asasinados en catro concellos: Cidade Real, Manzanares, Puertollano e Tomelloso.
  26. ↑ Datos parciais ou estudo sen completar, só inclúe ás vítimas executadas en 2 concellos: Cuenca e Uclés.
  27. ↑ Cifra mínima en base aos estudos provinciais.
  28. ↑ Cifra máxima en base aos estudos provinciais.
  29. ↑ Cifra baseada nos estudos provinciais.
  30. ↑ Datos parciais ou estudo sen completar. Só están incluídas as vítimas asasinadas na cidade de Barcelona entre 1939 e 1952.
  31. ↑ 1939-1956.
  32. ↑ Cifra mínima en base aos estudos provinciais.
  33. ↑ Cifra máxima en base aos estudos provinciais.
  34. ↑ Datos parciais ou estudo sen completar. O estudo só inclúe 84 localidades e a cidade de Badaxoz.
  35. ↑ Datos parciais ou estudo sen completar.
  36. ↑ 1936-1950
  37. ↑ 1936-1950
  38. ↑ Cifra mínima en base aos estudos provinciais.
  39. ↑ Cifra máxima en base aos estudos provinciais.
  40. ↑ Estudo sobre as persoas que foron executadas de maneira xudicial ou extraxudicial entre 1936 e 1939. Datos parciais ou estudo sen completar.
  41. ↑ Só inclúe as vítimas asasinadas nas comarcas de: A Coruña e en Ferrolterra.[124][125]
  42. ↑ 1936-1940
  43. ↑ Datos parciais ou estudo sen completar.
  44. ↑ Datos parciais ou estudo sen completar, 1936-1940.
  45. ↑ 1936-1939
  46. ↑ Cifra mínima en base aos estudos provinciais.
  47. ↑ Estudo sobre as persoas que foron executadas de maneira xudicial ou extraxudicial entre 1936 e 1939. Datos parciais ou estudo sen completar
  48. ↑ Cifra máxima en base aos estudos provinciais.
  49. ↑ 800 a causa de represión legal como consencuencia de xuízos sumarísimos e 5.000 como consecuencia da represión paralegal.
  50. ↑ Datos parciais ou estudo sen completar.
  51. ↑ Datos parciais ou estudo sen completar. Só inclúe ás vítimas executadas entre 1939 e 1944 no "Cementerio de la Almudena" (Cidade de Madrid).
  52. ↑ Datos parciais ou estudo sen completar.
  53. ↑ Cifra mínima en base aos estudos provinciais.
  54. ↑ Cifra máxima en base aos estudos provinciais.
  55. ↑ 4.714 executados e 1.165 mortos como consecuencia directa de malos tratos nas prisións e campos de concentración franquistas.
  56. ↑ Cifra mínima en base aos estudos provinciais.
  57. ↑ Cifra máxima en base aos estudos provinciais.
  58. ↑ 1.316 identificados.
  59. ↑ Datos parciais ou estudo sen completar.
  60. ↑ 252 eran veciños da comarca e 300 prisioneiros dos dous campos de concentración que operaban na zona.
Referencias
  1. ↑ Antony Beevor, La guerra civil española, col.
  2. ↑ Stanley G. Payne, A History of Spain and Portugal, Tomo 2 Capítulo 26, 'The Spanish Civil War of 1936-1939'[1] (consultado o 23 de xullo de 2010)
  3. ↑ Guy Hermet, La Guerre d'Espagne, Seuil, 1989
  4. ↑ Pierre Broué e Émile Témime, La Révolution et la guerre d'Espagne, Ediciones de Minuit, 1961, (reedición en 1996)
  5. ↑ Stanley G. Payne, El régimen de Franco 1936–1975, Alianza Editorial, Madrid, 1987, ISBN 84-206-9553-X
  6. ↑ Jueces para la democracia acusa al Gobierno de incumplir la ley de memoria
  7. ↑ El Gobierno se queja por la "excesiva atención" de la ONU a los desaparecidos del franquismo.
  8. ↑ "España es el segundo país con más desaparecidos después de Camboya" Arquivado 17 de setembro de 2017 en Wayback Machine..
  9. ↑ Al menos 88.000 víctimas del franquismo continúan sepultadas en fosas comunes.
  10. ↑ BBC, 16/10/2008, La Historia detrás de la decisión, consultado o 26/06/2011.
  11. ↑ La ONU insta a España a juzgar el franquismo, 17/09/2010 lavozdeasturias.
  12. ↑ Urgente ratificar Convención sobre desapariciones forzadas: CICR y AI Arquivado 15 de setembro de 2019 en Wayback Machine., publimetro 30-08-2010.
  13. ↑ Hugh Thomas (1976); Historia de la Guerra Civil Española, páx. 993
  14. ↑ Hugh Thomas (1976); Historia de la Guerra Civil Española, páx. 991
  15. ↑ "Copia arquivada". Arquivado dende o orixinal o 23 de xuño de 2011. Consultado o 08 de febreiro de 2017. 
