ચક્ર

યોગ મુજબ માનવ શરીરમાં નસોની ગ્રંથિઓનો સુષુમ્ણા નામની મુખ્ય ગ્રંથિ સાથે ગાઢ સંબંધ બંધાય છે અને નસોના સમૂહનું ગૂંછળું વળે જેને ચક્ર તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.

વ્યાખ્યાઓ

વ્રજ ભાષામાં હસ્ત લિખીત 118 પાનાઓમાં સપ્ત ચક્ર. 1899.

પરમહંસ સ્વામિ મહેશ્વરાનંદા ચક્રને નીચે પ્રમાણે વર્ણવે છે :

એ એક એવું વીજમથક છે જે ઉર્જાનું ઉત્પાદન કરે છે એ સંગ્રહ કરે છે, જેમાં કોસ્મોસ (નિયમ અને વ્યવસ્થાવાળું વિશ્વ)માંથી ઉર્જાને આ બિંદુઓ સમક્ષ વધુ શક્તિથી ખેંચી લાવવામાં આવે છે. મુખ્ય નાડીઓ, ઇદા, પિંગલા અને શુશુમ્ના (કૃપાળુ, અર્ધકૃપાળુ અને મધ્ય મજ્જાતંતુ તંત્ર)વાંકાચુકા માર્ગે કરોડરજ્જુને અડીને દોડે છે અને અસંખ્ય વાર એકબીજાને ઓળંગે છે. આંતરવિભાગના બિંદુઓમાં તે મજબૂત ઉર્જા કેન્દ્રોનું સર્જન કરે છે જે ચક્ર તરીકે ઓળખાય છે. માનવ શરીરમાં ત્રણ પ્રકારના ઉર્જા કેન્દ્રો છે. નાના અથવા એનિમલ (પ્રાણી) ચક્રો અંગૂઠો અને શ્રેણીપ્રદેશ વચ્ચે આવેલા છે, જે પ્રાણીઓના પ્રદેશમાં આપણી ક્રાંતિકારી ઉત્પત્તિ દર્શાવે છે. માનવીના ચક્રો કરોડરજ્જુની સાથે આવેલા છે. અંતે, ઉચ્ચ અને અલૌકિક ચક્રો કરોડની ટોચના ભાગમાં અને શિરના ઉપરના ભાગમાં જોવા મળે છે.

એનોડીયા જૂડીથ (1996: પૃષ્ઠ 5) ચક્રોનું આધુનિક અર્થઘટન કરે છે.

ચક્રો પ્રવૃત્તિઓનું કેન્દ્ર હોવાનું મનાય છે જે જીવન બળ ઉર્જા મેળવે છે, આત્મસાત કરે છે અને વ્યક્ત કરે છે. શબ્દ ચક્ર નો મૂળ રીતે વ્હીલ અથવા ડિસ્ક એવો અર્થ થાય છે અને કરોડસ્તંભના આગળના ભાગમાં આવેલી મોટી જ્ઞાનતંતુઓની ગ્રંથીમાંથી પેદા થતા જૈવિક ઉર્જા ગતિવિધિના રેંટિયા જેવા ગોળ દડાનો ઉલ્લેખ કરે છે. સામાન્ય રીતે, આમાંના છ વ્હીલને ઉર્જા સ્તંભમાં હિસ્સો ધરાવતા હોવા તરીકે વર્ણવવામાં આવ્યા છે, જે કરોડના પાયામાંથી વિસ્તરીને કપાળના મધ્ય સુધી જાય છે. અને સાતમુ કે જે ભૌતિક પ્રદેશથી પર હોય છે. આ છઠ્ઠુ મોટું ચક્ર છે જે સભાનતાની મૂળ સ્થિતિ સાથે સંકળાયેલું છે...

સુસાન શુમ્સ્કી (2003, પૃષ્ઠ 24) પણ સમાન પ્રકારનો ખ્યાલ દર્શાવે છે:

તમારા કરોડ સ્તંભમાં રહેલા તમામ ચક્ર કરોડ પ્રદેશ નજીક પ્રભાવ અથવા શરીરના કાર્યોની પણ સંભાળ લેતા હોવાનું મનાય છે. શબ પરીક્ષણ ચક્રનો ઉલ્લેખ નહી કરતા હોવાથી મોટા ભાગના લોકો માને છે કે તે ઉપજ કલ્પનાની પેદાશ છે. તેમ છતાં તેમનું અસ્તિત્વ દૂર પૂર્વની પરંપરાઓમાં સારી રીતે અનુભવાયું છે...

ચક્રો, જેમ ઉપર વર્ણવવામાં આવ્યું છે તેમ માનવીની જ્ઞાનતંત્રીય વ્યવસ્થાની મોટી શાખાઓ નજીક કરોડની સાથેના ઉર્જા કેન્દ્રો છે, જે કરોડ સ્તંભના પાયાથી શરૂ થાય છે અને ખોપરીની ટોચ સુધી ફરે છે. ચક્રોને જૈવિક શરીર ઉર્જા અથવા માનવ શરીરના પ્રાણના બિંદુ અથવા તેને લાગેવળગતા હોવાનો ઉલ્લેખ થાય છે. શુમ્સકી દર્શાવે છે કે "પ્રાણ એ તમારા સૂક્ષ્મ શરીર, તમારા ઉર્જા ક્ષેત્ર અને સમગ્ર ચક્ર વ્યવસ્થાનું મૂળ તત્વ છે...અલબત્ત જીવનની ચાવી અને વિશ્વમાં ઉર્જા સ્ત્રોત છે."

નીચે જણાવેલા સાત ચક્રોને સામાન્ય રીતે વર્ણવવામાં આવે છે:

1. મૂળાધારા (સંસ્કૃતઃ मूलाधार) પાયાનું અથવા મૂળ ચક્ર (કરોડરજ્જુ *કોકીક્સ*માં છેલ્લુ હાડકું)
2. સ્વાધિસ્થાન (સંસ્કૃત: स्वाधिष्ठान) અંડકોશ/જનેન્દ્રિય
3. મણીપુર (સંસ્કૃત: मणिपूर) નાભિ વિસ્તાર
4. અનાહટા (સંસ્કૃતઃ अनाहत) હૃદય વિસ્તાર
5. વિશુદ્ધ (સંસ્કૃતઃ विशुद्ध ) ગળું અને નાકનો વિસ્તાર
6. અજના (સંસ્કૃતઃ आज्ञा) પિનીયલ ગ્રંથી અથવા ત્રીજી આંખ
7. સહશ્રરા (સંસ્કૃતઃ सहस्रार) શિરની ટોચ; 'નવા જન્મેલ બાળકનો પોચો ભાગ

શિરમાં રહેલા ચક્રો, નાનાથી મોટા સુધીમાં નીચેનાનો સમાવેશ થાય છે: ગોલાટા, તાલુ/તલાના/લાલાના, અજના, તલાટા/લાલાટા, માનસ, સોમા, સહશ્રરા (અને અંદર આવેલા શ્રી)

વ્યુત્પત્તિ શાસ્ત્ર (એટિમૉલજિ)

તાંત્રિક ઇતિહાસનો ભટ્ટાચાર્યની સમાલોચના જણાવે છે કે શબ્દચક્ર નો ઉપયોગ સંસ્કૃત સ્ત્રોતોમાં વિવિધ ચીજોનો અર્થ આપવા માટે થતો હતો:

1. "વર્તુળ"નો ઉપયોગ અનેક અર્થમાં તેમજ શક્તિના અંતવિહીન નિરંતર માટે થાય છે.
2. લોકોનું વર્તુળ. ધાર્મિક વિધિઓમાં વિવિધ ચક્ર-સાધના છે જેમાં તેને વળગી રહેનારાઓ ભેગા થાય છે અને વિધિઓ કરે છે. નિરુત્તરાતંત્ર ના અનુસાર, યંત્રોના ભાગોના જોડાણના અર્થમાં 5 પ્રકાર છે.
3. શબ્દ ચક્રનો ઉપયોગ યંત્રો અથવા ગૂઢ આકૃતિ સુચવવા માટે થાય છે, વિવિધ રીતે ઓળખાય છેtrikoṇa-cakra , aṣṭakoṇa-cakra , વગેરે
4. અલગ શરીરમાં આવેલા "જ્ઞાનતંત્રીય નાડીતંત્ર તરીકે ઓળખાય છે".

