Anadolu sahasında derleme çalışmaları, 1932 yılında Türk Dil Kurumunun kurulmasıyla birlikte başl... more Anadolu sahasında derleme çalışmaları, 1932 yılında Türk Dil Kurumunun kurulmasıyla birlikte başlamıştır. Başlangıçta amatörce yapılan ağız araştırmaları, 1950’den itibaren önem kazanarak yaygınlaşmıştır. Her ilin ağız özelliklerini tespit etmek amacıyla uzmanlar tarafından konuşma metinleri derlenmiş ve elde edilen verilerden de o ile ait ağız sözlükleri oluşturulmuştur; fakat oluşturulan bu sözlükler dönemin şartlarının ve çalışma imkânlarının zorluğu, kısıtlılığı gibi sebeplerle derlendiği ili tam olarak yansıtamamıştır. Bu gibi sebeplerle Derleme Sözlüğü bünyesinde eksiklikler barındırmaktadır. Ağızlarda yaşayan kelimelerin zamanla kullanım alanlarının daraldığı, kullanım şekillerinin değiştiği hatta yok olduğu düşünülürse yeni derleme çalışmalarıyla bu sözlüğün eksiklerini tamamlamak, sözlüğü güncellemek gerekmektedir. Bu çalışmada Osmaniye'nin Kadirli ilçesine bağlı Kesikkeli köyünden derlenen kelimeler Derleme Sözlüğü’ne katkı amacıyla incelenip öneri olarak sunulmuştur. Derlenen bu kelimeler, 1. Sözlükte olmayan kelimeler, 2. Anlamsal bakımdan farklılık göstere kelimeler, 3. Biçim olarak farklılık gösteren kelimeler ve 4. Osmaniye ilinden bahsedilmeyen kelimeler olarak tasnif edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Kadirli, Kesikkeli köyü, ağız araştırmaları, Derleme Sözlüğü, halk ağzı.
Diyalektolog - Ulusal Hakemlin Sosyal Arastirmalar Dergisi, 2017
Anadolu sahasında derleme çalıĢmaları 1932"de Türk Dil Kurumunun kurulmasıyla birlikte baĢlamıĢtı... more Anadolu sahasında derleme çalıĢmaları 1932"de Türk Dil Kurumunun kurulmasıyla birlikte baĢlamıĢtır. BaĢlangıçta amatörce yapılan ağız araĢtırmaları, 1950"den itibaren önem kazanarak yaygınlaĢmıĢtır. Özellikle her ilin ağız özelliklerini tespit etmek amacıyla uzmanlar tarafından konuĢma metinleri derlenmiĢ ve elde edilen verilerden de o ile ait sözlükler oluĢturulmuĢtur fakat oluĢturulan bu sözlükler dönemin Ģartlarının ve çalıĢma imkânlarının zorluğu, kısıtlılığı gibi sebeplerle derlendiği ili tam olarak yansıtamamıĢtır. Bu sebeple derleme sözlüğü bünyesinde eksiklikler barındırmaktadır. Ağızlarda yaĢayan kelimelerin zamanla kullanım alanlarının daraldığı, kullanım Ģekillerinin değiĢtiği hatta yok olduğu düĢünülürse yeni derleme çalıĢmalarıyla bu sözlüğün eksiklerini tamamlamak, sözlüğü güncellemek gerekmektedir. Bu çalıĢmada Osmaniye'nin Kadirli ilçesine bağlı Kesikkeli Köyünden derlenen kelimeler Derleme Sözlüğüne katkı amacıyla incelenip öneri olarak sunulmuĢtur. Derlenen bu kelimeler, 1. Sözlükte olmayan kelimeler, 2. Anlamsal bakımdan farklılık göstere kelimeler, 3. Biçim olarak farklılık gösteren kelimeler ve 4. Osmaniye ilinden bahsedilmeyen kelimeler olarak tasnif edilmiĢtir.
Ku ltu rel bellek hafızanın duygu, du şu nce ve yaratımlarını bu nyesinde barındırarak ku ltu rel... more Ku ltu rel bellek hafızanın duygu, du şu nce ve yaratımlarını bu nyesinde barındırarak ku ltu rel çalışmalarda o nemli bir taşıyıcı konumundadır. I şlevsel olarak hatırlatma, yeniden yaratma ve aktarma işlevlerine sahiptir. Go rsel ku ltu rel bellek ise ku ltu rel bellekteki tu m go rsel ifade formlarını içeren bir yapıdır. Go rsel ku ltu rel bellekte muhafaza edilen ku ltu r unsurları, yazı ve so z ile ifade edilen unsurlar kadar gu çlu du r. En genel ifadeyle, bir toplulug un ya da grubun go rsel ku ltu rel belleg inde var olan imgeler, o toplulug un ku ltu r taşıyıcısı ve aktarıcısıdır. Bu bag lamda go rsel bellek unsurları ço zu mlenirken her zaman o nce işlevine ardından, ait oldug u ku ltu rel kalıplarla bag ına odaklanmak gerekmektedir. O te yandan go rsel bellek unsurları, yaratıldıg ı do nemin sosyal, siyasi ve ekonomik şartlarından bag ımsız deg ildir. Tıpkı ku ltu rel yaratımların tu m formlarında oldug u gibi go rsel bellek unsurlarında da do nemin ideolojisinden sosyal yaşam koşullarına kadar ku ltu rel bag lam ve dokunun tu m ayrıntılarını izlemek mu mku ndu r. Bu bakımdan go rsel bellek, go rselleştirilen tu m ifade formlarını içerebilir. Herhangi bir etnografik envanterin u zerindeki desen çalışması ne kadar go rsel ku ltu rel belleg in u ru nu ise tarihı bir fotog raf da o kadar go rsel ku ltu rel belleg in u ru nu du r. Bu bilgilere binaen bu çalışmada, Polis Mecmuası'nın go rsel ku ltu rel belleg i incelenmiştir. 1913 yılında yayın hayatına başlayan ve halen "Polis Dergisi" ismiyle yayınlanmaya devam eden dergi, Tu rkiye'de yayıncılık faaliyetlerinin tu rlu zorluklarla karşılaştıg ı do nemlerde dahi, istikrarlı bir şekilde Polis Teşkilatı'nın temel ilke ve deg erlerini temsil ederek yayın politikalarını başarılı bir şekilde yu ru tmu ş ko klu bir dergidir. Dergide yazılara ek olarak fotog raflardan da istifade edilmiştir. Zengin bir go rsel içerig e sahip dergide kullanılan fotog raflar, Polis Teşkilatı'nın ilk ve tarihı imgelerini go stermesi bakımından o nemlidir ve yaşayan Tu rk polisi imgesinin de ko klerini oluşturmaktadır. Bu çalışmanın amacı go rsel ku ltu rel bellek unsurları olan fotog raflar u zerinden, bu imgeleri ço zu mleyerek Tu rk Emniyet Teşkilatı'nın ve polislig in ku ltu rel mirasına katkı sunmaktır. Bu bag lamda, Polis Mecmuası'nın 1913-1928 yılları arasında çıkan 266 sayılık Osmanlıca nu shalarının go rselleri o rneklem olarak seçilmiştir.
1839 yılında teknik olarak görüntüleri yüzey üzerinde sabitleyen daguerretype adlı icadın
duyurul... more 1839 yılında teknik olarak görüntüleri yüzey üzerinde sabitleyen daguerretype adlı icadın duyurulmasından yedi yıl sonra 1846’da folklor terimi ilk defa William John Thoms tarafından kullanılmıştır. İcat edildikten kısa bir süre sonra hayatın her alanında aktif bir şekilde kullanılan fotoğraf, bilim dünyasına da hızlı bir şekilde giriş yapmıştır. Özellikle sosyal bilimlerde/toplum bilimlerinde fotoğraf, bilimsel ilerleme anlamında önemli aşamalar kat edilmesine vesile olmuştur. Antropoloji, etnografya ve sosyolojide fotoğraf kullanımı, disiplinlerin ilk gelişim evrelerine denk gelmiş ve bir süre sonra da disiplinlerin alt dalları olarak görsel antropoloji, görsel etnografya ve görsel sosyoloji olarak kuramsallaşmıştır. Folklor ise bilimsel olarak kuramsallaşma döneminde genellikle antropoloji ve etnografyanın fotoğraf kullanma prensiplerini ödünçlemiştir. Bunun en önemli sebebi antropoloji ve etnografyada fotoğraf kullanma prensiplerinin kültürel çalışmalar için oldukça kapsamlı olmasıdır. Konuyu folklor özelinde ele alacak olursak fotoğraf ve folklor, gelişim süreçlerinde omuz omuza yürümüştür. Birbirlerine yakın zamanlarda doğan, tarihi gelişim sürecini omuz omuza kat eden, ortak özellikleri hayatın her alanına nüfuz edebilmek olan bir icat ve bir bilim dalının birbirini etkilemesi, birbirleriyle (olumlu ya da olumsuz) temas etmesi tabii bir beklentidir. Özellikle folklorun bir bilim dalı olarak gelişim gösterdiği dönemde arşiv folklorculuğunun ön plana çıktığı düşünüldüğünde fotoğrafın folklora etkisini ilk dönemlerinden başlayarak tarihi gelişimi içerisinde incelemek ve günümüze kadar gelen süreci, folklorun gelişimine paralel bir şekilde ele almak önem arz etmektedir. Bu ihtiyaçlar doğrultusunda, bu makalede kısaca fotoğraf tarihi ele alındıktan sonra etnografya, antropoloji ve sosyolojinin fotoğraf kullanma prensiplerine yer verilmiştir. Bu prensipler görsel folklorun hazırlayıcıları olarak değerlendirilmiş ve bunlara binaen “Görsel folklor nedir?” sorusunun cevabı aranmış ve bir tanım denemesi yapılmıştır. Anahtar Kelimeler: Görsel Folklor, Fotoğraf, Görsel Antropoloji, Görsel Etnografi, Görsel Sosyoloji.
Özet Köstü ya da kösnü olarak da tabir edilen köstebek ocakları, köstebek adı verilen, halk arası... more Özet Köstü ya da kösnü olarak da tabir edilen köstebek ocakları, köstebek adı verilen, halk arasında çıban olarak da geçen, bir çeşit cilt hastalığının ya da boğaz ağrılarının tedavi edildiği ocaklardır. Köstebek ocaklıları, ocaklı olma şeklinden dolayı diğer ocaklılardan ayrılır. Normal şartlarda olağanüstü birtakım olaylardan sonra ocaklı olma ve el vererek ocağın devamlılığı söz konusuyken köstebek ocağı bu usullerle ilerlemez, bunların yerine ocak olmak isteyen kişi köstebeği boğarak öldürür. Köstebeği öldürerek hayır kazanacağına inanan ocaklılar boğaz ağrılarını veya köstebek adı verilen, vücudun çeşitli yerlerinde oluşan cilt hastalığını tedavi eder. Temelinde köstebek öldürerek güç kazanmaya dayanan ocaklarda fiziksel olarak köstebeğe benzeyen hastalıklar benzerlik büyüsü mantığıyla tedavi edilmektedir. Bu uygulamaların dışında bazı ocaklarda köstebeğin etinden, ayaklarından ve yerden çıkardığı topraktan yararlanıldığı da olur. Bir hayvanı öldürerek hayır kazanma ve bundan dolayı ocaklı olma mantığı köstebek ile ilgili inanışlara ve köstebeğin mitolojik yansımalarına dikkat çekmektedir. Türk mitolojisinde köstebek Tanrının lanetlediği ve yeraltına gönderdiği bir hayvanken ocaklarda halk hekimliği uygulamalarında eti ya da mistik gücüyle insanlara şifa olmaktadır. Bu makalede köstebek ocaklarının temelinde yatan inanışlar mitolojik bağlamda çözümlenerek köstebeğin Türk mitolojisindeki yansımaları ve bundan kaynaklı kullanım şekilleri değerlendirilmiştir. Köstebek ocağı ile ilgili uygulamalar ve köstebek ile ilgili inanışlar Türkiye'de halk hekimliği ile ilgili ya da monografi olarak hazırlanmış yüksek lisans ve doktora tezlerinden elde edilmiştir.
