Papers by Charalampos "Babis" Wojas (Voyias)
Τη δεκαετία του 1990, ήμουν ο πρώτος στην ιστορία της Λάρισας που ξεκίνησε την ανακατασκευή της π... more Τη δεκαετία του 1990, ήμουν ο πρώτος στην ιστορία της Λάρισας που ξεκίνησε την ανακατασκευή της παλιάς και όμορφης τοξωτής πέτρινης γέφυρας της Λάρισας, η οποία αποτελούσε το κύριο σύμβολο της πόλης για πολλούς αιώνες και είχε κατεδαφιστεί κατά τη διάρκεια του τελευταίου πολέμου με την ανατίναξη πέντε τόξων της γέφυρας, κατά την υποχώρηση των βρετανικών στρατευμάτων, από μια νεοζηλανδική ομάδα σαπέρ, και διαδοχικά οι επόμενες αψίδες ανατινάχτηκαν από τους Γερμανούς κατά την υποχώρησή τους στις 23 Οκτωβρίου 1944, ημέρα απελευθέρωσης της Λάρισας. Οι δύο καμάρες κατεδαφίστηκαν από τις ελληνικές αρχές το 1950 και στη θέση της παλιάς γέφυρας χτίστηκε μία «χωρίς χαρακτήρα» τσιμεντένια γέφυρα. Έφερα ως επιχείρημα για την ανοικοδόμηση αυτής της γέφυρας αυτό που έκαναν οι Πολωνοί, στη Βαρσοβία και στο Βρότσλαβ, ότι οι κατεδαφισμένες γέφυρες των πόλεων αυτών φρόντισαν να ανοικοδομηθούν στο σύνολό τους, με όλα τα ιστορικά διακοσμητικά και δομικά στοιχεία και για το οποίο σέβομαι απεριόριστα τους Πολωνούς και για το οποίο θα έπρεπε να είναι πολύ περήφανοι και παράδειγμα για άλλους λαούς. Επίσης, ερευνώντας το ιστορικό της ανατίναξης της γέφυρας σε νεοζηλανδικά αρχεία και δημοσιεύματα, ανακάλυψα ως πρώτος στην Ελλάδα ότι η γέφυρα της Λάρισας ανατινάχθηκε όχι από τους Γερμανούς, όπως όλοι υπέθεταν, αλλά από Νεοζηλανδούς σάπερ του μηχανικού, κατά την υποχώρηση των συμμαχικών βρετανικών στρατευμάτων, στις 18-19 Απριλίου 1941, πριν από τη γερμανική επίθεση, για να μπορέσουν τα συμμαχικά στρατεύματα να υποχωρήσουν με ασφάλεια. Η γέφυρα ανατινάχθηκε κατά 70% νωρίς το πρωί της 19ης Απριλίου 1941. Περιέγραψα όλη την ιστορία αυτή σε άρθρο μου , στην εφημερίδα της Λάρισας στις 14 Δεκεμβρίου 2017 κλείνοντας κάθε ανακρίβεια της υπόθεσης για την κατεδάφιση της γέφυρας και μεταφράζοντας το άρθρο μου στα αγγλικά, το έστειλα στην πρεσβεία της Νέας Ζηλανδίας για να κερδίσω την υποστήριξή τους για την ανοικοδόμηση της γέφυρας. Γράφω περισσότερα για τη συμμετοχή μου στην ανοικοδόμηση της γέφυρας της Λάρισας στο τέλος αυτής της αυτοβιογραφίας μου, όπου περιλαμβάνω και τις διακηρύξεις μου για το θέμα. Η πρότασή μου για την ανοικοδόμηση αυτής της παλιάς όμορφης πέτρινης γέφυρας στη Λάρισα χρονολογείται από το 1993. Το 2004 προτάθηκε στον δήμαρχο της πόλης η ανακατασκευή της γέφυρας, μέσω του καταργηθέντος πλέον «Συλλόγου Φίλων του Πηνειού Ποταμού», η οποία δυστυχώς δεν έγινε ποτέ πραγματικότητα και, κατά την εκτίμησή μου σήμερα, δεν πιστεύω ότι η ανακατασκευή είναι εφικτή. Παραμένει ως ενθύμιο των προσπαθειών μου η παρακάτω καρτ ποστάλ, σχεδιασμένη από εμένα, το 2004, με το σύνθημα ότι: «Η γέφυρα της Λάρισας ζεί και θα ξαναχτιστεί!». Το καρτ ποστάλ με το παλιό γεφύρι της Λάρισας, που φαίνεται παραπάνω, σχεδιάστηκε από το δικό μου χέρι και διανεμήθηκε στους συμμετέχοντες στη συνάντηση του 2004 του «Συλλόγου Φίλων του Πηνειού Ποταμού και του Παραποτάμιου Πολιτισμού» της πόλης της Λάρισας, με το εμφανές σύνθημα πάνω από το γεφύρι ότι «Το πέτρινο γεφύρι της Λάρισας ζεί και θα ξαναχτιστεί!».
Πως προσπαθούσα να πείσω την πόλη της Λάρισας ότι η κατεδαφισμένη «Πέτρινη Γέφυρα» της Λάρισας εί... more Πως προσπαθούσα να πείσω την πόλη της Λάρισας ότι η κατεδαφισμένη «Πέτρινη Γέφυρα» της Λάρισας είναι ζωντανή και πρέπει να ξαναχτιστεί!»
Ακολουθεί η ομιλία μου, που ανακοινώθηκε κατά τη διάρκεια των εργασιών του «Συλλόγου Φίλων του Πηνειού Ποταμού και του Παραποτάμιου Πολιτισμού του» της πόλης της Λάρισας, το 2004, όπου, ουσιαστικά, παρουσιάζω τις πολύχρονες προσπάθειες και τον στόχο μου, να πείσω τις αρχές της γενέτειρας της συζύγου μου και, προκειμένου, και τη δική μου, να ξαναχτίσουν αυτό το παλιό, αιωνόβιο πέτρινο τοξωτό γεφύρι, επί αιώνες ένα, ανεπίσημο σύμβολο της Λάρισας και το οποίο κατεδαφίστηκε κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Είναι προφανές ότι αυτό είναι το αποτέλεσμα της βαθιάς μου συνείδησης και ευαισθητοποίησης των νέων της πολωνικής παιδείας να υποστηρίξουν τη διατήρηση των μνημείων, ιδιαίτερα εκείνων που καταστράφηκαν από τους εχθρούς της χώρας κατά τη διάρκεια του πολέμου στη Βαρσοβία και επίσης στο Βρότσλαβ, όπου, «τούβλο με τούβλο», οι Πολωνοί ανοικοδόμησαν τα ιστορικά ίχνη των πόλεων, συμπεριλαμβανομένων των όμορφων ιστορικών γεφυρών, όπως ακριβώς μας τα άφησαν οι πρόγονοί μας, ως σύμβολο της επιβίωσης της πατρίδας.
Η ομιλία μου ότι «Το πέτρινο γεφύρι στη Λάρισα ζει και πρέπει να ξαναχτιστεί!
Γενικά Αρχεία του Κράτους - Αρχεία Ν. Λάρισας 16 Αυγούστου 2024
Θα μεταφερθούμε σήμερα στην περ... more Γενικά Αρχεία του Κράτους - Αρχεία Ν. Λάρισας 16 Αυγούστου 2024
Θα μεταφερθούμε σήμερα στην περιοχή της Αγιάς η οποία μας προσφέρει πλούσιο υλικό για την περίοδο 1940-1944, αρχειακό και δημοσιευμένο. Στο Αρχειοφυλακείο Αγιάς έχει παραδοθεί η συλλογή του αντιστασιακού Στέφανου Ριζάκη και στη βιβλιοθήκη της υπηρεσίας βρίσκονται επτά από τις εννέα εκδόσεις του.
Ας ξεκινήσουμε με ένα σύντομο βιογραφικό από τον ανηψιό του Χαράλαμπο Βόγια:
Γεννήθηκε το 1922 στη Σωτηρίτσα της Αγιάς. Ως αντιστασιακός με το 54ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ έδρασε στη Μαγνησία. Συμμετείχε στον Εμφύλιο, ως αξιωματικός της Σχολής του ΔΣΕ. Στις μάχες του Γράμμου (1948), τραυματίστηκε και έχασε το ένα πόδι του. Ως πολιτικός πρόσφυγας έζησε 28 χρόνια χρόνια στο Βρότσλαβ της Πολωνίας. Εκεί σπούδασε στο Πολυτεχνείο και έλαβε Master of Science Τεχνολογίας Κατασκευών Μηχανών και εργάστηκε, ως διευθυντής γραφείου μελετών, του εργοστασίου Φωταέριου του Βρότσλαβ. Επαναπατρίστηκε στις 25.5.1978 και εγκαταστάθηκε στη Λάρισα, εργαζόμενος στην ειδικότητά του σε διάφορες επιχειρήσεις της πόλης και ως ωρομίσθιος καθηγητής για 6 χρόνια στη Σχολή Μαθητείας του ΟΑΕΔ. Μετά την συνταξιοδότησή του εγκαταστάθηκε πρώτα στην Αγιά και μετά στην Κάτω Σωτηρίτσα, όπου απεβίωσε στις 23.2.2015 σε ηλικία 93 ετών και κηδεύτηκε στην Αγιά. Ο Στέφανος Ριζάκης, παράλληλα με τη δουλειά του ασχολήθηκε και με τη συγγραφή βιβλίων, εκδίδοντας τα παρακάτω 9 έργα του: 1) Η επαρχία Αγιάς στα χρόνια της 4χρονης επάρατης σκλαβιάς, Αθήνα 1989. 2) Οδοιπορικό - Αναδρομή στη ζωή και τη δράση των πολιτικών προσφύγων, Αθήνα 1994. 3) Προσκλητήριο ψυχών, Αθήνα 1998. 4) Κινητοποιήσεις αντιστασιακών γυναικών στη Λάρισα το 1944, Αθήνα 1999. 5) Το δράμα του εβρίτικου λαού, Αθήνα 1999. 6) Η αντάρτισσα Κούλα Ριζάκη-Μπαντρά, Λάρισα 2001. 7) Ζήτημα Τιμής..., Τρίπολη 2001. Η ζωή μου…, Αθήνα 2004. 9) Ταξίδι χωρίς επιστροφή. Ζωή και η δράση του Γιάννη Βόγια, Λάρισα 2004.
Στα ανέκδοτά του παρέμειναν οι μεταφράσεις από τα πολωνικά του «Αναφορά για την Ελληνική Αποστολή» του Στρατηγού Κόμαρ και του «Βοήθεια του Πολωνού χειρούργου Μ. Πολιτόφσκι στον Δ.Σ.Ε» ενώ το «Η προσωπικότητα του Αγιώτη Μιλτιάδη Δάλλα» δημοσιεύθηκε από τον Χαράλαμπο Βόγια στο «Θεσσαλικό Ημερολόγιο» το 2022 ( τομ. 82, σελ.57-64 ). Σύμφωνα με τα λεγόμενα του ίδιου του Σ. Ριζάκη του ζητήθηκε η συγγραφή του συγκεκριμένου άρθρου το 2003 από τη δημοτική αρχή και τον σύλλογο «Μιλτιάδης Δάλλας», αλλά δεν δημοσιεύτηκε τότε.
Θα τολμήσουμε μια σύντομη παρουσίαση της έκδοσης «Η επαρχία Αγιάς στα χρόνια της 4χρονης επάρατης σκλαβιάς», επισημαίνοντας τις ιδιαιτερότητες ενός αυτοβιογραφικού έργου με πληθώρα ιστορικών περιγραφών. (Εικ.1)
Περιγραφή των βιβλίων του Χαραλάμπου Βόγια, 2024
Έχω γράψει και δημοσιεύσει επτά βιβλία και πολλές άλλες δημοσιεύσεις τόσο σε περιοδικά όσο και στ... more Έχω γράψει και δημοσιεύσει επτά βιβλία και πολλές άλλες δημοσιεύσεις τόσο σε περιοδικά όσο και στον ημερήσιο τύπο και στο διαδίκτυο. Στην συνέχεια παρουσιάζω της περίγραφες των δημοσιευμένων μου βιβλίων:
Θεσσαλικό Ημερολόγιο , 2023
ΠΡΟΛΟΓΙΚΑ
Τα 5 έγγραφα τα οποία θα αξιοποιήσω στο άρθρο μου προέρχονται από το Βιβλίο του Δημοσί... more ΠΡΟΛΟΓΙΚΑ
Τα 5 έγγραφα τα οποία θα αξιοποιήσω στο άρθρο μου προέρχονται από το Βιβλίο του Δημοσίου Μνήμονα της Σκοπέλου, τα οποία έστειλε στον Κώστα Σπανό ο συνεργάτης του Θεσσαλικού Ημερολογίου παπα-Κων/νος Καλλιανός. Τους ευχαριστώ και ιδιαίτερα τον φίλο Κώστα Σπανό και την σύζυγο μου Μόρφη για την μεταγραφή των εγγράφων.
Ο Ιωάννης Λέκας δεν είναι άγνωστο πρόσωπο. Αυτός και άλλοι 10 συγχωριανοί του, όλοι τους ναύτες, εκτός από της 3 γυναίκες, αναφέρονται στον κατάλογο των θεσσαλο-μαγνήτων παροίκων της Σκοπέλου, το έτος 1829. Είναι οι εξής:
1) Αγγέλου Αντωνίου, γυναίκα, 5 άτομα. 2) Παναγιώτης Καραμπελάς, ναύτης: 2 άτομα. 3) Ο Νικόλαος Καρυτζιώτης , ναύτης: 4 άτομα. 4) Δημητρίου Κόπανού, η χήρα του: 4 άτομα. 5) Ιωάννης Κόπανος, ναύτης: 6 άτομα. 6} Ιωάννης Λέκας, ναύτης: 6 άτομα. 7) Ιωάννη Λέκα, μητέρα: 4 άτομα. 8) Χρυσάφης Λέκα, ναύτης: 4 άτομα. 9) Χριστόδουλος Πατέρας, ναύτης: 4 άτομα. 10) Δημήτρης Πινιάς, ναύτης: 6 άτομα. 11) Στέριος Φουντούκη, ναύτης: 5 άτομα.
Εκτός από τις 3 γυναίκες, οι άλλοι 8 Καρυτσιώτες ήταν ναύτες, γεγονός που σημαίνει ότι είχαν πάρει μέρος σε θαλάσσιες επιχειρήσεις κατά την Επανάσταση του 1821. Είναι γνωστό ότι η επανάσταση του 1821 στη Μαγνησία και του Ολύμπου το 1822 έλη-ξαν συντόμως άδοξα. Οι επαναστάτες και πολλοί κάτοικοι, για να αποφύγουν τα αντίποινα των Οθωμανών, κατέφυγαν στη Σκιάθο και στη Σκόπελο. Ανάμεσα στους πρόσφυγες της Σκοπέλου συμπεριλαμβάνονται και οι προαναφερόμενοι Καρυτσιώτες, 50 συνολικά άτομα, μεταξύ των οποίων και η οικογένεια του Ιωάννη Λέκα.
Η αναφορά των 8 Καρυτσιωτών ως ναυτών επιβεβαιώνει ότι πολλοί κάτοικοι της Καρύτσας ήταν διαχρονικά «θαλασσοπόροι», με την παλιότερη γνώστη αναφορά του 1706 κατά Πωλ Λυκά. Έχοντας ως βάση το λιμάνι, κοντά στις εκβολές του Πηνειού, στην περιοχή Φτέρη του Στομίου, μετέφεραν διάφορα προϊόντα (ξυλεία, φρούτα και κάστανα) στη Θεσσαλονίκη και εμπορεύματα από τα Αμπελάκια (κυρίως βαμμένα βαμβακερά νήματα) στη Θεσσαλονίκη και στη Σμύρνη. Το 1930, με τους κατοίκους του Στομίου και Καρύτσας διέθεταν έναν στολίσκο 40 πλοιαρίων, χωρητικότητας 515 τόνων.
Τούτη η εἰσήγησή µας, µέ τόν τοπικό και γενικότερο χαρακτήρα, ἄς μοῦ ἐπιτραπεῖ νά ἀναθέσῳ, τρόπος... more Τούτη η εἰσήγησή µας, µέ τόν τοπικό και γενικότερο χαρακτήρα, ἄς μοῦ ἐπιτραπεῖ νά ἀναθέσῳ, τρόπος τοῦ λέγειν, στήν ἀντιλήπτρα Δημοτική ᾿Αρχή τῶν Εὐρυμενῶν, γιά ἐποικοδομητική «διευθέτηση» δυό πολυχρόνιες µά καί ἀσύγνωστες ἐκκρεμότητες: Την ἀποκατάσταση τοῦ «Δέντρου τῆς Ἐλευθερίας» πού τό Ὑπουργεῖο Γεωργίας από παλιά έχει χαρακτηρίσει «Διατηρητέο Φυσικό Μνημείο», αφενός και αφετέρου , το στήσιμο , σε περίοπτη θέση της Προτομές του Ἡρωος Παύλου Μελᾶ, πού ἔκανε τό Στόμιο ὁρμητήριο καί ὁπλοστάσιο τοῦ Μακεδονικοῦ ᾽Αγῶνα και θά το προβάλει ως πανελλήνιο προσκύνημα με ανυπολόγιστο ὁφελος, σε συνδυασμό με την σημασία για το τόπίο της αιωνίας Κοιλάδας των Τεμπών, της Βυζαντινής Μονής των Κομνηνών και των απαράμιλλων γραφικότήτων και φυσικών καλλονών του τόπου.(...)
