Հենրի Ուորդսվորթ Լոնգֆելլո (անգլ.՝ Henry Wadsworth Longfellow, փետրվարի 27, 1807(1807-02-27)[1][2][3][…], Փորթլենդ, Մասաչուսեթս, ԱՄՆ - մարտի 24, 1882(1882-03-24)[1][2][4][…], Քեմբրիջ, Մասաչուսեթս, ԱՄՆ), ամերիկացի ռոմանտիկ բանաստեղծ, բանասեր, եվրոպական բանաստեղծների տաղանդավոր թարգմանիչ։ Հարվարդի համալսարանի պրոֆեսոր (1836-1854 թվականներ)։ Նրա «Բանաստեղծություններ ստրկության մասին», «Հայավաթի երգը» գրքերը ծանոթ են ամբողջ աշխարհին[7]։ «Հայավաթի երգը» պոեմի 2 հատված թարգմանել է Հովհաննես Թումանյանը, հետագայում՝ Հայրենական պատերազմի տարիներին, լույս է տեսնում պոեմի ամբողջական թարգմանությունը, որն անգլերենից կատարել է Խաչիկ Դաշտենցը[8]։
Հենրի Լոնգֆելոն ծնվել է 1807 թվականի փետրվարի 27-ին Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների Պորտլենդ քաղաքում։ Նրա ծնողները 1700-ականներին Նահանգներ էին գաղթել Անգլիայի հյուսիսում գտնցող Յորքի կոմսությունից։ Նա մեծացել է իրավաբանի ընտանիքում և փոքր տարիքից մեծ սեր ուներ ընթերցանության հանդեպ։ Պատանի Հենրիի վրա մեծ տպավորություն էին թողել ամերիկյան ռոմանտիկ գրողների առաջին սերնդի ներկայացուցիչ, արձակագիր Վաշինգտոն Իրվինգի ստեղծագործությունները, որոնց ազդեցությամբ սկսում է գրել իր առաջին բանաստեղծությունները։ Համալսարանական կրթությունը ստացել է Բրունսվիկ քաղաքի Բոուդին-քոլեջում։ Դրանից հետո մեկ տարի ապրելով և սովորելով Եվրոպայում, դառնում է նոր լեզուների պրոֆեսոր՝ սկզբում աշխատելով Բրունսվիկում, ապա Հարվարդի համալսարանում։ Այս ընթացքում նա ստեղծել է եվրոպական գրականության ձեռնարկների մի ամբողջ շարք, հրատարակել է իսպաներենից թարգմանված ստեղծագործություններ և իր ճանապարհորդական տպավորությունները շարադրել «Outre-Mer» գրքում։
Սկսած 1830-ականներից Հենրի Լոնգֆելոն ամբողջովին նվիրվում է պոեզիային։ Նրա այս շրջանի առաջին բանաստեղծություններից մեկը, որ կոչվում էր «Կյանքի սաղմոս», նրան մեծ ճանաչում բերեց, իսկ 1839 թվականին հրատարակվեց Լոնգֆելոյի բանաստեղծությունների առաջին ժողովածուն՝ «Գիշերային ձայներ», որին հաջորդեցին քնարական այլ ստեղծագործություններ։
1873 թվականին ընտրվել է Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիայի, 1878 թվականին՝ իսպանական ակադեմիայի անդամ։ Հրատարակվել է 1820 թվականից, շարունակել է ամերիկյան առաջավոր ռոմանտիզմի ավանդույթները։ Իր «Գիշերվա ձայները» (1839), «Բանաստեղծություններ ստրկության մասին» (1842), «Չվող թռչուններ» (1858) և այլ ժողովածուներում, «Եվանջելին» (1847, հայերեն հրատարակչությունը՝ «Եվանգելինա», 1892) պոեմում, «Հիպերիոն» (1839), «Քավանահ» (1849) վեպերում Լոնգֆելլոն բուրժուազիայի սահմանափակ պրակտիցիզմին հակադրել է բնության աշխարհը, երգել նահապետական բարքերը՝ իդեալականացնելով Ամերիկայի անցյալն ու նրա բնիկների կյանքը։ Լոնգֆելլոն ամերիկյան ազգային մշակույթի ակունքները տեսնում էր հնդկացիների լեգենդներում ու ավանդազրույցներում։ Սրանց հիման վրա էլ նա ստեղծեց «Հայավաթի երգը» (1855, հայերեն հրատարակչությունը՝ 1943) պոեմը, որը համաշխարհային հռչակ բերեց նրան։ Լոնգֆելլոն գրել է նաև նովելներ («Ճանապարհամերձ հյուրանոցի պատմվածքներ», 1863)։ Բանասեր-գիտնական, թարգմանիչ Լոնգֆելլոն ձեռնարկել է «Բանաստեղծություններ տեղանքի մասին» (1876-1879) 31-հատորանոց հրատարակությունը՝ նվիրված բնության պատկերմանը համաշխարհային պոեզիայում։ Ամերիկայի մշակութային կյանքում մեծ դեր են խաղացել եվրոպական բանաստեղծներից կատարած նրա թարգմանությունները։ Առաջին անգամ նա է անգլերեն թարգմանել Գյոթեի և Հայնեի բանաստեղծությունները։ Լոնգֆելլոն մոտ 30 տարի աշխատել է Դանտեի «Աստվածային կատակերգություն»-ը թարգմանելու վրա (համարվում է համաշխարհային թարգմանական գրականության գլուխգործոցներից)։ Ալիշանի արձակ թարգմանությամբ անգլերեն լույս տեսած «Հայոց երգը. ռամկանք» ժողովածուից Լոնգֆելլոն չափածո թարգմանել և Ամերիկայում հրատարակել է նաև հայկական մի քանի երգեր («Արագիլին», «Մանուկն ու ջուրը» և այլն)։
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 4, էջ 657)։