Motif Akademi Halk Gastronomisi Sempozyumu (Hatay), 2022
Özet
Kömbe, Osmaniye’de Ramazan Bayramı’ndan hemen önce mahallelerde, köylerde genellikle kadınla... more Özet Kömbe, Osmaniye’de Ramazan Bayramı’ndan hemen önce mahallelerde, köylerde genellikle kadınların imece usulüyle yaptığı bir tatlı türüdür. Uzun süre bayatlamadan kaldığı için bol miktarda yapılır ve bayram ziyaretine gelen misafirlere, komşulara, uzak akrabalara ikram edilir. Kömbe çevresinde gelişen kültürel bağlamdan dolayı Ramazan Bayramı’nın diğer adı da kömbe bayramıdır. Dolayısıyla kömbe çevresinde, zaman ve mekân temelli bir kültür örüntüsü söz konusudur. Kömbenin geleneksel zamanı Ramazan Bayramı, mekânı gelenek mekanıdır. Fakat son zamanlarda (yaklaşık on yıldır) kömbe, geleneksel zamanının ve mekânının dışında da yapılıp tüketilmeye başlamıştır. Özellik- le Osmaniye’de pastanelerde, fırınlarda yılın her zamanı kömbe üretilip satılmaktadır. Kömbe bu yönüyle ticari bir boyut kazanmıştır. Süreç içerisinde, Osmaniye Bayram köm- besi, geleneksel zamanının ve mekânının dışına çıkarak popüler zaman ve mekânlarda Osmaniye’yi temsil eden bir kent imgesi haline gelmiştir. Kömbenin kent imgesi olması kültürel bir ilerleme ve gelişmeyi de beraberinde getirmiştir. Öte yandan bu gelişmeler özellikle ticarileşmeyle birlikte bazı sakıncaları ortaya çıkarmıştır. Fazla kâr elde etmek için kömbenin malzemelerinin değişmesi, sosyal medya kullanıcılarının tarifleri kendile- rine göre kişiselleştirmesi sakıncalardan bazılarıdır. Bu çalışmada kömbenin geleneksel bağlamından günümüzdeki kent imgesi oluşuna kadar geçirdiği değişim dönüşüm folklo- rik bakış açısıyla değerlendirilmiştir. Özellikle kültür endüstrisi ve medyanın bu değişim dönüşümdeki rolü, bunların sakıncaları ve faydaları, kömbenin geleceği, kent imgesi ola- rak temsilinin geleceği değerlendirilerek çıkarımlarda bulunulmuştur. Anahtar Kelimeler: Osmaniye, Bayram Kömbesi, Kömbe Bayramı, Kent İmgesi, Kültür Endüstrisi.
CULTURAL TRANSFORMATION FROM TRADITION TO URBAN IMAGE: EID KOMBE OF OSMANİYE Summary Kömbe is a type of dessert that is usually made by women in the neighborhoods and villages of Osmaniye just before the Ramadan eid. Since it does not go stale for a long time, it is made in large quantities and is served to everyone who comes to visit the holi- day, neighbors and distant relatives. Due to the cultural context developing around köm- be, the other name of Ramadan eid is the kömbe eid. Therefore, there is a cultural pattern based on time and space around kömbe. The traditional time of the kömbe is Ramadan eid, its place is the traditional place. However, recently (about ten years) kömbe has started to be made and consumed outside of its traditional time and place. Kömbe is pro- duced and sold at all times of the year, especially in patisseries and bakeries in Osmaniye. Kömbe has gained a commercial dimension with this aspect. As a result, Osmaniye eid kömbe has become a city image representing Osmaniye in popular times and places, going beyond its traditional time and place. The fact that the kömbe is the image of the city has brought along a cultural progress and development. On the other hand, these developments have revealed some drawbacks, especially with commercialization. Some of the drawbacks are that the ingredients of the kömbe change to make more profit, and that social media users customize the recipes according to themselves. In this study, the transformation of the kömbe from its traditional context to today’s urban image has been evaluated from a folkloric point of view. Inferences were made by evaluating the role of the culture industry and the media in this transformation, their drawbacks and benefits, the future of the kömbe, the future of its representation as a city image. Keywords: Osmaniye, Eid Kömbe, Kömbe Eid, Image of the City, Culture Industry.
International Journal Of Turkish Literature Culture Education, 2020
Tirşik, yukarı Çukurova bölgesinde-yaygın olarak Adana, Osmaniye, Maraş"ta (özellikle Andırın)-kı... more Tirşik, yukarı Çukurova bölgesinde-yaygın olarak Adana, Osmaniye, Maraş"ta (özellikle Andırın)-kış aylarında yapılan şifalı bir çorbadır. Bu çorbanın hammaddesi yörede "yılan pancarı" olarak bilinen zehirli bir ottur. Yöre insanına göre tirşik, grip, soğuk algınlığı başta olmak üzere, mide ve bağırsak hastalıklarına hatta kansere bile şifadır. Bundan dolayı tirşiğin diğer adı "Andırın doktoru"dur. Fakat şifa olması için doğru zamanda toplanıp, doğru şekilde pişirilip doğru şekilde tüketilmesi gerekmektedir. Bu da tirşiği Çukurova folklorunda yalnızca bir yemek olarak değil çok katmanlı kültürel bir yapı içerisinde yaşatmaktadır. Bu çalışmanın amacı yukarı Çukurova folklorunda geçmişten bugüne her yönüyle tirşiği incelemektir. Çalışmada tirşik, çevresinde yarattığı somut ve somut olmayan kültürel mirasla birlikte incelenerek Çukurova"nın gastronomi mirası olarak değerlendirilmiştir. Bu bağlamda, tirşik üzerinden bütüncül bir perspektifle yemek, kültürel kimlik ve gastronomik miras konuları folklorla bağlantılı olarak tartışılmıştır. Çalışmada, kullanılan bilgiler, kaynak kişilerden derleme yöntemiyle elde edilmiş, fotoğraflarla güçlendirilmiştir. Çözümlemeler içinse konu ile ilgili yazılı kaynaklardan yararlanılmıştır.
Bir felsefe terimi olarak arketip ilk örnek demektir. Carl Gustav Jung, Platon'un "idea" kavramın... more Bir felsefe terimi olarak arketip ilk örnek demektir. Carl Gustav Jung, Platon'un "idea" kavramından esinlenerek kültürel arketipleri incelemiştir. Jung'a göre; her toplumun kolektif bir bilinçdışı vardır. Burada topumun değer yargıları, dünya görüşü, kültürel kalıpları bulunmaktadır. Arketipler bilinçdışında üretilir ve kompleksler aracılığıyla görünür olur. Kolektif bilinçdışı ortak yaşanmışlıklara dayanarak üretilen sözlü ürünlerde ortaya çıkar. Mitler bunlardan biridir. Fakat çağdaş kent yaşamında geleneksel bağlamdaki formuyla mit üretilmemekte bunun yerine çağdaş mit üreticisi ve aktarıcısı olarak sinema geçmektedir. Pek çok araştırmacıya göre sinema filmleri bu işleviyle geleneksel bağlamdaki mitlerin yerini tutmaktadır ve toplumun kolektif bilinçdışının yansımasıdır. Buradan yola çıkarak: Sinema filmleri, üretildiği toplumun değer yargılarını, kültürünü, dünya görüşünü yansıtır. Dolayısıyla bir sinema filminin ya da bir karakterin bilinçdışı yansımalarını okumak o toplumun folklorunu okuma konusunda iyi bir yöntemdir. Bu makalede anne arketipinin Yeşilçam filmlerine yansıması folklorik bağlamda Aliye Rona'nın canlandırdığı anne rolleri üzerinden tartışılmıştır. Aliye Rona yaklaşık iki yüz filmde oynamıştır, jestleri, mimikleri, sert ifadeleri ile ona verilen anne rollerini Türk toplumunun geleneksel annesini canlandırırken aynı zamanda arketipik ilk anneyi de simgeler yoluyla temsil etmektedir. Bu makalede Yeşilçam'ın hemen her döneminde görünür tarafı "herkes tarafından kabul edilen kötü anne" olan Aliye Rona'nın bilinçdışındaki arketipik görünümü çocuklarına yansıyan kompleksler ve çatışmalar üzerinden folklorik bir bakış açısıyla incelenmiştir.
Diyalektolog - Ulusal Hakemlin Sosyal Arastirmalar Dergisi, 2017
Anadolu sahasında derleme çalıĢmaları 1932"de Türk Dil Kurumunun kurulmasıyla birlikte baĢlamıĢtı... more Anadolu sahasında derleme çalıĢmaları 1932"de Türk Dil Kurumunun kurulmasıyla birlikte baĢlamıĢtır. BaĢlangıçta amatörce yapılan ağız araĢtırmaları, 1950"den itibaren önem kazanarak yaygınlaĢmıĢtır. Özellikle her ilin ağız özelliklerini tespit etmek amacıyla uzmanlar tarafından konuĢma metinleri derlenmiĢ ve elde edilen verilerden de o ile ait sözlükler oluĢturulmuĢtur fakat oluĢturulan bu sözlükler dönemin Ģartlarının ve çalıĢma imkânlarının zorluğu, kısıtlılığı gibi sebeplerle derlendiği ili tam olarak yansıtamamıĢtır. Bu sebeple derleme sözlüğü bünyesinde eksiklikler barındırmaktadır. Ağızlarda yaĢayan kelimelerin zamanla kullanım alanlarının daraldığı, kullanım Ģekillerinin değiĢtiği hatta yok olduğu düĢünülürse yeni derleme çalıĢmalarıyla bu sözlüğün eksiklerini tamamlamak, sözlüğü güncellemek gerekmektedir. Bu çalıĢmada Osmaniye'nin Kadirli ilçesine bağlı Kesikkeli Köyünden derlenen kelimeler Derleme Sözlüğüne katkı amacıyla incelenip öneri olarak sunulmuĢtur. Derlenen bu kelimeler, 1. Sözlükte olmayan kelimeler, 2. Anlamsal bakımdan farklılık göstere kelimeler, 3. Biçim olarak farklılık gösteren kelimeler ve 4. Osmaniye ilinden bahsedilmeyen kelimeler olarak tasnif edilmiĢtir.