બુદ્ધ સાહિત્યમાં સંસ્કૃત શબ્દ ચક્ર (પાલી કેક્કા )નો ઉપયોગ "વર્તુળ"ના અલગ અલગ અર્થમાં થાય છે, જે 4 વર્તુળોના અથવા અસ્તિત્વની સ્થિતિ કે જેમાં ઇશ્વર અથવા માનવીઓ તેમની જાતને શોધી શકે છે તેનો ખ્યાલ સુચવે છે.

નમૂનાઓ

વિવિધ થેરાપી (ઉપચાર) અને વિદ્યાશાખામાં ચક્રનો અભ્યાસ કેન્દ્રસ્થાને છે. વિવિધ આચરણોના થોડા નામ જેમ કે એરોમાથેરાપી, મંત્રો, રેઇકી, હીલીંગ દરમિયાન હાથ ઊંચા, ફ્લાવર એસેન્સીસ, રેડિયોનિક્સ, ધ્વનિ થેરાપી, રંગ/પ્રકાશ થેરાપી, અને ક્રિસ્ટલ/જેમ થેરાપી મારફતે સૂક્ષ્મ ઉર્જા શોધી શકાય છે. એક્યુપંકચર, શિયાત્સુ, તાઇ ચી અને ચી કૂંગ ઉર્જા યામ્યોત્તર વૃત્તના સંતુલન પર ભાર મૂકે છે કે જે વજ્રાયાના અને તાંત્રિક શક્ત થિયરીઓ અનુસાર ચક્ર વ્યવસ્થાનો આંતરિક ભાગ છે. વિવિધ નમૂનાઓ નીચે જણાવેલા પેટા શિર્ષકોમાં શોધવામાં આવશે.

હિન્દુ

હજારો પાંખવાળું તાજ ચક્ર, બે પાંખવાળું ભ્રમર ચક્ર, 16 પાંખવાળું ગરદન ચક્ર (નેપાળ, 17મી સદી)

હિન્દુત્વમાં, ચક્રનો ખ્યાલ એ દીક્ષા લીધેલ માનવરચના સાથે સંકળાયેલા ખ્યાલોની જટિલતાનો એક ભાગ છે. આ ખ્યાલો ઘણી વખત એવી માહિતીના વર્ગમાં થાય છે જેને અગામસ અથવા તંત્રો કહેવાય છે. આ પવિત્ર ગ્રંથનો મોટો ભાગ છે, જેમાંના મોટા ભાગને રૂઢીવાદીઓ દ્વારા નકારવામાં આવ્યો છે.

સંસ્કૃત સ્રોત માહિતીમાં આપેલા આ ખ્યાલો અંગે અસંખ્ય મતમતાંતરો પર્વર્તે છે. અગાઉની માહિતીમાં ચક્રની વિવધ ચક્ર વ્યવસ્થાઓ હોવાનો ઉલ્લેખ છે અને નાડીઓ, વિવિધ જોડાણ સાથે તેમની વચ્ચે રહેલી છે. વિવિધ પરંપરાગત સ્ત્રોતોમાં 5, 6, 7, 8, અથવા 12 ચક્રો હોવાની પણ યાદી છે. સમય જતા, શરીરની કલ્પિત ધરીની સાથે 6 અથવા 7 ચક્રોની એક વ્યવસ્થા અગ્રણી નમૂનારૂપ સાબિત થયું છે, જેનો મોટા ભાગની યોગની શાળાઓ દ્વારા સ્વીકાર કરવામાં આવ્યો છે. આ ચોક્કસ વ્યવસ્થા કદાચ 11મી સદીમાં મૂધ ધરાવતી હોય તેવો અંદાજ છે અને ઝડપથી બહોળા પ્રમાણમાં લોકપ્રિય બની છે. આ નમૂનામાં કહેવાય છે કે કુંડલિની ઉપર તરફ "વધે" છે, જે શિરના તાજ સુધી પહોંચ્યા વિના તમામ કેન્દ્રોની આરપાર નીકળી જાય છે અને અલૌકિક તત્વ સાથેના સંયોજનમાં પરિણમે છે.

નાભિ (દુંટી)

ઢાંચો:Confusing શબ્દ "નાભિ" સૌપ્રથમ હિન્દુઓના પવિત્ર ગ્રંથ અથર્વ વેદમાં દેખાયો હતો અને શરીરની તમામ નાડીઓ અહીં કેવી રીતે જોડાયેલી છે તેનું વર્ણન કરવા માટે વપરાતો હતો. અને તેને અહીં નાભિ ચક્ર તરીકે વર્ણવવામાં આવે છે અને આ મૂલાધાર ચક્રથી ભિન્ન આ શબ્દને પ્રથમવાર અથર્વ વેદમાં વર્ણવવામાં આવ્યો હતો (વેદ કે જેમાં આયુર્વેદનું મૂળ રહેલું છે) ઉપનિષદમાં ચક્રનું વર્ણન વધુ વિગતવાર આપવામાં આવ્યું છે, બ્રહ્મોપનિષદમાં નાભિને અગ્નિ અને સૂર્યના ઘર તરીકે વર્ણવવામાં આવ્યું છે. યોગરાજ ઉપનિષદમાં નવ ચક્રોનું વર્ણન આપવામાં આવ્યું છે, જેના નામ બ્રહ્મા, સ્વધિષ્ઠાન, નાભિ, હૃદયા, કંથ, તાલુકા, ભ્રૂ, બ્રહ્મા રંધા, વ્યોમ ચક્ર આપવામાં આવ્યા છે. યોગા ચૂડામણીપનિષદમાં શદ ચક્રનું વર્ણન છે, પતંજલિ યોગ દર્શન વિભુતિપાદમાં શદ ચક્રનું વર્ણન છે અને 12 ચક્રોનું પ્રથણ સૂત્ર વર્ણન કરતી વેળાએ તે મળી આવ્યું હતું

શારદા તિલકમમાં શદ ચક્રને શિવ અને શક્તિના સ્વરૂપમાં વર્ણવવામાં આવ્યા છે. તેજ રીતે ગોરક્ષ સંહિતા અને કૌલા તાંત્રિક ગ્રંથમાં ચક્રને કુંડલિની જાગૃત (સર્પ શક્તિ) કરનાર તરીને વર્ણન પદ્ધતિ આપવામાં આવી છે.