  16. ↑ Antony Beevor, La Guerre d'Espagne, Calmann-Lévy, 2006, páxs. 180-181, ISBN 2-7021-3719-9
  17. ↑ Hugh Thomas, La guerre d'Espagne, Robert Laffont, 2009, páxs.209 e 711.
  18. ↑ CASANOVA, Julían; ESPINOSA, Francisco; MIR, Conxita; Moreno Gómez, Francisco.
  19. ↑ Michael Richards, A Time of Silence: Civil War and the Culture of Repression in Franco's Spain, 1936-1945, Cambridge University Press, 1998, páx.11.
  20. ↑ Gabriel Jackson, La república española y la guerra civil RBA., 2005, Barcelona. páx.466.
  21. ↑ Guy Hermet, La Guerre d'Espagne, Seuil, 1989, páx. 180.
  22. ↑ Franco desplegó en la postguerra la "multi-represión" contra los vencidos con métodos nazis
  23. ↑ Los niños robados del Franquismo Arquivado 19 de outubro de 2014 en Wayback Machine., Ruth Alvarado Sánchez.
  24. ↑ «Report of the Working Group on Enforced or Involuntary Disappearances - Mission to Spain (A/HRC/27/49/Add.1)».
  25. ↑ Audiencia Nacional: Auto del juez Baltasar Garzón de 18 de noviembre de 2008.
  26. ↑ "La depuración de la educación española durante el franquismo (1936-1975). " (PDF). Arquivado dende o orixinal (PDF) o 14 de xullo de 2014. Consultado o 08 de febreiro de 2017. 
  27. ↑ 27,0 27,1 Paul Preston, The Spanish Civil War.
  28. ↑ Javier Tusell, La dictadura de Franco, Ediciones Altaya, Madrid, 1996, páx. 174
  29. ↑ La destrucción de la ciencia en España: depuración universitaria en el franquismo, por Luis E. Otero Carvajal, Editorial Complutense, Madrid, 2006, ISBN-10 84-7491-808-1, ISBN-13 978-84-7491-808-3
  30. ↑ Helen Graham, The Spanish Civil War.
  31. ↑ Segundo o artigo 6 do Fuero de los Españoles de 1945, texto orixinal de 1945 [2].
  32. ↑ Art. 2 da Ley de Principios del Movimiento Nacional de 1958: La Nación española considera como timbre de honor el acatamiento a la Ley de Dios, según la doctrina de la Santa Iglesia Católica, Apostólica y Romana, única verdadera y fe inseparable de la conciencia nacional, que inspirará su legislación.
  33. ↑ Artº 6 del Fuero de los españoles, texto reformado en 1967.
  34. ↑ El Nacional Catolicismo (España), por Stanley G. Payne en artehistoria.jcyl.es.
  35. ↑ Barreiro Carballal, C (2014). "Luchas de ayer, disputas de hoy y desafíos de mañana", Editorial Cultiva Libros S.L.
  36. ↑ Juvino, F., & Pilar, M. (2008). A Represión lingüística en Galiza no século XX. Vigo: Edicións Xerais de Galicia.
  37. ↑ Rei, F. F. (2016). Situación da lingua galega desde 1963 á actualidade. Lengas. Revue de sociolinguistique, (79).
  38. ↑ da Torre, M. R., & Silva, X. M. B. (2016). A repressão franquista na língua galega. A desfeita de uma realidade linguística, cultural e nacional. Caracol, (11), 10-37.
  39. ↑ Fondos documentales sobre la Guerra Civil y Postguerra española conservados en el archivo del ministerio de Justicia, Ana María Fernández Hidalgo, María José Remón Ripalda, Boletín de la ANABAD (Federación Española de Asociaciones de Archiveros, Bibliotecarios, Arqueólogos, Museólogos y Documentalistas) XXXIX (1989), núms. 3-4.
  40. ↑ Pérez Pena, Marcos (1 de xullo de 2016).
  41. ↑ La represión en la provincia de Segovia en los orígenes del régimen de Franco - La represión económica y administrativa, por Santiago Vega Sombría (Universidad Complutense, Madrid), revista Hispania Nova, nº 4, 2004
  42. ↑ El patrimonio sindical acumulado, por Francisco Javier Magaña Balanza e Sara Rico Letosa, Universidade de Zaragoza, en dialnet.unirioja.es.
  43. ↑ Los castos retoques del franquismo en el septimo arte
  44. ↑ Muñoz Caliz, Berta (30 de marzo de 2006).
  45. ↑ Leonoticias «El Museo de la Siderurgia y la Minería presenta este sábado la exposición 'Brosio, el pintor de los mineros' Arquivado 04 de marzo de 2016 en Wayback Machine.» Consultado o 14 de maio de 2013
  46. ↑ El Norte de Castilla «Fallece a los 90 años Brosio, el pintor de los mineros.
  47. ↑ Diario Palentino «Muere Ambrosio Ortega Alonso "Brosio", conocido como el "pintor de los mineros".
  48. ↑ Beevor, A. (2006). The Battle for Spain: The Spanish Civil War 1936–1939 Weidenfeld & Nicolson. pp.89–94.
  49. ↑ Pascual, R. (2016). Solo Camboya tiene más fosas comunes que España. El Periódico de Catalunya.
