Ուրուգվայ

República Oriental del Uruguay
Ուրուգվայ República Oriental del Uruguay
; Դրոշ	; Զինանշան
	Նշանաբան՝; Libertad o muerte
	Ազգային օրհներգ՝ Orientales, la patria o la tumba
	Ուրուգվայ / Uruguay դիրքը
Մայրաքաղաք	Մոնտեվիդեո; 34°53′S, 56°10′W
Ամենամեծ քաղաք	Montevideo
Պետական լեզուներ	իսպաներեն
Կառավարում	Հանրապետություն
Տարածք
Բնակչություն
ՀՆԱ (ԳՀ)	2008 գնահատում
ՀՆԱ (անվանական)	2008 գնահատում
Ջինի (2006)	45.2
ՄՆԶԻ (2007)	0.859 (high) (47-րդ)
Արժույթ	Ուրուգվայական պեսո (UYU)
Ժամային գոտի	UYT (ՀԿԺ−3)
Ազգային դոմեն	.uy
Հեռախոսային կոդ	+598

Ուրուգվայ, պետություն Հարավային Ամերիկայում։ Սահմանակից է հյուսիսից Բրազիլիային, արևմուտքից՝ Արգենտինային, իսկ հարավում և արևելքում ափերը ողողում են Ատլանտյան օվկիանոսի և մասնավորապես Լա Պլատայի ծոցի ջրերը։

Քաղաքական կառուցվածք

Ուրուգվայը հանրապետություն է։ Նահանգը և կառավարության ղեկավարին ընտրում է բնակչությունը հինգ տարի ժամկետով (երկրորդ անգամ անընդմեջ ընտրվելն արգելված է)։ 2015 թ. Տաբաե Վազքեզը երկրորդ անգամ ընտրվել է երկրի նախագահի պաշտոնում։

Խորհրդարան

Խորհրդարանը երկու պալատից կազմված գլխավոր ասամբլեան է։

Վերին պալատը Սենատն է (30 տեղ)։ Պատգամավորները ընտրվում են համամասնական համակարգով։

Ստորին պալատը Ներկայացուցիչների պալատն է (99 տեղ)։ Պատգամավորները ընտրվում են համամասնական ընտրակարգով, Ուրուգվայի յուրաքանչյուր գերատեսչություն Ներկայացուցիչների պալատում ներկայացված է առնվազն 2 անդամով։

Գլխավոր ասամբլեայի պատգամավորների պաշտոնավարման ժամկետը 5 տարի է։

Մեծ քաղաքական կուսակցություններ

2014 թ. հոկտեմբերի ընտրություններից հետո խորհրդարանի անդամները`

Ընդարձակ ճակատը` ձախ կոալիցիան, 15 սենատոր և 50 պատգամավոր
Ազգային կուսակցություն «Սպիտակ» աջ, 10 սենատոր և 32 պատգամավոր
Կոլորադոյի «Կրասնյե» կուսակցությունը՝ կենտրոնի աջ, 4 սենատոր և 13 պատգամավոր
Անկախ կուսակցություն՝ ձախ կենտրոնական, 1 սենատոր և 3 պատգամավոր
Ժողովրդական ժողովը՝ արմատական ձախ կոալիցիան, 1 պատգամավոր

Ընդարձակ ճակատը ներառում է 7 կուսակցություն, դրանց թվում՝ Ուրուգվայի կոմունիստական կուսակցությունը, Ուրուգվայի սոցիալիստական կուսակցությունը և Ժողովրդական հաղթանակի կուսակցությունը։

Աշխարհագրական տեղեկություններ

Ուրուգվայի տարածքում արբանյակից արտացոլված լուսանկարը

Ուրուգվայի ափերը ողողում են Ատլանտյան օվկիանոսի ջրերը։ Հյուսիսային հարթավայրերն աստիճանաբար փոխարինվում են խոտածածկ տարածքներով, որոնք արգենտինյան պամպաների շարունակությունն են։

Ուրուգվայի ափերը ցածր են, հարթ, լագոնային տեսակի։

Ամենաբարձր կետը Քադետրալ (Cerro Catedral) լեռն է՝ 514 մետր։

Կլիմա

Կլիման մերձարևադարձային մայրցամաքային է։ Միջին ջերմաստիճանը հունվար ամսին կազմում է 22 -24 °C, հուլիսին 8-9 °C: Այդ ժամանակ ներխուժում են հարավային «Պամպերո» քամիները, որոնց ընթացքում լինում է գիշերային կարճատև ջերմաստիճանային անկում մինչև −5 °C:

Տեղումները լինում են ողջ տարվա ընթացքում, հարավային և ներքին գագաթների սահմաններում կազմելով 1000 մմ, իսկ հյուսիսում և բարձրադիր վայրերում հասնում են մինչև 1200 մմ-ի։

Տնտեսություն

Ուրուգվայը մեկն է այն Հարավամերիկյան պետություններից, որն ունի փոքր, բայց զարգացած տնտեսություն։ Մեկ շնչին հասնող ՀՆԱ-ն կազմել է 2013 թվականի տվյալներով 16,8 հազար դոլար (3-րդ տեղում է Լատինական Ամերիկայում և 94-րդ տեղը աշխարհում)։

Ուրուգվայի տնտեսությունը կենտրոնացած է անասնապահական արտադրանքի արտահանման վրա, իսկ ավելի ցածր մակարդակի վրա են գտնվում գյուղատնտեսությունը և ձկնաբուծությունը։ Աշխատողների 9%-ը զբաղվում է գյուղատնտեսությամբ, 15%-ը՝ արդյունաբերությամբ, 76%-ը՝ սպասարկման ոլորտում է։ Վերջին շրջանում տնտեսության մեջ կարևոր տեղ են զբաղեցնում բանկային գործունեությունը և տուրիզմը։

Բնակչության գրեթե 75%-ը կենտրոնացած է մայրաքաղաք Մոնտեվիդեոում։

Արտաքին առևտուր

2012 թվակյանի տվյալներով արտահանումը կազմել է 8.7 միլիարդ դոլար, և դրանց մեջ մտնում են միսը, բրինձը, կաշին, բուրդը, ձուկը, հալվան, մրգերը (նարինջ)։

Հիմնական գնորդներն են Բրազիլիան `19.3%, Չինաստանը` 9.2%, Արգենտինան `5.8%, Վենեսուելան` 4.8%, Ռուսաստանը՝ 4.5%, ԱՄՆ-ն՝ 3.7%, Գերմանիան` 3.0%:

2012 թ. ներմուծումը կազմել է 11.6 մլրդ դոլար, որի մեջ մտնում են նավթը և նավթամթերքները, արդյունաբերական սարքավորումները, քիմիական նյութերը, մեքենաները, թուղթը, պլաստմասանյութերը։

Հիմնական վաճառողներն են Բրազիլիան`18.0%, Արգենտինան` 15.0%, Չինաստանը`14.3%, ԱՄՆ-ն` 7.5%, Վենեսուելան` 7.1%, Ռուսաստանը` 5.1%:

Արդյունաբերություն

Հիմնական ոլորտներն են`

Սննդամթերք
մսամթերք
գինեգործություն
պահածոյացում
տեքստիլ
կաշի և կոշկեղեն

Էներգիա

95,6 % բաժին է ընկնում Հէկ-ին, իսկ մնացածը՝ Ջէկ-ին։

Տրանսպորտ

Երկաթուղու երկարությունը 2835 կմ է (1570 կմ-ը շահագործվում է դիզելային շարժիչով), իսկ մայրուղիները՝ մոտ 10 000 կմ։

Վարչական բաժանում

№	Դեպարտամենտ	Վարչական կենտրոնը	Տարածք, կմ²	Բնակչություն, մարդ. 2011	Խտություն, մարդ./կմ²
1	Արտիգաս	Արտիգաս	11 928	73 378	6,15
2	Կանելոնես	Կանելոնես	4 536	520 187	114,68
3	Սերրո-Լարգո	Մելո	13 648	84 698	6,21
4	Կոլոնիա	Կոլոնիա-դել-Սակրամենտո	6 106	123 203	20,18
5	Դուրասնո	Դուրասնո	11 643	57 088	4,90
6	Ֆլորենս	Տրինիդադ	5 144	25 050	4,87
7	Ֆլորիդա	Ֆլորիդա	10 417	67 048	6,44
8	Լավալեխա	Մինաս	10 016	58 815	5,87
9	Մալդոնադո	Մալդոնադո	4 793	164 300	34,28
10	Մինտեվիդեո	Մինտեվիդեո	530	1 319 108	2488,88
11	Պայսանդու	Պայսանդու	13 922	113 124	8,13
12	Ռիո-Նեգրո	Ֆրայ-Բենտոս	9 282	54 765	5,90
13	Րիվերա	Րիվերա	9 370	103 493	11,05
14	Րոչա	Րոչա	10 551	68 088	6,45
15	Սալտո	Սալտո	14 163	124 878	8,82
16	Սան-Խոսե	Սան-Խոսե	4 992	108 309	21,70
17	Սորյանո	Մերսեդես	9 008	82 595	9,17
18	Տակուարեմբո	Տակուարեմբո	15 438	90 053	5,83
19	Տրեյնտա-ի-Տրես	Տրեյնտա-ի-Տրես	9 529	48 134	5,05