Medya ve Kültürel Çalışmalar Dergisi, 4(1), 71-83., 2022
Öz
Yemek yemek canlıların ortak biyolojik ihtiyaçlarıdır. İnsanlar yaşadıkları coğrafyaya göre b... more Öz
Yemek yemek canlıların ortak biyolojik ihtiyaçlarıdır. İnsanlar yaşadıkları coğrafyaya göre beslenme düzeni oluşturmuşlardır. Zamanla medeniyetler inşa edildikçe yemek yemek de kültürel farklılıklara göre çeşitlenmiştir. Yemek yemek günümüzde bireyin salt biyolojik ihtiyacı olmasının ötesinde kültürel örüntülerle şekillenmiş, önemli bir fenomendir. Paleolitik donemde hayatta kalmak için çevre şartlarının el verdiği ölçüde besin temini yapıp bunlar sayesinde hayatını sürdüren insanoğlu zaman geçtikçe yemek yemeyi sadece biyolojik besin takviyesi olarak görmemiş, çevresinde bir kültür inşa etmiştir böylece yemeğin işlenmesi besinlerden daha fazla yarar sağlamak adına insanlar için evrimsel bir basamak olmuştur. Medeniyetler geliştikçe coğrafya ve iklim şartları, dönemin getirdiği yenilikler yemek yemenin kültürel boyutunu etkilemiştir. Öyle ki yemek kültürü; coğrafi şartlar, inanç, sosyal statü, dünya görüşü gibi dinamiklerle doğrudan bağlantılıdır. Günümüzde ise yemek yemek, kültürel kimliğin en önemli ifade araçlarından biridir. Yemek, ulusal kültürün hemen her enstrümanı ile bağlantılıdır. Dil ve kültür ilişkisi bağlamında düşünüldüğünde bir kültürün yemekleri aracılığıyla dilini öğretmek etkili bir yöntemdir. Bu bağlamda, makalede Türk yemek kültürünün yabancılara Türkçe öğretiminde nasıl etkili bir şekilde kullanılabileceğine çözüm önerileri getirmek hedeflenmiştir. Konu ile ilgili, ağırlıklı olarak Türkiye dışında Türkçe öğrenen yabancılar için kullanılması dolayısıyla, Yedi İklim Türkçe ders kitapları örneklem olarak seçilmiştir. Belirlenen hedef doğrultusunda örnekler üzerinden öncelikle dil ve kültür aktarımı ilişkisi kurulmuş ardından yemek kültürü ile bağlantıları ele alınarak eleştirel bakış açısıyla analizler yapılmıştır. Yemek kültürünün yabancılara Türkçe öğretiminde nasıl daha etkili kullanılabileceği hususunda elde edilen veriler üzerinden önerilerde bulunulmuştur.
Kültür Araştırmaları Dergisi, (5), 221-240. , 2020
Öz
Cinsiyet, bireylerin doğuştan sahip olduğu biyolojik bir özellikken toplumsal bağlamda bu cins... more Öz Cinsiyet, bireylerin doğuştan sahip olduğu biyolojik bir özellikken toplumsal bağlamda bu cinsiyete yüklenen anlamsal kodlar cinsiyet rolüdür. Toplumsal cinsiyet rolleri bir nevi bireylerin hayata bakış açılarının cinsiyetler üzerinden ifadesidir. Önceleri iş bölümlerinin kadın ve erkeğin doğasına uygun olarak ayrışmasıyla ortaya çıkan cinsiyet rolleri sonraki zamanlarda kalıplaşarak nesilden nesile aktarılmıştır. Zamanla cinsiyet rolleri bağlamında, erkek güç ve zorluk isteyen, çoklukla dış mekân işlerini benimserken kadın iç mekânda kalmıştır. Dolayısıyla cinsiyet rollerinin ayrışması aynı zamanda toplumsal yapıların inşa süreçlerini de etkilemiştir. Erkekliğin asıl cinsiyet olarak belirlendiği ataerkil toplumlarda toplumsal yapılar erkeklik ile inşa edilmiş, bu da iktidar ve eril cinsiyet ilişkisini güçlendirmiştir. Türk toplumunda iktidar olmak savaşçı, düşmanlarına karşı acımasız, almadan veren, koruyup kollayan, lider, toplumun her aşamasına her kurumuna nüfuz eden ve bunları da Tanrı’dan aldığı güç ve yetki ile yerine getiren demektir. Dede Korkut Kitabı’nda iktidarın tüm bu yetkileri ve gücü Bayındır Han’ın bünyesinde eril iktidar aracılığıyla hayat bulmuştur. Öyle ki Bayındır Han hikâyelerde fiilen yer almaz fakat ağırlığı, gücü ve iktidarı hikâyelerin temel terazisidir. Bu çalışmada Dede Korkut Kitabı’nda eril cinsiyet ve iktidar ilişkisi bağlamında Bayındır Han tartışılmıştır. Anahtar kelimler: Cinsiyet Rolleri, İktidar, Eril Cinsiyet, Dede Korkut Kitabı, Bayındır Han. BAYINDIR KHAN IN THE CONTEXT OF GOVERNMENT AND GENDER IN DEDE KORKUT BOOK Abstract Gender is a biological feature of individuals that are inherent in a social sense, but gender-loaded semantic codes are gender roles. Gender roles are a kind of expression of individuals' viewpoints on gender. Previously, the gender roles that emerged with the division of labor segments in accordance with the nature of men and women were transferred from one generation to the next. In the context of gender roles over time, while the man usually adopts outdoor works that require strength and difficulty, the woman remained in the interior. Therefore, the decomposition of gender roles also affected the construction processes of social structures. In patriarchal societies where masculinity is determined as the main gender, social structures were built with masculinity, which strengthened the relationship between power and masculine gender. Being a power in Turkish society means warrior, brutal against his enemies, giving, protecting and guarding, leader, penetrating every institution of every stage of society and fulfilling them with the power and authority he gained from God. In the book of Dede Korkut, all these authorization and power came to life through the masculine power of Bayındır KHan. So much so that Bayındır Han does not actually take place in the stories but his weight, authority and power are the basic scales of the stories. In this study, Bayındır Khan was discussed in the context of masculine gender and power relationship in the book Dede Korkut. Key Words: Gender Roles, Power, Male Gender, Dede Korkut Book, Bayındır Khan.
Uluslararası Genç Akademisyenler Kültür Kongresi, 2017
Özet
Kadirli Anavarza Dağı’nın doğusunda, Kozan batısında iki Çukurova ilçesidir. 1996’da Osmaniy... more Özet Kadirli Anavarza Dağı’nın doğusunda, Kozan batısında iki Çukurova ilçesidir. 1996’da Osmaniye’nin il olmasına kadar her ikisi de Adana’ya bağlıyken 1996 yılında Kadirli Osmaniye’ye bağlanmıştır. Bu iki ilçeyi Çukurova’da ön plana çıkaran on yıllardır haklarında anlatıla gelen fıkralardır. “Bir Kadirlili, bir Kozanlı ve bir yılan...” girizgâhıyla başlayıp çeşitli şekillerde anlatılan bu fıkralarda, anlatıcı taraf değiştikçe fıkranın sonunda galip gelen taraf da değişmektedir. Öyle ki Kadirliler ve Kozanlılar arasında bir husumet olduğuna dair söylentiler bile vardır. Fıkralarda anlatıcının daima karşı tarafın cahilliğine, zayıflığına ve geçimsizliğine vurgu yaparak kendini üstün göstermesi güldürü öğesini oluşturmaktadır. Üstünlük kuramı XVII. Yüzyılda Hobbes tarafından ortaya atılmıştır ve insanların başkalarının zaafları karşısında kendilerini üstün görerek rahatlamalarına, zafer kazanmalarına dayanır. Bu bildiride on yıllardır Çukurova’da anlatıla gelen Kadirlili ve Kozanlı fıkraları kaynak kişiler aracılığıyla derlenerek mizahta üstünlük kuramına göre değer- lendirilecektir Anahtar kelimeler: Kadirlili, Kozanlı, Fıkra, Mizah, Mizahta Üstünlük. Abstract K adirli is in the east of Anavarza Mountain, and Kozan is in the West of it are two Cukurova districts. Two dis- tricts were the county of Adana until 1996; Kadirli be- came a district of Osmaniye after it became the province. In Cukurova, these two districts come into prominence with jokes about. They start with this preamble such as “A man from Kadirli, a man from Kozan and a snake ...” are described in various ways. If the narrator part of these jokes changes, the victorious side also changes at the end of them. Indeed, there are even rumors of hostility between Kadirli and Kozan. In these jokes, always narrator’s superiority creates comedy item. Superiority theory was introduced by Hobbes in the 17th cen- tury and it bases on their victory and relief by seeing them- selves superior to others in the face of their weaknesses. In this paper, jokes “from Kadirli, and from Kozan” are told in Cukurova for decades compiled and analyze by superiority theory of humor. Key words: from Kadirli, from Kozan, Joke, Humor, and Supe- riority Theory.
Anadolu sahasında derleme çalışmaları, 1932 yılında Türk Dil Kurumunun kurulmasıyla birlikte başl... more Anadolu sahasında derleme çalışmaları, 1932 yılında Türk Dil Kurumunun kurulmasıyla birlikte başlamıştır. Başlangıçta amatörce yapılan ağız araştırmaları, 1950’den itibaren önem kazanarak yaygınlaşmıştır. Her ilin ağız özelliklerini tespit etmek amacıyla uzmanlar tarafından konuşma metinleri derlenmiş ve elde edilen verilerden de o ile ait ağız sözlükleri oluşturulmuştur; fakat oluşturulan bu sözlükler dönemin şartlarının ve çalışma imkânlarının zorluğu, kısıtlılığı gibi sebeplerle derlendiği ili tam olarak yansıtamamıştır. Bu gibi sebeplerle Derleme Sözlüğü bünyesinde eksiklikler barındırmaktadır. Ağızlarda yaşayan kelimelerin zamanla kullanım alanlarının daraldığı, kullanım şekillerinin değiştiği hatta yok olduğu düşünülürse yeni derleme çalışmalarıyla bu sözlüğün eksiklerini tamamlamak, sözlüğü güncellemek gerekmektedir. Bu çalışmada Osmaniye'nin Kadirli ilçesine bağlı Kesikkeli köyünden derlenen kelimeler Derleme Sözlüğü’ne katkı amacıyla incelenip öneri olarak sunulmuştur. Derlenen bu kelimeler, 1. Sözlükte olmayan kelimeler, 2. Anlamsal bakımdan farklılık göstere kelimeler, 3. Biçim olarak farklılık gösteren kelimeler ve 4. Osmaniye ilinden bahsedilmeyen kelimeler olarak tasnif edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Kadirli, Kesikkeli köyü, ağız araştırmaları, Derleme Sözlüğü, halk ağzı.
Diyalektolog - Ulusal Hakemlin Sosyal Arastirmalar Dergisi, 2017
Anadolu sahasında derleme çalıĢmaları 1932"de Türk Dil Kurumunun kurulmasıyla birlikte baĢlamıĢtı... more Anadolu sahasında derleme çalıĢmaları 1932"de Türk Dil Kurumunun kurulmasıyla birlikte baĢlamıĢtır. BaĢlangıçta amatörce yapılan ağız araĢtırmaları, 1950"den itibaren önem kazanarak yaygınlaĢmıĢtır. Özellikle her ilin ağız özelliklerini tespit etmek amacıyla uzmanlar tarafından konuĢma metinleri derlenmiĢ ve elde edilen verilerden de o ile ait sözlükler oluĢturulmuĢtur fakat oluĢturulan bu sözlükler dönemin Ģartlarının ve çalıĢma imkânlarının zorluğu, kısıtlılığı gibi sebeplerle derlendiği ili tam olarak yansıtamamıĢtır. Bu sebeple derleme sözlüğü bünyesinde eksiklikler barındırmaktadır. Ağızlarda yaĢayan kelimelerin zamanla kullanım alanlarının daraldığı, kullanım Ģekillerinin değiĢtiği hatta yok olduğu düĢünülürse yeni derleme çalıĢmalarıyla bu sözlüğün eksiklerini tamamlamak, sözlüğü güncellemek gerekmektedir. Bu çalıĢmada Osmaniye'nin Kadirli ilçesine bağlı Kesikkeli Köyünden derlenen kelimeler Derleme Sözlüğüne katkı amacıyla incelenip öneri olarak sunulmuĢtur. Derlenen bu kelimeler, 1. Sözlükte olmayan kelimeler, 2. Anlamsal bakımdan farklılık göstere kelimeler, 3. Biçim olarak farklılık gösteren kelimeler ve 4. Osmaniye ilinden bahsedilmeyen kelimeler olarak tasnif edilmiĢtir.
