Eho kuatia retepýpe

Jardín Botánico y Zoológico de Asunción

Vikipetãmegua

Jardín Botánico y Zoológico de Asunción ha’e peteĩ jardín botánico ha are guivéma avei parque zoológico oĩva táva Paraguaýpe táva guasu tetã Paraguái pegua.

Ko Jardín Botánico ha Zoológico ha’e tuichaiterei mba’éva táva Paraguaýpe guara. Ko zoológico ryepýpe oĩ pokõipa mymba aty (especies) saite rehegua, guyra, mymba okambúva térã otyryrýva. Ko’ã mymbakuéra hetave Sudamérica pegua. Ko jardín botánico oguereko mymbakuéra tendaguáva, ha iporãvéva oĩva ha’e yvyraporãita ty oĩva.

Ojeikeha tuichavévaha oĩ: tape Artigas ha Primer Presidente, Paraguaýpe, Paraguái.

Ko yvy tuicháva ha’eva’ekue Carlos Antonio López róga okaraygua, tendota Paraguáipe ary 1842 ha 1862 peve.

Ary 1896 jave, López ra’ykuéra ome’ẽ ko tenda Jardín Botánico Banco Agrícola-pe.

"Jardín Botánico" heñoiva’ekue ary 1919 jave, omoñepyrũ karai ha kuñakarai arandu Alemania-gua Carlos Friebig ha Ana Gertz. "Jardín Zoológico" oñepyrũva’ekue upe riréma ko’ãva ndive avei, upérõ guare ojehecha’ýva gueterei, mymbakuéra oikokuaaha korapýpe hákatu ojoguaitereíva hekoha tapiápe.

Ko jardín botánico ojoguakuri ary 1947 jave Municipalidad táva Paraguay pegua.


Pe 4 jasypo ary 2006 jave osẽ ñepyrũ hérava Primera Exposición Etnobotánica 2006 “Nuestras Plantas, Nuestra Gente”, pe Proyecto Etnobotánica Paraguaya (EPY) (oĩmavahína pa ary pukukue), omombaretéva Conservatorio y Jardín Botánico de Ginebra ha avei Tesãi Reka Paraguay (TRP).


La Casa Alta y la Casa Baja

[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]

"López róga ojejapo ñepyrũ tendota Carlos Antonio López rupive, ary 1840 guive, hogarã okára gotyo. Tuicha hepykue tembiasakueguigua , ko óga ha’e umi arýpe oĩ’ýva rehegua, iporãiterei rupi ha ojepuru heta mba’e tetã ambueégui oúva, oĩ "Catálogo de Edificios y Sitios de Valor Urbanístico, Arquitectónico, Histórico ha Artístico táva Paraguaýpe", avei oĩ Ley 946/82 "De Protección a los Bienes Culturales" poguýpe.

Ary 1896 jave ko yvy oike tetã Paraguái poguýpe, ary 1936-pe ombohasa Municipalidad táva Paraguaýpe, ko’ãga meve.

Organización del Jardín Botánico y Zoológico

[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]

Ko yvy tuicháva oĩ ko’ãga pe [http://www.mca.gov.py Municipalidad de Asunción poguýpe. Ko’ápe ikatu ojehecha:


  • Zoológico: oguereko 70 rupi mymba aty, okambúva, guyra, otyryrýva ha ambuéva. Pe mba’e tuichavéva oĩva ha’e pe Tagua, peteĩ kure ka’aguy joguaha oikóva Chaco paraguayo gotyo, oje’emava’ekue omanombamaha, ojejuhujeyva’ekue ary 1980 rupi.
  • Jardín Botánico: oñepyrũvo guare hérava Jardín Botánico, iporã ha hetaiterei oguereko rupi yvyrakuéra. Oĩ yvyra oguerekómava 150 ary, ko’ãva guype tapichakuéra ohóva oike iguýpe oñemo’ã hagua kuarahy ratágui.
  • Museo: oguereko peteĩ museo de Historia Natural, pe yma ha’evakue Carlos Antonio López róga okaragua.