  50. ↑ Moreno Gómez, F. (2008) 1936: el genocidio franquista en Córdoba. Editorial Crítica. p.11
  51. ↑ Cenizo, N. (2014). En memoria de la mayor fosa común de España. eldiario.es
  52. ↑ Preston, P. (2006). The Spanish Civil War. Reaction, revolution & revenge. London: Harper Perennial. p.316
  53. ↑ Espinosa, F. (2006). La justicia de Queipo. Barcelona: Editorial Crítica. p.4
  54. ↑ Espinosa, F. (2006). Contra el olvido. Historia y memoria de la guerra civil. Barcelona: Editorial Crítica. p.131
  55. ↑ Preston, P. (2006). The Spanish Civil War. Reaction, revolution & revenge. London: Harper Perennial. pp.315-316
  56. ↑ Fontana, J. (Ed.). (1986). España bajo el franquismo: coloquio celebrado en la universidad de Valencia, noviembre de 1984. Universidad; Crítica: Departamento de Historia Contemporánea. p.22
  57. ↑ Espinosa, F. (2006). La justicia de Queipo. Editorial Crítica. pp.172-173
  58. ↑ Jackson, G. (1967). The Spanish Republic and the Civil War, 1931-1939 Princeton: Princeton University Press. p.534
  59. ↑ Larrazábal, R. S. (1977). Pérdidas de la guerra. Planeta.
  60. ↑ Dueñas, M. Á., Maestre, F. E., & Márquez, J. M. G. (2009). La gran represión: los años de plomo del franquismo. Flor de Viento. p. 437.
  61. ↑ 61,0 61,1 Moa, Pio (2007). Mity wojny domowej. Hiszpania 1936-1939. Fronda. p. 507. ISBN 978-83-603-3561-1. 
  62. ↑ Maestre, F. E., Casanova, J., Mir, C., & Gómez, F. M. (2004). Morir, matar, sobrevivir: La violencia en la dictadura de Franco. Grupo Planeta (GBS). p.8
  63. ↑ 63,00 63,01 63,02 63,03 63,04 63,05 63,06 63,07 63,08 63,09 63,10 63,11 63,12 63,13 63,14 63,15 63,16 63,17 63,18 63,19 63,20 63,21 63,22 63,23 63,24 63,25 63,26 63,27 63,28 63,29 63,30 63,31 63,32 Juliá, S., & Casanova, J. (1999). Víctimas de la guerra civil. Madrid: Temas de Hoy. pp.411-412
  64. ↑ Fontana, J. (Ed.). (1986). España bajo el franquismo: coloquio celebrado en la universidad de Valencia, noviembre de 1984. Universidad; Crítica: Departamento de Historia Contemporánea. p.22
  65. ↑ Thomas, H. (2001). The Spanish civil war. Penguin Books. pp.900-901
  66. ↑ Preston, P. (2007). The Spanish Civil War: reaction, revolution and revenge. Harper Perennial. p.202
  67. ↑ Beevor, A. (2012). The Battle for Spain: The Spanish Civil War 1936-1939. Penguin Books. p.94
  68. ↑ Jackson, G. (1967). The Spanish republic and the Civil War, 1931-1939. Princeton: Princeton University Press. p.539
  69. ↑ Richards, M. (1998). A Time of Silence: Civil War and the Culture of Repression in Franco's Spain, 1936-1945. Cambridge University Press. p.11.
  70. ↑ 70,00 70,01 70,02 70,03 70,04 70,05 70,06 70,07 70,08 70,09 70,10 70,11 70,12 70,13 70,14 70,15 70,16 70,17 70,18 70,19 70,20 70,21 70,22 70,23 70,24 70,25 70,26 70,27 70,28 70,29 70,30 70,31 70,32 70,33 70,34 70,35 70,36 70,37 70,38 70,39 70,40 70,41 70,42 70,43 70,44 70,45 70,46 Espinosa Maestre, F. (2008). Informe sobre la represión franquista. Estado de la cuestión. Arquivado 01 de novembro de 2018 en Wayback Machine. Report prepared for the Preliminary Investigations 399/2006-E, Central Court of Instruction number 5, Madrid
  71. ↑ 71,0 71,1 71,2 71,3 71,4 71,5 71,6 71,7 71,8 Romero, F. C. (Ed.). (2012). La represión franquista en Andalucía: balance historiográfico, perspectivas teóricas y análisis de los resultados (Vol. 1). Centro de Estudios Andaluces.
  72. ↑ 72,00 72,01 72,02 72,03 72,04 72,05 72,06 72,07 72,08 72,09 72,10 72,11 72,12 72,13 72,14 Martínez López, F. (coord.), Gómez Oliver, M. C. (coord.). (2014). La memoria de todos Arquivado 13 de agosto de 2018 en Wayback Machine.. Sevilla: Fundación Alfonso Perales. pp. 53-54.
  73. ↑ y Muñoz, R. Q. C. (1997). Represión en la retaguardia republicana: Almería, 1936-39. Librería Universitaria.