તાંત્રિક

ચક્રને સત-ચક્ર-નિરુપણા અને પાદાકા પામકેકા તાંત્રિક સાહિત્યમાં વર્ણવવામાં આવ્યા છે, જેમાં તેમને બ્રહ્માની સભાનતાથી પેદા થતા બતાવવામાં આવ્યા છે, ભક્તિમાંથી પેદા થતી આ એક એવી ઉર્જા છે જે ધીમે ધીમે નક્કર સ્વરૂપ ધારણ કરે છે અને આ ચક્ર જેવા સ્પષ્ટ સ્તરનું સર્જન કરે છે અને તે આખરે તે તેનું સ્થાન મૂલાધરા ચક્રમાં શોધે છે. તેથી તેઓ નિર્ગમનવાદી સિદ્ધાંતનો એક ભાગ છે, જે પશ્ચિમમાં કબ્બલાહનો, સૂફીઝમમાં સતૈફ એ સિટ્ટા અથવા નિયો-પ્લેટોનિઝમનો ભાગ છે. સર્જનમાં જે ઉર્જાને મુક્ત કરવામાં આવી હતી તેને કુંડલિની કહેવાય છે, જે કરોડના છેડે ગૂંચળું વળીને અને સૂતેલી હોય છે. આ ઉર્જાને પેદા કરવા માટે યોગના તાંત્રિક અને કુડલિનીના સ્વરૂપનો હેતુ છે અને જ્યાં સુધી શિરના તાજ પર સહશ્રરામાં ઇશ્વર સાથેનો સેતુ પ્રાપ્ત કરવામાં ન આવે ત્યાં સુધી વધી રહેલા જતા સૂક્ષ્મ ચક્રના વધારામાં પરિણમે છે.

વજ્રયાના અને તાંત્રિક બુદ્ધિષ્ઠ

સમકાલીન બુદ્ધિષ્ઠ શિક્ષક તાર્થંગ ટુલકુના અનુસાર, હૃદય ચક્ર અસ્તિત્વને લગતી પરિપૂર્ણતાની લાગણી માટે અત્યંત અગત્યનું છે.

ચક્રો વચ્ચે ઉર્જાકીય અસંતુલનતાનું પરિણામ એ લગભગ અસંતોષની સતત લાગણી છે. જ્યારે હૃદય ચક્ર સ્થગિત થઇ જાય છે, લોકો લાગણી અને સંવેદનાઓ સાથેનો સંબંધ ખોઇ બેસે છે અને અસંતોષની સંવેદનાને જન્મ આપે છે. તે પ્રવૃત્તિ પરિપૂર્ણતા માટે બહાર જોવા તરફ દોરી જાય છે.

જ્યારે લોકો ફક્ત તેમના શિર વિશે વિચારે છે ત્યારે લાગણી ગૌણ બની જાય છે, જે તે વ્યક્તિ તરફ પાછી મોકલવામાં આવે છે તેવી માનસિક અસરોનું અર્થઘટન કરે છે. ભૂતકાળના અનુભવો અને માનસિક શબ્દવિસ્તારો પર જ્યારે સતર્કતા કેન્દ્રિત કરવામાં આવે ત્યારે શિર ચક્ર તરફનો ઉર્જા સ્ત્રોત વધતો જાય છે અને હૃદય ચક્ર તરફનો ઉર્જા સ્ત્રોત ઘટતો જાય છે. હૃદયની લાગણીઓની સંભાળ લીધા વિના આતુરતાનું સૂક્ષ્મ સ્વરૂપ ઉદભવે છે, જે અનુભવ માટે સ્વ-આગમનમાં પરિણમે છે.

જ્યારે થ્રોટ ચક્ર સ્થિર થાય છે અને શિર અને હૃદય ચક્રોની વચ્ચે સરખે ભાગે વહેંચાય છે ત્યારે જે તે વ્યક્તિ ખરી રીતે જે તે વ્યક્તિની સંવેદનાનો સંપર્ક કરવા સક્ષમ બને છે અને સાચી લાગણીને સ્પર્શે છે.

ચોગ્યાલ નમકાઈ નોર્બુ રિનપોચ છ લોકની સાધનાના ભાગનું શિક્ષણ આપે છે જે ચક્ર વ્યવસ્થા સાથે કામ કરે છે.

ક્યે-રિમ (તિબેટીયન) અને ઝોગ-રિમ (તિબેટીયન) 'ચક્ર' સાથેના કામનું નિરુપણ કરે છે. (તિબેટીયન: ખોર્લો ).

બોન

હિમાલીયન બોન પો પરંપરા અનુસાર શરીરના કેન્દ્રોના પ્રાણીક તરીકે ચક્રો, અનુભવની ગુણવત્તા પર પ્રભાવ પાડે છે, કારણ કે પ્રાણની હલચલને અનુભવથી છૂટી પાડી શકાતી નથી. છ મોટા ચક્રોમાંથી પ્રત્યેક અસ્તિત્વના છ પ્રદેશોમાંના એકની અનુભવયુક્ત ગુણવત્તા સાથે સંકળાયેલા છે.

વર્તમાન શિક્ષક, તેન્ઝીમ વાન્ગીલ રિનોપોક કોમ્પ્યુટરની સામ્યતાનો ઉપયોગ કરે છે: મુખ્ય ચક્રો હાર્ડ ડ્રાઇવ જેવા હોય છે. દરેક હાર્ડ ડ્રાઇવ અસંખ્ય ફાઇલો ધરાવે છે. દરેક ચક્રોની અનેક ફાઇલોમાંની એક ફાઇલ કાયમ માટે ખુલ્લી હોય છે, જે તે ચક્ર કઇ રીતે "બંધ" થયેલા હોય છે તેનો કોઇ વાંધો હોતો નથી. જે ફાઇલો દ્વારા દર્શાવવામાં આવે છે તે અનુભવને કંડારે છે.

ટીએસએ લંગ પ્રવૃત્તિઓ જેમ કે ટ્રુલ ખોર વંશમાં સમાયેલી હોય છે, જે માર્ગો ખોલે છે, આમ ફેફસા (ફેફસા એ તિબેટીયન શબ્દ છે, પ્રાણ અથવા કિ સાથેનો મૂળશબ્દ) વિનાશ વિના ફરી શકે છે. યોગ ચક્રને ખોલે છે અને ચોક્કસ ચક્રો સાથે સંકળાયેલી સકારાત્મક ગુણોને જગાડે છે. હાર્ડ ડ્રાઇવ સામ્યતામાં, સ્ક્રીન ચોખ્ખો હોય છે અને એવી ફાઇલને બોલાવવામાં આવે છે જે સકારાત્મક, ટેકાત્મક ગુણો ધરાવતી હોય. સિડ શબ્દનો અવયવ (સંસ્કૃત બિજા)નો વપરાશ પાસવર્ડ કે સકારાત્મક ગુણોને જગાડે છે અને બખ્તર કે જે ગુણવત્તા જાળવી રાખે છે એમ બંને રીતે વપરાય છે.

તાંત્રિક પ્રવૃત્તિ આખરે તમામ અનુભવને આશિર્વાદમાં સ્થાપિત કરે છે. આ પ્રવૃત્તિ નકારાત્મક સ્થિતિમાંથી મુક્ત કરે છે અને દ્રષ્ટિ અને જ્ઞાન પરના અંકુશ તરફ દોરી જાય છે.

તેન્ઝીન વાંગીલ રિનોપોક છ લોક સાધનાનો ભાગ શીખવે છે, જે ચક્રની વ્યવસ્થા સાથે કામ કરે છે.

કિગોન્ગ

કિગોન્ગ પણ ઉર્જા વ્યવસ્થા તરીકે માનવ શરીરના સમાન નમૂના પર વિશ્વાસ કરે છે, સિવાય કે તે કિ (કિ, ચિ) ઉર્જાનો સમાવેશ કરતું હોય.

