Abagatan a Korea
Nagsasabtan: 36°N 128°E / 36°N 128°E
Republika ti Korea
| |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Wagayway
 Kayarigan
| |||||||
| Napili a pagsasao: "홍익인간" (de facto) "Hongik Ingan" "Pagimbagan a nasekkeg ti nagtagitaoan a lubong"[1] | |||||||
| Nailian a kanta: "애국가" "Aegukga" "Ti Patriotiko a Kanta" | |||||||
| Nailian a selio "국새"  | |||||||
 Daga a tinengngel babaen ti Abagtan a Korea ket naipakita iti nangisit a berde; daga a tinunton ngem saan a tinengngel ket naipakita iti napusasaw a berde | |||||||
| Kapitolio ken kadakkelan a siudad | Seoul 37°33′N 126°58′E / 37.550°N 126.967°E | ||||||
| Opisial a sasao | Koreaon (Pyojuneo) Pagsasao a Senias ti Korea[2] | ||||||
| Opisial a sinuratan | Koreano | ||||||
| Grupgrupo ti etniko (2019)[3] |
| ||||||
| Relihion |
| ||||||
| Nagan dagiti umili |
| ||||||
| Gobierno | Unitario a presidensial a batay-linteg a republika | ||||||
• Presidente | Moon Jae-in | ||||||
• Kangrunaan a Ministro | Kim Boo-kyum | ||||||
• Tgabitla ti Nailian nga Asemblia | Park Byeong-seug | ||||||
• Mangipangulo ti Hustisia | Kim Myeong-soo | ||||||
• Presidente ti Korte ti Batay-linteg | Yoo Nam-seok | ||||||
| Lehislatura | Nailian nga Asemblia | ||||||
| Pakasaritaan ti pannakapundar | |||||||
| c. maika-7 a siglo BCE | |||||||
• Deklarasion ti wayawaya | 1 Marso 1919 | ||||||
• Probisional a Gobierno | 11 Abril 1919 | ||||||
• Wayawaya manipud iti Hapon | 15 Agosto 1945 | ||||||
• Administrasion ti EU iti Korea iti abagatan ti maika-38 a paralelo | 8 Septiembre 1945 | ||||||
• Nabangon ti Republika ti Korea | 15 Agosto 1948 | ||||||
• Agdama a batay-linteg | 25 Pebrero 1988 | ||||||
• Naawat iti UN | 17 Septiembre 1991 | ||||||
| Kalawa | |||||||
• Dagup | 100,363 km2 (38,750 sq mi) (Maika-107) | ||||||
• Danum (%) | 0.3 (301 km2 / 116 mi2) | ||||||
| Populasion | |||||||
• Karkulo idi 2019 |  51,709,098[6] (Maika-27) | ||||||
• Densidad | 507/km2 (1,313.1/sq mi) (Maika-13) | ||||||
| GDP (PPP) | Karkulo idi 2020 | ||||||
• Dagup |  $2.293 trilion[7] (Maika-14) | ||||||
• Tunggal maysa a tao | $44,292[7] (Maika-24) | ||||||
| GDP (nominal) | Karkulo idi 2020 | ||||||
• Dagup | $1.586 trilion[7] (Maika-10) | ||||||
• Tunggal maysa a tao | $30,644[7] (Maika-26) | ||||||
| Gini (2018) |  34.5[8]kalalainganna | ||||||
| HDI (2019) |  0.916[9]nangato unay · Maika-23 | ||||||
| Kuarta | Won ti Republika ti Korea (₩) (KRW) | ||||||
| Sona ti oras | UTC+9 (Pagalagadan nga Oras ti Korea) | ||||||
| Pormat ti petsa |
| ||||||
| Pagmanehuan | kanawan | ||||||
| Kodigo ti panagtawag | +82 | ||||||
| TLD ti internet | |||||||
| |||||||
Ti Abagatan a Korea (
denggen (tulong·pakaammo)), opisial a ti Republika ti Korea (Koreano: Daehan Minguk denggen), ket maysa a naturay nga estado idiay akin-abagatan a paset iti Koreano a Peninsula.[10] Naipalawag daytoy iti maysa a resolusion ti U.N. idi 1948 a kas daytoy laeng ti nalintegan a gobierno idiay Korea. Ti nagan a "Korea" is ket naala manipud iti Goryeo, maysa a dinastia a nagturay kadagti Tengnga a Panawen.