Θεσσαλικό Ημερολόγιο , 2022
Μετάφραση από τα αγγλικά και εισαγωγή ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΒΟΓΙΑΣ
Εισαγωγή
Ξεφυλλίζοντας τα βιβλία της πλο... more Μετάφραση από τα αγγλικά και εισαγωγή ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΒΟΓΙΑΣ
Εισαγωγή
Ξεφυλλίζοντας τα βιβλία της πλούσιας βιβλιοθήκης μου, έπεσα επάνω σε ένα βιβλίο μου από την Αμερική, με τίτλο “ Ένα γιοτ στη Μεσόγειο Θάλασσα ”, της συγγραφέας Ιζα-μπέλ Άντερσεν , που περιγράφει ένα ταξίδι με ατμόπλοιο – γιοτ, από την Βενετία, κατά μή-κος των γιουγκοσλαβικών , αλβανικών, ελληνικών, κορσικανών, ιταλικών νησιωτικών ακτών, όπως της Σικελίας της Σαρδηνίας και της Μάλτας , της Μικράς Ασίας, μέχρι την Κωνσταντι-νούπολη. Το ταξίδι πραγματοποιήθηκε από τις 19 Μάιου μέχρι τις 16 Ιουλίου του 1929. Η συγγραφέας συνταξίδευε με τον σύζυγό της και δύο άλλα ζευγάρια. Το περισσότερο μέρος των 268 από τις 429 σελίδες του βιβλίου είναι περιγραφή της Ελλάδας Σε αυτήν την δημοσίευση παρουσιάζομε τα κεφάλαια ΧΙ και XII, με τους τίτλούς: «Τα Κρεμαστά Μοναστήρια των Μετεώρων» και «Η Κοιλάδα των Τεμπών». Στην Θεσσαλία οι ταξιδιώτες βρέθηκαν στις 16 μέχρι 19 Ιουνίου. Το ταξίδι στην Θεσσαλία, που περιγράφεται σε 25 σελίδες, περιέχει πρώτα την επίσκεψη στα Μετέωρα από τον Βόλο και από εκεί με τρένο στην Καλαμπάκα και μετά επιστροφή στο Βόλο, γίνεται ένα άλλο ταξίδι με τρένο στην Λάρισα, με σκοπό άμεσα, να επισκεφτούν στην Κοιλάδα των Τεμπών. Το ενδιαφέρον σε αυτήν την περιγραφή της Θεσσαλίας, είναι η παρουσίαση προβλημάτων με Αλβανούς ληστές, φυγάδων από την χώρα τους, που επιδοθήκαν σε ληστείες και φονικά εγκλήματα στην Θεσσαλία. Είναι μια γνωστή για τον τόπο μας συμπε-ριφορά των Αλβανών, ξεκινώντας από την Τουρκοκρατία, που συνεχίστηκε και μετά την αλ-λαγή του κομουνιστικού καθεστώτος την δεκαετία του 90. Η κατάσταση με τους Αλβανούς ληστές το 1929, είναι μια άγνωστη για εμένα και μπορεί για τους περισσότερους μας και βρί-σκω χρήσιμη αυτήν την δημοσίευση. Ένα άλλο παράγοντα που θέλω να επισημάνω, είναι ότι η επίσκεψη των Αμερικανών στην Θεσσαλία θαυμάζουν την ομορφιά του τόπου μας και η συγγραφέας δείχνει καλή γνώση της μυθολογίας και της ιστορίας της περιοχής, ξεκινώντας από την διαμάχη του Δία με τους Τιτάνες , την Αργοναυτική Εκστρατεία, των Χείρωνα και του του Αχιλλέα, της μάχες των Κυνός Κεφαλών και Φαρσάλων, την καταγωγή του Ασκληπιού από την Τρίκη, όπως και την ιστορία της ίδρυσης των μοναστηριών των Μετεώρων. Η επί-σκεψη στα Τέμπη , είναι επιφορτισμένη με θαυμασμό, για την σημασία των Τεμπών που έδι-ναν οι αρχαίοι μας πρόγονοι, και είναι μια μακρόχρονη συνήθεια των ευρωπαίων ταξιδιωτών, πριν από αυτό το ταξίδι. Στο „Grand Tour” , δηλ. το ταξίδι στον χώρο του ελληνικού πολιτι-σμού, έπρεπε μαζί με τα άλλα αξιοθέατα να επισκεφτούν και τα Τέμπη. Δυστυχώς μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο τέτοια ανάγκη δεν παρατηρείται πια. Βέβαια είναι υπόλογες και οι σύγχρονες ελληνικές εξουσίες, που δεν αξιοποιούν την μακραίωνη ιστορία της περιοχής και της σημασίας που έδιναν οι παλιοί ταξιδιώτες στα Τέμπη, αλλά και πτώση του ενδιαφέροντος των Δυτικών για την ελληνική ιστορία. Βλέπουμε και στο δημοσίευμα μια προσπάθεια του 1929 να αναδειχθεί ο Όλυμπος και όλες οι γύρω περιοχές του, με την δημιουργία Εθνικού Πάρκου, που ως πολλές τέτοιου είδους προτάσεις, στην πλειοψηφία στην Ελλάδα δεν έγιναν πραγματικότητα.
Θεσσαλία στους ΚΟΙΝΩΝΟΥ ΑΓΩΝΕΣ, 2024
Παρουσιάζω ένα αρχείο με μια αναφορά της 14ης Αυγούστου του 1944, από την υπηρεσία πληροφοριών OS... more Παρουσιάζω ένα αρχείο με μια αναφορά της 14ης Αυγούστου του 1944, από την υπηρεσία πληροφοριών OSS των ΗΠΑ, σχετικό με την περιοχή της Λάρισας, με ονομασία: «1944 9-144 Larissa, Kissavos, Athens, EAM-ELAS, German Atrocities, Security Battalions και νρ. RG226 CID L45324 (British) [1944 9-144 Λάρισα, Κίσσαβος, Αθήνα, ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, Γερμανικές θηριωδίες, Τάγματα Ασφαλείας" και νρ. "RG226 CID L45324 (Βρετανικά)]"». Μου το έστειλε ένας πολύ καλός φίλος μου ο ιστορικός Ηλίας Βλάντον από την Αμερική, που τον ευχαριστώ πολύ, που το αντέγραψε στα Εθνικά Αρχεία των ΗΠΑ στην Ουάσιγκτον.
Στο εν συνεχεία κείμενο της αναφοράς της 14ης Αυγούστου του 1944, από την περιοχή της Λάρισας, ενός αξιωματικού της OSS, για τον οποίον δεν έχουμε καμιά πληροφορία ποιος ήταν. Μας αναφέρει, πως ο λαός στην περιοχή της Λάρισας αντιμετώπιζε τον ΕΛΑΣ, και ποιες ήταν και οι αμφιβολίες του για τους Βρετανούς και για την Βασιλεία στην Ελλάδα. Συγκεκριμένα, ο αξιωματικός επιβεβαιώνει πόσο αληθινή ήταν η υποστήριξη του ΕΛΑΣ από τον λαό της περιοχής της Λάρισας και ο λόγος ήταν ξεκάθαρα ότι ο ΕΛΑΣ ήταν ένα πολύ καλά οργανωμένο αντάρτικο, που στα μάτια του λαού ήταν πανέτοιμο να πολεμήσει τους Γερμανούς, και ότι αντιπροσώπευε αυτό που ήθελε να πράξει ο ίδιος ο λαός. Τονίζεται επίσης ότι ο Λαρισαϊκός λαός υποστήριζε τον ΕΛΑΣ γιατί ήταν ταυτισμένος με την Αντίσταση και την σθεναρή αντίδραση στους κατακτητές της πατρίδας του και όχι για ιδεολογικούς λόγους. Αναφέρεται, ότι ο λαός αναρωτιόνταν γιατί οι σύμμαχοι τους οι Βρετανοί δεν τους έστελναν όπλα και ιατροφαρμακευτικό υλικό. Επίσης, ο αξιωματικός καταλάβαινε ότι ο κόσμος μάλλον δεν θα ήθελε να επιστρέψει η μοναρχία στην απελευθερωμένη Ελλάδα.
«Θεσσαλία στους ΚΟΙΝΩΝΟΥ ΑΓΩΝΕΣ" , 2023
Κατά την περίοδο του εμφυλίου πολέμου στην Ελλάδα (1946-49), σημαντικό ρόλο έπαιξαν οι ανταποκριτ... more Κατά την περίοδο του εμφυλίου πολέμου στην Ελλάδα (1946-49), σημαντικό ρόλο έπαιξαν οι ανταποκριτές ξένου τύπου, με την αποστολή των ειδήσεών τους, στην διαμόρφωση της άποψης στην παγκόσμια «κοινή γνώμη».
Όσοι βρίσκονταν στην Ελλάδα για λογαριασμό των μέσων μαζικής ενημέρωσης της πατρίδας τους και παρακολουθούσαν τα γεγονότα «εκ του σύνεγγυς», με τις ανταποκρίσεις τους προσπάθησαν να φωτίσουν τις άγνωστες πλευρές της συνέχισης του απελευθερωτικού αγώνα του Ελληνικού λαού. Μ’ αυτές συνέβαλαν σε μεγάλο βαθμό στην ανάπτυξη ενός μεγάλου ρεύματος αλληλεγγύης προς τον αγωνιζόμενο Ελληνικό λαό, που βρέθηκε για άλλη μια φορά στο «βουνό».
Ιδιαίτερα οι εκπρόσωποι των Μ.Μ.Ε. των εμπλεκόμενων χωρών - Βρετανίας στην αρχή και των Η.Π.Α. αργότερα - στην πλειοψηφία τους αναδείχτηκαν συμπαραστάτες της πάλης του Ελληνικού λαού για Αυτοδιάθεση και την οικοδόμηση μιας Ελεύθερης και Ανεξάρτητης Ελλάδας. Άλλωστε, η Ελλάδα είχε καταγραφεί στη συνείδηση των λαών ως ένας από τους πρώτους που αντιστάθηκε στον φασισμό του Μουσολίνι και στη συνέχεια στο Ναζισμό του Χίτλερ. Τότε, οι ανταποκριτές, καλούνταν ν’ απαντήσουν στους λαούς τους στο βασικό ερώτημα: Γιατί χτυπιέται η Ελλάδα από τους πρώην «συμμάχους» της;
Παρά τις προσπάθειες για φίμωμα των ανταποκριτών, όπως αναφέρει ο γνωστός Αμερικανός δημοσιογράφος Λήλαντ Στόου, που ακολούθησε τον αντιφασιστικό αγώνα του ελληνικού λαού από τον Ελληνο-Ιταλικό πόλεμο ως την απελευθέρωση της χώρας μας, και παρασημοφορήθηκε από την Ελληνική Κυβέρνηση. Σε μια σειρά αποκαλυπτικών άρθρων του στην αμερικανική εφημερίδα «Νιου Γιορκ Ποστ», αποκαλύπτει διάφορα περιστατικά και ανέκδοτα, όπως για το Λήπερ και τους άλλους Βρετανούς κυβερνητικούς και στρατιωτικούς στην Αθήνα, που έκαναν το παν για να φιμώσουν τους ξένους ανταποκριτές που φρόντιζαν να κατατοπίσουν ορθά την παγκόσμια γνώμη για τα γεγονότα στην Ελλάδα. Παρ’ όλα τα εμπόδια, οι ξένοι ανταποκριτές στην Αθήνα «ακόμα και φιμωμένοι έκαναν το καθήκον τους». Σπάνια, συμπεραίνει ο κ. Στόου, έχει συναντήσει «ομάδα Αμερικανών και Βρετανών πολεμικών ανταποκριτών που η μεγάλη τους πλειοψηφία να έχει καταφέρει να μου αποσπάσει το σεβασμό και το θαυμασμό τόσο πολύ, όπως οι ανταποκριτές που συνάντησα στην Αθήνα» .
Ένα μικρό δείγμα αυτής της προσέγγισης μας έστειλε ο φίλος και γνωστός ερευνητής Elias Vlanton (Ηλίας Βλάντον) και τον ευχαριστούμε πάρα πολύ. Ο ίδιος έχει δουλέψει και ερευνά τα αμερικανικά αρχεία για πολλές δεκαετίες. Έχει γράψει πολλά άρθρα που αφορούν την Ελλάδα και είναι ο συγγραφέας μαζί με τον Ζακ Μettger (Τζακ Μέτγερ), του βιβλίου «Ποιος σκότωσε τον Τζόρτζ Πολκ».
Με τμήματα Α΄ και Β΄
Α΄
Ένα τμήμα από συνέχειες ενός συγκλονιστικού ρεπορτάζ του Αμερικανού δημοσιογράφου A. J. ORNITZ, που δημοσιεύτηκε στις 10 Μαΐου 1948 στην Γαλλική εφημερίδα «Ce soir» . Το κείμενο έστειλε στα αγγλικά ο Ηλίας Βλάντον στο Χαράλαμπο Βόγια που το μετέφρασε στα Ελληνικά.
Β΄
Απόσπασμα από το βιβλίο του Ρόμπερτ Ουίλκιν Μπλέικ κατά το ταξίδι του «I’ll Take the High Road»
Στη διάρκεια του πολέμου του 1897, ο Bert Underwood βρέθηκε στην Ελλάδα απεσταλμένος της εταιρίας... more Στη διάρκεια του πολέμου του 1897, ο Bert Underwood βρέθηκε στην Ελλάδα απεσταλμένος της εταιρίας ≪World Educational≫. Για 5 μέρες ο Underwood βρέθηκε στη Θεσσαλία, συγκεκριμένα στην παραμεθόρια τότε περιοχή των Μετεώρων, όπου συνάντησε διάφορες οπλισμένες μονάδες εθελοντών με μερικές από αυτές να αποτελούνται και από Έλληνες του εξωτερικού, Ελληνοαμερικάνους και Ελληνοαιγύπτιους. Συναντά και τον πασίγνωστο Νταβέλη στο λημέρι του, στην υπό κατοχή τότε Μακεδονία. Δημοσιεύει στο Harpers Weekly, με την ανταπόκρισή του και 24 φωτογραφίες τις οποίες τράβηξε στη Θεσσαλία. Η πολεμική καταστροφή, η οποία εξελισσόταν στη Θεσσαλία, έκανε τα αδέλφια Underwood να δημιουργήσουν μία εταιρία παροχής δημοσιογραφικού φωτογραφικού υλικού. Ο Bert κατευθύνεται από τη Θεσσαλία στην Αθήνα, όπου εμφανίζει τις πλάκες που τράβηξε στον πόλεμο, και στη συνεχεία τις στέλνει στον αδελφό του Elmer, στο Λονδίνο. Ο Elmer ετοιμάζει τα αντίγραφα και τα πουλά στο περιοδικό London Illustrated News για 307 δολάρια. Η ιδέα ήταν τόσο νεωτεριστική ώστε μπόρεσε να πουλήσει τις ίδιες φωτογραφίες για 607 δολάρια σε μία εφημερίδα της Νέας Υόρκης. Έτσι τα αδέλφια Underwood δημιουργήσαν το πρώτο παγκόσμιας εμβέλειας, φωτογραφικό πρακτορείο Underwood & Underwood, μία άλλη πρωτιά του πολέμου του 1897. Η Underwood & Underwood ήταν πρωτοπόρος στον τομέα των ειδησεογραφικών πρακτορείων φωτογραφίας. Η εταιρία ξεκίνησε ως παραγωγός των στερεοσκοπικών φωτογραφιών και μετά το 1897 η εταιρεία κυριάρχησε στην παραγωγή και διακίνηση φωτογραφιών στο παγκόσμιο Τύπο. (Κείμενο από το δικό μου βιβλίο: Χαράλαμπος Δ. Βόγιας, « Ο Ελληνοτουρκικός Πόλεμος του 1897, Κινηματογραφικές, Υγειονομικές και άλλες Πρωτοτυπίες, Ευρεία Γενική Βιβλιογραφία», Carpe Librum, 2016, 75-77.)
Το Παραδοσιακό Καραβάκι των Χριστουγέννων του Χαραλάμπου Βόγια 20 Δεκεμβρίου 2023 Παλιά, τα παι... more Το Παραδοσιακό Καραβάκι των Χριστουγέννων του Χαραλάμπου Βόγια 20 Δεκεμβρίου 2023 Παλιά, τα παιδιά γιόρταζαν τα Χριστούγεννα, όπως φαίνεται στην εικόνα που παρουσιάσαμε στο άρθρο μας όπου τα παιδιά μεταφέρουν ένα καραβάκι ψάλλοντας τα κάλαντα. Η χριστουγεννιάτικη περιφορά, του συνήθως κατασκευασμένου από αυτά, παραδοσιακού, μικρού μοντέλου καραβιού, τραγουδώντας τα κάλαντα, είναι μια τέλεια και χαρούμενη Ελληνική διαχρονική παράδοση. Δυστυχώς, αυτήν την όμορφη παράδοση την ξεχάσαμε τα τελευταία χρόνια. Με την ευκαιρία του εορτασμού των Χριστουγέννων, θέλω να αναφέρω, εν συνεχεία, την ιστορία αυτής της παράδοσης για την οποία υπάρχουν πολλοί σχετικοί θρύλοι, ωστόσο, ο κύριος λόγος είναι, ότι ο Άγιος Νικόλαος που καταγόταν από τα Μύρα της Μικράς Ασίας, και έδινε δώρα σε όσους είχαν ανάγκη. Ως εκ τούτου, από τις 6 Δεκεμβρίου οι άνθρωποι άρχιζαν να στολίζουν τα σπίτια τους για τα Χριστούγεννα και να δίνουν δώρα στα παιδιά. Ο Άγιος Νικόλαος, όπως έλεγε ο θρύλος θα έρθει με πλοίο. Επιπλέον, οι Έλληνες είχαν πατεράδες και αδέρφια που υπηρετούσαν σε πλοία μακριά από την πατρίδα και πρόσμεναν με αγωνία την συνάντησή τους με τις οικογένειές τους στην πατρίδα. Συνήθως, το στολισμένο καράβι τοποθετούνταν στο τζάκι. Τα παιδιά ετοίμαζαν τα δικά τους καραβάκια με χαρτί και ξύλα και την παραμονή των Χριστουγέννων, χρησιμοποιούσαν αυτά τα καραβάκια για να μαζέψουν τις λιχουδιές τραγουδώντας τα κάλαντα από σπίτι σε σπίτι και αργότερα από διαμέρισμα σε διαμέρισμα.
Αχιλλίου Πόλης, 2021
ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΛΒΟΒΙΤΣ AΡΣ IΣΤΟΡΙΚΟΣ-ΕΡΕΥΝΗΤΗΣ Ο ΕΛΛΗΝΑΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΑΣ Δ. ΓΟΒΔΕΛΑΣ ΣΤΗ ΡΩΣΙΑ*
ΕΙΣΑΓΩΓΗ-Β... more ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΛΒΟΒΙΤΣ AΡΣ IΣΤΟΡΙΚΟΣ-ΕΡΕΥΝΗΤΗΣ Ο ΕΛΛΗΝΑΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΑΣ Δ. ΓΟΒΔΕΛΑΣ ΣΤΗ ΡΩΣΙΑ*
ΕΙΣΑΓΩΓΗ-ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΑΠΟ ΤΑ ΡΩΣΙΚΑ: ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ Δ. ΒΟΓΙΑΣ
Εἰσαγωγή
Ἀπό χρόνια τώρα μέ ἀπασχολεῖ ἡ προσωπικότητα τοῦ Δημήτρη Γοβδελᾶ, ἀνιψιοῦ τοῦ σπουδαίου ἐπισκόπου Πλαταμῶνος καί Λυκοστομίου καί Σχολάρχη Διονυσίου, ὁ ὁποῖος ἐνέπνευσε πολλούς Θεσσαλούς Ἕλληνες λόγιους νά ἀσχοληθοῦν μέ μελέτη τοῦ τόπου τους καί μέ τήν ἐπιστήμη, τήν ἐποχή τοῦ ἑλληνικοῦ Διαφωτισμοῦ. Ἕνας ἀπό αὐτούς ἦταν καί ὁ ἀνιψιός του, ὁ Δημήτρης Γοβδελᾶς. Ἰδιαίτερα μέ ἀπασχολοῦσε ἡ παραμονή τοῦ Γοβδελᾶ στήν Βαρσοβία κατά τό 1822-1823, ὁπότε ἐξέδωσε καί τό βιβλίο του γιά τόν Μέγα Ἀλέξανδρο** .