જેને માઇકોસ્મિક ઓર્બિટ કહેવાય છે તેવી કિમાં ઉર્જા પણ ફરી પાછી ધડના આગળના ભાગ ચેનલમાં આવે છે (હઠા યોગની નાડીઓ સમકક્ષ), અને ડેન ટિયન: જ્યારે તે હૃદય સમક્ષ પરત ફરે છે (એ સાયકલ નીચે આવે છે અને ફરી પાછી શિર તરફ મોકલે છે)ત્યારે ડાઓ સાથે વધુ ધ્યાન/ઇરાદો અથવા સંગઠન કરે છે. મેક્રોકોસ્મિક ઓરબીટ કિને પણ અવયવમાં રહેલી મુખ્ય ચેનલ મારફતે માર્ગદર્શન આપવામાં આવે છે.

યામ્યોત્તર વૃત્ત અને કિનો ખ્યાલ ઉપર ઉપરથી તે અનુક્રમે ચક્રો અને પ્રાણની યાદ અપાવે છે અને કેટલીક વખત એવું સુચન કરવામાં આવ્યું હતું કે તેમને ભારતીય ખ્યાલોની પ્રેરણા મળી હતી. જોકે, ચાઇનીઝ નમૂનામા 12 વ્યામ્યોત્તર વૃત્તો અને ઓછામાં ઓછા 365 એક્યુપંકચર પોઇન્ટોનો સમાવેશ થાય છે જે કરોડની આસપાસ ફેલાયેલા તમામ એવા ફક્ત છ ચક્રોને બદલે વિવિધ અંગોમાં વહેંચાયેલા છે.

જાપાનમાં, શબ્દ કિ કિ તરીકે લખાયો છે અને તે રેકીની પ્રવૃત્તિ સાથે સંકળાયેલો છે.

પશ્ચિમી વિધેયપૂરક શબ્દ અને વૈકલ્પિક ઔષધ

પશ્ચિમી ગોળાર્ધમાં, પ્રાણ જેવો જ ખ્યાલ 18મી સદીના ફ્રાંઝ એન્ટોન મેસમેરના સમયમાં પણ પ્રવર્તતો હોવાનું જણાય છે, જેણે રોગના ઉકેલ માટે 'એનિમલ મેગ્નેટિઝમ'નો ઉપયોગ કર્યો હતો. જોકે, ચક્રોનો ખ્યાલ ક્લેર્ગીમેન અને થિયોસોફિકલ લેખક ચાર્લ્સ વેબસ્ટર લીડબીટરે તેમના પુસ્તક 'ધી ચક્રાઝ'માં 1927માં રજૂ કરવામાં આવ્યો હતો. ચાઇનીઝ અને ભારતીય ફિલોસોફી વચ્ચેની સામ્યતાને કારણે ચક્રની કલ્પનાને ઝડપથી ચાઈનીઝ પ્રવૃત્તિઓ જેમ કે એક્યુપંકચર અને કિમાં આપેલી માન્યતા સાથે ભેળવી દેવામાં આવી હતી. આ બંને વિપરીત હીલીંગ પરંપરાઓના સંગમ અને સામાન્ય પ્રેક્ટિશનરની પોતાની સંશોધનાત્મકતા પશ્ચિમી દુનિયામાં કાયમ માટે બદલાતી અને ખ્યાલોની હારમાળાના વિસ્તારમાં પરિણમી છે. તબીબી પ્રતિભા ધરાવતા અને લેખક, કેરોલાઇન મ્યાસ, કે જેમણે તેમની રચના, આધ્યાત્મની રચના (1996)માં ચક્રોનું વર્ણન કર્યું છે કે, "તમારા જીવનમાં તમને આવેલો દરેક વિચાર અને અનુભવ આ ચક્રોની માહિતી મારફતે ફિલ્ટર (ગળાય) થાય છે. દરેક ઘટના તમારા કોશોમાં રેકોર્ડ થાય છે..", તેની અસરરૂપે તમારી આત્મકથા તમારું જૈવિક વિજ્ઞાન બની જાય છે .

સમકાલીન નમૂનાઓ

ચક્રો કરોડના પાયામાંથી ચડતા સ્તંભમાં ગોઠવાઇને શિરના ટોચના ભાગે જતા હોવાનું વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે. નવા યુગની પ્રવૃત્તિઓમાં દરેક ચક્ર ઘણી વાર ચોક્કસ રંગ સાથે સંકળાયેલા હોય છે. વિવિધ પરંપરાઓમાં ચક્રો અસંખ્ય મનોવૈજ્ઞાનિક કાર્યો સાથે સંકળાયેલા હોય છે, જે સભાનતા, પ્રાચીન તત્વ, અને અન્ય જાણીતી લાક્ષણિકતાઓનો તબક્કો છે. પ્રત્યેક ચક્રમાં અલગ સંખ્યામાં પાંદડીઓ સાથે તે કમળો/ફૂલો જેવા દેખાય છે.

ચક્રો ભૌતિક શરીરને આયુષ્ય આપતા હોવાનું અને શારીરિક, લાગણીયુક્ત અને માનસિક સ્વભાવની ક્રિયા પ્રતિક્રિયા સાથે સંકળાયેલા હોવાનું મનાય છે. તે જીવન ઉર્જા અથવા પ્રાણની રેખા હોવાનું મનાય છે તેમજ, તેને શક્તિ, કિ (ચાઇનીઝ; કિ જાપાનીઝમાં), કોચ-હા-ગુફ (હેબ્રુ), બાયસ (ગ્રીક) અને ઇથર (ગ્રીક, ઇંગ્લીશ), તેમાંથી નાડીઓ તરીકે ઓળખાતા પાથવે મારફતે ઝરતા હોવાનું મનાય છે. શરીરની આધ્યાત્મિક, માનસિક, લાગણી અને શારીરિક તંદુરસ્તીને સંતુલનમાં રાખવાનું આ ચક્રો આ ઉર્જામાં ગોળ ગોળ ફરે છે અને ખેંચે છે.

નવા યુગની ચળવળ ચક્રો વિશે પશ્ચિમમાં વિસ્તરિત રસમાં પરિણમી છે. આ તરકીબો પ્રથમ થિયોસોફિકલ લેખક જેમ કે સી.ડબ્લ્યુ. લીડબીટરના લખાણમાં દેખાય છે, જેણે ચક્રો પર એક પુસ્તક લખ્યું હતું. ચક્રોની સમજણમાં જેણે માર્ગદર્શન આપ્યું હતું તેવા લીડબીટરના દ્રષ્ટિકોણોમાંના ઘણા દ્રષ્ટિકોણ પર અગાઉના થિયોસોફિસ્ટચ લેખ અને ખાસ કરીને જેકોબ બોહમના અનુયાયી જોહાન જ્યોર્જ ગિચટેલ, અને તેમના પુસ્તક થિયોસોફિયા પ્રેક્ટિકા (1696) નો પ્રભાવ રહ્યો હતો, જેમાં ગિચટેલે સીધી રીતે જ આંતરિક બળ કેન્દ્રો , ચક્રોની યાદ અપાવે તેવા ખ્યાલનો ઉલ્લેખ કર્યો છે.

સાત મુખ્ય ચક્રો કેટલીક રીતે માનવત્વની એકરૂપ સભાનતા (અમર માનવી અથવા આત્મા) કેવી રીતે પ્રારંભિક જીવનના વિવિધ તબક્કાઓ (શરીર/સહજવૃત્તિ/આવશ્યક ઉર્જા/ઊંડી લાંગણીઓ/સંદેશાવ્યવહાર/જીવનનો એકંદરે દેખાવ/ઇશ્વરના સંપર્ક)નુ પ્રતિબિંબ પાડે છે તેવું કહેવાય છે ચક્રો આધ્યાત્મિક સૂક્ષ્મતાના અલગ અલગ સ્તરોએ મૂકાયેલા છે, જેમ કે સહશ્રરા સૌથી ઉપર, જે શુદ્ધ સભાનતા સાથે લાગેવળગે છે અનેમૂલાધરા સૌથી નીચે કે જે થોડી સભાનતા તરીકે સરળ દેખાય છે તેવી બાબત સાથે વળગે છે.

