իրարանցում

Հայերեն

• ՄՀԱ՝ [iɾɑɾɑnˈt͡sʰum]

Դասական ուղղագրութեամբ՝

վանկեր՝ իրա•րան•ցում 

Գոյական

1. մարդկանց հապճեպ` արագ այս ու այն կողմ գնալ գալը` շարժվելը, վազվռտուք, խուռներամ շարժում ◆ Բանակները զետեղված էին առանձին խումբերով, և յուրաքանչյուր խումբի մեջ տեսնվում էր շարժում, իրարանցում և աղմուկ: (Րաֆֆի) ◆ Պալատին մեջ իրարնցումը սակայն չեր դադրած և գրեթե բոլոր պալատականները ոտքի վրա էին: Երվանդ Օտյան
2. ընդհանուր խուճապ, տագնապահար` խառնաշփոթ վիճակ ◆ Սուգ, վայնասուն, իրարանցում, / Բառաչում են մեծ ու պուճուր, / Իրար գրկած գետը լցվում: Հովհաննես Թումանյան
3. հուզում, հուզմունք ◆ Ամենից շատ իրարանցման մեջ Էր կաթողիկոսը: Դերենիկ Դեմիրճյան ◆ Հակառակ խիստ գաղտնապահության մը` գեղացիները իմացավ էին, թե բոլոր այդ իրարնցումը այդ կղզիացած տան վարձակալին համար էր: Երվանդ Օտյան
4. եռուզեռ, շարժում, կյանք ◆ Կարծես ես ուզում եմ նիրհել, նիրհել բնության ծոցում, հեռու մարդկային իրարանցումից: (Շիրվանզադե)
5. դեպք, եղելություն ◆ Բայց գիտես ինչ իրարանցում է եղել այսօր տիկին Բերնարի կարանոցում. Ելենայի ծնողները գնացել են այնտեղ, պահանջել են իրենց աղջիկը: (Րաֆֆի)
6. մեկին դիմավորելու, մեկի տարեդարձը տոնելու կամ մի որևէ տոնակատարություն անելու և այլնի համար եռուն նախապատրաստություն` ցուցադրական հանդես` ճառեր` ընդունելություններ և այլն ◆ Կուզեմ, որ ամեն բան տեղի ունենա առանց իրարանցումի ու աղմուկի: Երվանդ Օտյան
7. իրերի` առարկաների խառնակում ◆ Կիրճի մեջ սկսվեց մի աղմկալի իրարանցում և բարձրացավ խուլ դղրյուն: (Րաֆֆի)
8. վեճ, կռիվ, գզվռտոց, աղմուկ-աղաղակ, խառնակություն ◆ Կրնայի իրարանցումներ առաջ բերել և խոչընդոտ հադիսանալ իրեն պաշտոնավարության: Երվանդ Օտյան

Հոմանիշներ

1. ժխոր, խառնակություն, վայնասուն, ապշոտ, աղմուկ, աղաղակ, աղմուկ-աղաղակ, թոհուբոհ, եռուզեռ, գոռում-գոչյուն, գոռում-գոչում, ղժժոց, ղժղժոց, ղժվժոց, ղժվժյուն, ղռվռոց, վժոց, վժվժոց, վժվյուն, վժժոց, վժլտոց, վժրտոց, իրարանց, իրարանցություն, գառնագոում, բարդակոլոն, դմբրտոց, տնկլոց, ուլուլոց, հրարախառնություն, թոհբոհ, թոհուբոհ, թոհ և բոհ, էշի հարսանիք
2. տե՛ս խուճապ

Արտահայտություններ

1. իրարանցում գցել
   1. խուճապ առաջացնել ◆ Մինչև անգամ թշնամու բանակի մեջ իրարանցում գցելու անհաջող փորձեր էլ են անում: (Վահան Տերյան)
   2. իրար խառնել, կռվեցնել, գժտություն առաջ բերել
   3. հուզում՝ շփոթություն` խառնաշփոթություն առաջացնել
2. իրարանցում ընկնել
   1. խառնաշփոթություն առաջանալ ◆ Մի առավոտ էլ գյուղում անսովոր իրարանցում ընկավ: (Ակսել Բակունց)
   2. վեճ՝ կռիվ՝ աղմուկաղաղակ սկսվել
   3. եռուզեռ սկսվել

Բաղադրյալ բառեր

Թարգմանություններ
անգլերեն՝ bustle, commotion, confusion, jumble, chaos, mess, argument, fight, incident, event գերմաներեն՝ դանիերեն՝ թուրքերեն՝ իսպաներեն՝ իտալերեն՝ հոլանդերեն՝ հունարեն՝ շվեդերեն՝ պորտուգալերեն՝ ռուսերեն՝ переполох (ru) ‎(perepolox), суматоха (ru) ‎(sumatoxa) վրացերեն՝ ֆրանսերեն՝

Աղբյուրներ

• Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
• Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
• Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
• Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
• Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։

• Դ․Ս․ Չիլինգարյան, Ե․Լ․ Երզնկյան, Պաշտպանական-անվտանգային տերմինների հայերեն-ռուսերեն-անգլերեն բացատրական բառարան, Գյումրի, «ՀՀ ՊՆ ռազմավարական հետազոտությունների ինստիտուտ», 2015 — 1196 էջ։