Ku ltu rel bellek hafızanın duygu, du şu nce ve yaratımlarını bu nyesinde barındırarak ku ltu rel... more Ku ltu rel bellek hafızanın duygu, du şu nce ve yaratımlarını bu nyesinde barındırarak ku ltu rel çalışmalarda o nemli bir taşıyıcı konumundadır. I şlevsel olarak hatırlatma, yeniden yaratma ve aktarma işlevlerine sahiptir. Go rsel ku ltu rel bellek ise ku ltu rel bellekteki tu m go rsel ifade formlarını içeren bir yapıdır. Go rsel ku ltu rel bellekte muhafaza edilen ku ltu r unsurları, yazı ve so z ile ifade edilen unsurlar kadar gu çlu du r. En genel ifadeyle, bir toplulug un ya da grubun go rsel ku ltu rel belleg inde var olan imgeler, o toplulug un ku ltu r taşıyıcısı ve aktarıcısıdır. Bu bag lamda go rsel bellek unsurları ço zu mlenirken her zaman o nce işlevine ardından, ait oldug u ku ltu rel kalıplarla bag ına odaklanmak gerekmektedir. O te yandan go rsel bellek unsurları, yaratıldıg ı do nemin sosyal, siyasi ve ekonomik şartlarından bag ımsız deg ildir. Tıpkı ku ltu rel yaratımların tu m formlarında oldug u gibi go rsel bellek unsurlarında da do nemin ideolojisinden sosyal yaşam koşullarına kadar ku ltu rel bag lam ve dokunun tu m ayrıntılarını izlemek mu mku ndu r. Bu bakımdan go rsel bellek, go rselleştirilen tu m ifade formlarını içerebilir. Herhangi bir etnografik envanterin u zerindeki desen çalışması ne kadar go rsel ku ltu rel belleg in u ru nu ise tarihı bir fotog raf da o kadar go rsel ku ltu rel belleg in u ru nu du r. Bu bilgilere binaen bu çalışmada, Polis Mecmuası'nın go rsel ku ltu rel belleg i incelenmiştir. 1913 yılında yayın hayatına başlayan ve halen "Polis Dergisi" ismiyle yayınlanmaya devam eden dergi, Tu rkiye'de yayıncılık faaliyetlerinin tu rlu zorluklarla karşılaştıg ı do nemlerde dahi, istikrarlı bir şekilde Polis Teşkilatı'nın temel ilke ve deg erlerini temsil ederek yayın politikalarını başarılı bir şekilde yu ru tmu ş ko klu bir dergidir. Dergide yazılara ek olarak fotog raflardan da istifade edilmiştir. Zengin bir go rsel içerig e sahip dergide kullanılan fotog raflar, Polis Teşkilatı'nın ilk ve tarihı imgelerini go stermesi bakımından o nemlidir ve yaşayan Tu rk polisi imgesinin de ko klerini oluşturmaktadır. Bu çalışmanın amacı go rsel ku ltu rel bellek unsurları olan fotog raflar u zerinden, bu imgeleri ço zu mleyerek Tu rk Emniyet Teşkilatı'nın ve polislig in ku ltu rel mirasına katkı sunmaktır. Bu bag lamda, Polis Mecmuası'nın 1913-1928 yılları arasında çıkan 266 sayılık Osmanlıca nu shalarının go rselleri o rneklem olarak seçilmiştir.
1839 yılında teknik olarak görüntüleri yüzey üzerinde sabitleyen daguerretype adlı icadın
duyurul... more 1839 yılında teknik olarak görüntüleri yüzey üzerinde sabitleyen daguerretype adlı icadın duyurulmasından yedi yıl sonra 1846’da folklor terimi ilk defa William John Thoms tarafından kullanılmıştır. İcat edildikten kısa bir süre sonra hayatın her alanında aktif bir şekilde kullanılan fotoğraf, bilim dünyasına da hızlı bir şekilde giriş yapmıştır. Özellikle sosyal bilimlerde/toplum bilimlerinde fotoğraf, bilimsel ilerleme anlamında önemli aşamalar kat edilmesine vesile olmuştur. Antropoloji, etnografya ve sosyolojide fotoğraf kullanımı, disiplinlerin ilk gelişim evrelerine denk gelmiş ve bir süre sonra da disiplinlerin alt dalları olarak görsel antropoloji, görsel etnografya ve görsel sosyoloji olarak kuramsallaşmıştır. Folklor ise bilimsel olarak kuramsallaşma döneminde genellikle antropoloji ve etnografyanın fotoğraf kullanma prensiplerini ödünçlemiştir. Bunun en önemli sebebi antropoloji ve etnografyada fotoğraf kullanma prensiplerinin kültürel çalışmalar için oldukça kapsamlı olmasıdır. Konuyu folklor özelinde ele alacak olursak fotoğraf ve folklor, gelişim süreçlerinde omuz omuza yürümüştür. Birbirlerine yakın zamanlarda doğan, tarihi gelişim sürecini omuz omuza kat eden, ortak özellikleri hayatın her alanına nüfuz edebilmek olan bir icat ve bir bilim dalının birbirini etkilemesi, birbirleriyle (olumlu ya da olumsuz) temas etmesi tabii bir beklentidir. Özellikle folklorun bir bilim dalı olarak gelişim gösterdiği dönemde arşiv folklorculuğunun ön plana çıktığı düşünüldüğünde fotoğrafın folklora etkisini ilk dönemlerinden başlayarak tarihi gelişimi içerisinde incelemek ve günümüze kadar gelen süreci, folklorun gelişimine paralel bir şekilde ele almak önem arz etmektedir. Bu ihtiyaçlar doğrultusunda, bu makalede kısaca fotoğraf tarihi ele alındıktan sonra etnografya, antropoloji ve sosyolojinin fotoğraf kullanma prensiplerine yer verilmiştir. Bu prensipler görsel folklorun hazırlayıcıları olarak değerlendirilmiş ve bunlara binaen “Görsel folklor nedir?” sorusunun cevabı aranmış ve bir tanım denemesi yapılmıştır. Anahtar Kelimeler: Görsel Folklor, Fotoğraf, Görsel Antropoloji, Görsel Etnografi, Görsel Sosyoloji.
Özet Köstü ya da kösnü olarak da tabir edilen köstebek ocakları, köstebek adı verilen, halk arası... more Özet Köstü ya da kösnü olarak da tabir edilen köstebek ocakları, köstebek adı verilen, halk arasında çıban olarak da geçen, bir çeşit cilt hastalığının ya da boğaz ağrılarının tedavi edildiği ocaklardır. Köstebek ocaklıları, ocaklı olma şeklinden dolayı diğer ocaklılardan ayrılır. Normal şartlarda olağanüstü birtakım olaylardan sonra ocaklı olma ve el vererek ocağın devamlılığı söz konusuyken köstebek ocağı bu usullerle ilerlemez, bunların yerine ocak olmak isteyen kişi köstebeği boğarak öldürür. Köstebeği öldürerek hayır kazanacağına inanan ocaklılar boğaz ağrılarını veya köstebek adı verilen, vücudun çeşitli yerlerinde oluşan cilt hastalığını tedavi eder. Temelinde köstebek öldürerek güç kazanmaya dayanan ocaklarda fiziksel olarak köstebeğe benzeyen hastalıklar benzerlik büyüsü mantığıyla tedavi edilmektedir. Bu uygulamaların dışında bazı ocaklarda köstebeğin etinden, ayaklarından ve yerden çıkardığı topraktan yararlanıldığı da olur. Bir hayvanı öldürerek hayır kazanma ve bundan dolayı ocaklı olma mantığı köstebek ile ilgili inanışlara ve köstebeğin mitolojik yansımalarına dikkat çekmektedir. Türk mitolojisinde köstebek Tanrının lanetlediği ve yeraltına gönderdiği bir hayvanken ocaklarda halk hekimliği uygulamalarında eti ya da mistik gücüyle insanlara şifa olmaktadır. Bu makalede köstebek ocaklarının temelinde yatan inanışlar mitolojik bağlamda çözümlenerek köstebeğin Türk mitolojisindeki yansımaları ve bundan kaynaklı kullanım şekilleri değerlendirilmiştir. Köstebek ocağı ile ilgili uygulamalar ve köstebek ile ilgili inanışlar Türkiye'de halk hekimliği ile ilgili ya da monografi olarak hazırlanmış yüksek lisans ve doktora tezlerinden elde edilmiştir.
Motif Akademi Halk Gastronomisi Sempozyumu (Hatay), 2022
Özet
Kömbe, Osmaniye’de Ramazan Bayramı’ndan hemen önce mahallelerde, köylerde genellikle kadınla... more Özet Kömbe, Osmaniye’de Ramazan Bayramı’ndan hemen önce mahallelerde, köylerde genellikle kadınların imece usulüyle yaptığı bir tatlı türüdür. Uzun süre bayatlamadan kaldığı için bol miktarda yapılır ve bayram ziyaretine gelen misafirlere, komşulara, uzak akrabalara ikram edilir. Kömbe çevresinde gelişen kültürel bağlamdan dolayı Ramazan Bayramı’nın diğer adı da kömbe bayramıdır. Dolayısıyla kömbe çevresinde, zaman ve mekân temelli bir kültür örüntüsü söz konusudur. Kömbenin geleneksel zamanı Ramazan Bayramı, mekânı gelenek mekanıdır. Fakat son zamanlarda (yaklaşık on yıldır) kömbe, geleneksel zamanının ve mekânının dışında da yapılıp tüketilmeye başlamıştır. Özellik- le Osmaniye’de pastanelerde, fırınlarda yılın her zamanı kömbe üretilip satılmaktadır. Kömbe bu yönüyle ticari bir boyut kazanmıştır. Süreç içerisinde, Osmaniye Bayram köm- besi, geleneksel zamanının ve mekânının dışına çıkarak popüler zaman ve mekânlarda Osmaniye’yi temsil eden bir kent imgesi haline gelmiştir. Kömbenin kent imgesi olması kültürel bir ilerleme ve gelişmeyi de beraberinde getirmiştir. Öte yandan bu gelişmeler özellikle ticarileşmeyle birlikte bazı sakıncaları ortaya çıkarmıştır. Fazla kâr elde etmek için kömbenin malzemelerinin değişmesi, sosyal medya kullanıcılarının tarifleri kendile- rine göre kişiselleştirmesi sakıncalardan bazılarıdır. Bu çalışmada kömbenin geleneksel bağlamından günümüzdeki kent imgesi oluşuna kadar geçirdiği değişim dönüşüm folklo- rik bakış açısıyla değerlendirilmiştir. Özellikle kültür endüstrisi ve medyanın bu değişim dönüşümdeki rolü, bunların sakıncaları ve faydaları, kömbenin geleceği, kent imgesi ola- rak temsilinin geleceği değerlendirilerek çıkarımlarda bulunulmuştur. Anahtar Kelimeler: Osmaniye, Bayram Kömbesi, Kömbe Bayramı, Kent İmgesi, Kültür Endüstrisi.