  74. ↑ Espinosa, F. (2006). Contra el olvido. Historia y memoria de la guerra civil. Editorial Crítica. 2006. Barcelona. p.290
  75. ↑ Preston, Paul. The Spanish Civil War: Reaction, Revolution & Revenge Harper Perennial. 2006. London. p. 307.
  76. ↑ Moreno Gómez, F. (2008). El genocidio franquista en Córdoba. Crítica.
  77. ↑ Gibson, I. (1983). The Assassination of Federico García Lorca. London: Penguin Books. p.164
  78. ↑ Ortega, C. R. M. (2009). La represión franquista en la comarca de La Loma. Editorial Visión Libros. Page 21.
  79. ↑ Sánchez Tostado, L. M. (2011). Guerra Civil y dictadura en Jaén. Memòria Antifranquista 11, p. 44.
  80. ↑ Sánchez Tostado, L. M. (2011). Guerra Civil y dictadura en Jaén. Memòria Antifranquista 11, p. 44.
  81. ↑ Márquez, J. M. G. (2004). La represión franquista en la provincia de Sevilla. Estado de la cuestión. Ebre 38, (2), 1-14.
  82. ↑ Márquez, J. M. G. (2012). Las víctimas de la represión militar en la provincia de Sevilla (1936-1963). Asociación Andaluza Memoria Histórica y Justicia.
  83. ↑ 83,00 83,01 83,02 83,03 83,04 83,05 83,06 83,07 83,08 83,09 83,10 83,11 83,12 83,13 83,14 83,15 83,16 83,17 83,18 83,19 83,20 Preston, P. (2011). El holocausto español: odio y exterminio en la Guerra Civil y después. Debate.
  84. ↑ Nuez, E. C. (2001). El" terror rojo" en la provincia de Huesca: la lucha contra el orden social y sus representantes durante la guerra civil española. In Nuevas tendencias historiográficas e historia local en España: actas del II Congreso de Historia Local de Aragón (Huesca, 7 al 9 de julio de 1999) (pp. 217-224). Instituto de Estudios Altoaragoneses.
  85. ↑ Curcó, C. M., & Solé, J. G. (2013). Duelo y memoria. Espacios para el recuerdo de las víctimas de la represión franquista en la perspectiva comparada. Universidade de Lleida. pp. 84-85.
  86. ↑ Prada Rodríguez, J. (2010). La España masacrada. La represión franquista de guerra y posguerra. Madrid: Alianza editorial.
  87. ↑ Gari Salleras, B. (2015). Un balance cuantitativo de la represión. Memòria Antifranquista 15, pages 9-14.
  88. ↑ Moseley, Ray (2000). Mussolini's Shadow: The Double Life of Count Galeazzo Ciano. Yale University Press. ISBN 978-0300209563. Pp. 27.
  89. ↑ Arana, E. Z. (2017). La represión franquista de guerra y posguerra en el País Vasco a debate: entre el exterminio y el oasis. Historia y política: Ideas, procesos y movimientos sociales, (37), 357-384.
  90. ↑ Barés, P. B. (2007). La represión en las zonas republicana y franquista del País Vasco durante la Guerra Civil. Historia contemporánea, (35). Pp. 668.
  91. ↑ Barés, P. B. (2007). La represión en las zonas republicana y franquista del País Vasco durante la Guerra Civil. Historia contemporánea, (35). Pp. 669.
  92. ↑ Vega Sombría, S. (2011). La política del miedo. El papel de la represión en el franquismo. Barcelona: Crítica. Pp. 336-337.
  93. ↑ Barés, P. B. (2007). La represión en las zonas republicana y franquista del País Vasco durante la Guerra Civil. Historia contemporánea, (35). Pp. 670.
  94. ↑ Gutiérrez Flores, J. (2006). Guerra Civil en Cantabria y Pueblos de Castilla (1936-1939). Libros en red.
  95. ↑ Gutiérrez Flores, J. (2006). Guerra Civil en Cantabria y Pueblos de Castilla (1936-1939). Libros en red.
  96. ↑ Castro, L. (2018). Violencia política y memoria histórica en la "capital de la cruzada". In Memòria Antifranquista 18, page 28.
  97. ↑ Cabañas, J. (2010). La Bañeza 1936. La vorágine de julio. Golpe y represión en la comarca bañezana, 1. p. 134
  98. ↑ Sánchez, D. H. (2015). Represión franquista y memoria histórica en la Provincia de Salamanca Arquivado 12 de novembro de 2018 en Wayback Machine.. In La Linde, revista digital de arqueología profesional, 5. Pp. 262-284.
  99. ↑ Sombría, S. V. (2005). De la esperanza a la persecución: la represión franquista en la provincia de Segovia. Grupo Planeta (GBS).
  100. ↑ Aparicio García, I. (2018). Soria, un ejemplo de violencia sistemática contra civiles. In Memòria Antifranquista 18, page 24.
  101. ↑ Preston, P. (2006). The Spanish Civil War. Reaction, revolution & revenge. London: Harper Perennial. p. 103
  102. ↑ Preston, P. (2006). The Spanish Civil War. Reaction, revolution & revenge. London: Harper Perennial. p.103
  103. ↑ Vicente, L. D. D. (2002). Control y represión en Zamora (1936-1939). La violencia vengadora ejecutada sobre el terreno. Historia y comunicación social, 7, 47-74.