Στήν ἑλληνική βιβλιογραφία οἱ πληροφορίες γιά τήν ζωή του εἶναι ἐλάχιστες γιά τήν παρουσία του στήν Βαρσοβία καί ἀργότερα. Τό μόνο πού καταγράφεται εἶναι ὅτι στήν Βαρσοβία ἐκδόθηκε τό ἀνωτέρω ἀναφερόμενο βιβλίο του. Οἱ προσπάθειές μου στό παρελθόν νά βρῶ κάτι περισσότερο, στά πολωνικά ἀρχεῖα καί στήν ὑπάρχουσα τότε βιβλιογραφία, γιά τήν παρουσία τοῦ Γοβδελᾶ 297 στήν Πολωνία, δυστυχῶς ἀπέτυχαν. Ξαφνικά, τό 2017 ἀνακάλυψα σέ ἕνα πολωνικό δημοσίευμα, νέα στοιχεῖα γιά τήν παρουσία τοῦ Γοβδελᾶ στήν Βαρσοβία κατά τά ἔτη 1822-1823. Εἶναι τοῦ καθηγητῆ τοῦ Ἰνστιτούτου Κλασικῶν καί Μεσογειακῶν Σπουδῶν τοῦ Πανεπιστημίου τοῦ Βρότσλαβ, τοῦ Gościwit Malinowski. Σύμφωνα μέ αὐτόν, στό Πανεπιστήμιο τοῦ Τόρουν, στήν πόλη τοῦ Κοπέρνικου, δημοσιεύτηκαν τό 2013 ἐπιστολές στόν Vasili G. Anastasevič ἀπό τόν Πολωνό λόγιο Samuel Linde, συγκεντρωμένες σέ βιβλίο τοῦ Marian Ptaszyn. Στίς ἐπιστολές αὐτές ὑπάρχουν ἄγνωστα στοιχεῖα γιά τήν παρουσία τοῦ Γοβδελᾶ στήν Πολωνία τό 1822-1823 καί ἀργότερα στήν Βεσσαραβία, οἱ ὁποῖες συμπληρώνουν τά κενά πού ὑπάρχουν στήν μέχρι τώρα γνωστή βιογραφία του. Οἱ ἐπιστολές αὐτές προέρχονται ἀπό τό ἀρχεῖο τῆς Ἐθνικῆς Βιβλιοθήκης τῆς Ἁγίας Πετρούπολης. Συνεχίζοντας τήν ἔρευνά μου γιά τήν διαμονή τοῦ Γοβδελᾶ στή Βαρσοβία, ἀνακάλυψα δύο νέες, ἀνύπαρκτες στήν ἑλληνική βιβλιογραφία γραπτές πηγές γιά τή ζωή του. Τά νέα αὐτά στοιχεῖα τά ἐντόπισα σέ μία δημοσίευση τοῦ Ρώσου καθηγητῆ Γρηγόρη Λβόβιτς Ἄρς, πού τήν παρουσιάζουμε σέ μετάφραση ἐν συνεχείᾳ. Ἀνακάλυψα καί κάποια ἄλλα δημοσιεύματα, μιᾶς ἐρευνήτριας ἀπό τό Κισινάου τῆς Μολδαβίας, τῆς κ. Μαρίας Δανιλώβ, σχετικά μέ τήν παρουσία τοῦ Γοβδελᾶ στή Βεσσαραβία. Τά δημοσιεύματα αὐτά μᾶς δίνουν νέες πληροφορίες γιά τήν ζωή του στήν Ρωσία, τήν Μπουκοβίνα καί τήν Βεσσαραβία. Ὅλες τίς ἀναφερόμενες πηγές τίς χρησιμοποίησα σέ ἕνα πρόσφατο ἄρθρο μου, πού δημοσιεύτηκε στό «Θεσσαλικοῦ Ἡμερολόγιο»*** τό 2021, ὅπου μαθαίνουμε πολλά στοιχεῖα, ἄγνωστα ὥς τώρα στήν ἑλληνική βιβλιογραφία, γιά τήν παραμονή τοῦ Γοβδελᾶ στήν Ρωσία κατά τό 1807, καί 1811 μέχρι τό 1816 καί στήν Βεσσαραβία, μετά τήν παραμονή του στήν Βαρσοβία. Συγκεκριμένα, στό ἄρθρο τοῦ Γρηγόρη Λ. Ἄρς πληροφορούμαστε γιά τήν προσπάθεια τοῦ Γοβδελᾶ νά βρεῖ χρηματοδότηση, γιά τήν ἔκδοση τῶν μεγάλων, ΜΕΡΟΣ Γ´. ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΤΟΠΟΥ ΜΑΣ 298 δέκα τόμων 650 σελίδων ἕκαστος, μαθηματικῶν καί γεωγραφικῶν ἔργων του μέ ἕναν ἄτλαντα μέ 50 ἔγχρωμους χάρτες, πού δυστυχῶς δέν κατάφερε νά βρεῖ χρηματοδότηση ὅλα τά χρόνια παραμονῆς του στήν Ρωσία καί μετά. Τό μόνο πού κατάφερε ἦταν νά τοῦ παραχωρηθεῖ τό 1807 ἕνα τιμητικό δῶρο, ἀποτελούμενο ἀπό ἕνα «διαμαντένιο δαχτυλίδι», ἀξίας 1.000 ρουβλίων. Ἐπιπλέον, τόν Ἰούλιο τοῦ 1812 μέ ἐντολή τοῦ τσάρου Ἀλέξανδρου Α´, τοῦ δόθηκαν καί ἄλλα χίλια ρούβλια γιά ἔξοδα ταξιδιοῦ. Δυστυχῶς, ὁ Ρῶσος ὑπουργός Ραζουμόφσκι δέν ἀνταποκρίθηκε στίς ἐλπίδες τοῦ Γοβδελᾶ καί ἐξέφρασε τήν ἄποψη ὅτι τά σημαντικά ποσά πού ἀπαιτοῦνταν γιά τήν δημοσίευση τῶν ἔργων του δέν ἔπρεπε νά δαπανηθοῦν σέ αὐτά τά ξενόγλωσσα βιβλία ὅπως τά ἀποκάλεσε, ἀλλά γιά τήν ἐκτύπωση τῶν καλυτέρων ρωσικῶν ἐθνικῶν ἔργων, παρ᾽ ὅλο πού βρῆκε ὑποστήριξη ἀπό τόν Ἰωάννη Καποδίστρια, πού ἔδειξε μεγάλο ἐνδιαφέρον γιά τά ἐπιστημονικά του ἔργα. Περαιτέρω μαθαίνουμε στό ἐν λόγῳ ἄρθρο ὅτι τά ἀδημοσίευτα ἔργα του, καρπός πολυετοῦς ἐπιστημονικῆς ἐργασίας, κάηκαν ὁλοσχερῶς κατά τήν εἰσβολή τῶν Τούρκων στό Ἰάσιο τό 1822. Ὅπως μᾶς ἀναφέρει ὁ Ἄρς: «οἱ ὑπολογισμοί τοῦ Γοβδελᾶ βασίστηκαν ὄχι μόνο στήν πολιτική τῆς Ρωσίας ἔναντι τῶν Ἑλλήνων τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας, ἀλλά καί στήν πραγματική βοήθεια πού παρεῖχε ἡ Αὐλή τῆς Ἁγίας Πετρούπολης, στούς διακεκριμένους Ἕλληνες ἐπιστήμονες, ὅπως π.χ. τόν Εὐγ. Βούλγαρη καί τόν Ν. Θεοτόκη γιά τήν ἔκδοση τῶν ἔργων τους». Στό ἄρθρο τοῦ Ἄρς, ἀπό τά ἀρχεῖα πού βρῆκε ὁ ἴδιος, μαθαίνουμε ὅτι ἡ παρουσία τοῦ Γοβδελᾶ στήν Βαρσοβία τό 1822-23 καί ἡ βοήθεια πού τοῦ προσφέρθηκε ἐκεῖ, ἀπό τούς Πολωνούς λόγιους, ἦταν λόγῳ τῆς προτροπῆς τοῦ Ἕλληνα στρατηγοῦ στήν ὑπηρεσία τῶν Ρώσων, Δημήτρη Κουρούτα. Μαθαίνουμε ὅτι αὐτές οἱ ἀποτυχίες κατά τά χρόνια τῆς παραμονῆς τοῦ Γοβδελᾶ καί τῆς οἰκογένειάς του στήν Βεσσαραβία, μετά τό 1823, τόν ἔφεραν σέ μιά πολύ δύσκολη οἰκονομική κατάσταση, θά λέγαμε σέ μεγάλη ἔνδεια, μή μπορῶντας νά παράσχει ὑποστήριξη στά μέλη τῆς οἰκογένειάς του καί στόν ἴδιο, ὅπως μᾶς τό ἐπιβεβαιώνει μιά ἐπιστολή, πού μᾶς τήν ἀναφέρει ὁ Ἄρς, πού ἔστειλε ὁ γιός τοῦ Γοβδελᾶ Γιῶργος στίς ρωσικές Ἀρχές. Ὁ Ἄρς στό ἄρθρο του κάνει καί ἀναφορά γιά τούς τρεῖς διάσημους Θεσσαλούς καί τά ἔργα τους, ὅπως ὁ «Χάρτης τῆς Ἑλλάδας» τοῦ Ρήγα Βελεστινλῆ, ἡ «Γεωγραφία τῆς Ἑλλάδας» τοῦ Ἄνθ. Γαζῆ, καί ἡ «Γεωγραφία τῆς Ρουμανίας» τοῦ Δ. Φιλιππίδη, πού ὁ συγγραφέας τούς χαρακτηρίζει ὡς πρωτοπόρους λόγιους Ἕλληνες, πού εἰσήγαγαν στούς Ἕλληνες τόν Διαφωτισμό, συμπεριλαμβάνοντας καί τόν Γοβδελᾶ, 299 Ο ΕΛΛΗΝΑΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΑΣ Δ. ΓΟΒΔΕΛΑΣ ΣΤΗ ΡΩΣΙΑ τιμῶντας τήν Θεσσαλία, γιά τά ἄξια τέκνα της. Μαθαίνουμε γιά πρώτη φορά ἀπό τόν Ἄρς, γιά τά μαθήματα πού θά δίδασκε στήν Ἀκαδημία τοῦ Ἰασίου καί γιά τίς ἀμοιβές πού τοῦ προσφέρθηκαν στήν σύμβαση πού ὑπογράφτηκε τόν Μάρτιο τοῦ 1816, ἀπό τόν ἡγεμόνα τῆς Μολδαβίας Σκαρλάθου Καλλιμάχι. Ἐπιπλέον, στό ἄρθρο του ὁ Ἄρς μᾶς πληροφορεῖ ὅτι, ἐκτός ἀπό τήν προσπάθεια τοῦ Γοβδελᾶ γιά τήν χρηματοδότηση τῶν ἔργων του ἀπό τήν ρωσική κυβέρνηση, ὁ ἴδιος ζήτησε ἀπό τόν Τσάρο τήν ἄδεια νά ἱδρύσει ἕνα κεντρικό ἑλληνικό σχολεῖο στό Κισινάου τῆς σημερινῆς Μολδαβίας, ὅπως καί δημοτικά σχολεῖα στίς διάφορες περιοχές τῆς τότε Βεσσαραβίας. Δυστυχῶς, ὅπως μέ τήν μή ἀνταπόκριση τῶν Ρώσων νά βοηθήσουν τήν ἔκδοση τῶν ἐπιστημονικῶν ἔργων του καί σέ αὐτήν τήν προσπάθειά του, γιά νά ἱδρύσει τά ἑλληνικά σχολεῖα στήν Βεσσαραβία, δέν βρῆκε καμία ὑποστήριξη ἀπό τόν Τσάρο καί τήν κυβέρνησή του, λόγῳ τῆς ἐφαρμογῆς στήν Ρωσία τότε καθαρά ἐθνικῆς ρωσικῆς παιδείας, τῆς ἀλλαγῆς τῆς ρωσικῆς πολιτικῆς στάσης ἔναντι τῶν Ἑλλήνων, καί βέβαια τῆς ὑπάρχουσας ρωσικῆς γραφειοκρατίας. Ὅπως δημοσιεύουμε στό σχετικό ἄρθρο μας στόν 80ό τόμο τοῦ Θεσσαλικοῦ Ἡμερολογίου καί πού δέν ἀναφέρεται ἀπό τόν Ἄρς, ὁ Γοβδελᾶς ἀναγκάστηκε νά δώσει ὡς ἐνέχυρο τήν σπουδαία καί μεγάλη βιβλιοθήκη του, ἀποτελούμενη ἀπό 2.707 βιβλία, νά βρεῖ λεφτά γιά νά μπορέσει νά ὑποστηρίξει οἰκονομικά τόν ἑαυτό του καί τήν οἰκογένειά του. Γενικῶς, ἡ παραμονή τοῦ Γοβδελᾶ στήν Ρωσία καί τήν Βεσσαραβία ἦταν γιά τόν ἴδιο μιά ἀπογοητευτική ἐμπειρία πού τόν ἀδικοῦσε, γιά τους λόγους πού ἀναφέρονται τεκμηριωμένα στήν συνέχεια στό ἄρθρο τοῦ Ἄρς.
* Арш, Григорий Львович, «Греческий ученый Д. Гобделас в России», в Культура народов Балканв новое время, στο: Балканские исследования, Вып. 6, Москва 1980, 161-173 (Ἄρς, Γρηγόρης Λβόβιτς, «Ὁ Ἕλληνας ἐπιστήμονας Δ. Γοβδελᾶς στή Ρωσία». Σέ «Ἡ κουλτούρα τῶν λαῶν τῶν Βαλκανίων στή σύγχρονη ἐποχή», Βαλκανικές Σπουδές, 6 (Μόσχα 1980) σσ. 161-173.
** Démétrius P. Gobdelas, Histoired’ Alexandre le Grand suivant les écrivains orient aux avec des notes geographiques et historiques, N. Glücksberg, Βαρσοβία 1822.
*** Χαρ. Βόγιας, «Νέα βιογραφικά στοιχεῖα γιά τήν παρουσία τοῦ Δημ. Γοβδελᾶ στή Ρωσία, Πολωνία καί Βεσσαραβία μετά τό 1822», Θεσσαλικό Ἡμερολόγιο, Λάρισα 2021, σσ. 305- 318. Τό ἄρθρο εἶναι διαθέσιμο καί στόν ἱστότοπο Academia.edu ὡς ἀρχεῖο PDF: https://www.academia.edu/49227859/%CE%9D%CE%95%CE%91_%CE%92%CE%99%CE%9F%CE%93%CE%A1%CE%91%CE%A6%CE%99%CE%9A%CE%91_%CE%A3%CE%A4%CE%9F%CE%99%CE%A7%CE%95%CE%99%CE%91_%CE%93%CE%99%CE%91_%CE%A4%CE%97%CE%9D_%CE%A0%CE%91%CE%A1%CE%9F%CE%A5%CE%A3%CE%99%CE%91_%CE%A4%CE%9F%CE%A5_%CE%94%CE%97%CE%9C_%CE%93%CE%9F%CE%92%CE%94%CE%95%CE%9B%CE%91_ %CE%A3%CE%A4%CE%97_%CE%A1%CE%A9%CE%A3%CE%99%CE%91_%CE%A0%CE%9F% CE%9B%CE%A9%CE%9D%CE%99%CE%91_%CE%9A%CE%91%CE%99_%CE%92%CE%95%CE %A3%CE%A3%CE%91%CE%A1%CE%91%CE%92%CE%99%CE%91
Marcin Krawczuk
... more Marcin Krawczuk
Δημοκράτης - ΤΟ ΟΡΓΑΝΟ ΤΥΠΟΥ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ
ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ ΣΤΗΝ ΛΑΪΚΉ ΔΗΜΟΚΡΑΤΊΑ ΤΗΣ ΠΟΛΩΝΙΑΣ
Μετάφραση από τα Πολωνικά του Χαραλάμπου Βόγια
Διαδικτυακά του 28 Νοεμβρίου, 2023
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Σκοπός του άρθρου είναι να παρουσιάσει βασικές πληροφορίες για την εφημερίδα Δημοκράτης, η οποία εκδόθηκε κατά τα έτη 1952-1983 στην Πολωνία (στην Λαϊκή Δημοκρατία της Πολωνίας) από την ελληνικής κοινότητα ως όργανο του Τύπου της. Το άρθρο εστιάζει στο ρόλο της εφημερίδας αυτής για τους αναγνώστες της. Παρουσιάζει τα αποτελέσματα της ανάλυσης περιεχομένου των τόμων της εφημερίδας που φυλάσσονται στη Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου της Βαρσοβίας, η συλλογή της οποίας είναι από τις πληρέστερες της χώρας. Οι πληροφορίες που αντλήθηκαν απευθείας από την εφημερίδα συμπληρώθηκαν με στοιχεία που αντλήθηκαν από τις εκδόσεις για την ελληνική διασπορά στην Πολωνία και από βιβλιογραφίες του πολωνικού μεταπολεμικού Τύπου. Υπό το πρίσμα της διεξαχθείσας έρευνας είναι σαφές ότι ο Δημοκράτης ήταν πολύ σημαντικός για την ενσωμάτωση της ελληνικής διασποράς και αντανακλούσε την ιστορική της εξέλιξη της. Αξίζει να σημειωθεί ότι μέχρι στιγμής ο Δημοκράτης δεν έχει χρησιμοποιηθεί σχεδόν καθόλου στα βιβλία και τις δημοσιεύσεις για την ελληνική διασπορά στην Πολωνία, ενώ το παρόν άρθρο δείχνει τις διάφορες δυνατότητες διεξαγωγής περαιτέρω έρευνας με βάση αυτό το
μοναδικό υλικό.
Λέξεις κλειδιά: εθνικές μειονότητες, ξενόγλωσσος Τύπος στην Πολωνία, Έλληνες, Μακεδόνες, πρόσφυγες
Εισαγωγή
Το επεισόδιο που σχετίζεται με την υποδοχή 12.000 προσφύγων από την Ελλάδα από την Πολωνική Λαϊκή Δημοκρατία (ΠΛΔ) την περίοδο 1948-1956 έχει γίνει αντικείμενο πολλών γενικών (π.χ. Wojecki 1989, Kubasiewicz 2012) και ειδικών (π.χ. Ławniczak, Juchniewicz 2017, Górna-Kubacka 2007, Barcikowski 1989, Wojecki 1980) ακαδημαϊκών μελετών και απομνημονευμάτων και ρεπορτάζ (π.χ. Bistulas 2004, Brzeziński 2000, Sturis 2017). Στη βιβλιογραφία για την τύχη της ελληνικής διασποράς στην Πολωνία, ωστόσο, ελάχιστος χώρος έχει αφιερωθεί στην εφημερίδα Δημοκράτης, η οποία χρησίμευσε ως όργανο Τύπου της κοινότητας αυτής. Πρόκειται για έναν μοναδικό τίτλο, διότι είναι δύσκολο να βρεθεί άλλο περιοδικό μιας εθνικής μειονότητας (ή ακριβέστερα δύο μειονοτήτων, της ελληνικής και της σλαβομακεδονικής) που να εκδίδεται για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα στη γλώσσα της. Το γεγονός αυτό είναι ακόμη πιο αξιοθαύμαστο καθώς η μειονότητα που το εκδίδει δεν ήταν ποτέ πολυπληθής.
Είναι γενικά αποδεκτό ότι οι μελέτες του Τύπου αποτελούν σημαντική συνιστώσα του επιστημονικού προβληματισμού για τις εθνικές και εθνοτικές μειονότητες (Mieczkowski 2007). Μέχρι στιγμής, ωστόσο, δεν έχει πραγματοποιηθεί καμία έρευνα με αφετηρία τον ελληνικό Τύπο στην Πολωνία. Στόχος του παρόντος κειμένου είναι να καλύψει τουλάχιστον εν μέρει αυτό το κενό, παρουσιάζοντας τις σημαντικότερες πληροφορίες σχετικά με την εφημερίδα Δημοκράτης. Ο συγγραφέας σκοπεύει να δείξει πώς η εφημερίδα αυτή μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην έρευνα για την ιστορία της ελληνικής κοινότητας στην Πολωνία και να εξετάσει τον ρόλο που διαδραμάτισε στη ζωή της.
Η κύρια ερευνητική μέθοδος που χρησιμοποιείται στην εργασία είναι η ανάλυση περιεχομένου της περιοδικής έκδοσης. Αυτή θα επιτρέψει να εντοπιστούν οι κύριες ομάδες θεμάτων που ανέλαβε η εφημερίδα, οι ιδεολογικές προτιμήσεις των συντακτών της και να δειχθεί πώς η εξέλιξη της εφημερίδας αντανακλούσε τη μεταβαλλόμενη κατάσταση των Ελλήνων της Πολωνίας. Η συζήτηση θα βασιστεί στην ανάλυση μιας σχεδόν πλήρους συλλογής του περιοδικού από τις πηγές της Πανεπιστημιακής Βιβλιοθήκης της Βαρσοβίας (BUW).
Ιστορικό πλαίσιο
Μεταξύ 1946 και 1949, στην Ελλάδα διεξήχθη εμφύλιος πόλεμος μεταξύ του κομμουνιστικού προσανατολισμού Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας (ΔΣΕ), ο οποίος υποστηριζόταν από τις χώρες του σοβιετικού μπλοκ, και των Ελληνικών Βασιλικών Ενόπλων Δυνάμεων με την υποστήριξη του Ηνωμένου Βασιλείου και των Ηνωμένων Πολιτειών. Οι κομμουνιστές αντάρτες είχαν ιδιαίτερα ισχυρή επιρροή στο βόρειο τμήμα της χώρας. Το καλοκαίρι του 1949, ο ΔΣΕ υπέστη την τελική του ήττα. Υπήρξαν διώξεις εναντίον όσων ανήκαν στους αντάρτες ή ακόμη και όσων ήταν ύποπτοι ότι συμπαθούσαν αυτούς (Brzezinski 2002).