CULTURAL TRANSFORMATION FROM TRADITION TO URBAN IMAGE: EID KOMBE OF OSMANİYE Summary Kömbe is a type of dessert that is usually made by women in the neighborhoods and villages of Osmaniye just before the Ramadan eid. Since it does not go stale for a long time, it is made in large quantities and is served to everyone who comes to visit the holi- day, neighbors and distant relatives. Due to the cultural context developing around köm- be, the other name of Ramadan eid is the kömbe eid. Therefore, there is a cultural pattern based on time and space around kömbe. The traditional time of the kömbe is Ramadan eid, its place is the traditional place. However, recently (about ten years) kömbe has started to be made and consumed outside of its traditional time and place. Kömbe is pro- duced and sold at all times of the year, especially in patisseries and bakeries in Osmaniye. Kömbe has gained a commercial dimension with this aspect. As a result, Osmaniye eid kömbe has become a city image representing Osmaniye in popular times and places, going beyond its traditional time and place. The fact that the kömbe is the image of the city has brought along a cultural progress and development. On the other hand, these developments have revealed some drawbacks, especially with commercialization. Some of the drawbacks are that the ingredients of the kömbe change to make more profit, and that social media users customize the recipes according to themselves. In this study, the transformation of the kömbe from its traditional context to today’s urban image has been evaluated from a folkloric point of view. Inferences were made by evaluating the role of the culture industry and the media in this transformation, their drawbacks and benefits, the future of the kömbe, the future of its representation as a city image. Keywords: Osmaniye, Eid Kömbe, Kömbe Eid, Image of the City, Culture Industry.
International Journal Of Turkish Literature Culture Education, 2020
Tirşik, yukarı Çukurova bölgesinde-yaygın olarak Adana, Osmaniye, Maraş"ta (özellikle Andırın)-kı... more Tirşik, yukarı Çukurova bölgesinde-yaygın olarak Adana, Osmaniye, Maraş"ta (özellikle Andırın)-kış aylarında yapılan şifalı bir çorbadır. Bu çorbanın hammaddesi yörede "yılan pancarı" olarak bilinen zehirli bir ottur. Yöre insanına göre tirşik, grip, soğuk algınlığı başta olmak üzere, mide ve bağırsak hastalıklarına hatta kansere bile şifadır. Bundan dolayı tirşiğin diğer adı "Andırın doktoru"dur. Fakat şifa olması için doğru zamanda toplanıp, doğru şekilde pişirilip doğru şekilde tüketilmesi gerekmektedir. Bu da tirşiği Çukurova folklorunda yalnızca bir yemek olarak değil çok katmanlı kültürel bir yapı içerisinde yaşatmaktadır. Bu çalışmanın amacı yukarı Çukurova folklorunda geçmişten bugüne her yönüyle tirşiği incelemektir. Çalışmada tirşik, çevresinde yarattığı somut ve somut olmayan kültürel mirasla birlikte incelenerek Çukurova"nın gastronomi mirası olarak değerlendirilmiştir. Bu bağlamda, tirşik üzerinden bütüncül bir perspektifle yemek, kültürel kimlik ve gastronomik miras konuları folklorla bağlantılı olarak tartışılmıştır. Çalışmada, kullanılan bilgiler, kaynak kişilerden derleme yöntemiyle elde edilmiş, fotoğraflarla güçlendirilmiştir. Çözümlemeler içinse konu ile ilgili yazılı kaynaklardan yararlanılmıştır.
Bir felsefe terimi olarak arketip ilk örnek demektir. Carl Gustav Jung, Platon'un "idea" kavramın... more Bir felsefe terimi olarak arketip ilk örnek demektir. Carl Gustav Jung, Platon'un "idea" kavramından esinlenerek kültürel arketipleri incelemiştir. Jung'a göre; her toplumun kolektif bir bilinçdışı vardır. Burada topumun değer yargıları, dünya görüşü, kültürel kalıpları bulunmaktadır. Arketipler bilinçdışında üretilir ve kompleksler aracılığıyla görünür olur. Kolektif bilinçdışı ortak yaşanmışlıklara dayanarak üretilen sözlü ürünlerde ortaya çıkar. Mitler bunlardan biridir. Fakat çağdaş kent yaşamında geleneksel bağlamdaki formuyla mit üretilmemekte bunun yerine çağdaş mit üreticisi ve aktarıcısı olarak sinema geçmektedir. Pek çok araştırmacıya göre sinema filmleri bu işleviyle geleneksel bağlamdaki mitlerin yerini tutmaktadır ve toplumun kolektif bilinçdışının yansımasıdır. Buradan yola çıkarak: Sinema filmleri, üretildiği toplumun değer yargılarını, kültürünü, dünya görüşünü yansıtır. Dolayısıyla bir sinema filminin ya da bir karakterin bilinçdışı yansımalarını okumak o toplumun folklorunu okuma konusunda iyi bir yöntemdir. Bu makalede anne arketipinin Yeşilçam filmlerine yansıması folklorik bağlamda Aliye Rona'nın canlandırdığı anne rolleri üzerinden tartışılmıştır. Aliye Rona yaklaşık iki yüz filmde oynamıştır, jestleri, mimikleri, sert ifadeleri ile ona verilen anne rollerini Türk toplumunun geleneksel annesini canlandırırken aynı zamanda arketipik ilk anneyi de simgeler yoluyla temsil etmektedir. Bu makalede Yeşilçam'ın hemen her döneminde görünür tarafı "herkes tarafından kabul edilen kötü anne" olan Aliye Rona'nın bilinçdışındaki arketipik görünümü çocuklarına yansıyan kompleksler ve çatışmalar üzerinden folklorik bir bakış açısıyla incelenmiştir.
Diyalektolog - Ulusal Hakemlin Sosyal Arastirmalar Dergisi, 2017
Anadolu sahasında derleme çalıĢmaları 1932"de Türk Dil Kurumunun kurulmasıyla birlikte baĢlamıĢtı... more Anadolu sahasında derleme çalıĢmaları 1932"de Türk Dil Kurumunun kurulmasıyla birlikte baĢlamıĢtır. BaĢlangıçta amatörce yapılan ağız araĢtırmaları, 1950"den itibaren önem kazanarak yaygınlaĢmıĢtır. Özellikle her ilin ağız özelliklerini tespit etmek amacıyla uzmanlar tarafından konuĢma metinleri derlenmiĢ ve elde edilen verilerden de o ile ait sözlükler oluĢturulmuĢtur fakat oluĢturulan bu sözlükler dönemin Ģartlarının ve çalıĢma imkânlarının zorluğu, kısıtlılığı gibi sebeplerle derlendiği ili tam olarak yansıtamamıĢtır. Bu sebeple derleme sözlüğü bünyesinde eksiklikler barındırmaktadır. Ağızlarda yaĢayan kelimelerin zamanla kullanım alanlarının daraldığı, kullanım Ģekillerinin değiĢtiği hatta yok olduğu düĢünülürse yeni derleme çalıĢmalarıyla bu sözlüğün eksiklerini tamamlamak, sözlüğü güncellemek gerekmektedir. Bu çalıĢmada Osmaniye'nin Kadirli ilçesine bağlı Kesikkeli Köyünden derlenen kelimeler Derleme Sözlüğüne katkı amacıyla incelenip öneri olarak sunulmuĢtur. Derlenen bu kelimeler, 1. Sözlükte olmayan kelimeler, 2. Anlamsal bakımdan farklılık göstere kelimeler, 3. Biçim olarak farklılık gösteren kelimeler ve 4. Osmaniye ilinden bahsedilmeyen kelimeler olarak tasnif edilmiĢtir.
Medya ve Kültürel Çalışmalar Dergisi, 4(1), 71-83., 2022
Öz
Yemek yemek canlıların ortak biyolojik ihtiyaçlarıdır. İnsanlar yaşadıkları coğrafyaya göre b... more Öz
Yemek yemek canlıların ortak biyolojik ihtiyaçlarıdır. İnsanlar yaşadıkları coğrafyaya göre beslenme düzeni oluşturmuşlardır. Zamanla medeniyetler inşa edildikçe yemek yemek de kültürel farklılıklara göre çeşitlenmiştir. Yemek yemek günümüzde bireyin salt biyolojik ihtiyacı olmasının ötesinde kültürel örüntülerle şekillenmiş, önemli bir fenomendir. Paleolitik donemde hayatta kalmak için çevre şartlarının el verdiği ölçüde besin temini yapıp bunlar sayesinde hayatını sürdüren insanoğlu zaman geçtikçe yemek yemeyi sadece biyolojik besin takviyesi olarak görmemiş, çevresinde bir kültür inşa etmiştir böylece yemeğin işlenmesi besinlerden daha fazla yarar sağlamak adına insanlar için evrimsel bir basamak olmuştur. Medeniyetler geliştikçe coğrafya ve iklim şartları, dönemin getirdiği yenilikler yemek yemenin kültürel boyutunu etkilemiştir. Öyle ki yemek kültürü; coğrafi şartlar, inanç, sosyal statü, dünya görüşü gibi dinamiklerle doğrudan bağlantılıdır. Günümüzde ise yemek yemek, kültürel kimliğin en önemli ifade araçlarından biridir. Yemek, ulusal kültürün hemen her enstrümanı ile bağlantılıdır. Dil ve kültür ilişkisi bağlamında düşünüldüğünde bir kültürün yemekleri aracılığıyla dilini öğretmek etkili bir yöntemdir. Bu bağlamda, makalede Türk yemek kültürünün yabancılara Türkçe öğretiminde nasıl etkili bir şekilde kullanılabileceğine çözüm önerileri getirmek hedeflenmiştir. Konu ile ilgili, ağırlıklı olarak Türkiye dışında Türkçe öğrenen yabancılar için kullanılması dolayısıyla, Yedi İklim Türkçe ders kitapları örneklem olarak seçilmiştir. Belirlenen hedef doğrultusunda örnekler üzerinden öncelikle dil ve kültür aktarımı ilişkisi kurulmuş ardından yemek kültürü ile bağlantıları ele alınarak eleştirel bakış açısıyla analizler yapılmıştır. Yemek kültürünün yabancılara Türkçe öğretiminde nasıl daha etkili kullanılabileceği hususunda elde edilen veriler üzerinden önerilerde bulunulmuştur.