પશ્ચિમી પેટા નમૂનાઓ અને અર્થઘટનો

પશ્ચિમી ગોળાર્ધમાં મોટા ભાગે બે ભારતીય માહિતીના ભાષાંતર દ્વારા અત્યંત લોકપ્રિય બનેલા 7 મુખ્ય ચક્રોની આ શક્ત થિયરી છે, આ બે માહિતીમાં સર જોહ્ન વૂડ્રોફ ઉર્ફે આર્થર એવલોન દ્વારા તેમના ધ સરપેન્ટ પાવર વાળા શિર્ષકવાળા પુસ્તકમાં સત-ચક્ર-નિરુપન , અને પદાકા-પાનકેકા નો સમાવેશ થાય છે. આ પુસ્તક અત્યંત વિગતવાર છે અને જટિલ છે અને થિયોસોફિસ્ટ અને મોટે ભાગે વિવાદાસ્પદ (થિયોસોફિકલ વર્તુળોમાં) સી.ડબ્લ્યુ.લીડબીટરે તેમના પુસ્તક ધી ચક્ર વર્ણવ્યુ તેના દ્વારા બાદમાં ચક્રના આગવા પશ્ચિમી દ્રષ્ટિકોણ તરીકે વિકાસ પામ્યુ હતુ, જે તેમના પોતાના ધ્યાન અને બાબતની ઊંડાણમાં દ્રષ્ટિનો મોટો ભાગ છે.

રૂડોલ્ફ સ્ટેઇનર (એક સમયના થિયોસોફિસ્ટ અને એન્થ્રોપોસોફીના સ્થાપક) ચક્રો વિશે ઘણુ બધુ કહે છે કે જે અસાધારણ છ, ખાસ કરીને તે કે ચક્ર વ્યવસ્થા ગતિશીલ અને વિકાસ પામતી છે અને પ્રાચીન સમયમાં હતી તેના કરતા વર્તમાન લોકો માટે ઘણી અલગ છે અને તે રીતે ભવિષ્યમાં પણ તે ધરમૂળથી અલગ હશે. પરંપરાગત પૂર્વીય તરકીબોની વિરુદ્ધમાં, સ્ટેઇનર નીચેથી ઉપરને બદલે ટોચથી નીચે સુધી વિકાસ શ્રેણીનું વર્ણન કરે છે. આ બહુ ચર્ચીત 'ક્રિસ્ટોસ પાથ' છે, જે હંમેશ માટે માનવીઓમાં ઉપલબ્ધ હોતો નથી. તેઓ શિરના તાજ પર હજ્જારો પાંદડીઓને પણ અવગણતા હોવાનું જણાય છે અને ગૂઢરીતે આઠ પાંદડીઓવાળા ચક્રનો ઉલ્લેખ કરે છે જે દસ પાંદડીઓ અને છ પાંદડીઓ વાળા ચક્રની વચ્ચે આવેલા છે. તેમના પુસ્તક ઊંચી દુનિયાને કેવી રીતે ઓળખવી સ્ટેઇનર સ્પષ્ટ પણે ગુણવત્તાને આધારે ચક્રોને કેવી રીતે વિકસાવવા તેની સુચના આપે છે. આ બાબતો કવાયતો કરતા વધુ જીવન શિસ્ત જેવી છે અને તેમાં નોંધપાત્ર સમય લાગે છે. તેઓ ચેતવણી આપે છે કે જ્યારે ઝડપી પદ્ધતિઓ અસ્તિત્વમાં હોય ત્યારે તે જે તે વ્યક્તિની તંદુરસ્તી, પાત્રતા અથવા મનના સબૂતપણા માટે જોખમકારક થઇ શકે છે.

નવા યુગ લેખકો જેમ કે, એનોડીયા જૂડિથ તેમના પુસ્તક વ્હીલ્સ ઓફ લાઇફ માં ચક્રો વિશે વધુ વિગતવાર લખ્યું છે, જેમાં તેમના દેખાવ અને કાર્યોના કારણોનો સમાવેશ થાય છે.

સાત ચક્રોનું અન્ય વિશિષ્ટ અર્થઘટન લેખક અને કલાકાર ઝેચારી સેલીગ દ્વારા રજૂ કરવામાં આવ્યું છે. પુસ્તક કુંડલિની અવેકનીંગ, ચક્ર સક્રિયતા અને આધ્યાત્મક વૃદ્ધિની ઉમદા માર્ગદર્શિકામાં, તેઓ "રિલેક્સેશિયા" શિર્ષકવાળા વિશિષ્ટ કોડેક્સ રજૂ કરે છે, જે સોલર કુંડલિની ફેરફાર છે જે માનવ ચક્ર વ્યવસ્થાની કોડેક્સ છે અને સોલર લાઇટ સ્પેક્ટ્રમ છે, જેની રચના તેમના રંગ કોડેડ ચક્ર ચિત્રોને આધારે કુંડલિનીને જાગૃત કરવા માટે કરવામાં આવી હતી.

વધુમાં, કેટલીક ચક્ર વ્યવસ્થા નમૂનાઓ તાજ ચક્રની ઉપર અને પગની નીચેના ભાગમાં અર્થ સ્ટાર ચક્ર એક અથવા તેનાથી વધુ ટ્રાન્સપર્સોનલ ચક્ર હોવાનું વર્ણવે છે. તદુપરાંત અસંખ્ય નાના ચક્રો હોવાનું પણ જણાયું છે, ઉદાહરણ તરીકે મોટા ચક્રોની વચ્ચે. ચક્રોનો ઉપયોગ તાજપર આધ્યાત્મિક લક્ષ્યાંકો સાથે જે કપાળ અને તે રીતે ઉપર તરફ બુદ્ધિના ઉપયોગ વાળું હોય છે તેવા એનએલપી લોજિકલ લેવલને જોડવા માટે ન્યૂરોલિન્ગીસ્ટિક પ્રોગ્રામીંગમાં પણ ઉપયોગ થાય છે.

ચક્ર વ્યવસ્થા નમૂનાનું વિશિષ્ટ અર્થઘટન પવિત્ર પરિમિતિ અથવા પ્રાચીન ભારત અને ઇજિપ્તના આધ્યાત્મિક સંકેતના સ્વરૂપમાં રજૂ કરવામાં આવ્યું છે. તે ચક્ર વ્યવસ્થાનો આંખ નમૂનો છે.

કેટલાક તત્વો ધાતુમાંથી બનાવવામાં આવ્યા છે: એલ્યુમિનિયમ, તાંબુ, પિત્તળ, લોખંડ, જસત અને કૂપ્રોનિકલ. ગોળાર્ધના આકારમાં રહેલા તત્વો રંગ કાચ, પથ્થર, સિરામિક્સ, કેરબો, પીરોજ, પરવાળુ અને વિવિધ સ્ફટિક: એમેથિસ્ટ, એઝ્યુરાઇટ અને નેફરિટ.

આ તત્વો ઇદા, પિંગલા, સુશુમ્ના તરીકે જાણીતા છે અને ચક્રોને નમૂનાનામાં રજૂ કરાયા છે (પગલું 1). વધારામાં, તત્વોને નમૂના પર સ્થાપિત કરેલા છે (પગલું 2), એમ્બર, પરવાળુ, પિરોજ, ક્વાર્ટઝ, રંગ કાચ, મોતી, સિરામિક્સ, ઓનીક્સ, મેલાચાઇટ, નેફરાઇટ, એમિથીસર અને એઝ્યુરાઇટ.