Μεταξύ 1947 και 1949 οργανώθηκαν εκκενώσεις παιδιών προς την Αλβανία και τη Γιουγκοσλαβία από τον κατεστραμμένο από τον πόλεμο βορρά. Μετά το 1949, πολλοί πρώην στρατιώτες, καθώς και πολίτες, εγκατέλειψαν την Ελλάδα για διάφορες χώρες του ανατολικού μπλοκ. Μεταξύ των προσφύγων, εκτός από τους Έλληνες, ήταν και πολλοί Μακεδόνες που ζούσαν στη βόρεια Ελλάδα για αιώνες.
Από το 1948, οι κομμουνιστικές αρχές αποφάσισαν να δεχτούν πρόσφυγες από την Ελλάδα. Αρχικά, τα παιδιά στάλθηκαν στην Πολωνία και στη συνέχεια στους τραυματίες. Μέχρι το 1956, έγιναν δεκτοί και άλλοι άνθρωποι στο πλαίσιο της οικογενειακής επανένωσης. Μέχρι το 1950, η Πολωνία είχε δεχτεί 3015 παιδιά και 9282 ενήλικες. Η δράση καλύφθηκε από αυστηρή μυστικότητα (Kurpiel 2012, σ. 158).
Διάσωση από τον Χαράλαμπο Βόγια μιας αρχαίας στήλης στην Λάρισα
από Χαράλαμπο Βόγια
Κάπου το 199... more Διάσωση από τον Χαράλαμπο Βόγια μιας αρχαίας στήλης στην Λάρισα
από Χαράλαμπο Βόγια
Κάπου το 1996, περνώντας από την γωνία οδ. Ασκληπιού και οδ. Βουλγαροκτόνου, όπου στην θέση παλιότερης οικίας, γινόταν χωματουργικά έργα εκσκαφής για να κτιστεί νέα πολυκατοικία, διαπίστωσα να βρίσκεται πεταγμένη μια αρχαία στήλη που προφανώς ήταν τμήμα των θεμέλιων της γκρεμισμένης παλιάς κατοικίας. Η στήλη πιθανών να βρίσκονταν σε κάποιο αρχαίο ναό της αρχαίας Λάρισας και να βρέθηκε εντειχισμένη στην παλιά γκρεμισμένη μονοκατοικία, ως τμήμα της κατασκευή της, μεταφερόμενη από τα ερείπια ενός αρχαίου ναού ή τάφου της αρχαίας Λάρισας. Αμέσως μετά τον εντοπισμό της στήλης, πήγα σε διπλανό φωτογραφείο που βρίσκονταν στην οδ. Παναγούλη και ζήτησα από τον φωτογράφο να μου βγάλει φωτογραφίες της εν λόγω στήλης. Παράλληλα, επικοινώνησα με την Αρχαιολογική Υπηρεσία για να έρθει να παραλάβει την στήλη για να διασωθεί.
Στην στήλη υπήρχε μια επιγραφή και σκαλισμένη μια ασπίδα, εν τω μεταξύ, αντέγραψα την επιγραφή, περιμένοντας να έρθει η Αρχαιολογική Υπηρεσία, η οποία μετά από καμπόση ώρα ήρθε με ένα μικρό φορτηγό και φόρτωσε την στήλη μεταφέροντας την στην θέση του Μπεζεστενίου στην Ακρόπολη της Λάρισας, πού τότε λειτουργούσε ως προσωρινό μουσείο.
Αυτήν η επιγραφή ήταν γραμμένη στην Αιολική – Θεσσαλική διάλεκτο και αναφερόταν στον Πλούτωνα και σε μια Νύμφη ονόματι Φερενίκα, τάμα κάποιου, για να τιμώνται ευρύτατα. Η επιγραφή στην στήλη έγραφε τα ακόλουθα:
ΠΛΟΥΤΟΥΝΙ ΚΑΙ ΝΥΜΦΑ ΦΕΡΕΝΙΚΑ ΒΥΚΙΝΑ ΚΑΤΑ ΠΟΤΤΑΓΜΑ
Για αυτό το γεγονός έκανε τότε μια αναφορά ο Κώστας Σπανός, σε συνέντευξη του, στο Δημοτικό Ραδιόφωνο της Λάρισας, εκτιμώντας την φιλότιμη πράξη μου και την προσπάθεια μου να διασωθεί το αρχαίο εύρημα. Από τότε κράτησα δυο φωτογραφίες και την καταγραφή της επιγράφης, που τις προσθέτω εν συνεχεία.
«Η Λαμπρινή Αξοπούλου γεννήθηκε το 1927 στο Τύρναβο, με πατέρα τον Παρασκευά και μητέρα την Άννα... more «Η Λαμπρινή Αξοπούλου γεννήθηκε το 1927 στο Τύρναβο, με πατέρα τον Παρασκευά και μητέρα την Άννα Κοντοπούλου, πρόσφυγες, με καταγωγή από το χωριά Δήλα και Αξός της Καππαδοκίας. Ο πατέρας της ήταν αγροφύλακας και πέθανε πριν ενηλικιωθεί η Λαμπρινή, περίπου το 1935. Η μητέρα της η Άννα δεν είχε μεγάλη διάφορα στην ηλικία με τον άνδρα της και πρέπει να γεννήθηκαν και οι δυο την πρώτη δεκαετία του 20ου αιώνα. Ο πατέρας Παρασκευάς πρέπει να πέθανε το 1935 και η μητέρα της το 1938. Η Λαμπρινή είχε δυο μικρότερα αδέλφια, τον Σάββα, γεννημένο το 1931 και τον Παρασκευά γεννημένο το 1935. Η μητέρα της πέθανε το 1938 και ο μεσαίος αδελφός της, τότε 7 χρονών, υιοθετήθηκε από τον Κοσμά Παχατήρογλου, με καταγωγή από την Καισάρεια της Καππαδοκίας, που διέμενε στο χωριό Ελληνικό των Φαρσάλων και τώρα μετονομαζόμενο ως Πυργάκια και ο Σάββας πέθανε το 2018, στα 87 χρόνια του. Ο μικρότερος αδελφός Παρασκευάς, γεννημένος το 1935, δόθηκε τριών χρονών σε ορφανοτροφείο το 1938, αμέσως μετά το θάνατο της μητέρες του. Η Λαμπρινή έμεινε μετά το θάνατο της μητέρας της, με την θεία της, αδελφή της μητέρας της, την Βασιλική Κοντοπούλου –Τρελοπούλου, μέχρι περ. το 1948, όποτε μεταφέρθηκε στην Λάρισα για να δουλέψει ως υπηρέτρια σε μια αστική οικογένεια. Δυστυχώς εκεί δεν την φέρονταν καλά και η θεία της αποφάσισε να αφήσει η Λαμπρινή αυτήν την δουλειά. Στο μεταξύ τον ίδιο καιρό η θεία της βρήκε μια αγγελία σε εφημερίδα της Λάρισας, όπου η κλινική του χειρουργού Βασιλείου Παπαδημητρίου έψαχνε για να προσλάβει μια νέα κοπέλα για μαθητευόμενη νοσοκόμα.
Από την πάνω αναρτημένη αγγελία της κλινικής, στις 26 Ιουλίου του 1935 στην σελίδα 2α (υπάρχει σχεδόν ίδια αγγελία, στην ίδια την εφημερίδα), της καθημερινής εφημερίδας «Κήρυξ» της Λάρισας, αντλήσαμε τα ακόλουθα στοιχεία για την κλινική όπου εργάστηκε η Λαμπρινή και η φίλη της Βασιλική-Κούλα Ριζάκη: Ονομάζονταν «Κλινική Χειρουργική, Γυναικολογική και Ορθοπεδική Βασιλείου Η. Παπαδημητρίου», και βρίσκονταν στην Λάρισα, πριν από το 1934 και μέχρι το κλείσιμο της το 1959, στην οδό της Ακροπόλεως 84 (σήμερα Παπαναστασίου) και παραπλεύρως της τότε Τράπεζας Αθηνών. Ο Παπαδημητρίου ήταν μαζί Χειρουργός και Γυναικολόγος, που έχει αποκτήσει τις ειδικότητες του, στην Γερμανία. Ήταν και επιμελητής του γνωστού καθηγητού Γερουλάνου. Η κλινική είχε τρεις κατηγορίες κλινών, τις Α, Β και Γ. Διαφαίνεται από την αγγελία ότι ο γιατρός Παπαδημητρίου εφημέρευε και στο Γενικό Νοσοκομείο της Λάρισας. Πάντως, μετά την αποχώρησή του από το Νοσοκομείο, μας πληροφορεί η αγγελία, ότι τις επεμβάσεις τις πραγματοποιούσε μόνο στην κλινική του. Ο γιατρός Παπαδημητρίου και η προϊσταμένη των νοσοκόμων στην κλινική, η κυρία Μαίρη, εκπαίδευσαν σύντομα την Λαμπρινή , στην δουλειά της νοσοκόμας, παίρνοντας πια και μισθό. Εκεί την βρήκε η Κούλα Ριζάκη το 1951, να δουλεύει ως νοσοκόμα. Αμέσως, οι δυο αυτές ορφανές κοπέλες, έγιναν στενές φίλες, με την μία να συμπαραστέκεται την άλλη, και αυτή η αδελφική φιλία, κράτησε μέχρι το τέλος της ζωής της Λαμπρινής, το 1984. Η Λαμπρινή στο διάστημα που δούλευε διέμενε στην κλινική, μέχρι που έκλεισε το 1959. Ο Παπαδημητρίου και τις δυο κοπέλες τις συμπεριφέρονταν σαν να ήταν κόρες του. Απέναντι από την κλινική, στην οδό Παπαναστασίου , λίγο πιο κάτω προς την εκκλησία του Αγ. Νικόλαου, στον σημερινό φούρνο του Ραούλη, βρίσκονταν από το 1950, το συνεργείο αυτοκίνητων του Νίκου Ταταριώτη. Ο Νίκος και η Λαμπρινή, δυο νέοι τότε, λόγω της γειτνίασης των χώρων εργασίας και των δυο, γνωρίστηκαν και ερωτευτήκαν και το 1962 πανδρεύτηκαν.
Παρουσιάστηκε στην Καρύτσα το βιβλίο του Βόγια Δ. Χαράλαμπου : «ΣΤΑΥΡΟΣ ΚΟΥΤΟΒΑΣ : Ένας Καρυτσιώτ... more Παρουσιάστηκε στην Καρύτσα το βιβλίο του Βόγια Δ. Χαράλαμπου : «ΣΤΑΥΡΟΣ ΚΟΥΤΟΒΑΣ : Ένας Καρυτσιώτης Μάρτυρας του Αμερικανικού Εργατικού Κινήματος» Στα πλαίσια της δεύτερης μέρας της «Γιορτής Κάστανου» που οργάνωσαν στην Καρύτσα, ο δήμος Αγιάς και η κοινότητα Καρύτσας, με συνδιοργανωτές την Περιφέρεια Θεσσαλίας, τον Πολιτιστικό Φυσιολατρικό σύλλογο Καρύτσας «ΚΑΛΥΨΩ», τον Αγροτικό Συνεταιρισμό Καρύτσας και το Δίκτυο Δέλτα Πηνειού Τεμπών, έγινε την Κυριακή 5 Νοέμβρη 2023, η παρουσίαση του βιβλίου του Βόγια Δ. Χαράλαμπου «ΣΤΑΥΡΟΣ ΚΟΥΤΟΒΑΣ : Ένας Καρυτσιώτης Μάρτυρας του Αμερικανικού Εργατικού Κινήματος». (φωτογραφίες στο τέλος της ανάρτισης). Χαιρετισμούς στην εκδήλωση έκαναν ο δήμαρχος Αγιάς, Αντώνης Γκουντάρας και ο πρόεδρος του Δικτύου Δέλτα Πηνειού-Τεμπών, Νίκος Ρήγας.
Για το βιβλίο μίλησε ο Δημήτρης Ζ. Γουγουλιάς, μέλος του Δικτύου Δέλτα Πηνειού – Τεμπών ο οποίος παράλληλα με την ομιλία του διάβασε και αποσπάσματα από το βιβλίο, τονίζοντας μεταξύ άλλων και τα εξής :
«Το βιβλίο του Χαράλαμπου Βόγια με τίτλο «Σταύρος Κουτόβας – Ένας Έλληνας Καρυτσιώτης μάρτυρας του Αμερικανικού Εργατικού Κινήματος», αν δεν ήταν μια εμπεριστατωμένη έρευνα και μια κατάθεση σεβασμού και συμβολή στην αναγνώριση της σημασίας της πολιτικής οντότητας του Σταύρου Κουτόβα, για τα δρώμενα στο συγκεκριμένο χώρο και χρόνο, θα μπορούσε να είναι σενάριο για μια πολιτική ταινία του Χόλυγουντ.
Ο συγγραφέας με ύφος λιτό, σχεδόν δημοσιογραφικό, ανατρέχει στα πρώτα χρόνια της ζωής του πρωταγωνιστή, δίνοντας το στίγμα του στο
μικρό χωριό της Καρύτσας.
Ξεφυλλίζοντας τα βιβλία της πλούσιας βιβλιοθήκης μου, έπεσα επάνω σε ένα βιβλίο[1] μου από την Αμ... more Ξεφυλλίζοντας τα βιβλία της πλούσιας βιβλιοθήκης μου, έπεσα επάνω σε ένα βιβλίο[1] μου από την Αμερική, με τίτλο "Ένα γιοτ στη Μεσόγειο Θάλασσα", της συγγραφέας Ιζαμπέλ Άντερσεν[2], που περιγράφει ένα ταξίδι με ατμόπλοιο-γιοτ, από την Βενετία, κατά μήκος των γιουγκοσλαβικών, αλβανικών, ελληνικών, κορσικανών, ιταλικών νησιωτικών ακτών, όπως της Σικελίας της Σαρδηνίας και της Μάλτας, της Μικράς Ασίας, μέχρι την Κωνσταντινούπολη. Το ταξίδι πραγματοποιήθηκε από τις 19 Μάιου μέχρι τις 16 Ιουλίου του 1929. Η συγγραφέας συνταξίδευε με τον σύζυγό της και δύο άλλα ζευγάρια. Το περισσότερο μέρος των 268 από τις 429 σελίδες του βιβλίου είναι περιγραφή της Ελλάδας και το κεφάλαιο XII, με τον τίτλο «Η Κοιλάδα των Τεμπών» περιγράφει το ταξίδι των Αμερικανών σε αυτήν, με αναφορές της σημασίας διαχρονικά που είχε για τους αρχαίους αλλά και για τους μετέπειτα ευρωπαίους, όπου τα Τέμπη τα είχαν ως σημαντικό προoρισμό, όταν ταξίδευαν στην Ελλάδα. Στην Θεσσαλία οι ταξιδιώτες βρέθηκαν στις 16 μέχρι 19 Ιουνίου. Το ταξίδι στην Θεσσαλία, που περιγράφεται σε 25 σελίδες, περιέχει πρώτα την επίσκεψη στα Μετέωρα από τον Βόλο και από εκεί με τρένο στην Καλαμπάκα και μετά επιστροφή στο Βόλο, γίνεται ένα άλλο ταξίδι με τρένο στην Λάρισα, με σκοπό άμεσα να επισκεφτούν την Κοιλάδα των Τεμπών. Το ενδιαφέρον σε αυτήν την περιγραφή της Θεσσαλίας, που θέλω να επισημάνω, είναι ότι η επίσκεψη των Αμερικανών στα Τέμπη, είναι επιφορτισμένη με θαυμασμό, για την σημασία των Τεμπών που έδιναν οι αρχαίοι μας ημών πρόγονοι, και είναι μια μακρόχρονη συνήθεια των ευρωπαίων ταξιδιωτών, πριν από αυτό το ταξίδι. Στο "Grand Tour"[3], δηλ. το ταξίδι στον χώρο του ελληνικού πολιτισμού, έπρεπε μαζί με τα άλλα αξιοθέατα να επισκεφτούν και τα Τέμπη. Δυστυχώς μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο τέτοια ανάγκη δεν παρατηρείται πια. Βέβαια είναι υπόλογες και για αυτό οι σύγχρονες ελληνικές εξουσίες, που δεν αξιοποιούν την μακραίωνη ιστορία της περιοχής και της σημασίας που έδιναν οι παλιοί ταξιδιώτες στα Τέμπη, αλλά και πτώση του ενδιαφέροντος των Δυτικών για την ελληνική ιστορία. Βλέπουμε στο δημοσίευμα μια αναφερομένη προσπάθεια του 1929 να αναδειχθεί ο Όλυμπος και όλες οι γύρω περιοχές πχ με δημιουργία Εθνικού Πάρκου, που πολλές τέτοιου είδους προτάσεις, στην πλειοψηφία, στην Ελλάδα δεν έγιναν πραγματικότητα. Δυστυχώς για τους σημερινούς ξένος επισκέπτες τα Τέμπη πια δεν είναι πια ταξιδιωτικός προορισμός, ακόμα και για αυτούς που επισκέπτονται τα παράλια μας δίπλα στα Τέμπη. Προτείνω, ότι πρέπει να γίνει μια καλά οργανωμένη προσπάθεια, να διαφημιστούν, όπως το αξίζουν τα Τέμπη, στους ξένους, με κάθε διαθέσιμο τρόπο, με δημοσιεύσεις στον ξένο Τύπο και στα τουριστικά έντυπα, με συνδρομή των ελληνικών και ξένων τουριστικών πρακτόρων και γραφείων, όπου θα αναφέρεται η παλιότερη μακροχρόνια σημασία, ως αναγκαίος προορισμός η επισκεψημότητα στα Τέμπη, όπως το πράττανε παλιότερα οι αρχαίοι μας πρόγονοι και οι ξένοι κατά τον 18ο και 19ο αιώνα και η αναβίωση αυτής της προτεραιότητας και από τους συγχρόνους ταξιδιώτες στην Ελλάδα. Βεβαία, θα πρέπει να υπάρχουν επί τόπου σημάνσεις των χώρων στα Τέμπη, όπου βρίσκονταν οι σπουδαίοι αρχαίοι ναοί, του Απόλλωνα, της Αφροδίτης, της Αρτέμιδος και του Δία και βέβαια να μην ξεχαστεί και ο χώρος όπου η Δάφνη μεταμορφώθηκε σε φυτό, το οποίο και σήμερα υπάρχει σε αφθονία δίπλα στον Πηνειό. Θέλω να επισημάνω ότι υπάρχουν το λιγότερο δυο αντίγραφα των Τεμπών, το ένα βρίσκεται έξω από την Ρώμη, στην έπαυλη του φιλέλληνα αυτοκράτορα Ανδριανού, που ακόμα και σήμερα κάποιος μπορεί να δει το γνήσιο αντίγραφο του ναού της Αφροδίτης, (θα ήταν ευχής έργο να επικοινωνούσαμε με το ίδιο το Μουσείο και να ανταλλάσσαμε απόψεις για το πώς μπορούμε να πληροφορούμε τους επισκέπτες για την ύπαρξη των αντίστοιχων αληθινών Τεμπών και αντιστρόφως), και τα άλλα Τέμπη που βρίσκονται έξω από την αρχαία πόλη της Αντιοχείας. Ένα αντίγραφο του ναού της Αφροδίτης από την Ρώμη, θα μπορούσε να χτιστεί στο χώρο όπου βρίσκονταν στην αρχαιότητα ο αυθεντικός ναός, ή στους χώρους όπου υπήρχαν οι ναοί του Απόλλωνα και του Δια να κτιστούν τα αγάλματα τους.