Kültür Araştırmaları Dergisi, (5), 221-240. , 2020
Öz
Cinsiyet, bireylerin doğuştan sahip olduğu biyolojik bir özellikken toplumsal bağlamda bu cins... more Öz Cinsiyet, bireylerin doğuştan sahip olduğu biyolojik bir özellikken toplumsal bağlamda bu cinsiyete yüklenen anlamsal kodlar cinsiyet rolüdür. Toplumsal cinsiyet rolleri bir nevi bireylerin hayata bakış açılarının cinsiyetler üzerinden ifadesidir. Önceleri iş bölümlerinin kadın ve erkeğin doğasına uygun olarak ayrışmasıyla ortaya çıkan cinsiyet rolleri sonraki zamanlarda kalıplaşarak nesilden nesile aktarılmıştır. Zamanla cinsiyet rolleri bağlamında, erkek güç ve zorluk isteyen, çoklukla dış mekân işlerini benimserken kadın iç mekânda kalmıştır. Dolayısıyla cinsiyet rollerinin ayrışması aynı zamanda toplumsal yapıların inşa süreçlerini de etkilemiştir. Erkekliğin asıl cinsiyet olarak belirlendiği ataerkil toplumlarda toplumsal yapılar erkeklik ile inşa edilmiş, bu da iktidar ve eril cinsiyet ilişkisini güçlendirmiştir. Türk toplumunda iktidar olmak savaşçı, düşmanlarına karşı acımasız, almadan veren, koruyup kollayan, lider, toplumun her aşamasına her kurumuna nüfuz eden ve bunları da Tanrı’dan aldığı güç ve yetki ile yerine getiren demektir. Dede Korkut Kitabı’nda iktidarın tüm bu yetkileri ve gücü Bayındır Han’ın bünyesinde eril iktidar aracılığıyla hayat bulmuştur. Öyle ki Bayındır Han hikâyelerde fiilen yer almaz fakat ağırlığı, gücü ve iktidarı hikâyelerin temel terazisidir. Bu çalışmada Dede Korkut Kitabı’nda eril cinsiyet ve iktidar ilişkisi bağlamında Bayındır Han tartışılmıştır. Anahtar kelimler: Cinsiyet Rolleri, İktidar, Eril Cinsiyet, Dede Korkut Kitabı, Bayındır Han. BAYINDIR KHAN IN THE CONTEXT OF GOVERNMENT AND GENDER IN DEDE KORKUT BOOK Abstract Gender is a biological feature of individuals that are inherent in a social sense, but gender-loaded semantic codes are gender roles. Gender roles are a kind of expression of individuals' viewpoints on gender. Previously, the gender roles that emerged with the division of labor segments in accordance with the nature of men and women were transferred from one generation to the next. In the context of gender roles over time, while the man usually adopts outdoor works that require strength and difficulty, the woman remained in the interior. Therefore, the decomposition of gender roles also affected the construction processes of social structures. In patriarchal societies where masculinity is determined as the main gender, social structures were built with masculinity, which strengthened the relationship between power and masculine gender. Being a power in Turkish society means warrior, brutal against his enemies, giving, protecting and guarding, leader, penetrating every institution of every stage of society and fulfilling them with the power and authority he gained from God. In the book of Dede Korkut, all these authorization and power came to life through the masculine power of Bayındır KHan. So much so that Bayındır Han does not actually take place in the stories but his weight, authority and power are the basic scales of the stories. In this study, Bayındır Khan was discussed in the context of masculine gender and power relationship in the book Dede Korkut. Key Words: Gender Roles, Power, Male Gender, Dede Korkut Book, Bayındır Khan.
Uluslararası Genç Akademisyenler Kültür Kongresi, 2017
Özet
Kadirli Anavarza Dağı’nın doğusunda, Kozan batısında iki Çukurova ilçesidir. 1996’da Osmaniy... more Özet Kadirli Anavarza Dağı’nın doğusunda, Kozan batısında iki Çukurova ilçesidir. 1996’da Osmaniye’nin il olmasına kadar her ikisi de Adana’ya bağlıyken 1996 yılında Kadirli Osmaniye’ye bağlanmıştır. Bu iki ilçeyi Çukurova’da ön plana çıkaran on yıllardır haklarında anlatıla gelen fıkralardır. “Bir Kadirlili, bir Kozanlı ve bir yılan...” girizgâhıyla başlayıp çeşitli şekillerde anlatılan bu fıkralarda, anlatıcı taraf değiştikçe fıkranın sonunda galip gelen taraf da değişmektedir. Öyle ki Kadirliler ve Kozanlılar arasında bir husumet olduğuna dair söylentiler bile vardır. Fıkralarda anlatıcının daima karşı tarafın cahilliğine, zayıflığına ve geçimsizliğine vurgu yaparak kendini üstün göstermesi güldürü öğesini oluşturmaktadır. Üstünlük kuramı XVII. Yüzyılda Hobbes tarafından ortaya atılmıştır ve insanların başkalarının zaafları karşısında kendilerini üstün görerek rahatlamalarına, zafer kazanmalarına dayanır. Bu bildiride on yıllardır Çukurova’da anlatıla gelen Kadirlili ve Kozanlı fıkraları kaynak kişiler aracılığıyla derlenerek mizahta üstünlük kuramına göre değer- lendirilecektir Anahtar kelimeler: Kadirlili, Kozanlı, Fıkra, Mizah, Mizahta Üstünlük. Abstract K adirli is in the east of Anavarza Mountain, and Kozan is in the West of it are two Cukurova districts. Two dis- tricts were the county of Adana until 1996; Kadirli be- came a district of Osmaniye after it became the province. In Cukurova, these two districts come into prominence with jokes about. They start with this preamble such as “A man from Kadirli, a man from Kozan and a snake ...” are described in various ways. If the narrator part of these jokes changes, the victorious side also changes at the end of them. Indeed, there are even rumors of hostility between Kadirli and Kozan. In these jokes, always narrator’s superiority creates comedy item. Superiority theory was introduced by Hobbes in the 17th cen- tury and it bases on their victory and relief by seeing them- selves superior to others in the face of their weaknesses. In this paper, jokes “from Kadirli, and from Kozan” are told in Cukurova for decades compiled and analyze by superiority theory of humor. Key words: from Kadirli, from Kozan, Joke, Humor, and Supe- riority Theory.
Uploads
Papers by Ayşe Uğureli
Anahtar Kelimeler: Kadirli, Kesikkeli köyü, ağız araştırmaları, Derleme Sözlüğü, halk ağzı.
duyurulmasından yedi yıl sonra 1846’da folklor terimi ilk defa William John Thoms tarafından
kullanılmıştır. İcat edildikten kısa bir süre sonra hayatın her alanında aktif bir şekilde kullanılan
fotoğraf, bilim dünyasına da hızlı bir şekilde giriş yapmıştır. Özellikle sosyal bilimlerde/toplum
bilimlerinde fotoğraf, bilimsel ilerleme anlamında önemli aşamalar kat edilmesine vesile
olmuştur. Antropoloji, etnografya ve sosyolojide fotoğraf kullanımı, disiplinlerin ilk gelişim
evrelerine denk gelmiş ve bir süre sonra da disiplinlerin alt dalları olarak görsel antropoloji,
görsel etnografya ve görsel sosyoloji olarak kuramsallaşmıştır. Folklor ise bilimsel olarak
kuramsallaşma döneminde genellikle antropoloji ve etnografyanın fotoğraf kullanma
prensiplerini ödünçlemiştir. Bunun en önemli sebebi antropoloji ve etnografyada fotoğraf
kullanma prensiplerinin kültürel çalışmalar için oldukça kapsamlı olmasıdır.
Konuyu folklor özelinde ele alacak olursak fotoğraf ve folklor, gelişim süreçlerinde omuz
omuza yürümüştür. Birbirlerine yakın zamanlarda doğan, tarihi gelişim sürecini omuz omuza
kat eden, ortak özellikleri hayatın her alanına nüfuz edebilmek olan bir icat ve bir bilim dalının
birbirini etkilemesi, birbirleriyle (olumlu ya da olumsuz) temas etmesi tabii bir beklentidir.
Özellikle folklorun bir bilim dalı olarak gelişim gösterdiği dönemde arşiv folklorculuğunun ön
plana çıktığı düşünüldüğünde fotoğrafın folklora etkisini ilk dönemlerinden başlayarak tarihi
gelişimi içerisinde incelemek ve günümüze kadar gelen süreci, folklorun gelişimine paralel bir
şekilde ele almak önem arz etmektedir. Bu ihtiyaçlar doğrultusunda, bu makalede kısaca fotoğraf
tarihi ele alındıktan sonra etnografya, antropoloji ve sosyolojinin fotoğraf kullanma prensiplerine yer verilmiştir. Bu prensipler görsel folklorun hazırlayıcıları olarak değerlendirilmiş ve bunlara
binaen “Görsel folklor nedir?” sorusunun cevabı aranmış ve bir tanım denemesi yapılmıştır.
Anahtar Kelimeler: Görsel Folklor, Fotoğraf, Görsel Antropoloji, Görsel Etnografi, Görsel Sosyoloji.
Kömbe, Osmaniye’de Ramazan Bayramı’ndan hemen önce mahallelerde, köylerde genellikle kadınların imece usulüyle yaptığı bir tatlı türüdür. Uzun süre bayatlamadan kaldığı için bol miktarda yapılır ve bayram ziyaretine gelen misafirlere, komşulara, uzak akrabalara ikram edilir. Kömbe çevresinde gelişen kültürel bağlamdan dolayı Ramazan Bayramı’nın diğer adı da kömbe bayramıdır. Dolayısıyla kömbe çevresinde, zaman ve mekân temelli bir kültür örüntüsü söz konusudur. Kömbenin geleneksel zamanı Ramazan Bayramı, mekânı gelenek mekanıdır. Fakat son zamanlarda (yaklaşık on yıldır) kömbe, geleneksel zamanının ve mekânının dışında da yapılıp tüketilmeye başlamıştır. Özellik- le Osmaniye’de pastanelerde, fırınlarda yılın her zamanı kömbe üretilip satılmaktadır. Kömbe bu yönüyle ticari bir boyut kazanmıştır. Süreç içerisinde, Osmaniye Bayram köm- besi, geleneksel zamanının ve mekânının dışına çıkarak popüler zaman ve mekânlarda Osmaniye’yi temsil eden bir kent imgesi haline gelmiştir. Kömbenin kent imgesi olması kültürel bir ilerleme ve gelişmeyi de beraberinde getirmiştir. Öte yandan bu gelişmeler özellikle ticarileşmeyle birlikte bazı sakıncaları ortaya çıkarmıştır. Fazla kâr elde etmek için kömbenin malzemelerinin değişmesi, sosyal medya kullanıcılarının tarifleri kendile- rine göre kişiselleştirmesi sakıncalardan bazılarıdır. Bu çalışmada kömbenin geleneksel bağlamından günümüzdeki kent imgesi oluşuna kadar geçirdiği değişim dönüşüm folklo- rik bakış açısıyla değerlendirilmiştir. Özellikle kültür endüstrisi ve medyanın bu değişim dönüşümdeki rolü, bunların sakıncaları ve faydaları, kömbenin geleceği, kent imgesi ola- rak temsilinin geleceği değerlendirilerek çıkarımlarda bulunulmuştur.
Anahtar Kelimeler: Osmaniye, Bayram Kömbesi, Kömbe Bayramı, Kent İmgesi, Kültür Endüstrisi.
CULTURAL TRANSFORMATION FROM TRADITION TO URBAN IMAGE: EID KOMBE OF OSMANİYE
Summary
Kömbe is a type of dessert that is usually made by women in the neighborhoods and villages of Osmaniye just before the Ramadan eid. Since it does not go stale for a long time, it is made in large quantities and is served to everyone who comes to visit the holi- day, neighbors and distant relatives. Due to the cultural context developing around köm- be, the other name of Ramadan eid is the kömbe eid. Therefore, there is a cultural pattern based on time and space around kömbe. The traditional time of the kömbe is Ramadan eid, its place is the traditional place. However, recently (about ten years) kömbe has started to be made and consumed outside of its traditional time and place. Kömbe is pro- duced and sold at all times of the year, especially in patisseries and bakeries in Osmaniye. Kömbe has gained a commercial dimension with this aspect. As a result, Osmaniye eid kömbe has become a city image representing Osmaniye in popular times and places, going beyond its traditional time and place. The fact that the kömbe is the image of the city has brought along a cultural progress and development. On the other hand, these developments have revealed some drawbacks, especially with commercialization. Some of the drawbacks are that the ingredients of the kömbe change to make more profit, and that social media users customize the recipes according to themselves. In this study, the transformation of the kömbe from its traditional context to today’s urban image has been evaluated from a folkloric point of view. Inferences were made by evaluating the role of the culture industry and the media in this transformation, their drawbacks and benefits, the future of the kömbe, the future of its representation as a city image.
Keywords: Osmaniye, Eid Kömbe, Kömbe Eid, Image of the City, Culture Industry.