Dagiti kaarrubana ket ti Tsina iti laud, ti Hapon iti daya, ti Amianan a Korea iti amianan, ken ti Baybay Daya a Tsina iti abagatan. Ti Abagatan a Korea ket naisadag iti natemplado a sona ti amianan nga daytoy ket addan ti kaaduan kabanbantayan a dagdaga. Naksakup daytoy ti dagup a kalawa a 99,392 kuadrado kilometro[11] ken addaan iti populasion ti agarup a 51 a riwriw. Ti kapitoliona ken kadakkelan a siudad ket ti siudad ti Seoul, nga addaan iti populasion iti 10 a riwriw.
Ti arkeolohia ket mangipakpakita a ti Peninsula ti Korea ket sinakup idi babaen ti Akin-baba a Paleolitiko a paset ti panawen (2.6 Ma–300 Ka).[12][13] Ti pakasaritaan ti Korea ket mangrugi ti pannakapundar ti Gojoseon idi 2333 SK babaen ti naipakasaritaan a Dan-gun. Kalpasan ti panagkaykaysa ti Tallo a Pagpagarian ti Korea babaen ni Silla AD 668, ti Korea ket tinurayan idi babaen ti Dinastia a Goryeo (918–1392) ken Dinastia a Joseon (1392–1910). Daytoy ket insilpo babaen ti Imperio ti Hapon isi 1910. Idi patingga ti Maikadua a Gubat ti Sangalubongan, ti Korea ket nabingbingay idi kadagiti sona a panagsakup ti Sobiet ken Estados Unidos. Ti maysa a panagbubutos ket natengngel idti sona ti Estados Unidos idi 1948 a nakaiturongan ti pannakapartuat ti Republika ti Korea. Uray no ti Nagkaykaysa a Pagpagilian ket nangipasa iti resolusion a nangirangang a ti Republika laeng ti nainkalintegan a gobierno idiay Korea, dagiti Sobiet ket nangipatakderda iti kasuppiat a gobierno idiay Amianan.
Nangrugi ti Gubat ti Koreano idi 1950 idi rinaut ti Abagatan dagiti puersa manipud iti Amianan. Nagpaut ti gubat iti tallo a tawen ken nairaman ti Estados Unidos, Tsina, ti Kappon ti Sobiet, ken dagiti dadduma pay a pagpagilian. Ti pagbeddengan a nagbaetan kadagitoy dua a pagilian ket agtultuloy a kas ti kakaruan a napasammakedan iti lubong. Kadagiti dekada a simmaruno, ti ekonomia ti Abagatan a Korea ket dimmakkel unay ken ti pagilian ket nabaliwan iti maysa a nangruna nga ekonomia.[14] Ti sibilian a gobierno ket sinukatanna ti militar a turay idi 1987. Iti agdama, ti Abagatan a Korea ket addaan iti nainget a linteg ti panagtengngel ti paltog a mairanggo kadagiti pagilian nga addaan iti kabassitan a bilang dagiti armas iti tungngal maysa a tao.
Ti Abagatan a Korea ket maysa a presidensial a republika a mangbukel kadagiti 17 nga administratibo a pannakabingbingay ken maysa daytoy a narang-ay a pagilian nga addaan iti nangato unay nga alagaden ti panagbiag. Daytoy ti maikapat a kadakkelan nga ekonomia ti Asia ken ti maika-15 (nominal) wenno Maika-12 (Pagpadaan ti kapigsa ti panag-gatang) a kadakkelan nga ekonomia iti lubong.[15] Ti ekonomia ket pinaadar kadagiti panagiluas, nga adda dagiti pannakaipatenga ti panagpataud kadagiti elektronika, dagiti lugan, dagiti panagaramid ti barko, makina, dagiti petrokimiko ken robotika. Ti Abgatan a Korea ket kameng ti Nagkaykaysa a Pagpagilian, WTO, ken OECD, ken ti nangpundar a kameng ti APEC ken ti Pantok ti Daya nga Asia.