Θεσσαλικό Ημερολόγιο , 2022
Εν συνέχεια παρουσιάζομε το βελτιούμενο το άνω άρθρο που δημοσιεύτηκε στο «Θεσσαλικό Ημερολόγιο»... more Εν συνέχεια παρουσιάζομε το βελτιούμενο το άνω άρθρο που δημοσιεύτηκε στο «Θεσσαλικό Ημερολόγιο», τ. 81ος, Λάρισα 2022:
ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΒΟΓΙΑΣ
ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΚΑΡΥΤΣΙΩΤΩΝ ΚΑΙ ΤΣΑΓΕΖΙΩΤΩΝ
ΣΤΗΝ ΒΟΗΘΕΙΑ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΜΑΚΕΔΟΝΟΜΑΧΟΥΣ
(1903-1905)
Παύλος Μελας
Ένα άλλο άτομο που θα έπρεπε να τιμηθεί και με μνημείο στο Τσάγεζι και Καρύτσα, μαζί με τα άλλα που ανέφερα στις περιγραφές μου τον τελευταίο καιρό, σε τούτη την ιστοσελίδα, είναι ο Παύλος Μελάς, που από το Τζάγεζι, το τελευταίο λιμάνι στο Αιγαίο της τότε ελληνικής επικράτειας, αποφάσισε την αποστολή Μακεδονομάχων. Γιατί το Τσάγεζι επιλέχτηκε για αυτήν την αποστολή, των προερχόμενων κυρίως από την Κρήτη και την νότια Ελλάδα Μακεδονομάχων; Η απάντηση είναι προφανής. Τα ατμόπλοια με τους Μακεδονομάχους, που επιβιβάζονταν μυστικά στην Βουλιαγμένη της Αττικής δεν θα μπορούσαν να ταξιδέψουν μέχρι την Μακεδονία που τότε βρισκόταν υπό τουρκική κατοχή και να αποβιβάσουν τους άνδρες στις ακτές του Θερμαϊκού κόλπου, για λόγους μυστικότητας. Τα σύνορα βρίσκονταν λίγο μετά τον Πηνειό, στην περιοχή Παπαπούλι της Αιγάνης. Οι Μακεδονομάχοι, ταξιδεύοντας με ατμόπλοιο μέχρι το Τσάγεζι, επιβιβάζονταν σε μικρά καΐκια των Τσαγιζιωτών και, χωρίς να τους πάρουν είδηση οι Οθωμανοί, αποβιβάζονταν κοντά στο Λιτόχωρο, απ’ όπου πεζοπορώντας μέσω δύσβατων περιοχών του Όλυμπου, έφθαναν στις περιοχές δράσης της Μακεδονίας.
Ένας άλλος λόγος για τον οποίο επιλέχτηκε τότε το Τσάγεζι, ως ορμητήριο των Μακεδονομάχων, ήταν επειδή υπήρχαν εκεί πολλά καΐκια και άλλα πλεούμενα, με πολλούς έμπειρους και δοκιμασμένους ναυτικούς, οι οποίοι και κατά την επανάσταση του 1878 μετέφεραν, από το Στόμιο στην Ζαγορά του Πήλιου, τους τότε αντάρτες του Κάτω Ολύμπου, με διοικητή τους τον Μιλτιάδη Αποστολίδη, που συνεργαζόταν με τον Τσαγιζιότη πλοίαρχο Γιώργο Τσιάρα και, σημειωτέων, αργότερα το 1896, στον όρμο του Τσάγεζι επιβιβάστηκε στις 6 Ιουλίου του 1896 το ανταρτικό τμήμα του Μακεδονομάχου Θανάση Μπρούφα.
θεσσαλικός Ημερολόγιο , 2022
Προλογικά υποσημείωσής, βιβλιογραφία και παράρτημα του ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥ ΒΟΓΙΑ
Ανάμεσα στο αρχείο το... more Προλογικά υποσημείωσής, βιβλιογραφία και παράρτημα του ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥ ΒΟΓΙΑ
Ανάμεσα στο αρχείο του μακαρίτη θείου μου Στεφάνου Ριζάκη περιλαμβάνεται και ένα αδημοσίευτο άρθρο του το οποίο αναφέρεται στον πρώτο δήμαρχο της Αγιάς Μιλτιάδη Ι. Δάλλα. Από ό,τι με είχε πει, την συγγραφή αυτού του άρθρου είχαν ζητήσει, το 2003, από την τότε δημοτική Αρχή της Αγιάς και τον Σύλλογο «Μιλτιάδης Δάλλας», αλλά, άγνωστο γιατί, δεν δημοσιεύτηκε ποτέ. Με την δημοσίευσή του τώρα, θα δώσω και ένα σύντομο βιογραφικό του. Ο Στέφανος Ριζάκης γεννήθηκε το 1922 στη Σωτηρίτσα της Αγιάς. Ως αντιστασιακός με το 54ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ έδρασε στη Μαγνησία. Συμμετείχε στον Εμφύλιο, ως αξιωματικός της Σχολής του ΔΣΕ. Στις μάχες του Γράμμου (1948), τραυματίστηκε και έχασε το ένα πόδι του. Ως πολιτικός πρόσφυγας έζησε 28 χρόνια χρόνια στο Βρότσλαβ της Πολωνίας. Εκεί σπούδασε στο Πολυτεχνείο και έλαβε Master of Science Τεχνολογίας Κατασκευών Μηχανών και εργάστηκε, ως διευθυντής γραφείου μελετών, του εργοστασίου Φωταέριου του Βρότσλαβ. Επαναπατρίστηκε στις 25.5.1978 και εγκαταστάθηκε στη Λάρισα, εργαζόμενος στην ειδικότητά του σε διάφορες επιχειρήσεις της πόλης και ως ωρομίσθιος καθηγητής για 6 χρόνια στη Σχολή Μαθητείας του ΟΑΕΔ. Μετά την συνταξιοδότησή του εγκαταστάθηκε πρώτα στην Αγιά και μετά στην Κάτω Σωτηρίτσα, όπου απεβίωσε στις 23.2.2015 σε ηλικία 93 ετών και κηδεύτηκε στην Αγιά. Ο Στέφανος Ριζάκης, παράλληλα με τη δουλειά του ασχολήθηκε και με τη συγγραφή βιβλίων, εκδίδοντας τα παρακάτω 9 έργα του:
1) Η επαρχία Αγιάς στα χρόνια της 4χρονης επάρατης σκλαβιάς, Αθήνα 1989.
2) Οδοιπορικό - Αναδρομή στη ζωή και τη δράση των πολιτικών προσφύγων, Αθήνα 1994.
3) Προσκλητήριο ψυχών, Αθήνα 1998.
4) Κινητοποιήσεις αντιστασιακών γυναικών στη Λάρισα το 1944, Αθήνα 1999.
5) Το δράμα του εβρίτικου λαού, Αθήνα 1999.
6) Η αντάρτισσα Κούλα Ριζάκη-Μπαντρά, Λάρισα 2001.
7) Ζήτημα Τιμής..., Τρίπολη 2001.
8) Η ζωή μου…, Αθήνα 2004.
9) Ταξίδι χωρίς επιστροφή. Ζωή και η δράση του Γιάννη Βόγια, Λάρισα 2004.
Panagiotis Ziavliakis
“Before 33 years ego”
THE FIRST RESISTANCE GROUP IN KARYTSA OF KISSAVOS
NA... more Panagiotis Ziavliakis
“Before 33 years ego”
THE FIRST RESISTANCE GROUP IN KARYTSA OF KISSAVOS
NATIONAL RESISTANCE AGAINST BARBARIAN INVADERS
DISCOVERING THE HISTORY OF OUR NATION
foreword & translation from Greek by Charalambos Voyias
28 June 2020
Foreword
With the though, on English only speaking descendants of Karytsiotes in North Amerika & Australia, I have translated the Greek text of an article by Panagiotis Ziavliakis, titled “The First National Resistance Karytsa Group in Kissavos mountain on June 28, 1942”, about today’s anniversary of 28th June 1942, the heroic & Patriotic deeds of our grandfathers, during WW II, Italo-German occupation.
Today is 78th anniversary of armed resistance to the Italian occupiers on June 28, 1942, and establishment of the first organized armed resistance group in Kissavos by Karytsiotes volunteers, one of the first such resistance group in Greece. To describe this fact, I add an article from the newspaper "Eleftheria" of Larissa, dated June 28, 1975, written by Panagiotis Ziavliakis, from Ambelakia of Larissa, who helped Karytsa’s heroes, when they were forced to cross from Kissavos mountain to Olympus, through Ambelakia, to avoid their capture by the occupying forces and who knew very well, first hand, the action of the Karytsa’s guerrilla group, the first to appear in Kissavos. Glory and honor to these Heroes and Greek Patriots from Karytsa, for whom the village from which they come, must honor them properly and which was not done for all these almost 80 years, as it was done for their own heroes, in other villages of Thessaly; especially, the villages Tsaritsani and Karya of Olympus. Ziavlakis' article is the first, in history, description of the resistance action by the Karytsiotes in 1942, which, unfortunately, did not become an occasion to honor the Karytsa’s Heroes. It is never too late, but we do not have much hope that the compatriots of these heroes will suddenly wake up and bring the Heroes of their village out of obscurity. Let's refute it and after 78 years, let's hope that we will see the opposite.
Uploads
Papers by Charalampos "Babis" Wojas (Voyias)
Ακολουθεί η ομιλία μου, που ανακοινώθηκε κατά τη διάρκεια των εργασιών του «Συλλόγου Φίλων του Πηνειού Ποταμού και του Παραποτάμιου Πολιτισμού του» της πόλης της Λάρισας, το 2004, όπου, ουσιαστικά, παρουσιάζω τις πολύχρονες προσπάθειες και τον στόχο μου, να πείσω τις αρχές της γενέτειρας της συζύγου μου και, προκειμένου, και τη δική μου, να ξαναχτίσουν αυτό το παλιό, αιωνόβιο πέτρινο τοξωτό γεφύρι, επί αιώνες ένα, ανεπίσημο σύμβολο της Λάρισας και το οποίο κατεδαφίστηκε κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Είναι προφανές ότι αυτό είναι το αποτέλεσμα της βαθιάς μου συνείδησης και ευαισθητοποίησης των νέων της πολωνικής παιδείας να υποστηρίξουν τη διατήρηση των μνημείων, ιδιαίτερα εκείνων που καταστράφηκαν από τους εχθρούς της χώρας κατά τη διάρκεια του πολέμου στη Βαρσοβία και επίσης στο Βρότσλαβ, όπου, «τούβλο με τούβλο», οι Πολωνοί ανοικοδόμησαν τα ιστορικά ίχνη των πόλεων, συμπεριλαμβανομένων των όμορφων ιστορικών γεφυρών, όπως ακριβώς μας τα άφησαν οι πρόγονοί μας, ως σύμβολο της επιβίωσης της πατρίδας.
Η ομιλία μου ότι «Το πέτρινο γεφύρι στη Λάρισα ζει και πρέπει να ξαναχτιστεί!
Θα μεταφερθούμε σήμερα στην περιοχή της Αγιάς η οποία μας προσφέρει πλούσιο υλικό για την περίοδο 1940-1944, αρχειακό και δημοσιευμένο. Στο Αρχειοφυλακείο Αγιάς έχει παραδοθεί η συλλογή του αντιστασιακού Στέφανου Ριζάκη και στη βιβλιοθήκη της υπηρεσίας βρίσκονται επτά από τις εννέα εκδόσεις του.
Ας ξεκινήσουμε με ένα σύντομο βιογραφικό από τον ανηψιό του Χαράλαμπο Βόγια:
Γεννήθηκε το 1922 στη Σωτηρίτσα της Αγιάς. Ως αντιστασιακός με το 54ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ έδρασε στη Μαγνησία. Συμμετείχε στον Εμφύλιο, ως αξιωματικός της Σχολής του ΔΣΕ. Στις μάχες του Γράμμου (1948), τραυματίστηκε και έχασε το ένα πόδι του. Ως πολιτικός πρόσφυγας έζησε 28 χρόνια χρόνια στο Βρότσλαβ της Πολωνίας. Εκεί σπούδασε στο Πολυτεχνείο και έλαβε Master of Science Τεχνολογίας Κατασκευών Μηχανών και εργάστηκε, ως διευθυντής γραφείου μελετών, του εργοστασίου Φωταέριου του Βρότσλαβ. Επαναπατρίστηκε στις 25.5.1978 και εγκαταστάθηκε στη Λάρισα, εργαζόμενος στην ειδικότητά του σε διάφορες επιχειρήσεις της πόλης και ως ωρομίσθιος καθηγητής για 6 χρόνια στη Σχολή Μαθητείας του ΟΑΕΔ. Μετά την συνταξιοδότησή του εγκαταστάθηκε πρώτα στην Αγιά και μετά στην Κάτω Σωτηρίτσα, όπου απεβίωσε στις 23.2.2015 σε ηλικία 93 ετών και κηδεύτηκε στην Αγιά. Ο Στέφανος Ριζάκης, παράλληλα με τη δουλειά του ασχολήθηκε και με τη συγγραφή βιβλίων, εκδίδοντας τα παρακάτω 9 έργα του: 1) Η επαρχία Αγιάς στα χρόνια της 4χρονης επάρατης σκλαβιάς, Αθήνα 1989. 2) Οδοιπορικό - Αναδρομή στη ζωή και τη δράση των πολιτικών προσφύγων, Αθήνα 1994. 3) Προσκλητήριο ψυχών, Αθήνα 1998. 4) Κινητοποιήσεις αντιστασιακών γυναικών στη Λάρισα το 1944, Αθήνα 1999. 5) Το δράμα του εβρίτικου λαού, Αθήνα 1999. 6) Η αντάρτισσα Κούλα Ριζάκη-Μπαντρά, Λάρισα 2001. 7) Ζήτημα Τιμής..., Τρίπολη 2001. Η ζωή μου…, Αθήνα 2004. 9) Ταξίδι χωρίς επιστροφή. Ζωή και η δράση του Γιάννη Βόγια, Λάρισα 2004.
Στα ανέκδοτά του παρέμειναν οι μεταφράσεις από τα πολωνικά του «Αναφορά για την Ελληνική Αποστολή» του Στρατηγού Κόμαρ και του «Βοήθεια του Πολωνού χειρούργου Μ. Πολιτόφσκι στον Δ.Σ.Ε» ενώ το «Η προσωπικότητα του Αγιώτη Μιλτιάδη Δάλλα» δημοσιεύθηκε από τον Χαράλαμπο Βόγια στο «Θεσσαλικό Ημερολόγιο» το 2022 ( τομ. 82, σελ.57-64 ). Σύμφωνα με τα λεγόμενα του ίδιου του Σ. Ριζάκη του ζητήθηκε η συγγραφή του συγκεκριμένου άρθρου το 2003 από τη δημοτική αρχή και τον σύλλογο «Μιλτιάδης Δάλλας», αλλά δεν δημοσιεύτηκε τότε.
Θα τολμήσουμε μια σύντομη παρουσίαση της έκδοσης «Η επαρχία Αγιάς στα χρόνια της 4χρονης επάρατης σκλαβιάς», επισημαίνοντας τις ιδιαιτερότητες ενός αυτοβιογραφικού έργου με πληθώρα ιστορικών περιγραφών. (Εικ.1)
Τα 5 έγγραφα τα οποία θα αξιοποιήσω στο άρθρο μου προέρχονται από το Βιβλίο του Δημοσίου Μνήμονα της Σκοπέλου, τα οποία έστειλε στον Κώστα Σπανό ο συνεργάτης του Θεσσαλικού Ημερολογίου παπα-Κων/νος Καλλιανός. Τους ευχαριστώ και ιδιαίτερα τον φίλο Κώστα Σπανό και την σύζυγο μου Μόρφη για την μεταγραφή των εγγράφων.
Ο Ιωάννης Λέκας δεν είναι άγνωστο πρόσωπο. Αυτός και άλλοι 10 συγχωριανοί του, όλοι τους ναύτες, εκτός από της 3 γυναίκες, αναφέρονται στον κατάλογο των θεσσαλο-μαγνήτων παροίκων της Σκοπέλου, το έτος 1829. Είναι οι εξής:
1) Αγγέλου Αντωνίου, γυναίκα, 5 άτομα. 2) Παναγιώτης Καραμπελάς, ναύτης: 2 άτομα. 3) Ο Νικόλαος Καρυτζιώτης , ναύτης: 4 άτομα. 4) Δημητρίου Κόπανού, η χήρα του: 4 άτομα. 5) Ιωάννης Κόπανος, ναύτης: 6 άτομα. 6} Ιωάννης Λέκας, ναύτης: 6 άτομα. 7) Ιωάννη Λέκα, μητέρα: 4 άτομα. 8) Χρυσάφης Λέκα, ναύτης: 4 άτομα. 9) Χριστόδουλος Πατέρας, ναύτης: 4 άτομα. 10) Δημήτρης Πινιάς, ναύτης: 6 άτομα. 11) Στέριος Φουντούκη, ναύτης: 5 άτομα.
Εκτός από τις 3 γυναίκες, οι άλλοι 8 Καρυτσιώτες ήταν ναύτες, γεγονός που σημαίνει ότι είχαν πάρει μέρος σε θαλάσσιες επιχειρήσεις κατά την Επανάσταση του 1821. Είναι γνωστό ότι η επανάσταση του 1821 στη Μαγνησία και του Ολύμπου το 1822 έλη-ξαν συντόμως άδοξα. Οι επαναστάτες και πολλοί κάτοικοι, για να αποφύγουν τα αντίποινα των Οθωμανών, κατέφυγαν στη Σκιάθο και στη Σκόπελο. Ανάμεσα στους πρόσφυγες της Σκοπέλου συμπεριλαμβάνονται και οι προαναφερόμενοι Καρυτσιώτες, 50 συνολικά άτομα, μεταξύ των οποίων και η οικογένεια του Ιωάννη Λέκα.
Η αναφορά των 8 Καρυτσιωτών ως ναυτών επιβεβαιώνει ότι πολλοί κάτοικοι της Καρύτσας ήταν διαχρονικά «θαλασσοπόροι», με την παλιότερη γνώστη αναφορά του 1706 κατά Πωλ Λυκά. Έχοντας ως βάση το λιμάνι, κοντά στις εκβολές του Πηνειού, στην περιοχή Φτέρη του Στομίου, μετέφεραν διάφορα προϊόντα (ξυλεία, φρούτα και κάστανα) στη Θεσσαλονίκη και εμπορεύματα από τα Αμπελάκια (κυρίως βαμμένα βαμβακερά νήματα) στη Θεσσαλονίκη και στη Σμύρνη. Το 1930, με τους κατοίκους του Στομίου και Καρύτσας διέθεταν έναν στολίσκο 40 πλοιαρίων, χωρητικότητας 515 τόνων.