  104. ↑ Berzal de la Rosa, E. (ed.). (2007). Testimonio de voces olvidadas. León: Fundación 27 de marzo, Vol. 1.
  105. ↑ Castro, L. (2018). Represion franquista y memoria histórica en Castilla y León. In Memòria Antifranquista 18, page 9.
  106. ↑ López García, J.; García Alonso, M. del C.; Moreno Andres, J.; Villalta Luna, A.; Ballesteros Escudero, T. (2018). Para hacerte saber mil cosas nuevas. Ciudad Real 1939. Cidade Real: UNED Editorial.
  107. ↑ Mapas de memoria. UNED-Centro de Estudios de Memoria y Derechos Humanos, 2018.
  108. ↑ Madrid, D. A. G. (2008). Violencia republicana y violencia franquista en La Mancha de Ciudad Real: Primeros papeles sobre los casos de Alcázar de San Juan y Campo de Criptana (1936-1943) Arquivado 08 de xuño de 2018 en Wayback Machine.. In: La guerra civil en Castilla-La Mancha, 70 años después: actas del Congreso Internacional (pp. 1597-1642). Ediciones de la Universidad de Castilla-La Mancha.
  109. ↑ Rodríguez Patiño, Ana Belén. (2004). La Guerra Civil en Cuenca: 1936-1939. Libros Alcaná. ISBN 8460791017
  110. ↑ García Bilbao, P. A.; García Bilbao, X. (2015). Represión de guerra y posguerra en Guadalajara
  111. ↑ García Bilbao, X. (2017). Guadalajara, 80 años de antifascismo y memoria democrática. In Memòria Antifranquista 17, page 90.
  112. ↑ Olmo, P. O. 2013. El franquismo en Castilla-La Mancha Arquivado 09 de abril de 2019 en Wayback Machine.. Universidad de Castilla-La Mancha.
  113. ↑ Gil, J. C. (2008). Justícia, no venjança: els executats pel franquisme a Barcelona (1939-1952) (Vol. 83). Cossetània Edicions.
  114. ↑ Mir, C., Garrós Páez, A., & Ramon i Molins, G. (2014). Vestigis, memòries i símbols a les comarques de Lleida: 1931-2014. Fonoll. Page 75.
  115. ↑ Mir, C., Garrós Páez, A., & Ramon i Molins, G. (2014). Vestigis, memòries i símbols a les comarques de Lleida: 1931-2014. Fonoll. Page 62.
  116. ↑ 116,0 116,1 116,2 Espinosa, Francisco. La columna de la muerte. El avance del ejército franquista de Sevilla a Badajoz. Editorial Crítica. Barcelona. 2002. p.433
  117. ↑ Espinosa Maestre, F.; García Márquez, J. Mª; Gil Vico, P; y Ledesma, J. L. (2010). Violencia Roja y Azul. España, 1936-1950. Crítica, Barcelona. p.77.
  118. ↑ 118,0 118,1 118,2 Encinar, L. M., & Palacios, J. C. (2014). Extremadura: Behind the material traces of Franco’s repression. Culture & History Digital Journal, 3(2), 020.
  119. ↑ Palacios, J. C. (1995). La represión en la provincia de Cáceres durante la Guerra Civil (1936-1939). Universidade de Estremadura, Servizo de Publicacións.
  120. ↑ Palacios, J. C. (1995). La represión en la provincia de Cáceres durante la Guerra Civil (1936-1939). Universidade de Estremadura, Servizo de Publicacións.
  121. ↑ Palacios, J. C. (2007). La represión en la Guerra Civil: últimas aportaciones bibliográficas y movimientos sociales por la memoria. Pasado y Memoria. Revista de Historia Contemporánea, (6), 191-211. p. 205
  122. ↑ Palacios, J. C. (2007). La represión en la Guerra Civil: últimas aportaciones bibliográficas y movimientos sociales por la memoria. Pasado y Memoria. Revista de Historia Contemporánea, (6), 191-211. p. 205
  123. ↑ Base de datos do proxecto "Nomes e Voces", 2012.
  124. ↑ Bernardo Máiz Vázquez, Xosé Manuel Suárez . (2018). Listaxe memorial de vítimas do franquismo Arquivado 06 de novembro de 2018 en Wayback Machine.. Ferrol: Concello de Ferrol.
  125. ↑ Lourenzo Fernández Prieto. (2011). A represión franquista na comarca da Coruña. Ames: Laiovento. Pages 233-242.
  126. ↑ Blanco, M. J. S. (1998). La represión franquista en la provincia de Lugo: 1936-1940 (Doctoral dissertation, Universidade de Santiago de Compostela).
  127. ↑ de Juana López, Jesús (2006). Lo que han hecho en Galicia: Violencia política, represión y exilio, 1936-1939. Barcelona: Editorial Crítica. Pages 160-164.
  128. ↑ Pereira, D. (2004). A represión franquista na provincia de Pontevedra (1936-1950). Unión libre: cadernos de vida e culturas, (9), 33-45.