અંતઃસ્ત્રાવી વ્યવસ્થા

પ્રાથમિક અગત્યતા અને ચક્રના અસ્તિત્વના સ્તર આત્મામાં હોય તેવું માનવામાં આવે છે. વધુમાં, એવા લોકો પણ છે જે ચક્રો ભૌતિક સ્વરૂપ પણ ધરાવે છે. ઉદાહરણ તરીકે લેખક, ફિલીપ ગાર્ડીનરે વર્ણવ્યું છે કે ચક્રો એન્ડોક્રાઇન ગ્લાન્ડઝના મેટોભૌતિક કાઉન્ટરપાર્ટસ છે , જ્યારે એનોડિયા જૂડીથે નોંધ્યુ હતું કે બેની સ્થિતિ અને રોલ્સ વચ્ચેની સ્થિતિમાં સામ્યતા છે અને પ્રત્યેકનું વર્ણન કર્યું હતું. સ્ટીફન સ્ટર્ગેસ પણ નીચા છ ચક્રોને કરોડરજ્જુ સાથે ચોક્કસ જ્ઞાનતંત્રીય ગ્રંથી તેમજ પિંડને પણ જોડે છે. સી.ડબ્લ્યુ. લીડબીટરે અન્જ ચક્રને પિનીયલ ગ્રંથી સાથે જોડે છે, જે અંતઃસ્ત્રાવી વ્યવસ્થાનો ભાગ છે.

પ્રકાશ વર્ણપટ

પશ્ચિમી પ્રવૃત્તિઓમાં થયેલી તાજેતરની પ્રગતિ 1940ના પ્રારંભની છે, જે આપેલા રંગ અને સમાન ક્રિસ્ટલ સાથેના સાત ચક્રોમાંના પ્રત્યેક સાથે જોડાશે. ઉદાહરણ તરીકે, કપાળમાં રહેલું ચક્ર જાંબલી રંગ સાથે સંકળાયેલું છે, તેથી માથાનો દુઃખાવો દૂર કરવા માટે તમારે કપાળ પર જાંબલી પથ્થર લગાવવો જોઇએ. આ ખ્યાલે અત્યંત લોકપ્રિયતા હાંસલ કરી છે અને તેનું દરેક દ્વારા સંકલન કરવામાં આવ્યું છે, પરંતુ તેના થોડા જ વ્યાવસાયિકો છે.

મર્સિયર રંગનો સંબંધ પ્રકાશ વર્ણપટના વિજ્ઞાન સાથે હોવાનો રજૂ કરે છે;

"માનવીઓ તરીકે, આપણે ઇલેક્ટ્રોમેગ્નેટિક પ્રકાશ વર્ણપટના આંદોલનોના 49મા સ્વરાષ્ટક વચ્ચે રહીએ છીએ. આ કક્ષાની નીચે ફક્ત ગરમ ઉષ્ણતા હોય છે, ત્યારે બપાદ અદ્રશ્ય ઇન્ફ્રારેડ, ટેલિવીઝન અને રેડિયોવેવ્સ, ધ્વનિ અને મગજ મોઝાઓ હોય છેઃ તેની ઉપર કેમિકલ્સ એ પરફ્યુમ્સની અદ્રશ્ય ફ્રિક્વન્સીઓ હોય છે અને ત્યાર બાદ એક્સ-રે, ગામા રે, રેડિયમ રે અને અજાણ કોસ્મિક રે હોય છે.

ભૌતિક આંખો મારફતે પ્રકાશના અર્થઘટન તરીકે અસ્તિત્વ અને ભૌતિક સ્વરૂપ રંગ, પ્રકાશનું સ્વરૂપ કે જેને તાત્કાલિક વાસ્તવિકતા તરીકે જોવાયા છે તેની ઉર્જાકીય સરહદોનો સંશોધન માટે મહાન તકો ખોલશે. ભારતીય યોગીક તરકીબો સાત મોટા ચક્રોને લાગેવળગે છે, જેમ કે અસરનો રંગ (વર્ણપટ પ્રકાશના 7 કિરણોમાંથી), તત્વો (જેમ કે પૃથ્વી, હવા, પાણી અને આકાશ), શરીર સંવેદના (જેમ કે સ્પર્શ, સ્વાદ અને સુગંધ) અને અંતઃસ્ત્રાવી ગ્રંથીનો સંબંધ.

સાત મોટા ચક્રો

સહશ્રરાઃ તાજ ચક્ર

સહશ્રરા ની સામાન્ય રીતે શુદ્ધ સભાનતાના ચક્ર તરીકે ગણના થાય છે. તેની ભૂમિકાને કદાચ કફોત્પાદક ગ્રંથી તરીકેનું હોવાનું મનાય છે, જે બાકીની અંતઃસ્ત્રાવ ગ્રંથીનું વહન કરવા માટે ઇમેન્યુઅલ હોર્મોન્સ (લોહીમાં કે રસમાં ભળીને ઈન્દ્રિયોને, કે શરીરની વૃદ્ધિને ઉત્તેજિત કરનાર શરીરની અંદરની ગંથિઓમાંથી ઝરતો પદાર્થ)ને જાળવી રાખે છે અને મધ્ય મજ્જાતંતુ વ્યવસ્થા સાથે હાયપોથલામસ દ્વારા જોડે છે. થલામસ સભાનતા ભૌતિક પાયામાં અગત્યની ભૂમિકા ધરાવતા હોવાનું ગણાય છે. એક હજાર પાંદડીઓ સાથેના કમળ દ્વારા નિશાની કરેલ આ શિરના તાજમાં સ્થિત છે. સહશ્રરાને વાયોલેટ રંગ સાથે રજૂ કરાયા છે અને તે કેટલાક મુદ્દાઓ જેમ કે આંતરિક શાણપણ અને શરીરનું મૃત્યુનો સમાવેશ થાય છે. સહશ્રરાના આંતરિક તબક્કો કર્મને મુક્ત કરવા, ધ્યાન સાથે શારીરિક ક્રિયા, સાર્વત્રિક સભાનતા અને એકતા સાથે માનસિક ક્રિયા અને "અસ્તિત્વ" સાથે લાગણીયુક્ત ક્રિયા સાથૈ કામ પાર પાડે છે.

અજનાઃ ભ્રૂકૂટી ચક્ર

અજના (બિંદુની સાથે ત્રીજી આંખ ચક્ર તરીકે પણ ઓળાખાય છે) પિનીયલ ગ્રાંથી સાથે સંકળાયેલું છે, જે કદાચ તેના કલ્પિત મોડેલનો ખ્યાલ આપે છે. પિનીયલ ગ્રંથી પ્રકાશ સંવેદનશીલ ગ્રંથી છે જે મેલાટોનીન હોર્મોન ઉત્પન્ન કરે છે, જે ઉંઘ અને જાગવાની ક્રિયાનું નિયમન કરે છે. અજનાને બે પાંદડીઓવાળા કમળની નિશાની કરવામાં આવી છે અને સફેદ, વાદળી અથવા ઘાટો વાદળી રંગ ધરાવે છે. અજનાના અગત્યના મુદ્દામાં અંતઃસ્ત્રાવી ગ્રંથીના ઊંચા અને નીચા સંતુલનનો અને તેની પર વિશ્વાસ ધરાવવાનો સમાવેશ થાય છે. અજનાનો આંતરિક તબક્કો સ્ફુરણાવાદમાં પ્રવેશવા સંબંધીનો સમાવેશ થાય છે. માનસિક રીતે, અજના દાર્શનિક સભનતા સાથે કામ કરે છે. લાગણીયુક્ત રીતે, અજના સ્ફુરણાવાદ સ્તર પરની સ્પષ્ટતા સાથે કામ કરે છે. (નોંધઃ કેટલાક એવો મત આપે છે કે પિનીયલ ગ્રંથી અને કફોત્પાદક ગ્રંથિને તાજ અને ભ્રૂકૂટી ચક્ર સાથેના સંબંધમાં ફેરબદલી કરવી જોઇએ, આર્થર એવલોનના કુંડલિનીના પુસ્તક કે જેને સરપેન્ટ પાવર અથવા ઇમ્પિરીકલ રિસર્સ કહેવાય છે તેમાં આપેલા વર્ણન પર આધારિત છે.