Etimolohia
[urnosen | urnosen ti taudan]Ti nagan a Korea ket nagtaud manipud iti Goryeo, a mangibagbaga ti taga-ugma a pagarian ti Goguryeo, ti immuna a dinastia ti Korea a binisita babaen dagiti agtagtagilako a Persiano a nangibagbaga iti daytoy iti Koryŏ (Goryeo; 고려) a kas Korea.[16] Ti termino a Koryŏ ket kaaduan pay a nausar tapno mangibaga ti Goguryeo, a bukod a nanginagan kaniana iti Koryŏ idia maika-5 a siglo. Uray ti kaadda dagiti panangiletra iti Corea ken Korea kadagiti pablaak ti maika-19 a siglo, adda met dagiti Koreano a namatmati a ti Imperio ti Hapon, iti dayta a panawen ti panagsakup ti Hapon, ket nangigagara ti naiyalagad a panangiletra iti Korea, a mangaramid ti Hapon nga umuna nga alpabetiko nga agparang.[17]
Babaen ti turay ti Hapon, ti "Joseon" ket nagbalin nga opisial a nagan para iti intero a teritorio, ngem saan daytoy a unibersal nga inaw-awat. Idi las-ud ti daytoy a panawen, adda met dagiti nadumaduma a grupo a nakilaban para iti pannakawayawaya, ti kadayegan ket ti Daehan Minguk Imsi Jeongbu.
Kalpasan ti panagsuko ti Hapon, idi 1945, ti Republika ti Korea (Daehan Minguk) ket naampon idi a kas ti nalinteg a nagan para iti baro a pagilian. Gapu ta ti gobierno ket tinengngelna laeng ti akin-abagatan a paset ti pagilian ti Koreano a Peninsula, naaramid idi ti inpormal a termino ti Abagatan a Korea , ken nagbalbalin daytoy a kadawyan iti Akinlaud a Lubong. Nupay kasta, dagiti Koreano ket agtultuloyda a a mangibagbaga ti masa ti daga wenno ti intero a peninsula a kas laeng ti Hanguk (Korea) wenno Namhan (Abagatan a Korea).
Dgaiti nota
[urnosen | urnosen ti taudan]- ^ 19.7% ket Protestante, 7.9% ket Katoliko
Dagiti nagibasaran
[urnosen | urnosen ti taudan]- ^ Cozmiuc, Cornelia (2010). "A New Way of Seeing Country Social Responsibility" (PDF). Argumentum (iti Ingles). 10 (2): 6. Naiyarkibo manipud iti kasisigud (PDF) idi 25 Septiembre 2013. Naala idi 16 Enero 2014.
- ^ [시행 2016.8.4.] [법률 제13978호, 2016.2.3., 제정] [Enforcement 2016.8.4. Law No. 13978, enacted on February 3, 2016] (iti Koreano). 2016. Naala idi 26 Hulio 2017.
- ^ "Foreign Population in Korea Tops 2.5 Million / Gugnae geoju oegug-in ingu 250 manmyeong dolpahaessda". The Korea Times (iti Ingles ken Koreano). 24 Pebrero 2020.
- ^ Kim, Han-soo 김한수; Shon, Jin-seok 손진석 (20 Disiembre 2016). "Sinja su, gaesingyo 1 wi… "jong-gyo eobsda" 56%" 신자 수, 개신교 1위… "종교 없다" 56%. Chosun Ilbo (iti Koreano). Naala idi 2 Hulio 2017.
- ^ Quinn, Joseph Peter (2019). "South Korea". Iti Demy, Timothy J.; Shaw, Jeffrey M. (dagiti ed.). Religion and Contemporary Politics: A Global Encyclopedia (iti Ingles). ABC-CLIO. p. 365. ISBN 978-1-4408-3933-7.
- ^ "Kosis 100 dae jipyo" Kosis 100대 지표 (iti Koreano).
- ^ a b c d "Report for Selected Countries and Subjects: October 2020". World Economic Outlook Database (iti Ingles). International Monetary Fund. Naala idi 14 Oktubre 2020.
- ^ "Income Inequality". OECD Data (iti Ingles). Organisation for Economic Co-operation and Development. Naala idi 17 Hulio 2021.
- ^ United Nations Development Programme (2020). Human Development Report 2020 (PDF) (Reporta) (iti Ingles). ISBN 978-92-1-005516-1. Naala idi 15 Disiembre 2020.