  129. ↑ Alonso Fernández, B.; Rodríguez Gallardo, A.; Paz Antón, X. R.; Pereira, D.; Álvarez Caccamo, X. M.; Rodrígues, A.; Gonçalves, A.; Meixome, C.; Alonso, B.; Marco, A.; Domíngues, J. (2008). O Miño, unha corrente de memoria: actas das Xornadas sobre a Represión Franquista no Baixo Miño, (2006-2007). Ponteareas: Editorial Alén Miño.
  130. ↑ Rodríguez, J. P. (2004). Ourense, 1936-1939: alzamento, guerra e represión. Ed. do Castro. Page 573.
  131. ↑ Informe de resultados: vítimas Galicia (1936-1939) Arquivado 18 de abril de 2018 en Wayback Machine.. Nomes e Voces, 2012.
  132. ↑ Alonso, B. (1997): Idade contemporánea (século XX). In: Historia Xeral de Galicia. A Nosa Terra. pp. 377. ISBN: 9788489138995
  133. ↑ Rodríguez, J. P. (2006). Rebelión militar y represión franquista en Galicia. Studia historica. Historia contemporánea, 24.
  134. ↑ Farías, R. (2007). Sucumbir a merced de la calumnia y la infamia": represión, pauperización y muerte entre la Guerra Civil española y la década de 1940. A Estrada: Miscelánea histórica e cultural, (10), 163-186.
  135. ↑ Noval, M. C. R. (1991). La represión en La Rioja durante la Guerra Civil. Berceo, (121), 139-166.
  136. ↑ Holgado, F. H., Funes, J. C. G., Muñoz, M. G., Herrera, F. J., Aparicio, T. M., Silva, D. O., & Sombría, S. V. (2018). Listado de personas ejectudas durante la posguerra (1939-1944) en la ciudad de Madrid. Ayuntamiento de Madrid.
  137. ↑ Martínez Ovejero, A. (2013). La represión franquista en la Región de Murcia (1936-1948). In Muga, JL, Vega, S.(coords.) Verdad, justicia y reparación. Actas del I Congreso de Víctimas del Franquismo. Andalucía: Atrapasueños.
  138. ↑ Montenegro, M. O. (1994). La represión de la guerra y posguerra en la provincia de Alicante (1936-1945). Universidad de Alicante, Secretariado de Publicaciones.
  139. ↑ Heine, H. (1983). La oposición política al franquismo: de 1939 a 1952. Crítica.
  140. ↑ Montenegro, M. O. (1994). La represión de la guerra y posguerra en la provincia de Alicante (1936-1945). Universidad de Alicante, Secretariado de Publicaciones.
  141. ↑ Porcar Orihuela, J. L. (2014). La represión franquista en Castelló Arquivado 16 de novembro de 2018 en Wayback Machine.. Memòria Antifranquista 14, pages 20-28.
  142. ↑ Gabarda Cebellán, V. (2011). Els afusellaments al País Valencià (1938-1956). Universidade de Valencia. Pp. 215-216.
  143. ↑ Holgado, F. H., Funes, J. C. G., Muñoz, M. G., Herrera, F. J., Aparicio, T. M., Silva, D. O., & Sombría, S. V. (2018). Listado de personas ejectudas durante la posguerra (1939-1944) en la ciudad de Madrid. Ayuntamiento de Madrid.
  144. ↑ Gil, J. C. (2008). Justícia, no venjança: els executats pel franquisme a Barcelona (1939-1952) (Vol. 83). Cossetània Edicions.
  145. ↑ Casanova, J. (2010). The Torero Cementery: A Place of Memories (1936-2010). Zaragoza: Ayuntamiento de Zaragoza.
  146. ↑ Ortega Valcárcel, E. (2010). 1934 nombres. Monumento a la memoria de las víctimas de la represión franquista. Concejo de Gijón/Xixón.
  147. ↑ Fernández Prieto, L. (2011). A represión franquista na comarca da Coruña. Ames: Laiovento. Pages 233-242.
  148. ↑ Ferrándiz Martín, F. (2007). Exhumaciones y políticas de la memoria en la España contemporánea. Hispania Nova. Revista de Historia Contemporánea. Número 7. Pp. 12.
  149. ↑ Ruiz Vilas, M. J., Esparza Zabalegi, J. M., & Berrio Zaratiegi, J. C. (2008). Navarra 1936. De la esperanza al terror. Altaffaylla, Tafalla.
  150. ↑ Maestre, F. E., Casanova, J., Mir, C., & Gómez, F. M. (2004). Morir, matar, sobrevivir: La violencia en la dictadura de Franco (Vol. 102). Grupo Planeta (GBS). Pages 21.
  151. ↑ Castro, S. G., & Pérez, D. M. (2008). La oposición antifranquista leonesa: de la posguerra a la nueva conflictividad Arquivado 06 de novembro de 2018 en Wayback Machine.. Espacio Tiempo y Forma. Serie V, Historia Contemporánea, (20).
  152. ↑ Ortega, C. R. M. (2009). La represión franquista en la comarca de La Loma. Editorial Visión Libros.