વિશુદ્ધ: ગળા ચક્ર

વિશુદ્ધ (વિશુદ્ધિ પણ) ની સમજણ હાવભાવ દ્વારા સંદેશાવ્યવહાર અને વૃદ્ધિ સાથે સંબંધિત તરીકે મેળવી શકાય. આ ચક્ર થાઇરોઇડને સમાંતર છે, ગ્રંથી કે જે ગળામાં પણ હોય છે અને જે થાઇરોઇડ હોર્મોન ઉત્પન્ન કરે છે, અને વિકાસ અને પરિપક્વતા માટે જવાબદાર છે. 16 પાંદડીઓ સાથેના કમળ દ્વારા તેને નિશાની કરવામાં આવી છે. વિશુદ્ધને રંગ પ્રકાશ અથવા ભૂરાશ પડતો લીલા રંગથી ઓળખવામાં આવે છે. તે સ્વ-હાવભાવ અને સંદેશાવ્યવહારની ઉપર ચર્ચા કરી તે પ્રમાણે મુદ્દાઓ પર કાબૂ રાખે છે. ભૌતિક રીતે, વિશુદ્ધ સંદેશાવ્યવહારની સંભાળ લે છે, લાગણીયુકત રીતે તે સ્વતંત્રતાની સંભાળ લે છે અને માનસિક રીતે તે અસ્ખલિત વિચાર અને આધ્યાત્મિક રીતે તે સલામતીની સંવેદના પર કાબૂ રાખે છે.

અનાહતા: હૃદય ચક્ર

અનાહતા, અથવા અનાહતા-પુરી અથવા પદ્મા-સુંદરા છાતીમાં આવેલા થાઇમસ (ગરદનના મૂળ પાસેની એક નાની ગ્રંથિ) સાથે સંબંધ ધરાવે છે. થાઇમસ રોગ-ચેપથી મુક્ત પદ્ધતિનું તત્વ તેમજ અઁતઃસ્ત્રાવી વ્યવસ્થાનો પણ એક ભાગ છે. તે ટી સેલ્સના પરિપક્વતાનો વિસ્તાર છે, જે રોગને નહી અટકાવવા માટે જવાબદાર છે અને કદાચ તેની પર તણાવની માઠી અસર પણ થઇ હોવો તેવો અંદાજ છે. અનાહતાની નિશાની 12 પાંદડીઓવાળુ કમળ છે. (હાર્ટમાઇન્ડ પણ જુઓ). અનાહતા લીલા અથવા ગુલાબી રંગ સાથે સંબંધ ધરાવે છે. અગત્યના મુદ્દાઓમાં સંકુચિત લાગણીઓ, કરુણા, કોમલતા, બિનશરતી પ્રેમ, સમતોલપણુ, નકાર અને સુખાકારીનો સમાવેશ થાય છે. ભૌતિક અનાહતા પરિભ્રમણ, લાગણીયુક્ત રીતે તે પોતાના અને અન્યો માટે બિનશરતી પ્રેમ, માનસિક રીતે જુસ્સો અને આધ્યાત્મિક રીતે ભક્તિ પર કાબૂ રાખે છે.

મણીપુરા: સૂર્ય નાડી ચક્ર

મણીપુરા અથવા મણીપુરાકા ચયાપચ્યની ક્રિયા અને પાચન વ્યવસ્થા સાથે સંકળાયેલું છે. મણીપુરા લેન્ગરહેન્સના નાના ટાપુને મળતો આવતો હોવાનુ મનાય છે, જે સ્વાદુપિંડમાં કોષોનું જૂથ છે તેમજ બહારની મૂત્રપિંડ પાસેની ગ્રંથીઓ અને મૂત્રપિંડનું કવચ છે. આ પાચનમાં અગત્યનો ભાગ ભજવે છે, જેને શરીર માટે ખોરાકને શક્તિમાં રૂપાંતર કરવાની ક્રિયા કરે છે. તેની નિશાની દસ પાંદડીઓવાળું કમળ છે. મણીપુરા સાથે મળતો આવતો રંગ પીળો છે. મણીપુરા દ્વારા અગત્યના મુદ્દાઓની સંભાળ લેવામાં આવે છે તેમાં વ્યક્તિગત શક્તિ, ભય, આતુરતા, મંતવ્ય બંધારણ. આંતરિકભાગ અને સાદી અથવા મૂળ લાગણીઓનું જટિલતા તરફના સંક્રમણનો સમાવેશ થાય છે. ભૌતિક રીતે, મણીપુરા પાચન, વ્યક્તિગત શક્તિ, લાગણીયુક્ત રીતે વિસ્તરણ અને આધ્યાત્મક રીતે વિકાસની બાબતો પર કાબૂ રાખે છે.

સ્વાધિસ્થાન: ત્રિકાસ્થીને લગતું ચક્ર

સ્વાધિસ્થાન, સ્વાદિસ્થાન અથવા અધિસ્થાન કમર અસ્થિમાં આવેલું છે (તેથી તેનું નામ છે) અને સ્વાદો અથવા અંડાશયને મળતું આવે છે જે પુનઉત્પાદિત સાયકલમાં વિવિધ જાતીય સ્ત્રાવો ઉત્પન્ન કરે છે. સ્વાદિસ્થાનને પણ વધુ સામાન્ય રીતે જેની ટૌરીનરી વ્યવસ્થા અને મૂત્રપિંડ પાસેના હોવા સાથે સંબંધિત હોવાનું માનવામાં આવે છે. ત્રિકાસ્થી ચક્રની નિશાની છ પાંદડીઓવાળા કમળની છે અને મોસંબી રંગ સાથે મળતું આવે છે. સ્વાદિસ્થાનને સમાવતા અગત્યના મુદ્દાઓ જેમ કે સંબંધો, હિંસા, વ્યસનો, મૂળ લાગણીવશ જરૂરિયાતો અને આનંદનો સમાવેશ થાય છે. ભૌતિક રીતે, સ્વાદિસ્થાન પુનઃઉત્પાદન, માનસિક રીતે સર્જનાત્મકતા, લાગણીયુક્ત રીતે આનંદ અને આધ્યાત્મિક રીતે ઉત્સાહ પર કાબૂ રાખે છે.