Εισαγωγή
Ξεφυλλίζοντας τα βιβλία της πλούσιας βιβλιοθήκης μου, έπεσα επάνω σε ένα βιβλίο μου από την Αμερική, με τίτλο “ Ένα γιοτ στη Μεσόγειο Θάλασσα ”, της συγγραφέας Ιζα-μπέλ Άντερσεν , που περιγράφει ένα ταξίδι με ατμόπλοιο – γιοτ, από την Βενετία, κατά μή-κος των γιουγκοσλαβικών , αλβανικών, ελληνικών, κορσικανών, ιταλικών νησιωτικών ακτών, όπως της Σικελίας της Σαρδηνίας και της Μάλτας , της Μικράς Ασίας, μέχρι την Κωνσταντι-νούπολη. Το ταξίδι πραγματοποιήθηκε από τις 19 Μάιου μέχρι τις 16 Ιουλίου του 1929. Η συγγραφέας συνταξίδευε με τον σύζυγό της και δύο άλλα ζευγάρια. Το περισσότερο μέρος των 268 από τις 429 σελίδες του βιβλίου είναι περιγραφή της Ελλάδας Σε αυτήν την δημοσίευση παρουσιάζομε τα κεφάλαια ΧΙ και XII, με τους τίτλούς: «Τα Κρεμαστά Μοναστήρια των Μετεώρων» και «Η Κοιλάδα των Τεμπών». Στην Θεσσαλία οι ταξιδιώτες βρέθηκαν στις 16 μέχρι 19 Ιουνίου. Το ταξίδι στην Θεσσαλία, που περιγράφεται σε 25 σελίδες, περιέχει πρώτα την επίσκεψη στα Μετέωρα από τον Βόλο και από εκεί με τρένο στην Καλαμπάκα και μετά επιστροφή στο Βόλο, γίνεται ένα άλλο ταξίδι με τρένο στην Λάρισα, με σκοπό άμεσα, να επισκεφτούν στην Κοιλάδα των Τεμπών. Το ενδιαφέρον σε αυτήν την περιγραφή της Θεσσαλίας, είναι η παρουσίαση προβλημάτων με Αλβανούς ληστές, φυγάδων από την χώρα τους, που επιδοθήκαν σε ληστείες και φονικά εγκλήματα στην Θεσσαλία. Είναι μια γνωστή για τον τόπο μας συμπε-ριφορά των Αλβανών, ξεκινώντας από την Τουρκοκρατία, που συνεχίστηκε και μετά την αλ-λαγή του κομουνιστικού καθεστώτος την δεκαετία του 90. Η κατάσταση με τους Αλβανούς ληστές το 1929, είναι μια άγνωστη για εμένα και μπορεί για τους περισσότερους μας και βρί-σκω χρήσιμη αυτήν την δημοσίευση. Ένα άλλο παράγοντα που θέλω να επισημάνω, είναι ότι η επίσκεψη των Αμερικανών στην Θεσσαλία θαυμάζουν την ομορφιά του τόπου μας και η συγγραφέας δείχνει καλή γνώση της μυθολογίας και της ιστορίας της περιοχής, ξεκινώντας από την διαμάχη του Δία με τους Τιτάνες , την Αργοναυτική Εκστρατεία, των Χείρωνα και του του Αχιλλέα, της μάχες των Κυνός Κεφαλών και Φαρσάλων, την καταγωγή του Ασκληπιού από την Τρίκη, όπως και την ιστορία της ίδρυσης των μοναστηριών των Μετεώρων. Η επί-σκεψη στα Τέμπη , είναι επιφορτισμένη με θαυμασμό, για την σημασία των Τεμπών που έδι-ναν οι αρχαίοι μας πρόγονοι, και είναι μια μακρόχρονη συνήθεια των ευρωπαίων ταξιδιωτών, πριν από αυτό το ταξίδι. Στο „Grand Tour” , δηλ. το ταξίδι στον χώρο του ελληνικού πολιτι-σμού, έπρεπε μαζί με τα άλλα αξιοθέατα να επισκεφτούν και τα Τέμπη. Δυστυχώς μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο τέτοια ανάγκη δεν παρατηρείται πια. Βέβαια είναι υπόλογες και οι σύγχρονες ελληνικές εξουσίες, που δεν αξιοποιούν την μακραίωνη ιστορία της περιοχής και της σημασίας που έδιναν οι παλιοί ταξιδιώτες στα Τέμπη, αλλά και πτώση του ενδιαφέροντος των Δυτικών για την ελληνική ιστορία. Βλέπουμε και στο δημοσίευμα μια προσπάθεια του 1929 να αναδειχθεί ο Όλυμπος και όλες οι γύρω περιοχές του, με την δημιουργία Εθνικού Πάρκου, που ως πολλές τέτοιου είδους προτάσεις, στην πλειοψηφία στην Ελλάδα δεν έγιναν πραγματικότητα.
Στο εν συνεχεία κείμενο της αναφοράς της 14ης Αυγούστου του 1944, από την περιοχή της Λάρισας, ενός αξιωματικού της OSS, για τον οποίον δεν έχουμε καμιά πληροφορία ποιος ήταν. Μας αναφέρει, πως ο λαός στην περιοχή της Λάρισας αντιμετώπιζε τον ΕΛΑΣ, και ποιες ήταν και οι αμφιβολίες του για τους Βρετανούς και για την Βασιλεία στην Ελλάδα. Συγκεκριμένα, ο αξιωματικός επιβεβαιώνει πόσο αληθινή ήταν η υποστήριξη του ΕΛΑΣ από τον λαό της περιοχής της Λάρισας και ο λόγος ήταν ξεκάθαρα ότι ο ΕΛΑΣ ήταν ένα πολύ καλά οργανωμένο αντάρτικο, που στα μάτια του λαού ήταν πανέτοιμο να πολεμήσει τους Γερμανούς, και ότι αντιπροσώπευε αυτό που ήθελε να πράξει ο ίδιος ο λαός. Τονίζεται επίσης ότι ο Λαρισαϊκός λαός υποστήριζε τον ΕΛΑΣ γιατί ήταν ταυτισμένος με την Αντίσταση και την σθεναρή αντίδραση στους κατακτητές της πατρίδας του και όχι για ιδεολογικούς λόγους. Αναφέρεται, ότι ο λαός αναρωτιόνταν γιατί οι σύμμαχοι τους οι Βρετανοί δεν τους έστελναν όπλα και ιατροφαρμακευτικό υλικό. Επίσης, ο αξιωματικός καταλάβαινε ότι ο κόσμος μάλλον δεν θα ήθελε να επιστρέψει η μοναρχία στην απελευθερωμένη Ελλάδα.
Όσοι βρίσκονταν στην Ελλάδα για λογαριασμό των μέσων μαζικής ενημέρωσης της πατρίδας τους και παρακολουθούσαν τα γεγονότα «εκ του σύνεγγυς», με τις ανταποκρίσεις τους προσπάθησαν να φωτίσουν τις άγνωστες πλευρές της συνέχισης του απελευθερωτικού αγώνα του Ελληνικού λαού. Μ’ αυτές συνέβαλαν σε μεγάλο βαθμό στην ανάπτυξη ενός μεγάλου ρεύματος αλληλεγγύης προς τον αγωνιζόμενο Ελληνικό λαό, που βρέθηκε για άλλη μια φορά στο «βουνό».
Ιδιαίτερα οι εκπρόσωποι των Μ.Μ.Ε. των εμπλεκόμενων χωρών - Βρετανίας στην αρχή και των Η.Π.Α. αργότερα - στην πλειοψηφία τους αναδείχτηκαν συμπαραστάτες της πάλης του Ελληνικού λαού για Αυτοδιάθεση και την οικοδόμηση μιας Ελεύθερης και Ανεξάρτητης Ελλάδας. Άλλωστε, η Ελλάδα είχε καταγραφεί στη συνείδηση των λαών ως ένας από τους πρώτους που αντιστάθηκε στον φασισμό του Μουσολίνι και στη συνέχεια στο Ναζισμό του Χίτλερ. Τότε, οι ανταποκριτές, καλούνταν ν’ απαντήσουν στους λαούς τους στο βασικό ερώτημα: Γιατί χτυπιέται η Ελλάδα από τους πρώην «συμμάχους» της;
Παρά τις προσπάθειες για φίμωμα των ανταποκριτών, όπως αναφέρει ο γνωστός Αμερικανός δημοσιογράφος Λήλαντ Στόου, που ακολούθησε τον αντιφασιστικό αγώνα του ελληνικού λαού από τον Ελληνο-Ιταλικό πόλεμο ως την απελευθέρωση της χώρας μας, και παρασημοφορήθηκε από την Ελληνική Κυβέρνηση. Σε μια σειρά αποκαλυπτικών άρθρων του στην αμερικανική εφημερίδα «Νιου Γιορκ Ποστ», αποκαλύπτει διάφορα περιστατικά και ανέκδοτα, όπως για το Λήπερ και τους άλλους Βρετανούς κυβερνητικούς και στρατιωτικούς στην Αθήνα, που έκαναν το παν για να φιμώσουν τους ξένους ανταποκριτές που φρόντιζαν να κατατοπίσουν ορθά την παγκόσμια γνώμη για τα γεγονότα στην Ελλάδα. Παρ’ όλα τα εμπόδια, οι ξένοι ανταποκριτές στην Αθήνα «ακόμα και φιμωμένοι έκαναν το καθήκον τους». Σπάνια, συμπεραίνει ο κ. Στόου, έχει συναντήσει «ομάδα Αμερικανών και Βρετανών πολεμικών ανταποκριτών που η μεγάλη τους πλειοψηφία να έχει καταφέρει να μου αποσπάσει το σεβασμό και το θαυμασμό τόσο πολύ, όπως οι ανταποκριτές που συνάντησα στην Αθήνα» .
Ένα μικρό δείγμα αυτής της προσέγγισης μας έστειλε ο φίλος και γνωστός ερευνητής Elias Vlanton (Ηλίας Βλάντον) και τον ευχαριστούμε πάρα πολύ. Ο ίδιος έχει δουλέψει και ερευνά τα αμερικανικά αρχεία για πολλές δεκαετίες. Έχει γράψει πολλά άρθρα που αφορούν την Ελλάδα και είναι ο συγγραφέας μαζί με τον Ζακ Μettger (Τζακ Μέτγερ), του βιβλίου «Ποιος σκότωσε τον Τζόρτζ Πολκ».
Με τμήματα Α΄ και Β΄
Α΄
Ένα τμήμα από συνέχειες ενός συγκλονιστικού ρεπορτάζ του Αμερικανού δημοσιογράφου A. J. ORNITZ, που δημοσιεύτηκε στις 10 Μαΐου 1948 στην Γαλλική εφημερίδα «Ce soir» . Το κείμενο έστειλε στα αγγλικά ο Ηλίας Βλάντον στο Χαράλαμπο Βόγια που το μετέφρασε στα Ελληνικά.
Β΄
Απόσπασμα από το βιβλίο του Ρόμπερτ Ουίλκιν Μπλέικ κατά το ταξίδι του «I’ll Take the High Road»
ΕΙΣΑΓΩΓΗ-ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΑΠΟ ΤΑ ΡΩΣΙΚΑ: ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ Δ. ΒΟΓΙΑΣ
Εἰσαγωγή
Ἀπό χρόνια τώρα μέ ἀπασχολεῖ ἡ προσωπικότητα τοῦ Δημήτρη Γοβδελᾶ, ἀνιψιοῦ τοῦ σπουδαίου ἐπισκόπου Πλαταμῶνος καί Λυκοστομίου καί Σχολάρχη Διονυσίου, ὁ ὁποῖος ἐνέπνευσε πολλούς Θεσσαλούς Ἕλληνες λόγιους νά ἀσχοληθοῦν μέ μελέτη τοῦ τόπου τους καί μέ τήν ἐπιστήμη, τήν ἐποχή τοῦ ἑλληνικοῦ Διαφωτισμοῦ. Ἕνας ἀπό αὐτούς ἦταν καί ὁ ἀνιψιός του, ὁ Δημήτρης Γοβδελᾶς. Ἰδιαίτερα μέ ἀπασχολοῦσε ἡ παραμονή τοῦ Γοβδελᾶ στήν Βαρσοβία κατά τό 1822-1823, ὁπότε ἐξέδωσε καί τό βιβλίο του γιά τόν Μέγα Ἀλέξανδρο** .
Στήν ἑλληνική βιβλιογραφία οἱ πληροφορίες γιά τήν ζωή του εἶναι ἐλάχιστες γιά τήν παρουσία του στήν Βαρσοβία καί ἀργότερα. Τό μόνο πού καταγράφεται εἶναι ὅτι στήν Βαρσοβία ἐκδόθηκε τό ἀνωτέρω ἀναφερόμενο βιβλίο του. Οἱ προσπάθειές μου στό παρελθόν νά βρῶ κάτι περισσότερο, στά πολωνικά ἀρχεῖα καί στήν ὑπάρχουσα τότε βιβλιογραφία, γιά τήν παρουσία τοῦ Γοβδελᾶ 297 στήν Πολωνία, δυστυχῶς ἀπέτυχαν. Ξαφνικά, τό 2017 ἀνακάλυψα σέ ἕνα πολωνικό δημοσίευμα, νέα στοιχεῖα γιά τήν παρουσία τοῦ Γοβδελᾶ στήν Βαρσοβία κατά τά ἔτη 1822-1823. Εἶναι τοῦ καθηγητῆ τοῦ Ἰνστιτούτου Κλασικῶν καί Μεσογειακῶν Σπουδῶν τοῦ Πανεπιστημίου τοῦ Βρότσλαβ, τοῦ Gościwit Malinowski. Σύμφωνα μέ αὐτόν, στό Πανεπιστήμιο τοῦ Τόρουν, στήν πόλη τοῦ Κοπέρνικου, δημοσιεύτηκαν τό 2013 ἐπιστολές στόν Vasili G. Anastasevič ἀπό τόν Πολωνό λόγιο Samuel Linde, συγκεντρωμένες σέ βιβλίο τοῦ Marian Ptaszyn. Στίς ἐπιστολές αὐτές ὑπάρχουν ἄγνωστα στοιχεῖα γιά τήν παρουσία τοῦ Γοβδελᾶ στήν Πολωνία τό 1822-1823 καί ἀργότερα στήν Βεσσαραβία, οἱ ὁποῖες συμπληρώνουν τά κενά πού ὑπάρχουν στήν μέχρι τώρα γνωστή βιογραφία του. Οἱ ἐπιστολές αὐτές προέρχονται ἀπό τό ἀρχεῖο τῆς Ἐθνικῆς Βιβλιοθήκης τῆς Ἁγίας Πετρούπολης. Συνεχίζοντας τήν ἔρευνά μου γιά τήν διαμονή τοῦ Γοβδελᾶ στή Βαρσοβία, ἀνακάλυψα δύο νέες, ἀνύπαρκτες στήν ἑλληνική βιβλιογραφία γραπτές πηγές γιά τή ζωή του. Τά νέα αὐτά στοιχεῖα τά ἐντόπισα σέ μία δημοσίευση τοῦ Ρώσου καθηγητῆ Γρηγόρη Λβόβιτς Ἄρς, πού τήν παρουσιάζουμε σέ μετάφραση ἐν συνεχείᾳ. Ἀνακάλυψα καί κάποια ἄλλα δημοσιεύματα, μιᾶς ἐρευνήτριας ἀπό τό Κισινάου τῆς Μολδαβίας, τῆς κ. Μαρίας Δανιλώβ, σχετικά μέ τήν παρουσία τοῦ Γοβδελᾶ στή Βεσσαραβία. Τά δημοσιεύματα αὐτά μᾶς δίνουν νέες πληροφορίες γιά τήν ζωή του στήν Ρωσία, τήν Μπουκοβίνα καί τήν Βεσσαραβία. Ὅλες τίς ἀναφερόμενες πηγές τίς χρησιμοποίησα σέ ἕνα πρόσφατο ἄρθρο μου, πού δημοσιεύτηκε στό «Θεσσαλικοῦ Ἡμερολόγιο»*** τό 2021, ὅπου μαθαίνουμε πολλά στοιχεῖα, ἄγνωστα ὥς τώρα στήν ἑλληνική βιβλιογραφία, γιά τήν παραμονή τοῦ Γοβδελᾶ στήν Ρωσία κατά τό 1807, καί 1811 μέχρι τό 1816 καί στήν Βεσσαραβία, μετά τήν παραμονή του στήν Βαρσοβία. Συγκεκριμένα, στό ἄρθρο τοῦ Γρηγόρη Λ. Ἄρς πληροφορούμαστε γιά τήν προσπάθεια τοῦ Γοβδελᾶ νά βρεῖ χρηματοδότηση, γιά τήν ἔκδοση τῶν μεγάλων, ΜΕΡΟΣ Γ´. ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΤΟΠΟΥ ΜΑΣ 298 δέκα τόμων 650 σελίδων ἕκαστος, μαθηματικῶν καί γεωγραφικῶν ἔργων του μέ ἕναν ἄτλαντα μέ 50 ἔγχρωμους χάρτες, πού δυστυχῶς δέν κατάφερε νά βρεῖ χρηματοδότηση ὅλα τά χρόνια παραμονῆς του στήν Ρωσία καί μετά. Τό μόνο πού κατάφερε ἦταν νά τοῦ παραχωρηθεῖ τό 1807 ἕνα τιμητικό δῶρο, ἀποτελούμενο ἀπό ἕνα «διαμαντένιο δαχτυλίδι», ἀξίας 1.000 ρουβλίων. Ἐπιπλέον, τόν Ἰούλιο τοῦ 1812 μέ ἐντολή τοῦ τσάρου Ἀλέξανδρου Α´, τοῦ δόθηκαν καί ἄλλα χίλια ρούβλια γιά ἔξοδα ταξιδιοῦ. Δυστυχῶς, ὁ Ρῶσος ὑπουργός Ραζουμόφσκι δέν ἀνταποκρίθηκε στίς ἐλπίδες τοῦ Γοβδελᾶ καί ἐξέφρασε τήν ἄποψη ὅτι τά σημαντικά ποσά πού ἀπαιτοῦνταν γιά τήν δημοσίευση τῶν ἔργων του δέν ἔπρεπε νά δαπανηθοῦν σέ αὐτά τά ξενόγλωσσα βιβλία ὅπως τά ἀποκάλεσε, ἀλλά γιά τήν ἐκτύπωση τῶν καλυτέρων ρωσικῶν ἐθνικῶν ἔργων, παρ᾽ ὅλο πού βρῆκε ὑποστήριξη ἀπό τόν Ἰωάννη Καποδίστρια, πού ἔδειξε μεγάλο ἐνδιαφέρον γιά τά ἐπιστημονικά του ἔργα. Περαιτέρω μαθαίνουμε στό ἐν λόγῳ ἄρθρο ὅτι τά ἀδημοσίευτα ἔργα του, καρπός πολυετοῦς ἐπιστημονικῆς ἐργασίας, κάηκαν ὁλοσχερῶς κατά τήν εἰσβολή τῶν Τούρκων στό Ἰάσιο τό 1822. Ὅπως μᾶς ἀναφέρει ὁ Ἄρς: «οἱ ὑπολογισμοί τοῦ Γοβδελᾶ βασίστηκαν ὄχι μόνο στήν πολιτική τῆς Ρωσίας ἔναντι τῶν Ἑλλήνων τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας, ἀλλά καί στήν πραγματική βοήθεια πού παρεῖχε ἡ Αὐλή τῆς Ἁγίας Πετρούπολης, στούς διακεκριμένους Ἕλληνες ἐπιστήμονες, ὅπως π.χ. τόν Εὐγ. Βούλγαρη καί τόν Ν. Θεοτόκη γιά τήν ἔκδοση τῶν ἔργων τους». Στό ἄρθρο τοῦ Ἄρς, ἀπό τά ἀρχεῖα πού βρῆκε ὁ ἴδιος, μαθαίνουμε ὅτι ἡ παρουσία τοῦ Γοβδελᾶ στήν Βαρσοβία τό 1822-23 καί ἡ βοήθεια πού τοῦ προσφέρθηκε ἐκεῖ, ἀπό τούς Πολωνούς λόγιους, ἦταν λόγῳ τῆς προτροπῆς τοῦ Ἕλληνα στρατηγοῦ στήν ὑπηρεσία τῶν Ρώσων, Δημήτρη Κουρούτα. Μαθαίνουμε ὅτι αὐτές οἱ ἀποτυχίες κατά τά χρόνια τῆς παραμονῆς τοῦ Γοβδελᾶ καί τῆς οἰκογένειάς του στήν Βεσσαραβία, μετά τό 1823, τόν ἔφεραν σέ μιά πολύ δύσκολη οἰκονομική κατάσταση, θά λέγαμε σέ μεγάλη ἔνδεια, μή μπορῶντας νά παράσχει ὑποστήριξη στά μέλη τῆς οἰκογένειάς του καί στόν ἴδιο, ὅπως μᾶς τό ἐπιβεβαιώνει μιά ἐπιστολή, πού μᾶς τήν ἀναφέρει ὁ Ἄρς, πού ἔστειλε ὁ γιός τοῦ Γοβδελᾶ Γιῶργος στίς ρωσικές Ἀρχές. Ὁ Ἄρς στό ἄρθρο του κάνει καί ἀναφορά γιά τούς τρεῖς διάσημους Θεσσαλούς καί τά ἔργα τους, ὅπως ὁ «Χάρτης τῆς Ἑλλάδας» τοῦ Ρήγα Βελεστινλῆ, ἡ «Γεωγραφία τῆς Ἑλλάδας» τοῦ Ἄνθ. Γαζῆ, καί ἡ «Γεωγραφία τῆς Ρουμανίας» τοῦ Δ. Φιλιππίδη, πού ὁ συγγραφέας τούς χαρακτηρίζει ὡς πρωτοπόρους λόγιους Ἕλληνες, πού εἰσήγαγαν στούς Ἕλληνες τόν Διαφωτισμό, συμπεριλαμβάνοντας καί τόν Γοβδελᾶ, 299 Ο ΕΛΛΗΝΑΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΑΣ Δ. ΓΟΒΔΕΛΑΣ ΣΤΗ ΡΩΣΙΑ τιμῶντας τήν Θεσσαλία, γιά τά ἄξια τέκνα της. Μαθαίνουμε γιά πρώτη φορά ἀπό τόν Ἄρς, γιά τά μαθήματα πού θά δίδασκε στήν Ἀκαδημία τοῦ Ἰασίου καί γιά τίς ἀμοιβές πού τοῦ προσφέρθηκαν στήν σύμβαση πού ὑπογράφτηκε τόν Μάρτιο τοῦ 1816, ἀπό τόν ἡγεμόνα τῆς Μολδαβίας Σκαρλάθου Καλλιμάχι. Ἐπιπλέον, στό ἄρθρο του ὁ Ἄρς μᾶς πληροφορεῖ ὅτι, ἐκτός ἀπό τήν προσπάθεια τοῦ Γοβδελᾶ γιά τήν χρηματοδότηση τῶν ἔργων του ἀπό τήν ρωσική κυβέρνηση, ὁ ἴδιος ζήτησε ἀπό τόν Τσάρο τήν ἄδεια νά ἱδρύσει ἕνα κεντρικό ἑλληνικό σχολεῖο στό Κισινάου τῆς σημερινῆς Μολδαβίας, ὅπως καί δημοτικά σχολεῖα στίς διάφορες περιοχές τῆς τότε Βεσσαραβίας. Δυστυχῶς, ὅπως μέ τήν μή ἀνταπόκριση τῶν Ρώσων νά βοηθήσουν τήν ἔκδοση τῶν ἐπιστημονικῶν ἔργων του καί σέ αὐτήν τήν προσπάθειά του, γιά νά ἱδρύσει τά ἑλληνικά σχολεῖα στήν Βεσσαραβία, δέν βρῆκε καμία ὑποστήριξη ἀπό τόν Τσάρο καί τήν κυβέρνησή του, λόγῳ τῆς ἐφαρμογῆς στήν Ρωσία τότε καθαρά ἐθνικῆς ρωσικῆς παιδείας, τῆς ἀλλαγῆς τῆς ρωσικῆς πολιτικῆς στάσης ἔναντι τῶν Ἑλλήνων, καί βέβαια τῆς ὑπάρχουσας ρωσικῆς γραφειοκρατίας. Ὅπως δημοσιεύουμε στό σχετικό ἄρθρο μας στόν 80ό τόμο τοῦ Θεσσαλικοῦ Ἡμερολογίου καί πού δέν ἀναφέρεται ἀπό τόν Ἄρς, ὁ Γοβδελᾶς ἀναγκάστηκε νά δώσει ὡς ἐνέχυρο τήν σπουδαία καί μεγάλη βιβλιοθήκη του, ἀποτελούμενη ἀπό 2.707 βιβλία, νά βρεῖ λεφτά γιά νά μπορέσει νά ὑποστηρίξει οἰκονομικά τόν ἑαυτό του καί τήν οἰκογένειά του. Γενικῶς, ἡ παραμονή τοῦ Γοβδελᾶ στήν Ρωσία καί τήν Βεσσαραβία ἦταν γιά τόν ἴδιο μιά ἀπογοητευτική ἐμπειρία πού τόν ἀδικοῦσε, γιά τους λόγους πού ἀναφέρονται τεκμηριωμένα στήν συνέχεια στό ἄρθρο τοῦ Ἄρς.