Yemek yemek canlıların ortak biyolojik ihtiyaçlarıdır. İnsanlar yaşadıkları coğrafyaya göre beslenme düzeni oluşturmuşlardır. Zamanla medeniyetler inşa edildikçe yemek yemek de kültürel farklılıklara göre çeşitlenmiştir. Yemek yemek günümüzde bireyin salt biyolojik ihtiyacı olmasının ötesinde kültürel örüntülerle şekillenmiş, önemli bir fenomendir. Paleolitik donemde hayatta kalmak için çevre şartlarının el verdiği ölçüde besin temini yapıp bunlar sayesinde hayatını sürdüren insanoğlu zaman geçtikçe yemek yemeyi sadece biyolojik besin takviyesi olarak görmemiş, çevresinde bir kültür inşa etmiştir böylece yemeğin işlenmesi besinlerden daha fazla yarar sağlamak adına insanlar için evrimsel bir basamak olmuştur. Medeniyetler geliştikçe coğrafya ve iklim şartları, dönemin getirdiği yenilikler yemek yemenin kültürel boyutunu etkilemiştir. Öyle ki yemek kültürü; coğrafi şartlar, inanç, sosyal statü, dünya görüşü gibi dinamiklerle doğrudan bağlantılıdır. Günümüzde ise yemek yemek, kültürel kimliğin en önemli ifade araçlarından biridir. Yemek, ulusal kültürün hemen her enstrümanı ile bağlantılıdır. Dil ve kültür ilişkisi bağlamında düşünüldüğünde bir kültürün yemekleri aracılığıyla dilini öğretmek etkili bir yöntemdir. Bu bağlamda, makalede Türk yemek kültürünün yabancılara Türkçe öğretiminde nasıl etkili bir şekilde kullanılabileceğine çözüm önerileri getirmek hedeflenmiştir. Konu ile ilgili, ağırlıklı olarak Türkiye dışında Türkçe öğrenen yabancılar için kullanılması dolayısıyla, Yedi İklim Türkçe ders kitapları örneklem olarak seçilmiştir. Belirlenen hedef doğrultusunda örnekler üzerinden öncelikle dil ve kültür aktarımı ilişkisi kurulmuş ardından yemek kültürü ile bağlantıları ele alınarak eleştirel bakış açısıyla analizler yapılmıştır. Yemek kültürünün yabancılara Türkçe öğretiminde nasıl daha etkili kullanılabileceği hususunda elde edilen veriler üzerinden önerilerde bulunulmuştur.
Cinsiyet, bireylerin doğuştan sahip olduğu biyolojik bir özellikken toplumsal bağlamda bu cinsiyete yüklenen anlamsal kodlar cinsiyet rolüdür. Toplumsal cinsiyet rolleri bir nevi bireylerin hayata bakış açılarının cinsiyetler üzerinden ifadesidir. Önceleri iş bölümlerinin kadın ve erkeğin doğasına uygun olarak ayrışmasıyla ortaya çıkan cinsiyet rolleri sonraki zamanlarda kalıplaşarak nesilden nesile aktarılmıştır. Zamanla cinsiyet rolleri bağlamında, erkek güç ve zorluk isteyen, çoklukla dış mekân işlerini benimserken kadın iç mekânda kalmıştır. Dolayısıyla cinsiyet rollerinin ayrışması aynı zamanda toplumsal yapıların inşa süreçlerini de etkilemiştir. Erkekliğin asıl cinsiyet olarak belirlendiği ataerkil toplumlarda toplumsal yapılar erkeklik ile inşa edilmiş, bu da iktidar ve eril cinsiyet ilişkisini güçlendirmiştir. Türk toplumunda iktidar olmak savaşçı, düşmanlarına karşı acımasız, almadan veren, koruyup kollayan, lider, toplumun her aşamasına her kurumuna nüfuz eden ve bunları da Tanrı’dan aldığı güç ve yetki ile yerine getiren demektir. Dede Korkut Kitabı’nda iktidarın tüm bu yetkileri ve gücü Bayındır Han’ın bünyesinde eril iktidar aracılığıyla hayat bulmuştur. Öyle ki Bayındır Han hikâyelerde fiilen yer almaz fakat ağırlığı, gücü ve iktidarı hikâyelerin temel terazisidir. Bu çalışmada Dede Korkut Kitabı’nda eril cinsiyet ve iktidar ilişkisi bağlamında Bayındır Han tartışılmıştır.
Anahtar kelimler: Cinsiyet Rolleri, İktidar, Eril Cinsiyet, Dede Korkut Kitabı, Bayındır Han.
BAYINDIR KHAN IN THE CONTEXT OF GOVERNMENT AND GENDER IN DEDE KORKUT BOOK
Abstract
Gender is a biological feature of individuals that are inherent in a social sense, but gender-loaded semantic codes are gender roles. Gender roles are a kind of expression of individuals' viewpoints on gender. Previously, the gender roles that emerged with the division of labor segments in accordance with the nature of men and women were transferred from one generation to the next. In the context of gender roles over time, while the man usually adopts outdoor works that require strength and difficulty, the woman remained in the interior. Therefore, the decomposition of gender roles also affected the construction processes of social structures. In patriarchal societies where masculinity is determined as the main gender, social structures were built with masculinity, which strengthened the relationship between power and masculine gender. Being a power in Turkish society means warrior, brutal against his enemies, giving, protecting and guarding, leader, penetrating every institution of every stage of society and fulfilling them with the power and authority he gained from God. In the book of Dede Korkut, all these authorization and power came to life through the masculine power of Bayındır KHan. So much so that Bayındır Han does not actually take place in the stories but his weight, authority and power are the basic scales of the stories. In this study, Bayındır Khan was discussed in the context of masculine gender and power relationship in the book Dede Korkut.
Key Words: Gender Roles, Power, Male Gender, Dede Korkut Book, Bayındır Khan.
Kadirli Anavarza Dağı’nın doğusunda, Kozan batısında iki Çukurova ilçesidir. 1996’da Osmaniye’nin il olmasına kadar her ikisi de Adana’ya bağlıyken 1996 yılında Kadirli Osmaniye’ye bağlanmıştır. Bu iki ilçeyi Çukurova’da ön plana çıkaran on yıllardır haklarında anlatıla gelen fıkralardır. “Bir Kadirlili, bir Kozanlı ve bir yılan...” girizgâhıyla başlayıp çeşitli şekillerde anlatılan bu fıkralarda, anlatıcı taraf değiştikçe fıkranın sonunda galip gelen taraf da değişmektedir. Öyle ki Kadirliler ve Kozanlılar arasında bir husumet olduğuna dair söylentiler bile vardır. Fıkralarda anlatıcının daima karşı tarafın cahilliğine, zayıflığına ve geçimsizliğine vurgu yaparak kendini üstün göstermesi güldürü öğesini oluşturmaktadır. Üstünlük kuramı XVII. Yüzyılda Hobbes tarafından ortaya atılmıştır ve insanların başkalarının zaafları karşısında kendilerini üstün görerek rahatlamalarına, zafer kazanmalarına dayanır. Bu bildiride on yıllardır Çukurova’da anlatıla gelen Kadirlili ve Kozanlı fıkraları kaynak kişiler aracılığıyla derlenerek mizahta üstünlük kuramına göre değer- lendirilecektir
Anahtar kelimeler: Kadirlili, Kozanlı, Fıkra, Mizah, Mizahta Üstünlük.
Abstract
K
adirli is in the east of Anavarza Mountain, and Kozan is in the West of it are two Cukurova districts. Two dis- tricts were the county of Adana until 1996; Kadirli be-
came a district of Osmaniye after it became the province. In Cukurova, these two districts come into prominence with jokes about. They start with this preamble such as “A man from Kadirli, a man from Kozan and a snake ...” are described in various ways. If the narrator part of these jokes changes, the victorious side also changes at the end of them. Indeed, there are even rumors of hostility between Kadirli and Kozan. In these jokes, always narrator’s superiority creates comedy item. Superiority theory was introduced by Hobbes in the 17th cen- tury and it bases on their victory and relief by seeing them- selves superior to others in the face of their weaknesses. In this paper, jokes “from Kadirli, and from Kozan” are told in Cukurova for decades compiled and analyze by superiority
theory of humor.
Key words: from Kadirli, from Kozan, Joke, Humor, and Supe-
riority Theory.
Anahtar Kelimeler: Kadirli, Kesikkeli köyü, ağız araştırmaları, Derleme Sözlüğü, halk ağzı.
duyurulmasından yedi yıl sonra 1846’da folklor terimi ilk defa William John Thoms tarafından
kullanılmıştır. İcat edildikten kısa bir süre sonra hayatın her alanında aktif bir şekilde kullanılan
fotoğraf, bilim dünyasına da hızlı bir şekilde giriş yapmıştır. Özellikle sosyal bilimlerde/toplum
bilimlerinde fotoğraf, bilimsel ilerleme anlamında önemli aşamalar kat edilmesine vesile
olmuştur. Antropoloji, etnografya ve sosyolojide fotoğraf kullanımı, disiplinlerin ilk gelişim
evrelerine denk gelmiş ve bir süre sonra da disiplinlerin alt dalları olarak görsel antropoloji,
görsel etnografya ve görsel sosyoloji olarak kuramsallaşmıştır. Folklor ise bilimsel olarak
kuramsallaşma döneminde genellikle antropoloji ve etnografyanın fotoğraf kullanma
prensiplerini ödünçlemiştir. Bunun en önemli sebebi antropoloji ve etnografyada fotoğraf
kullanma prensiplerinin kültürel çalışmalar için oldukça kapsamlı olmasıdır.
Konuyu folklor özelinde ele alacak olursak fotoğraf ve folklor, gelişim süreçlerinde omuz
omuza yürümüştür. Birbirlerine yakın zamanlarda doğan, tarihi gelişim sürecini omuz omuza
kat eden, ortak özellikleri hayatın her alanına nüfuz edebilmek olan bir icat ve bir bilim dalının
birbirini etkilemesi, birbirleriyle (olumlu ya da olumsuz) temas etmesi tabii bir beklentidir.
Özellikle folklorun bir bilim dalı olarak gelişim gösterdiği dönemde arşiv folklorculuğunun ön
plana çıktığı düşünüldüğünde fotoğrafın folklora etkisini ilk dönemlerinden başlayarak tarihi
gelişimi içerisinde incelemek ve günümüze kadar gelen süreci, folklorun gelişimine paralel bir
şekilde ele almak önem arz etmektedir. Bu ihtiyaçlar doğrultusunda, bu makalede kısaca fotoğraf
tarihi ele alındıktan sonra etnografya, antropoloji ve sosyolojinin fotoğraf kullanma prensiplerine yer verilmiştir. Bu prensipler görsel folklorun hazırlayıcıları olarak değerlendirilmiş ve bunlara
binaen “Görsel folklor nedir?” sorusunun cevabı aranmış ve bir tanım denemesi yapılmıştır.
Anahtar Kelimeler: Görsel Folklor, Fotoğraf, Görsel Antropoloji, Görsel Etnografi, Görsel Sosyoloji.