  153. ↑ Gutiérrez Flores, J. (2006). Guerra Civil en Cantabria y Pueblos de Castilla (1936-1939). Libros en red.
  154. ↑ Madrid, D. A. G. (2008). Violencia republicana y violencia franquista en La Mancha de Ciudad Real: Primeros papeles sobre los casos de Alcázar de San Juan y Campo de Criptana (1936-1943) Arquivado 08 de xuño de 2018 en Wayback Machine.. In La guerra civil en Castilla-La Mancha, 70 años después: actas del Congreso Internacional (pp. 1597-1642). Ediciones de la Universidad de Castilla-La Mancha.
  155. ↑ Máiz Vázquez, B. and Manuel Suárez, X. (2018). Listaxe memorial de vítimas do franquismo Arquivado 06 de novembro de 2018 en Wayback Machine.. Ferrol: Concello de Ferrol.
  156. ↑ García Bilbao, X. (2017). Guadalajara, 80 años de antifascismo y memoria democrática. In Memòria Antifranquista 17, page 91.
  157. ↑ Melero Vargas, M. A. (2014). Informe final sobre cifras y aspectos de la represión franquista en Antequera Arquivado 13 de agosto de 2018 en Wayback Machine.. Todos Los Nombres.
  158. ↑ Álvarez Castro, X. (2013). Pontevedra nos anos do medo: Golpe militar e represión (1936-1939). Vigo: Xerais.
  159. ↑ Gutiérrez Flores, J. (2006). Guerra Civil en Cantabria y Pueblos de Castilla (1936-1939). Libros en red.
  160. ↑ Ortega, C. R. M. (2009). La represión franquista en la comarca de La Loma. Editorial Visión Libros.
  161. ↑ Madrid, D. A. G. (2008). Violencia republicana y violencia franquista en La Mancha de Ciudad Real: Primeros papeles sobre los casos de Alcázar de San Juan y Campo de Criptana (1936-1943) Arquivado 08 de xuño de 2018 en Wayback Machine.. In La guerra civil en Castilla-La Mancha, 70 años después: actas del Congreso Internacional (pp. 1597-1642). Ediciones de la Universidad de Castilla-La Mancha.
  162. ↑ Ruiz González, C. and Martín González, E. (2018). Cuando el cielo se oscureció. (sobre la represión franquista en la provincia de Zamora)". In Memòria Antifranquista 18, page 67.
  163. ↑ Madrid, D. A. G. (2008). Violencia republicana y violencia franquista en La Mancha de Ciudad Real: Primeros papeles sobre los casos de Alcázar de San Juan y Campo de Criptana (1936-1943) Arquivado 08 de xuño de 2018 en Wayback Machine.. In La guerra civil en Castilla-La Mancha, 70 años después: actas del Congreso Internacional (pp. 1597-1642). Ediciones de la Universidad de Castilla-La Mancha.
  164. ↑ Alonso Fernández, B.; Rodríguez Gallardo, A.; Paz Antón, X. R.; Pereira, D.; Álvarez Caccamo, X. M.; Rodrígues, A.; Gonçalves, A.; Meixome, C.; Alonso, B.; Marco, A.; Domíngues, J. (2008). O Miño, unha corrente de memoria: actas das Xornadas sobre a Represión Franquista no Baixo Miño, (2006-2007). Ponteareas: Editorial Alén Miño.
  165. ↑ Rodríguez Gallardo, A. (2006). O ruído da morte: a represión franquista en Ponteareas (1936-1939). A Coruña: Ediciós do Castro.

Véxase tamén

[editar | editar a fonte]

Bibliografía

[editar | editar a fonte]
  • Álvarez, Asunción; Silva Barrera, Emilio (coord.) (2004). La memoria de los olvidados: un debate sobre el silencio de la represión franquista. Ámbito Ediciones, S.A., Valladolid. ISBN 978-84-8183-132-0. 
  • Belis i Garcia, Ricard; Armengou, Montse; Martínez i Muntada, Ricard (2005). Las fosas del silencio ¿hay un holocausto español?. Nuevas ediciones de bolsillo. ISBN 978-84-9793-625-5. 