- ^ CIA World Factbook
- ^ "Korea's Geography" [Ti Heograpia ti Korea]. Asianinfo.org (iti Ingles). 1 Pebrero 2010. Naala idi 13 Hulio 2010.
- ^ "Gallery of Korea" (Press release) (iti Ingles). Royal Ontario Museum. 12 Disiembre 2005. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2010-01-08. Naala idi Abril 25, 2010.
- ^ "Prehistoric Korea" [Prehistoriko a Korea]. Office of the Prime Minister [Opisina ti Primo Ministro] (iti Ingles). Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2008-03-02.
- ^ "South Korea: Economic and Social Developments" [Abagatan a Korea: Ekonomiko ken dagiti Sosial a Panmagrang-ay]. Encyclopædia Britannica (iti Ingles). Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2010-08-12. Naala idi Pebrero 18, 2010.
- ^ "Report for Selected Countries and Subjects" [Reporta para kadagiti Napili a Pagilian ken Suheto]. International Monetary Fund [Internasional a Pundo ti Panguartaan] (iti Ingles). Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2011-04-30.
- ^ Yunn, Seung-Yong (1996). "Muslims Earlier Contact with Korea" [Dagiti Nasapa a Pannakaiyasideg dagiti Muslim iti Korea]. Religious Culture In Korea [Relihioso a Kultura ti Korea] (iti Ingles). Hollym International. p. 99.
- ^ Demick, Barbara (18 Septiembre 2003). "Breaking the Occupation Spell: Some Koreans See Putdown in Letter Change in Name". Boston.com (iti Ingles). Naala idi 2 Septiembre 2013.
Adu pay a mabasbasa
[urnosen | urnosen ti taudan]- Amsden, Alice H. (1992). Asia's Next Giant: South Korea and Late Industrialization (iti Ingles). Oxford University Press. ISBN 0-19-505852-6.
- Breen, Michael (2004). The Koreans: Who They Are, What They Want, Where Their Future Lies (iti Ingles) (Rev. and updated nga ed.). St. Martin's Griffin. ISBN 978-0-312-32609-8.
- Hart, Dennis (2001). From Tradition to Consumption: Constructing a Capitalist Culture in South Korea (iti Ingles). Jimoondang Publishing. ISBN 89-88095-44-8.
- Cumings, Bruce (1997). Korea's Place in the Sun (iti Ingles). W. W. Norton. ISBN 978-0-393-31681-0.
- Lew, Yong Ick (2013). The Making of the First Korean President: Syngman Rhee's Quest for Independence (iti Ingles). University of Hawai'i Press.
- Nahm, Andrew C. (1996). Korea: A History of the Korean People (iti Ingles) (Maika-2 nga ed.). Hollym. ISBN 978-1-56591-070-6.
- Schneidewind, Dieter K. (2016). Economic Miracle Market South Korea: A Blueprint for Economic Growth in Developing Nations (iti Ingles). Springer. ISBN 978-981-10-0613-5.
- Yang, Sung-chul (1999). The North and South Korean Political Systems: A Comparative Analysis (iti Ingles) (Rev. nga ed.). Seoul: Hollym. ISBN 978-1-56591-105-5.
- Yonhap News Agency (2004). Korea Annual 2004 (iti Ingles). ISBN 978-89-7433-070-5.
- Yuan, Robert T. (1988). Biotechnology in Singapore, South Korea, and Taiwan (iti Ingles). Macmillan Publishers. ISBN 978-1-349-10768-1.
Dagiti akinruar a silpo
[urnosen | urnosen ti taudan]
Dagiti midia a mainaig iti Abagatan a Korea iti Wikimedia Commons
Pakaammo ti panagbiahe idiay Abagatan a Korea manipud iti Wikivoyage (iti Ingles)- Ti opisial a website ti Republika ti Korea (Korea.net)
- Ti Opisial a Sitio ti Alagaden ti Turismo ti Korea Naiyarkibo 2017-03-01 iti Wayback Machine
- Abagatan a Korea a naikabil iti The World Factbook (iti Ingles)
- Abagatan a Korea iti Curlie (iti Ingles)
- Abagatan a Korea iti Curlie (iti Ingles)
| Sapasap | |
|---|---|
| Dagiti nailian a biblioteka | |
| Dagiti sientipiko a database | |
| Dadduma | |