  • Vivero: ogureko 500 ka’avo aty rehegua, heta ko’ãva apytépe oĩ pohã ha omba’po hikuái omosarambi ha oikuaauka hagua pohã ñana rehegua tapichakuéra ohóvape. Reikuaaseverõ reikeva’erã Vivero oĩháme.
  • Campo de Golf: ojapó 50 ary rupi Municipalidad Paraguay pegua ome’ẽ hague yvy hetápe, peteĩva ha’e ko hérava Asunción Golf Club; ko yvy,oĩramo jepe Jardín Botánico ryepýpe, ko’ãga noivéima ipoguýpe.

Pe vivero oĩ Óga Yvate kupépe ha oguereko hetaiterei chagua kóga aty. Avei oreko heta pohã ñana rehegua, aretereíma oñepyrũ omba’apo hákatu ndahetái tapichakuéra oikuaáva hesegua.

Umi omba’apóva upépe omombe’u oĩha hetave 500 ka’avo aty ha oĩ upépe ikatu haguáicha ohoséva guive oñemboja, ñoñehepyme’ẽi mba’eve.

Ko vivero oguereko pytyvõ Conservatorio de Jardín Botánico de la Villa de Génova de Ginebra, Suiza-gui .


“Ko tenda ogurekóma pa ary ha ko'ã ary pukukue hetaiterei mba’éma oñemongu’e, heta jepovyvy ka’avo tenda guáre, omombe’u ha omoinge ka’avo rehegua, umi tendapeguáva específicamente, hákatu tetã Paraguáipe oĩntevoi mba’ekuaa pohã ñana rehegua ojeguereko avei pohã ñana ouva’ekue tetã ambuégui”.

Mba’apo oikóva ko tendápe ha’e mba’eichaitépa ikatúta araka’eve noíri tesaráipe mba’ekuaaita ojeguerekóva pohã ñanáre tetã Paraguáipe. “Paraguái ra’ykuéra oipuru ha oikuaa michĩháme 50 chagua pohã, upévare, oñehekombo'e ko’ápe mba’éichapa ikatu oñeñoty, upéi oñemono’õ, araka’épa ipoty ha mba’éichapa oñemuña oikuaauka hagua tetãguakuérape ãva rehegua”.

Proyecto Etnobotánica Paraguaya ha avei Conservatorio y Jardín Botánico de Ginebra en Suiza pytyvõ rupive ikatúkuri oho tenonde gotyo jardín botánico, avei pe jejapo ñepyrũ tuicháva ojeheróva herbario pohã ñana Paraguái pegua ha oñepyrũ avei iñapysẽ Centro de Conservación y Educación Ambiental (CCEAM), oĩva Jardín botánico ryepýpe,ojapóva avei ñembokatupyry heta mab’épe.

Ko'ã mba'e atýpe ikatu ñamomba'eguasu:


  • Vivero pohã ñana renda, kóva ha’e tenda oikohápe jeporeca kuaave rekávo, yvy rehegua, ñembokatupyry ñeñotýme, oĩ pépe amo 450 ka’avo aty (especies) ñeñotymbyre rupi.
  • Vivero kóga kokue pegua, ñeñoty ha jeporeka mba’éichapa osẽporãveta kóga virurãva okarayguápe tetã Paraguáipe.

Pe Zoológico rehegua oĩ pe yvy voi, tenda, avei mymbakuéra opaichagua tetã Paraguái pegua, péicha oĩ mymba okambúva mamíferos, otyryrýva reptiles ha yso rehegua insectos.

Yma ko Jardín Botánico oguerekova`kue 300 ha, péicha ijyvy ipukuvoira’e 1 km ysyry guasu Paraguái mboipýre. Ko’águi 50 ary ohasava’ekuépe, heta mba’e oiko omomichĩvéva ijyvy, péicha oĩ y rehegua hérava ESSAP, cuartel Viñas Cue pegua, Copaco (tendota Stroessner oĩramo guare, Asunción Golf Club ha hetave ñemboja’o oikova’ekue.