Kömbe, Osmaniye’de Ramazan Bayramı’ndan hemen önce mahallelerde, köylerde genellikle kadınların imece usulüyle yaptığı bir tatlı türüdür. Uzun süre bayatlamadan kaldığı için bol miktarda yapılır ve bayram ziyaretine gelen misafirlere, komşulara, uzak akrabalara ikram edilir. Kömbe çevresinde gelişen kültürel bağlamdan dolayı Ramazan Bayramı’nın diğer adı da kömbe bayramıdır. Dolayısıyla kömbe çevresinde, zaman ve mekân temelli bir kültür örüntüsü söz konusudur. Kömbenin geleneksel zamanı Ramazan Bayramı, mekânı gelenek mekanıdır. Fakat son zamanlarda (yaklaşık on yıldır) kömbe, geleneksel zamanının ve mekânının dışında da yapılıp tüketilmeye başlamıştır. Özellik- le Osmaniye’de pastanelerde, fırınlarda yılın her zamanı kömbe üretilip satılmaktadır. Kömbe bu yönüyle ticari bir boyut kazanmıştır. Süreç içerisinde, Osmaniye Bayram köm- besi, geleneksel zamanının ve mekânının dışına çıkarak popüler zaman ve mekânlarda Osmaniye’yi temsil eden bir kent imgesi haline gelmiştir. Kömbenin kent imgesi olması kültürel bir ilerleme ve gelişmeyi de beraberinde getirmiştir. Öte yandan bu gelişmeler özellikle ticarileşmeyle birlikte bazı sakıncaları ortaya çıkarmıştır. Fazla kâr elde etmek için kömbenin malzemelerinin değişmesi, sosyal medya kullanıcılarının tarifleri kendile- rine göre kişiselleştirmesi sakıncalardan bazılarıdır. Bu çalışmada kömbenin geleneksel bağlamından günümüzdeki kent imgesi oluşuna kadar geçirdiği değişim dönüşüm folklo- rik bakış açısıyla değerlendirilmiştir. Özellikle kültür endüstrisi ve medyanın bu değişim dönüşümdeki rolü, bunların sakıncaları ve faydaları, kömbenin geleceği, kent imgesi ola- rak temsilinin geleceği değerlendirilerek çıkarımlarda bulunulmuştur.
Anahtar Kelimeler: Osmaniye, Bayram Kömbesi, Kömbe Bayramı, Kent İmgesi, Kültür Endüstrisi.
CULTURAL TRANSFORMATION FROM TRADITION TO URBAN IMAGE: EID KOMBE OF OSMANİYE
Summary
Kömbe is a type of dessert that is usually made by women in the neighborhoods and villages of Osmaniye just before the Ramadan eid. Since it does not go stale for a long time, it is made in large quantities and is served to everyone who comes to visit the holi- day, neighbors and distant relatives. Due to the cultural context developing around köm- be, the other name of Ramadan eid is the kömbe eid. Therefore, there is a cultural pattern based on time and space around kömbe. The traditional time of the kömbe is Ramadan eid, its place is the traditional place. However, recently (about ten years) kömbe has started to be made and consumed outside of its traditional time and place. Kömbe is pro- duced and sold at all times of the year, especially in patisseries and bakeries in Osmaniye. Kömbe has gained a commercial dimension with this aspect. As a result, Osmaniye eid kömbe has become a city image representing Osmaniye in popular times and places, going beyond its traditional time and place. The fact that the kömbe is the image of the city has brought along a cultural progress and development. On the other hand, these developments have revealed some drawbacks, especially with commercialization. Some of the drawbacks are that the ingredients of the kömbe change to make more profit, and that social media users customize the recipes according to themselves. In this study, the transformation of the kömbe from its traditional context to today’s urban image has been evaluated from a folkloric point of view. Inferences were made by evaluating the role of the culture industry and the media in this transformation, their drawbacks and benefits, the future of the kömbe, the future of its representation as a city image.
Keywords: Osmaniye, Eid Kömbe, Kömbe Eid, Image of the City, Culture Industry.
Yemek yemek canlıların ortak biyolojik ihtiyaçlarıdır. İnsanlar yaşadıkları coğrafyaya göre beslenme düzeni oluşturmuşlardır. Zamanla medeniyetler inşa edildikçe yemek yemek de kültürel farklılıklara göre çeşitlenmiştir. Yemek yemek günümüzde bireyin salt biyolojik ihtiyacı olmasının ötesinde kültürel örüntülerle şekillenmiş, önemli bir fenomendir. Paleolitik donemde hayatta kalmak için çevre şartlarının el verdiği ölçüde besin temini yapıp bunlar sayesinde hayatını sürdüren insanoğlu zaman geçtikçe yemek yemeyi sadece biyolojik besin takviyesi olarak görmemiş, çevresinde bir kültür inşa etmiştir böylece yemeğin işlenmesi besinlerden daha fazla yarar sağlamak adına insanlar için evrimsel bir basamak olmuştur. Medeniyetler geliştikçe coğrafya ve iklim şartları, dönemin getirdiği yenilikler yemek yemenin kültürel boyutunu etkilemiştir. Öyle ki yemek kültürü; coğrafi şartlar, inanç, sosyal statü, dünya görüşü gibi dinamiklerle doğrudan bağlantılıdır. Günümüzde ise yemek yemek, kültürel kimliğin en önemli ifade araçlarından biridir. Yemek, ulusal kültürün hemen her enstrümanı ile bağlantılıdır. Dil ve kültür ilişkisi bağlamında düşünüldüğünde bir kültürün yemekleri aracılığıyla dilini öğretmek etkili bir yöntemdir. Bu bağlamda, makalede Türk yemek kültürünün yabancılara Türkçe öğretiminde nasıl etkili bir şekilde kullanılabileceğine çözüm önerileri getirmek hedeflenmiştir. Konu ile ilgili, ağırlıklı olarak Türkiye dışında Türkçe öğrenen yabancılar için kullanılması dolayısıyla, Yedi İklim Türkçe ders kitapları örneklem olarak seçilmiştir. Belirlenen hedef doğrultusunda örnekler üzerinden öncelikle dil ve kültür aktarımı ilişkisi kurulmuş ardından yemek kültürü ile bağlantıları ele alınarak eleştirel bakış açısıyla analizler yapılmıştır. Yemek kültürünün yabancılara Türkçe öğretiminde nasıl daha etkili kullanılabileceği hususunda elde edilen veriler üzerinden önerilerde bulunulmuştur.
Cinsiyet, bireylerin doğuştan sahip olduğu biyolojik bir özellikken toplumsal bağlamda bu cinsiyete yüklenen anlamsal kodlar cinsiyet rolüdür. Toplumsal cinsiyet rolleri bir nevi bireylerin hayata bakış açılarının cinsiyetler üzerinden ifadesidir. Önceleri iş bölümlerinin kadın ve erkeğin doğasına uygun olarak ayrışmasıyla ortaya çıkan cinsiyet rolleri sonraki zamanlarda kalıplaşarak nesilden nesile aktarılmıştır. Zamanla cinsiyet rolleri bağlamında, erkek güç ve zorluk isteyen, çoklukla dış mekân işlerini benimserken kadın iç mekânda kalmıştır. Dolayısıyla cinsiyet rollerinin ayrışması aynı zamanda toplumsal yapıların inşa süreçlerini de etkilemiştir. Erkekliğin asıl cinsiyet olarak belirlendiği ataerkil toplumlarda toplumsal yapılar erkeklik ile inşa edilmiş, bu da iktidar ve eril cinsiyet ilişkisini güçlendirmiştir. Türk toplumunda iktidar olmak savaşçı, düşmanlarına karşı acımasız, almadan veren, koruyup kollayan, lider, toplumun her aşamasına her kurumuna nüfuz eden ve bunları da Tanrı’dan aldığı güç ve yetki ile yerine getiren demektir. Dede Korkut Kitabı’nda iktidarın tüm bu yetkileri ve gücü Bayındır Han’ın bünyesinde eril iktidar aracılığıyla hayat bulmuştur. Öyle ki Bayındır Han hikâyelerde fiilen yer almaz fakat ağırlığı, gücü ve iktidarı hikâyelerin temel terazisidir. Bu çalışmada Dede Korkut Kitabı’nda eril cinsiyet ve iktidar ilişkisi bağlamında Bayındır Han tartışılmıştır.
Anahtar kelimler: Cinsiyet Rolleri, İktidar, Eril Cinsiyet, Dede Korkut Kitabı, Bayındır Han.
BAYINDIR KHAN IN THE CONTEXT OF GOVERNMENT AND GENDER IN DEDE KORKUT BOOK
Abstract
Gender is a biological feature of individuals that are inherent in a social sense, but gender-loaded semantic codes are gender roles. Gender roles are a kind of expression of individuals' viewpoints on gender. Previously, the gender roles that emerged with the division of labor segments in accordance with the nature of men and women were transferred from one generation to the next. In the context of gender roles over time, while the man usually adopts outdoor works that require strength and difficulty, the woman remained in the interior. Therefore, the decomposition of gender roles also affected the construction processes of social structures. In patriarchal societies where masculinity is determined as the main gender, social structures were built with masculinity, which strengthened the relationship between power and masculine gender. Being a power in Turkish society means warrior, brutal against his enemies, giving, protecting and guarding, leader, penetrating every institution of every stage of society and fulfilling them with the power and authority he gained from God. In the book of Dede Korkut, all these authorization and power came to life through the masculine power of Bayındır KHan. So much so that Bayındır Han does not actually take place in the stories but his weight, authority and power are the basic scales of the stories. In this study, Bayındır Khan was discussed in the context of masculine gender and power relationship in the book Dede Korkut.
Key Words: Gender Roles, Power, Male Gender, Dede Korkut Book, Bayındır Khan.
Kadirli Anavarza Dağı’nın doğusunda, Kozan batısında iki Çukurova ilçesidir. 1996’da Osmaniye’nin il olmasına kadar her ikisi de Adana’ya bağlıyken 1996 yılında Kadirli Osmaniye’ye bağlanmıştır. Bu iki ilçeyi Çukurova’da ön plana çıkaran on yıllardır haklarında anlatıla gelen fıkralardır. “Bir Kadirlili, bir Kozanlı ve bir yılan...” girizgâhıyla başlayıp çeşitli şekillerde anlatılan bu fıkralarda, anlatıcı taraf değiştikçe fıkranın sonunda galip gelen taraf da değişmektedir. Öyle ki Kadirliler ve Kozanlılar arasında bir husumet olduğuna dair söylentiler bile vardır. Fıkralarda anlatıcının daima karşı tarafın cahilliğine, zayıflığına ve geçimsizliğine vurgu yaparak kendini üstün göstermesi güldürü öğesini oluşturmaktadır. Üstünlük kuramı XVII. Yüzyılda Hobbes tarafından ortaya atılmıştır ve insanların başkalarının zaafları karşısında kendilerini üstün görerek rahatlamalarına, zafer kazanmalarına dayanır. Bu bildiride on yıllardır Çukurova’da anlatıla gelen Kadirlili ve Kozanlı fıkraları kaynak kişiler aracılığıyla derlenerek mizahta üstünlük kuramına göre değer- lendirilecektir
Anahtar kelimeler: Kadirlili, Kozanlı, Fıkra, Mizah, Mizahta Üstünlük.
Abstract
K
adirli is in the east of Anavarza Mountain, and Kozan is in the West of it are two Cukurova districts. Two dis- tricts were the county of Adana until 1996; Kadirli be-
came a district of Osmaniye after it became the province. In Cukurova, these two districts come into prominence with jokes about. They start with this preamble such as “A man from Kadirli, a man from Kozan and a snake ...” are described in various ways. If the narrator part of these jokes changes, the victorious side also changes at the end of them. Indeed, there are even rumors of hostility between Kadirli and Kozan. In these jokes, always narrator’s superiority creates comedy item. Superiority theory was introduced by Hobbes in the 17th cen- tury and it bases on their victory and relief by seeing them- selves superior to others in the face of their weaknesses. In this paper, jokes “from Kadirli, and from Kozan” are told in Cukurova for decades compiled and analyze by superiority
theory of humor.
Key words: from Kadirli, from Kozan, Joke, Humor, and Supe-
riority Theory.