Jump to content

Լուծվող սուրճ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Ֆրիզ դրայդ եղանակով ստացված լուծվող սուրճ

Լուծվող սուրճ (անգլ.՝ Instant coffee, soluble coffee, coffee crystals), ըմպելիք սրճենու պտուղներից, որոնք տեխնոլոգիական տարբեր գործընթացների օգնությամբ վերածվում են լուծելի փոշու կամ հատիկների։ Տաք ջուր ավելացնելուց հետո ստացվում է ընպելիք, որը համով մոտ է բնական սուրճին։ Լուծվող սուրճ պատրաստող որոշ ընկերություններ իրակացնում են նաև ապակոֆեինացում, այսինքն` սուրճի մեջ նվազեցնում են կոֆեինի պարունակությունը։

Լուծվող սուրճի կոմերցիոն տարբերակները հայտնի են եղել 19-րդ դարի կեսերից։ Այսպես, Թիֆլիսի Կովկաս թերթում (№ 17, 1852) վաճառքի համար առաջարկվել է «անգլիական նորահայտ սուրճը սալիկներով, որը լրիվ պատրաստ է, հարմար է ճանապարհներին օգտագործմանը և չի փչանում ցրտից ու տաքից […], իսկ շշերում հյութի տեսք ունի»[1]։ Լուծվող սուրճը հայտնաբերվել ու արտոնագրվել է 1890 թվականին նորզելանդացի Դևիդ Սթրենգի կողմից (արտոնագիր № 3518)[2]: Նորամուծությունը վերագրում են նաև ճապոնացի գիտնական Սատորի Կատոյին (Satori Kato), որն աշխատել է Չիկագոյում[3]։

Բրիտանական «Նոր գիտնական» (անգլ.՝ New Scientist) գիտական ամսագիրը պնդում է, որ լուծվող սուրճը մշակվել է բանակի պատվերով([1]):

1903 թվականին Լյուդվիգ Ռոսելիուսը մշակել է ապակոֆեինացումը[4][5]։

1906 թվականին անգլիացի քիմիկոս Ջորջ Կոստանդ Վաշինգտոնը, որ ապրել է Գվատեմալայում, մշակել է զանգվածային թողարկման պիտանի լուծվող առաջին սուրճը[6]։

1938 թվականին ի հայտ է եկել լուծվող սուրճի առաջին, իսկապես լայն տարածում ունեցող ապրանքանիշը՝ Nescafé-ն՝ որպես բրազիլական կառավարության և Nestlé ընկերության համագործակցության արդյունք։ Այս ծրագրով լուծվում էր նաև սուրճի պաշարի ավելցուկի հարցը։ Արտադրատեսակն արագ ճանաչում է ստացել ԱՄՆ-ում Երկրորդ աշխարհամարտից հետո, ապա տարածվել է ամբողջ աշխարհում[6]։

Պատրաստման տեխնոլոգիա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ֆրիզ դրայդ եղանակով ստացված սուրճ
Սուրճի փոշի
Բյուրեղիկներով սուրճ

Լուծվող սուրճ պատրաստելու համար սուրճի հատիկները բովում են, աղում և մշակում տաք ջրով։ Ստացված խտահյութը այնուհետև չորացնում են տարբեր եղանակներով։

  • Ֆրիզ դրայդ (անգլ.՝ freeze dried, բառացի՝ սառեցված) եղանակով սուրճն արտադրվում է «սառեցմամբ չորացում» տարբերակով։ Սուրճի խտանյութի սառեցված բյուրեղները ջրազրկում են վակուումային տարածքում։ Այս գործողության արդյունքում խտանյութի բաղադրիչները լավ են պահպանվում, սակայն էներգատար տեխնոլոգիայի արդյունքում սուրճի այս տեսակն ավելի թանկ է արժենում, քան լուծվող սուրճի այլ տեսակները։

Ֆրիզ դրայդ տեխնոլոգիայով ստացված սուրճը խիստ տարբերվում է արտաքին տեսքով։ Այն ունի հավասար բյուրեղիկներ` կարամելի գույնով։ Հատիկները նման են սուրճի հատիկներին։ Դրանք ունեն հաճելի, նուրբ բույր, չեն առանձնանում կտրուկ հոտով, ինչպես սուրճի այլ տեսակները[7]։

  • Փոշի կամ սփրեյ դրայդ (անգլ.՝ spray dried) սուրճը ստանում են «չորացում մանրացումով» տարբերակով։ Սուրճի խտանյութը փոշու է վերածվում տաք օդի ազդեցությամբ, այնուհետև չորացվում։
  • Հատիկավորված սուրճը ստանում են սփրեյ դրայդ տեխնոլոգիայով ստացված փոշուց, որն այնուհետև թրջում են հատիկներ ստանալու նպատակով։

Հայտնի է լուծվող սուրճի առնվազն մեկ ապրանքանիշ, որ վաճառում է սուրճի խտանյութ[8]։

Առավելություններ և թերություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լուծվող սուրճի առավելություններից են արագ պատրաստումը, պահպանման երկար ժամկետը (բնական սուրճը սուրճի յուղերի գոլորշացման արդյունքում շուտ է կորցնում իր բույրը)։

Կոֆեինի պարունակությունը լուծվող սուրճի մեջ սովորաբար ավելի փոքր է[9]։

Լուծվող սուրճի հիմնական թերությունը պակաս թույլ բույրն է բնական սուրճի համեմատությամբ։ Սուրճի թանկ տեսակներում արտադրողները պայքարում են սրա դեմ` ավելացնելով արհեստական կամ բնական սուրճի յուղ։ Լուծվող սուրճի բույրը խիստ տարբերվում է բնական, հատկապես էժան տեսակների բույրից։ Հաճախ լուծվող սուրճի արտադրության համար օգտագործում են ամենացածր որակի սուրճի հատիկներ (ամբողջական հատիկները թողնում են հատիկներով սուրճի վաճառքի համար), և երբեմն լուծվող սուրճի պատրաստման գործընթացում կիրառվում է բերքահավաքից մնացած ոչ ցանկալի մնացորդը։

Լուծվող սուրճի արդյունաբերական արտադրությունը կապված է սուրճի բոված հատիկներից գրեթե բոլոր լուծվող բաղադրիչների առանձնացման հետ։ Բնական է, որ այս գործընթացի արդյունք է հանդիսանում բաղադրիչների համադրությունը։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. Растворимый кофе // Кавказ : газета. — 1852. — № 17. — С. 4.
  2. PATENTS, DESIGNS, AND TRADE-MARKS (FIRST ANNUAL REPORT OF THE REGISTRAR OF).
  3. Carlisle, Rodney (2004). Scientific American Inventions and Discoveries, стр.355. John Wiley & Songs, Inc., New Jersey. ISBN 0-471-24410-4.
  4. Биография(չաշխատող հղում) Dr. Ludwig Roselius (1874—1943)
  5. Патент(չաշխատող հղում) Johann Friedrich Meyer, Jr., Ludwig Roselius, Karl Heinrich Wimmer «Preparation of coffee»
  6. 6,0 6,1 Растворимый кофе (англ.)
  7. «Сублимированный кофе: что это такое? как выбрать?». Чай и кофе (ռուսերեն). 2017 թ․ դեկտեմբերի 16. Վերցված է 2018 թ․ հունիսի 20-ին.
  8. Tchibo выпустила жидкий растворимый кофе, Журнал PakkoGraff Online
  9. «How Much Caffeine in a Cup of Coffee? A Detailed Guide» (անգլերեն). Healthline. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 5-ին.

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Լուծվող սուրճ» հոդվածին։