	Բոլորը		175 016	3 286 314	18,78

Բնակչություն

Բնակչությունը՝ 3,5 միլիոն է (2010 թվականի հուլիսի տվյալներ), որից 1.8 միլիոնն ապրում է երկրի ամենամեծ քաղաքում` Մոնտեվիդեոյում, որը նաև երկրի մայրաքաղաքն է։ Տարեկան աճը կազմում է 0.4%։ Տղամարդկանց կյանքի միջին տևողությունը 73 տարի է, կանանցը՝ 80 տարի։ Քաղաքի բնակչությունը 92% է (2008 թ.)։

Գրագիտության մակարդակը 98% է (2003 թ. տվյալներով)։

Լեզուները՝ իսպաներեն (պաշտոնական), Բրազիլիայի սահմանին՝ բարբառներ, որոնք առաջացել են իսպաներենի և պորտուգալերենի հիման վրա։

Անգլերենի մակարդակը, ըստ EF EPI- ի վարկանիշի, ցածր է (EF EPI ցուցանիշը՝ 51.63)^[1]:

Ռասայական կազմը՝

սպիտակամորթներ 88%
մետիսներ 8%
մուլատներ 4%

Կրոնական կազմը

կաթոլիկներ 47,1%
այլ քրիստոնյաներ 11,1%
անկախ հավատացյալներ 23,2%
հուդիստներ 0,3%
այլ կրոններ 1,1%
աթեիստներ և ագնոստիկատներ 17,2%

Կրոն

Բնակչության 47,1%-ը կաթոլիկ է, բնակչության 23,2%-ը համարվում է հավատացյալ, բայց չի համարվում որևէ կրոնի հետևորդ,17,2%-ը աթեիստ է և ագնոստիկատ, 11,1%-ը` բողոքական, 0,8%-ը` առաքելական հայեր, 0,6%-ը համարվում է Ումբանդայի կրոնի և աֆրիկացիների կրոնի հետևորդ, 0,3%-ը` հուդիդտ, 0,4%-ը դավանում են այլ կրոնների^[2]։

Լրատվամիջոցներ

Պետական հեռուստաընկերությունը TNU (Televisión Nacional de Uruguay - «Ուրուգվայի ազգային հեռուստատեսությունը», մյուսը ներառում է նույն հեռուստաալիքի պետական ռադիոընկերությունը RNU (Radio Nacional de Uruguay - «Ուրուգվայի ազգային ռադիո»), որը ներառում է ռադիոկայաններ (Radio Uruguay, Radio Clásica) և տարածաշրջանային պետական ռադիոկայաններ։

Տես նաև

Հարավային Ամերիկայի երկրների ցանկ

↑ Ուրուգվայում անգլերենի մակարդակը
↑ «Extended National Household Survey, 2006: Religion» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2013 թ․ սեպտեմբերի 27-ին. Վերցված է 2017 թ․ նոյեմբերի 28-ին.

Ծանոթագրություններ

Արտաքին հղումներ

Պաշտոնական հաստատություններ

ԶԼՄ

«El Pais»
«La Republica» Արխիվացված 2006-03-01 Wayback Machine
«El Observador»

Սպորտ

Asociación Uruguaya de Fútbol Արխիվացված 2015-10-10 Wayback Machine -Ուրուգվայի ֆուտբոլային ասոցիացիա ((իսպ.)
Federación Uruguaya de Basketball - Ուրուգվայի բասկետբոլի ֆեդերացիա ((իսպ.)
Unión de Rugby del Uruguay - Ուրուգվայ ռեգբիի միություն ((իսպ.)
Asociación Uruguaya de Golf Արխիվացված 2007-04-09 Wayback Machine - Ուրուգվայի գոլֆի ասոցիացիա ((իսպ.)

Այլ

Ուրուգվայը Արխիվացված 2017-12-10 Wayback Machine ամսագրի հղումներում Open Directory Project (dmoz)

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ուրուգվայ» հոդվածին։

[1] Ուրուգվայում անգլերենի մակարդակը

[2] «Extended National Household Survey, 2006: Religion» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2013 թ․ սեպտեմբերի 27-ին. Վերցված է 2017 թ․ նոյեմբերի 28-ին.

[1]

[2]