  • BERZAL DE LA ROSA, Enrique; DELGADO CRUZ, Severiano; GONZÁLEZ DE LA PEÑA, María del Mar; PABLO LOBO, Carlos de; REVILLA CASADO, Javier; RODRÍGUEZ GONZÁLEZ, Javier; SIERRA, Carlos de la; VEGA SOMBRÍA, Santiago: "De las Urnas al Paredón". León: Fundación 27 de Marzo, 2012. p. 568. ISBN 978-84-616-1998-6
  • Berzal de la Rosa, Enrique (Coord.), "Testimonio de voces olvidadas". León: Fundación 27 de Marzo, 2007. 2 v. (355, 314 p.) ISBN 978-84-6120-680-3
  • Berzal de la Rosa, Enrique; Delgado Cruz, Severiano; Pablo Lobo, Carlos de; Revilla Casado, Javier; Rodríguez González, Javier; Sierra, Carlos de la; Vega Sombría, Santiago, "Cárceles y campos de concentración en Castilla y León". León: Fundación 27 de Marzo, 2011. p. 729. ISBN 978-84-615-5410-2
  • Berzal de la Rosa, Enrique; Blanco Rodríguez, Juan A.; Delgado Cruz, Severiano; Gutiérrez Flores, Jesús; Martín Barrio, Adoración; Martín González, Eduardo; Martín Jiménez, Ignacio; Pablo Lobo, Carlos de; Rodríguez González, Javier; Sánchez, Rafael; Sierra, Carlos de la; Vega Sombría, Santiago, "Muerte y represión en el magisterio de Castilla y León". León: Fundación 27 de Marzo, 2010. p. 533. ISBN 978-84-614-5323-8
  • Julián Casanova (coord.) (2004). Morir, matar, sobrevivir: la violencia en la dictadura de Franco. Ediciones Crítica. ISBN 978-84-8432-506-2. 
  • Cobo Romero, Francisco (2005). Franquismo y posguerra en Andalucía Oriental: represión, castigo a los vencidos y apoyos sociales al régimen franquista: 1936-1950. Universidad de Granada. ISBN 84-338-3328-6. 
  • El genocidio franquista en Valencia: las fosas silenciadas del cementerio. Icaria. 2008. ISBN 978-84-7426-996-3. 
  • García Colmenares, Pablo (2008). Represión en una villa castellana de la retaguardia franquista, Dueñas (1936-1945). ARMH - Palencia. ISBN 978-84-612-6052-2. 
  • García Bilbao, Xulio; García Bilbao, Pedro; Paramio Roca, Carlos (2010). La represión franquista en Guadalajara. Silente, Guadalajara. ISBN 978-84-96862-34-0. 
  • García Colmenares, Pablo (2008). ¡Queriamos matarlos!: historia y memoria de la víctimas de la represión franquista enterradas en la ciudad de Palencia (1936-1945). Ayuntamiento de Palencia. ISBN 978-84-612-2320-6. 
  • Gutmaro Gómez Bravo e Jorge Marco (2011). La obra del miedo. Violencia y sociedad en la España franquista (1936-1950). Península, Barcelona. ISBN 978-84-9942-091-2. 
  • Santos Juliá Díaz (ed.) (2004). Víctimas de la guerra civil. Ediciones Temas de Hoy. ISBN 978-84-8460-333-7. 
  • Marín Muñoz, Antonio (2007). La reconstrucción de la provincia de Jaén bajo el Franquismo (1939-1957). Jaén,. ISBN 978-84-611-8488-0. 
  • Martínez Pereda, Lucio (2015): Medo político e control social na retaguarda franquista. Vigo, Xerais. ISBN. 978-84-9914-808-3.
  • Mateos, Abdón; Soto, Alvaro (1997). El final del franquismo, 1959-1975. Madrid, Temas de Hoy. ISBN 84-7679-326-X. 
  • Moreno Gómez, Francisco (2008). 1936: el genocidio franquista en Córdoba. Crítica, Barcelona. ISBN 978-84-7423-686-6. 
  • Otero Carvajal, Luis Enrique (Ed.) (2006). La depuración de la Ciencia en España: depuración universitaria en el franquismo. Complutense, Madrid. ISBN 978-84-7491-808-3. 
  • Pablo Lobo, Carlos de, "La depuración del magisterio primario en la provincia de Soria". En: Revista de Soria, 47 (2004), p. 113-122.
  • Pablo Lobo, Carlos de. "La depuración de la educación española durante el franquismo (1936-1975. Institucionalización de una represión", en "Foro de Educación", 9 (2007) 203-228 [3]
  • Prada Rodríguez, Julio (2006). De la agitación republicana a la represión franquista: Ourense 1934-1939. Ariel, Barcelona. ISBN 978-84-344-5208-4. 
  • Payne, Stanley (1997). El primer franquismo, 1939-1959. Temas de Hoy, Madrid. ISBN 84-7679-32-1. 
  • Silva Barrera, Emilio; Macías, Santiago (2006). Las fosas de Franco. RBA Coleccionables S.A. ISBN 978-84-473-4426-0. 
  • Sánchez Tostado, Luis Miguel (2005). Víctimas: Jaén en guerra (1935-1950). Ayuntamiento de Jaén. ISBN 978-84-88183-92-7. Arquivado dende o orixinal o 14 de outubro de 2016. Consultado o 08 de febreiro de 2017. 
  • Silva Barrera, Emilio (2006). Las fosas de Franco: crónicas de un desagravio. Ediciones Temas de Hoy. ISBN 978-84-8460-479-2. 
  • Tusell, Javier (1997). La transición española. Temas de Hoy, Madrid. ISBN 84-7679-327-8. 
  • Villarroya i Font, Joan [et al.] - ARMH Valladolid - ARMH Palencia (coord.) (2006). La represión franquista: mito, olvido y memoria. Universidad de Valladolid, Centro Buendía. ISBN 84-689-9763-3. 

Outros artigos

[editar | editar a fonte]
Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Represión_franquista&oldid=6744299»