* Арш, Григорий Львович, «Греческий ученый Д. Гобделас в России», в Культура народов Балканв новое время, στο: Балканские исследования, Вып. 6, Москва 1980, 161-173 (Ἄρς, Γρηγόρης Λβόβιτς, «Ὁ Ἕλληνας ἐπιστήμονας Δ. Γοβδελᾶς στή Ρωσία». Σέ «Ἡ κουλτούρα τῶν λαῶν τῶν Βαλκανίων στή σύγχρονη ἐποχή», Βαλκανικές Σπουδές, 6 (Μόσχα 1980) σσ. 161-173.
** Démétrius P. Gobdelas, Histoired’ Alexandre le Grand suivant les écrivains orient aux avec des notes geographiques et historiques, N. Glücksberg, Βαρσοβία 1822.
*** Χαρ. Βόγιας, «Νέα βιογραφικά στοιχεῖα γιά τήν παρουσία τοῦ Δημ. Γοβδελᾶ στή Ρωσία, Πολωνία καί Βεσσαραβία μετά τό 1822», Θεσσαλικό Ἡμερολόγιο, Λάρισα 2021, σσ. 305- 318. Τό ἄρθρο εἶναι διαθέσιμο καί στόν ἱστότοπο Academia.edu ὡς ἀρχεῖο PDF: https://www.academia.edu/49227859/%CE%9D%CE%95%CE%91_%CE%92%CE%99%CE%9F%CE%93%CE%A1%CE%91%CE%A6%CE%99%CE%9A%CE%91_%CE%A3%CE%A4%CE%9F%CE%99%CE%A7%CE%95%CE%99%CE%91_%CE%93%CE%99%CE%91_%CE%A4%CE%97%CE%9D_%CE%A0%CE%91%CE%A1%CE%9F%CE%A5%CE%A3%CE%99%CE%91_%CE%A4%CE%9F%CE%A5_%CE%94%CE%97%CE%9C_%CE%93%CE%9F%CE%92%CE%94%CE%95%CE%9B%CE%91_ %CE%A3%CE%A4%CE%97_%CE%A1%CE%A9%CE%A3%CE%99%CE%91_%CE%A0%CE%9F% CE%9B%CE%A9%CE%9D%CE%99%CE%91_%CE%9A%CE%91%CE%99_%CE%92%CE%95%CE %A3%CE%A3%CE%91%CE%A1%CE%91%CE%92%CE%99%CE%91
Δημοκράτης - ΤΟ ΟΡΓΑΝΟ ΤΥΠΟΥ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ
ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ ΣΤΗΝ ΛΑΪΚΉ ΔΗΜΟΚΡΑΤΊΑ ΤΗΣ ΠΟΛΩΝΙΑΣ
Μετάφραση από τα Πολωνικά του Χαραλάμπου Βόγια
Διαδικτυακά του 28 Νοεμβρίου, 2023
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Σκοπός του άρθρου είναι να παρουσιάσει βασικές πληροφορίες για την εφημερίδα Δημοκράτης, η οποία εκδόθηκε κατά τα έτη 1952-1983 στην Πολωνία (στην Λαϊκή Δημοκρατία της Πολωνίας) από την ελληνικής κοινότητα ως όργανο του Τύπου της. Το άρθρο εστιάζει στο ρόλο της εφημερίδας αυτής για τους αναγνώστες της. Παρουσιάζει τα αποτελέσματα της ανάλυσης περιεχομένου των τόμων της εφημερίδας που φυλάσσονται στη Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου της Βαρσοβίας, η συλλογή της οποίας είναι από τις πληρέστερες της χώρας. Οι πληροφορίες που αντλήθηκαν απευθείας από την εφημερίδα συμπληρώθηκαν με στοιχεία που αντλήθηκαν από τις εκδόσεις για την ελληνική διασπορά στην Πολωνία και από βιβλιογραφίες του πολωνικού μεταπολεμικού Τύπου. Υπό το πρίσμα της διεξαχθείσας έρευνας είναι σαφές ότι ο Δημοκράτης ήταν πολύ σημαντικός για την ενσωμάτωση της ελληνικής διασποράς και αντανακλούσε την ιστορική της εξέλιξη της. Αξίζει να σημειωθεί ότι μέχρι στιγμής ο Δημοκράτης δεν έχει χρησιμοποιηθεί σχεδόν καθόλου στα βιβλία και τις δημοσιεύσεις για την ελληνική διασπορά στην Πολωνία, ενώ το παρόν άρθρο δείχνει τις διάφορες δυνατότητες διεξαγωγής περαιτέρω έρευνας με βάση αυτό το
μοναδικό υλικό.
Λέξεις κλειδιά: εθνικές μειονότητες, ξενόγλωσσος Τύπος στην Πολωνία, Έλληνες, Μακεδόνες, πρόσφυγες
Εισαγωγή
Το επεισόδιο που σχετίζεται με την υποδοχή 12.000 προσφύγων από την Ελλάδα από την Πολωνική Λαϊκή Δημοκρατία (ΠΛΔ) την περίοδο 1948-1956 έχει γίνει αντικείμενο πολλών γενικών (π.χ. Wojecki 1989, Kubasiewicz 2012) και ειδικών (π.χ. Ławniczak, Juchniewicz 2017, Górna-Kubacka 2007, Barcikowski 1989, Wojecki 1980) ακαδημαϊκών μελετών και απομνημονευμάτων και ρεπορτάζ (π.χ. Bistulas 2004, Brzeziński 2000, Sturis 2017). Στη βιβλιογραφία για την τύχη της ελληνικής διασποράς στην Πολωνία, ωστόσο, ελάχιστος χώρος έχει αφιερωθεί στην εφημερίδα Δημοκράτης, η οποία χρησίμευσε ως όργανο Τύπου της κοινότητας αυτής. Πρόκειται για έναν μοναδικό τίτλο, διότι είναι δύσκολο να βρεθεί άλλο περιοδικό μιας εθνικής μειονότητας (ή ακριβέστερα δύο μειονοτήτων, της ελληνικής και της σλαβομακεδονικής) που να εκδίδεται για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα στη γλώσσα της. Το γεγονός αυτό είναι ακόμη πιο αξιοθαύμαστο καθώς η μειονότητα που το εκδίδει δεν ήταν ποτέ πολυπληθής.
Είναι γενικά αποδεκτό ότι οι μελέτες του Τύπου αποτελούν σημαντική συνιστώσα του επιστημονικού προβληματισμού για τις εθνικές και εθνοτικές μειονότητες (Mieczkowski 2007). Μέχρι στιγμής, ωστόσο, δεν έχει πραγματοποιηθεί καμία έρευνα με αφετηρία τον ελληνικό Τύπο στην Πολωνία. Στόχος του παρόντος κειμένου είναι να καλύψει τουλάχιστον εν μέρει αυτό το κενό, παρουσιάζοντας τις σημαντικότερες πληροφορίες σχετικά με την εφημερίδα Δημοκράτης. Ο συγγραφέας σκοπεύει να δείξει πώς η εφημερίδα αυτή μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην έρευνα για την ιστορία της ελληνικής κοινότητας στην Πολωνία και να εξετάσει τον ρόλο που διαδραμάτισε στη ζωή της.
Η κύρια ερευνητική μέθοδος που χρησιμοποιείται στην εργασία είναι η ανάλυση περιεχομένου της περιοδικής έκδοσης. Αυτή θα επιτρέψει να εντοπιστούν οι κύριες ομάδες θεμάτων που ανέλαβε η εφημερίδα, οι ιδεολογικές προτιμήσεις των συντακτών της και να δειχθεί πώς η εξέλιξη της εφημερίδας αντανακλούσε τη μεταβαλλόμενη κατάσταση των Ελλήνων της Πολωνίας. Η συζήτηση θα βασιστεί στην ανάλυση μιας σχεδόν πλήρους συλλογής του περιοδικού από τις πηγές της Πανεπιστημιακής Βιβλιοθήκης της Βαρσοβίας (BUW).
Ιστορικό πλαίσιο
Μεταξύ 1946 και 1949, στην Ελλάδα διεξήχθη εμφύλιος πόλεμος μεταξύ του κομμουνιστικού προσανατολισμού Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας (ΔΣΕ), ο οποίος υποστηριζόταν από τις χώρες του σοβιετικού μπλοκ, και των Ελληνικών Βασιλικών Ενόπλων Δυνάμεων με την υποστήριξη του Ηνωμένου Βασιλείου και των Ηνωμένων Πολιτειών. Οι κομμουνιστές αντάρτες είχαν ιδιαίτερα ισχυρή επιρροή στο βόρειο τμήμα της χώρας. Το καλοκαίρι του 1949, ο ΔΣΕ υπέστη την τελική του ήττα. Υπήρξαν διώξεις εναντίον όσων ανήκαν στους αντάρτες ή ακόμη και όσων ήταν ύποπτοι ότι συμπαθούσαν αυτούς (Brzezinski 2002).
Μεταξύ 1947 και 1949 οργανώθηκαν εκκενώσεις παιδιών προς την Αλβανία και τη Γιουγκοσλαβία από τον κατεστραμμένο από τον πόλεμο βορρά. Μετά το 1949, πολλοί πρώην στρατιώτες, καθώς και πολίτες, εγκατέλειψαν την Ελλάδα για διάφορες χώρες του ανατολικού μπλοκ. Μεταξύ των προσφύγων, εκτός από τους Έλληνες, ήταν και πολλοί Μακεδόνες που ζούσαν στη βόρεια Ελλάδα για αιώνες.
Από το 1948, οι κομμουνιστικές αρχές αποφάσισαν να δεχτούν πρόσφυγες από την Ελλάδα. Αρχικά, τα παιδιά στάλθηκαν στην Πολωνία και στη συνέχεια στους τραυματίες. Μέχρι το 1956, έγιναν δεκτοί και άλλοι άνθρωποι στο πλαίσιο της οικογενειακής επανένωσης. Μέχρι το 1950, η Πολωνία είχε δεχτεί 3015 παιδιά και 9282 ενήλικες. Η δράση καλύφθηκε από αυστηρή μυστικότητα (Kurpiel 2012, σ. 158).
από Χαράλαμπο Βόγια
Κάπου το 1996, περνώντας από την γωνία οδ. Ασκληπιού και οδ. Βουλγαροκτόνου, όπου στην θέση παλιότερης οικίας, γινόταν χωματουργικά έργα εκσκαφής για να κτιστεί νέα πολυκατοικία, διαπίστωσα να βρίσκεται πεταγμένη μια αρχαία στήλη που προφανώς ήταν τμήμα των θεμέλιων της γκρεμισμένης παλιάς κατοικίας. Η στήλη πιθανών να βρίσκονταν σε κάποιο αρχαίο ναό της αρχαίας Λάρισας και να βρέθηκε εντειχισμένη στην παλιά γκρεμισμένη μονοκατοικία, ως τμήμα της κατασκευή της, μεταφερόμενη από τα ερείπια ενός αρχαίου ναού ή τάφου της αρχαίας Λάρισας. Αμέσως μετά τον εντοπισμό της στήλης, πήγα σε διπλανό φωτογραφείο που βρίσκονταν στην οδ. Παναγούλη και ζήτησα από τον φωτογράφο να μου βγάλει φωτογραφίες της εν λόγω στήλης. Παράλληλα, επικοινώνησα με την Αρχαιολογική Υπηρεσία για να έρθει να παραλάβει την στήλη για να διασωθεί.
Στην στήλη υπήρχε μια επιγραφή και σκαλισμένη μια ασπίδα, εν τω μεταξύ, αντέγραψα την επιγραφή, περιμένοντας να έρθει η Αρχαιολογική Υπηρεσία, η οποία μετά από καμπόση ώρα ήρθε με ένα μικρό φορτηγό και φόρτωσε την στήλη μεταφέροντας την στην θέση του Μπεζεστενίου στην Ακρόπολη της Λάρισας, πού τότε λειτουργούσε ως προσωρινό μουσείο.
Αυτήν η επιγραφή ήταν γραμμένη στην Αιολική – Θεσσαλική διάλεκτο και αναφερόταν στον Πλούτωνα και σε μια Νύμφη ονόματι Φερενίκα, τάμα κάποιου, για να τιμώνται ευρύτατα. Η επιγραφή στην στήλη έγραφε τα ακόλουθα:
ΠΛΟΥΤΟΥΝΙ ΚΑΙ ΝΥΜΦΑ ΦΕΡΕΝΙΚΑ ΒΥΚΙΝΑ ΚΑΤΑ ΠΟΤΤΑΓΜΑ
Για αυτό το γεγονός έκανε τότε μια αναφορά ο Κώστας Σπανός, σε συνέντευξη του, στο Δημοτικό Ραδιόφωνο της Λάρισας, εκτιμώντας την φιλότιμη πράξη μου και την προσπάθεια μου να διασωθεί το αρχαίο εύρημα. Από τότε κράτησα δυο φωτογραφίες και την καταγραφή της επιγράφης, που τις προσθέτω εν συνεχεία.
Από την πάνω αναρτημένη αγγελία της κλινικής, στις 26 Ιουλίου του 1935 στην σελίδα 2α (υπάρχει σχεδόν ίδια αγγελία, στην ίδια την εφημερίδα), της καθημερινής εφημερίδας «Κήρυξ» της Λάρισας, αντλήσαμε τα ακόλουθα στοιχεία για την κλινική όπου εργάστηκε η Λαμπρινή και η φίλη της Βασιλική-Κούλα Ριζάκη: Ονομάζονταν «Κλινική Χειρουργική, Γυναικολογική και Ορθοπεδική Βασιλείου Η. Παπαδημητρίου», και βρίσκονταν στην Λάρισα, πριν από το 1934 και μέχρι το κλείσιμο της το 1959, στην οδό της Ακροπόλεως 84 (σήμερα Παπαναστασίου) και παραπλεύρως της τότε Τράπεζας Αθηνών. Ο Παπαδημητρίου ήταν μαζί Χειρουργός και Γυναικολόγος, που έχει αποκτήσει τις ειδικότητες του, στην Γερμανία. Ήταν και επιμελητής του γνωστού καθηγητού Γερουλάνου. Η κλινική είχε τρεις κατηγορίες κλινών, τις Α, Β και Γ. Διαφαίνεται από την αγγελία ότι ο γιατρός Παπαδημητρίου εφημέρευε και στο Γενικό Νοσοκομείο της Λάρισας. Πάντως, μετά την αποχώρησή του από το Νοσοκομείο, μας πληροφορεί η αγγελία, ότι τις επεμβάσεις τις πραγματοποιούσε μόνο στην κλινική του. Ο γιατρός Παπαδημητρίου και η προϊσταμένη των νοσοκόμων στην κλινική, η κυρία Μαίρη, εκπαίδευσαν σύντομα την Λαμπρινή , στην δουλειά της νοσοκόμας, παίρνοντας πια και μισθό. Εκεί την βρήκε η Κούλα Ριζάκη το 1951, να δουλεύει ως νοσοκόμα. Αμέσως, οι δυο αυτές ορφανές κοπέλες, έγιναν στενές φίλες, με την μία να συμπαραστέκεται την άλλη, και αυτή η αδελφική φιλία, κράτησε μέχρι το τέλος της ζωής της Λαμπρινής, το 1984. Η Λαμπρινή στο διάστημα που δούλευε διέμενε στην κλινική, μέχρι που έκλεισε το 1959. Ο Παπαδημητρίου και τις δυο κοπέλες τις συμπεριφέρονταν σαν να ήταν κόρες του. Απέναντι από την κλινική, στην οδό Παπαναστασίου , λίγο πιο κάτω προς την εκκλησία του Αγ. Νικόλαου, στον σημερινό φούρνο του Ραούλη, βρίσκονταν από το 1950, το συνεργείο αυτοκίνητων του Νίκου Ταταριώτη. Ο Νίκος και η Λαμπρινή, δυο νέοι τότε, λόγω της γειτνίασης των χώρων εργασίας και των δυο, γνωρίστηκαν και ερωτευτήκαν και το 1962 πανδρεύτηκαν.
Για το βιβλίο μίλησε ο Δημήτρης Ζ. Γουγουλιάς, μέλος του Δικτύου Δέλτα Πηνειού – Τεμπών ο οποίος παράλληλα με την ομιλία του διάβασε και αποσπάσματα από το βιβλίο, τονίζοντας μεταξύ άλλων και τα εξής :
«Το βιβλίο του Χαράλαμπου Βόγια με τίτλο «Σταύρος Κουτόβας – Ένας Έλληνας Καρυτσιώτης μάρτυρας του Αμερικανικού Εργατικού Κινήματος», αν δεν ήταν μια εμπεριστατωμένη έρευνα και μια κατάθεση σεβασμού και συμβολή στην αναγνώριση της σημασίας της πολιτικής οντότητας του Σταύρου Κουτόβα, για τα δρώμενα στο συγκεκριμένο χώρο και χρόνο, θα μπορούσε να είναι σενάριο για μια πολιτική ταινία του Χόλυγουντ.