મૂલાધરા: પાયા ચક્ર

મૂલાધરા અથવા પાયા ચક્ર સ્વયંસ્ફુર્ત, સલામતી, આયુષ્ય અને મૂળ માનવ શક્યતાઓ સાથે સંબંધિત છે. આ કેન્દ્ર જનેન્દ્રિય અને ગુદાની વચ્ચેના પ્રદેશમાં આવેલું છે. તે અંતઃસ્ત્રાવી અંગ ન હોવા છતાં તે અહીં આવેલું છે, તે અંડાશય અને મૂત્રપિંડ અસ્થિમજ્જા સાથે સંબંધ ધરાવે છે, અને જ્યારે આયુષ્ય પર જોખમ હોય ત્યારે ફાઇટ અથવા ફ્લાઇટ પ્રતિભાવ માટે જવાબદાર છે. આ પ્રદેશમાં સ્નાયુ આવેલા છે અને સમાગમ વખતે પુરુષના શુક્રાણુઓ પર અંકુશ ધરાવે છે. શુક્રાણુ કોષ અને રજોગોલ વચ્ચે સમાંતરતા હોવાનું આલેખવામાં આવ્યું છે, જ્યાં જનનશાસ્ત્ર કોડ વીંટળાયેલો અને કુંડલિની રહે છે. મૂલાધરાની નિશાની ચાર પાંદડીઓવાળું કમળ છે અને તેનો રંગ લાલ છે. અગત્યના મુદ્દાઓમાં કામુકતા, તીવ્સેર કામેચ્છા અને મનોગ્રસ્તિનો સમાવેશ થાય છે. ભૌતિક રીતે, મૂલાધરા કામુકતા, માનસિક રીતે સ્થિરતા, લાગણીયુક્ત રીતે વિષ્યાસક્તિ અને આધ્યાત્મિક રીતે સલામતીની લાગણીને કાબૂમાં રાખે છે. વૂડ્રોફ પણ સાત શિરવાળા ચક્રો (અજના અને સહશ્રરા સહિત)નું તેમના અન્ય ભારતીય માહિતી સ્ત્રોતમાં વર્ણન કરે છે. નીચાથી સૌથી ઉપર સુધીમાં તેઓ: તાલુ/તલાના/લાલાના, અજના, માનસ, સોમા, બ્રહ્મરંદ્ર, શ્રી (સહશ્રરાની અંદર), સહશ્રરા છે.

સંદર્ભો

• BelindaGrace (2007). You are Clairvoyant - Developing the secret skill we all have. Rockpool Publishing. મૂળ માંથી 2013-08-14 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2010-05-07.
• Apte, Vaman Shivram (1965). The Practical Sanskrit Dictionary (fourth revised & enlarged આવૃત્તિ). Delhi: Motilal Banarsidass Publishers. ISBN 81-208-0567-4. CS1 maint: discouraged parameter (link)
• Bhattacharyya, N. N. (1999). History of the Tantric Religion (Second Revised આવૃત્તિ). New Delhi: Manohar. પૃષ્ઠ 174. ISBN 81-7304-025-7.
• Bucknell, Roderick (1986). The Twilight Language: Explorations in Buddhist Meditation and Symbolism. London: Curzon Press. ISBN 0-312-82540-4.
• Edgerton, Franklin (2004) [1953]. Buddhist Hybrid Sanskrit Grammar and Dictionary (Reprint આવૃત્તિ). Delhi: Motilal Banarsidass Publishers. ISBN 81-208-0999-8. CS1 maint: discouraged parameter (link) (બે વોલ્યુમો)
• Flood, Gavin (1996). An Introduction to Hinduism. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-43878-0. CS1 maint: discouraged parameter (link)
• Chia, Mantak (1993). Awaken Healing Light of the Tao. Healing Tao Books. CS1 maint: discouraged parameter (link)
• Monier-Williams, Monier. A Sanskrit-English Dictionary. Delhi: Motilal Banarsidass Publishers. CS1 maint: discouraged parameter (link)
• Prabhananda, S. (2000). Studies on the Tantras (Second reprint આવૃત્તિ). Calcutta: The Ramakrishna Mission Institute of Culture. ISBN 81-85843-36-8. CS1 maint: discouraged parameter (link)
• Rinpoche, Tenzin Wangyal (2002). Healing with Form, Energy, and Light. Ithaca, New York: Snow Lion Publications. ISBN 1559391766. CS1 maint: discouraged parameter (link)
• Saraswati, MD, Swami Sivananda (1953 - 2001). Kundalini Yoga. Tehri-Garhwal, India: Divine Life Society. foldout chart. ISBN 81-7052-052-5.
• Tulku, Tarthang (2007). Tibetan Relaxation. The illustrated guide to Kum Nye massage and movement - A yoga from the Tibetan tradition. London: Dunkan Baird Publishers. ISBN 978-1-84483-404-4. CS1 maint: discouraged parameter (link)
• Woodroffe, John (1919 - 1964). The Serpent Power. Madras, India: Ganesh & Co. ISBN 0-486-23058-9.

વધુ વાંચન

પરંપરાગત ગૌણ સ્ત્રોતો અને વૃતાંત

• બેનર્જી, એસ.સી. બંગાળમાં તંત્ર . બીજી સુધારેલી અને મોટી આવૃત્તિ (મનોહરઃ દિલ્હી, 1992) ISBN 81-85425-63-9
• Saraswati, Swami Sivananda, MD (1953 - 2001). Kundalini Yoga. Tehri-Garhwal, India: Divine Life Society. ISBN 81-7052-052-5.
• શ્યામ સુંદર ગોસ્વામી, લાયાયોગા: ચક્રો અને કુંડલિનીની પ્રમામાણભૂત માર્ગદર્શિકા , રૌટલેજ અને કેગાન પાઉલ, 1980.

પશ્ચિમ અને વ્યાખ્યાત્મક સાહિત્ય

• લીડબીટર, સી. ડબ્લ્યુ. ધી ચક્રાસ વ્હીટોન, Illinois, યુ.એસ.એ.:1926—થિયોસોફિકલ પબ્લિશીંગ હાઉસ—17મા પાના પર ચક્રોનું ચિત્ર જેને લીડબીટરે તેની ત્રીજી આંખ દ્વારા જોયા હોવાનો દાવો કરવામાં આવ્યો છે સી. ડબ્લ્યુ.લીડબીટર દ્વારા પુસ્તક "ધી ચક્રાસ"ની સંપૂર્ણ માહિતી, જેમાં ચક્રોના રંગીન વર્ણનો આપવામાં આવ્યા છે:
• Sharp, Dr. Michael (2005). Dossier of the Ascension: A Practical Guide to Chakra Activation and Kundalini Awakening (1st આવૃત્તિ). Avatar Publications. ISBN 0973537930. મૂળ માંથી 2012-12-21 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2021-07-10. CS1 maint: discouraged parameter (link)
• ગુરુ ધરમ કાલસા અને ડેરિલ ઓકેફી ધી કુંડલિની યોગા એક્સપિરીયન્સ ન્યુ યોર્ક, એનવાય, યુ.એસ.એ.:2002, ફાયરસાઇડ, સિમોન એન્ડ શૂસ્ટર, ઇન્ક. બૈયા બુક્સ લિમીટેડ દ્વારા કોપીરાઇટ. ક્રિયા અને ધ્યાન કોપીરાઇટ યોગી ભજન, તમામ હક્કો અનામત.
• જૂડિથ, એનોડીયા (1996). ઇસ્ટર્ન બોડી વેસ્ટર્ન માઇન્ડ: સ્વના માર્ગ તરીકેની સાયકોલોડી અને ધી ચક્ર સિસ્ટમ . બર્કલે, કેલિફોર્નિયા, યુએસએ: સેલેસ્ટિયલ આર્ટસ પબ્લિશીંગ. ISBN 0-907061-05-0
• Dahlheimer, Dr. Volker (2006). Kundalini Shakti: Explanation of the Seven Chakras (Video clip with words and explanative grafics આવૃત્તિ). 5th Level Publications.

બાહ્ય લિન્ક્સ

• ઓપન ડિરેક્ટરી પ્રોજેક્ટ ખાતે ચક્રને સંબંધિત સાઇટ્સ