Ο συγγραφέας με ύφος λιτό, σχεδόν δημοσιογραφικό, ανατρέχει στα πρώτα χρόνια της ζωής του πρωταγωνιστή, δίνοντας το στίγμα του στο
μικρό χωριό της Καρύτσας.
ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΒΟΓΙΑΣ
ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΚΑΡΥΤΣΙΩΤΩΝ ΚΑΙ ΤΣΑΓΕΖΙΩΤΩΝ
ΣΤΗΝ ΒΟΗΘΕΙΑ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΜΑΚΕΔΟΝΟΜΑΧΟΥΣ
(1903-1905)
Παύλος Μελας
Ένα άλλο άτομο που θα έπρεπε να τιμηθεί και με μνημείο στο Τσάγεζι και Καρύτσα, μαζί με τα άλλα που ανέφερα στις περιγραφές μου τον τελευταίο καιρό, σε τούτη την ιστοσελίδα, είναι ο Παύλος Μελάς, που από το Τζάγεζι, το τελευταίο λιμάνι στο Αιγαίο της τότε ελληνικής επικράτειας, αποφάσισε την αποστολή Μακεδονομάχων. Γιατί το Τσάγεζι επιλέχτηκε για αυτήν την αποστολή, των προερχόμενων κυρίως από την Κρήτη και την νότια Ελλάδα Μακεδονομάχων; Η απάντηση είναι προφανής. Τα ατμόπλοια με τους Μακεδονομάχους, που επιβιβάζονταν μυστικά στην Βουλιαγμένη της Αττικής δεν θα μπορούσαν να ταξιδέψουν μέχρι την Μακεδονία που τότε βρισκόταν υπό τουρκική κατοχή και να αποβιβάσουν τους άνδρες στις ακτές του Θερμαϊκού κόλπου, για λόγους μυστικότητας. Τα σύνορα βρίσκονταν λίγο μετά τον Πηνειό, στην περιοχή Παπαπούλι της Αιγάνης. Οι Μακεδονομάχοι, ταξιδεύοντας με ατμόπλοιο μέχρι το Τσάγεζι, επιβιβάζονταν σε μικρά καΐκια των Τσαγιζιωτών και, χωρίς να τους πάρουν είδηση οι Οθωμανοί, αποβιβάζονταν κοντά στο Λιτόχωρο, απ’ όπου πεζοπορώντας μέσω δύσβατων περιοχών του Όλυμπου, έφθαναν στις περιοχές δράσης της Μακεδονίας.
Ένας άλλος λόγος για τον οποίο επιλέχτηκε τότε το Τσάγεζι, ως ορμητήριο των Μακεδονομάχων, ήταν επειδή υπήρχαν εκεί πολλά καΐκια και άλλα πλεούμενα, με πολλούς έμπειρους και δοκιμασμένους ναυτικούς, οι οποίοι και κατά την επανάσταση του 1878 μετέφεραν, από το Στόμιο στην Ζαγορά του Πήλιου, τους τότε αντάρτες του Κάτω Ολύμπου, με διοικητή τους τον Μιλτιάδη Αποστολίδη, που συνεργαζόταν με τον Τσαγιζιότη πλοίαρχο Γιώργο Τσιάρα και, σημειωτέων, αργότερα το 1896, στον όρμο του Τσάγεζι επιβιβάστηκε στις 6 Ιουλίου του 1896 το ανταρτικό τμήμα του Μακεδονομάχου Θανάση Μπρούφα.
Ανάμεσα στο αρχείο του μακαρίτη θείου μου Στεφάνου Ριζάκη περιλαμβάνεται και ένα αδημοσίευτο άρθρο του το οποίο αναφέρεται στον πρώτο δήμαρχο της Αγιάς Μιλτιάδη Ι. Δάλλα. Από ό,τι με είχε πει, την συγγραφή αυτού του άρθρου είχαν ζητήσει, το 2003, από την τότε δημοτική Αρχή της Αγιάς και τον Σύλλογο «Μιλτιάδης Δάλλας», αλλά, άγνωστο γιατί, δεν δημοσιεύτηκε ποτέ. Με την δημοσίευσή του τώρα, θα δώσω και ένα σύντομο βιογραφικό του. Ο Στέφανος Ριζάκης γεννήθηκε το 1922 στη Σωτηρίτσα της Αγιάς. Ως αντιστασιακός με το 54ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ έδρασε στη Μαγνησία. Συμμετείχε στον Εμφύλιο, ως αξιωματικός της Σχολής του ΔΣΕ. Στις μάχες του Γράμμου (1948), τραυματίστηκε και έχασε το ένα πόδι του. Ως πολιτικός πρόσφυγας έζησε 28 χρόνια χρόνια στο Βρότσλαβ της Πολωνίας. Εκεί σπούδασε στο Πολυτεχνείο και έλαβε Master of Science Τεχνολογίας Κατασκευών Μηχανών και εργάστηκε, ως διευθυντής γραφείου μελετών, του εργοστασίου Φωταέριου του Βρότσλαβ. Επαναπατρίστηκε στις 25.5.1978 και εγκαταστάθηκε στη Λάρισα, εργαζόμενος στην ειδικότητά του σε διάφορες επιχειρήσεις της πόλης και ως ωρομίσθιος καθηγητής για 6 χρόνια στη Σχολή Μαθητείας του ΟΑΕΔ. Μετά την συνταξιοδότησή του εγκαταστάθηκε πρώτα στην Αγιά και μετά στην Κάτω Σωτηρίτσα, όπου απεβίωσε στις 23.2.2015 σε ηλικία 93 ετών και κηδεύτηκε στην Αγιά. Ο Στέφανος Ριζάκης, παράλληλα με τη δουλειά του ασχολήθηκε και με τη συγγραφή βιβλίων, εκδίδοντας τα παρακάτω 9 έργα του:
1) Η επαρχία Αγιάς στα χρόνια της 4χρονης επάρατης σκλαβιάς, Αθήνα 1989.
2) Οδοιπορικό - Αναδρομή στη ζωή και τη δράση των πολιτικών προσφύγων, Αθήνα 1994.
3) Προσκλητήριο ψυχών, Αθήνα 1998.
4) Κινητοποιήσεις αντιστασιακών γυναικών στη Λάρισα το 1944, Αθήνα 1999.
5) Το δράμα του εβρίτικου λαού, Αθήνα 1999.
6) Η αντάρτισσα Κούλα Ριζάκη-Μπαντρά, Λάρισα 2001.
7) Ζήτημα Τιμής..., Τρίπολη 2001.
8) Η ζωή μου…, Αθήνα 2004.
9) Ταξίδι χωρίς επιστροφή. Ζωή και η δράση του Γιάννη Βόγια, Λάρισα 2004.
“Before 33 years ego”
THE FIRST RESISTANCE GROUP IN KARYTSA OF KISSAVOS
NATIONAL RESISTANCE AGAINST BARBARIAN INVADERS
DISCOVERING THE HISTORY OF OUR NATION
foreword & translation from Greek by Charalambos Voyias
28 June 2020
Foreword
With the though, on English only speaking descendants of Karytsiotes in North Amerika & Australia, I have translated the Greek text of an article by Panagiotis Ziavliakis, titled “The First National Resistance Karytsa Group in Kissavos mountain on June 28, 1942”, about today’s anniversary of 28th June 1942, the heroic & Patriotic deeds of our grandfathers, during WW II, Italo-German occupation.
Today is 78th anniversary of armed resistance to the Italian occupiers on June 28, 1942, and establishment of the first organized armed resistance group in Kissavos by Karytsiotes volunteers, one of the first such resistance group in Greece. To describe this fact, I add an article from the newspaper "Eleftheria" of Larissa, dated June 28, 1975, written by Panagiotis Ziavliakis, from Ambelakia of Larissa, who helped Karytsa’s heroes, when they were forced to cross from Kissavos mountain to Olympus, through Ambelakia, to avoid their capture by the occupying forces and who knew very well, first hand, the action of the Karytsa’s guerrilla group, the first to appear in Kissavos. Glory and honor to these Heroes and Greek Patriots from Karytsa, for whom the village from which they come, must honor them properly and which was not done for all these almost 80 years, as it was done for their own heroes, in other villages of Thessaly; especially, the villages Tsaritsani and Karya of Olympus. Ziavlakis' article is the first, in history, description of the resistance action by the Karytsiotes in 1942, which, unfortunately, did not become an occasion to honor the Karytsa’s Heroes. It is never too late, but we do not have much hope that the compatriots of these heroes will suddenly wake up and bring the Heroes of their village out of obscurity. Let's refute it and after 78 years, let's hope that we will see the opposite.
Ακολουθεί η ομιλία μου, που ανακοινώθηκε κατά τη διάρκεια των εργασιών του «Συλλόγου Φίλων του Πηνειού Ποταμού και του Παραποτάμιου Πολιτισμού του» της πόλης της Λάρισας, το 2004, όπου, ουσιαστικά, παρουσιάζω τις πολύχρονες προσπάθειες και τον στόχο μου, να πείσω τις αρχές της γενέτειρας της συζύγου μου και, προκειμένου, και τη δική μου, να ξαναχτίσουν αυτό το παλιό, αιωνόβιο πέτρινο τοξωτό γεφύρι, επί αιώνες ένα, ανεπίσημο σύμβολο της Λάρισας και το οποίο κατεδαφίστηκε κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Είναι προφανές ότι αυτό είναι το αποτέλεσμα της βαθιάς μου συνείδησης και ευαισθητοποίησης των νέων της πολωνικής παιδείας να υποστηρίξουν τη διατήρηση των μνημείων, ιδιαίτερα εκείνων που καταστράφηκαν από τους εχθρούς της χώρας κατά τη διάρκεια του πολέμου στη Βαρσοβία και επίσης στο Βρότσλαβ, όπου, «τούβλο με τούβλο», οι Πολωνοί ανοικοδόμησαν τα ιστορικά ίχνη των πόλεων, συμπεριλαμβανομένων των όμορφων ιστορικών γεφυρών, όπως ακριβώς μας τα άφησαν οι πρόγονοί μας, ως σύμβολο της επιβίωσης της πατρίδας.
Η ομιλία μου ότι «Το πέτρινο γεφύρι στη Λάρισα ζει και πρέπει να ξαναχτιστεί!
Θα μεταφερθούμε σήμερα στην περιοχή της Αγιάς η οποία μας προσφέρει πλούσιο υλικό για την περίοδο 1940-1944, αρχειακό και δημοσιευμένο. Στο Αρχειοφυλακείο Αγιάς έχει παραδοθεί η συλλογή του αντιστασιακού Στέφανου Ριζάκη και στη βιβλιοθήκη της υπηρεσίας βρίσκονται επτά από τις εννέα εκδόσεις του.
Ας ξεκινήσουμε με ένα σύντομο βιογραφικό από τον ανηψιό του Χαράλαμπο Βόγια:
Γεννήθηκε το 1922 στη Σωτηρίτσα της Αγιάς. Ως αντιστασιακός με το 54ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ έδρασε στη Μαγνησία. Συμμετείχε στον Εμφύλιο, ως αξιωματικός της Σχολής του ΔΣΕ. Στις μάχες του Γράμμου (1948), τραυματίστηκε και έχασε το ένα πόδι του. Ως πολιτικός πρόσφυγας έζησε 28 χρόνια χρόνια στο Βρότσλαβ της Πολωνίας. Εκεί σπούδασε στο Πολυτεχνείο και έλαβε Master of Science Τεχνολογίας Κατασκευών Μηχανών και εργάστηκε, ως διευθυντής γραφείου μελετών, του εργοστασίου Φωταέριου του Βρότσλαβ. Επαναπατρίστηκε στις 25.5.1978 και εγκαταστάθηκε στη Λάρισα, εργαζόμενος στην ειδικότητά του σε διάφορες επιχειρήσεις της πόλης και ως ωρομίσθιος καθηγητής για 6 χρόνια στη Σχολή Μαθητείας του ΟΑΕΔ. Μετά την συνταξιοδότησή του εγκαταστάθηκε πρώτα στην Αγιά και μετά στην Κάτω Σωτηρίτσα, όπου απεβίωσε στις 23.2.2015 σε ηλικία 93 ετών και κηδεύτηκε στην Αγιά. Ο Στέφανος Ριζάκης, παράλληλα με τη δουλειά του ασχολήθηκε και με τη συγγραφή βιβλίων, εκδίδοντας τα παρακάτω 9 έργα του: 1) Η επαρχία Αγιάς στα χρόνια της 4χρονης επάρατης σκλαβιάς, Αθήνα 1989. 2) Οδοιπορικό - Αναδρομή στη ζωή και τη δράση των πολιτικών προσφύγων, Αθήνα 1994. 3) Προσκλητήριο ψυχών, Αθήνα 1998. 4) Κινητοποιήσεις αντιστασιακών γυναικών στη Λάρισα το 1944, Αθήνα 1999. 5) Το δράμα του εβρίτικου λαού, Αθήνα 1999. 6) Η αντάρτισσα Κούλα Ριζάκη-Μπαντρά, Λάρισα 2001. 7) Ζήτημα Τιμής..., Τρίπολη 2001. Η ζωή μου…, Αθήνα 2004. 9) Ταξίδι χωρίς επιστροφή. Ζωή και η δράση του Γιάννη Βόγια, Λάρισα 2004.
Στα ανέκδοτά του παρέμειναν οι μεταφράσεις από τα πολωνικά του «Αναφορά για την Ελληνική Αποστολή» του Στρατηγού Κόμαρ και του «Βοήθεια του Πολωνού χειρούργου Μ. Πολιτόφσκι στον Δ.Σ.Ε» ενώ το «Η προσωπικότητα του Αγιώτη Μιλτιάδη Δάλλα» δημοσιεύθηκε από τον Χαράλαμπο Βόγια στο «Θεσσαλικό Ημερολόγιο» το 2022 ( τομ. 82, σελ.57-64 ). Σύμφωνα με τα λεγόμενα του ίδιου του Σ. Ριζάκη του ζητήθηκε η συγγραφή του συγκεκριμένου άρθρου το 2003 από τη δημοτική αρχή και τον σύλλογο «Μιλτιάδης Δάλλας», αλλά δεν δημοσιεύτηκε τότε.
Θα τολμήσουμε μια σύντομη παρουσίαση της έκδοσης «Η επαρχία Αγιάς στα χρόνια της 4χρονης επάρατης σκλαβιάς», επισημαίνοντας τις ιδιαιτερότητες ενός αυτοβιογραφικού έργου με πληθώρα ιστορικών περιγραφών. (Εικ.1)
Τα 5 έγγραφα τα οποία θα αξιοποιήσω στο άρθρο μου προέρχονται από το Βιβλίο του Δημοσίου Μνήμονα της Σκοπέλου, τα οποία έστειλε στον Κώστα Σπανό ο συνεργάτης του Θεσσαλικού Ημερολογίου παπα-Κων/νος Καλλιανός. Τους ευχαριστώ και ιδιαίτερα τον φίλο Κώστα Σπανό και την σύζυγο μου Μόρφη για την μεταγραφή των εγγράφων.
Ο Ιωάννης Λέκας δεν είναι άγνωστο πρόσωπο. Αυτός και άλλοι 10 συγχωριανοί του, όλοι τους ναύτες, εκτός από της 3 γυναίκες, αναφέρονται στον κατάλογο των θεσσαλο-μαγνήτων παροίκων της Σκοπέλου, το έτος 1829. Είναι οι εξής:
1) Αγγέλου Αντωνίου, γυναίκα, 5 άτομα. 2) Παναγιώτης Καραμπελάς, ναύτης: 2 άτομα. 3) Ο Νικόλαος Καρυτζιώτης , ναύτης: 4 άτομα. 4) Δημητρίου Κόπανού, η χήρα του: 4 άτομα. 5) Ιωάννης Κόπανος, ναύτης: 6 άτομα. 6} Ιωάννης Λέκας, ναύτης: 6 άτομα. 7) Ιωάννη Λέκα, μητέρα: 4 άτομα. 8) Χρυσάφης Λέκα, ναύτης: 4 άτομα. 9) Χριστόδουλος Πατέρας, ναύτης: 4 άτομα. 10) Δημήτρης Πινιάς, ναύτης: 6 άτομα. 11) Στέριος Φουντούκη, ναύτης: 5 άτομα.
Εκτός από τις 3 γυναίκες, οι άλλοι 8 Καρυτσιώτες ήταν ναύτες, γεγονός που σημαίνει ότι είχαν πάρει μέρος σε θαλάσσιες επιχειρήσεις κατά την Επανάσταση του 1821. Είναι γνωστό ότι η επανάσταση του 1821 στη Μαγνησία και του Ολύμπου το 1822 έλη-ξαν συντόμως άδοξα. Οι επαναστάτες και πολλοί κάτοικοι, για να αποφύγουν τα αντίποινα των Οθωμανών, κατέφυγαν στη Σκιάθο και στη Σκόπελο. Ανάμεσα στους πρόσφυγες της Σκοπέλου συμπεριλαμβάνονται και οι προαναφερόμενοι Καρυτσιώτες, 50 συνολικά άτομα, μεταξύ των οποίων και η οικογένεια του Ιωάννη Λέκα.
Η αναφορά των 8 Καρυτσιωτών ως ναυτών επιβεβαιώνει ότι πολλοί κάτοικοι της Καρύτσας ήταν διαχρονικά «θαλασσοπόροι», με την παλιότερη γνώστη αναφορά του 1706 κατά Πωλ Λυκά. Έχοντας ως βάση το λιμάνι, κοντά στις εκβολές του Πηνειού, στην περιοχή Φτέρη του Στομίου, μετέφεραν διάφορα προϊόντα (ξυλεία, φρούτα και κάστανα) στη Θεσσαλονίκη και εμπορεύματα από τα Αμπελάκια (κυρίως βαμμένα βαμβακερά νήματα) στη Θεσσαλονίκη και στη Σμύρνη. Το 1930, με τους κατοίκους του Στομίου και Καρύτσας διέθεταν έναν στολίσκο 40 πλοιαρίων, χωρητικότητας 515 τόνων.
Εισαγωγή
Ξεφυλλίζοντας τα βιβλία της πλούσιας βιβλιοθήκης μου, έπεσα επάνω σε ένα βιβλίο μου από την Αμερική, με τίτλο “ Ένα γιοτ στη Μεσόγειο Θάλασσα ”, της συγγραφέας Ιζα-μπέλ Άντερσεν , που περιγράφει ένα ταξίδι με ατμόπλοιο – γιοτ, από την Βενετία, κατά μή-κος των γιουγκοσλαβικών , αλβανικών, ελληνικών, κορσικανών, ιταλικών νησιωτικών ακτών, όπως της Σικελίας της Σαρδηνίας και της Μάλτας , της Μικράς Ασίας, μέχρι την Κωνσταντι-νούπολη. Το ταξίδι πραγματοποιήθηκε από τις 19 Μάιου μέχρι τις 16 Ιουλίου του 1929. Η συγγραφέας συνταξίδευε με τον σύζυγό της και δύο άλλα ζευγάρια. Το περισσότερο μέρος των 268 από τις 429 σελίδες του βιβλίου είναι περιγραφή της Ελλάδας Σε αυτήν την δημοσίευση παρουσιάζομε τα κεφάλαια ΧΙ και XII, με τους τίτλούς: «Τα Κρεμαστά Μοναστήρια των Μετεώρων» και «Η Κοιλάδα των Τεμπών». Στην Θεσσαλία οι ταξιδιώτες βρέθηκαν στις 16 μέχρι 19 Ιουνίου. Το ταξίδι στην Θεσσαλία, που περιγράφεται σε 25 σελίδες, περιέχει πρώτα την επίσκεψη στα Μετέωρα από τον Βόλο και από εκεί με τρένο στην Καλαμπάκα και μετά επιστροφή στο Βόλο, γίνεται ένα άλλο ταξίδι με τρένο στην Λάρισα, με σκοπό άμεσα, να επισκεφτούν στην Κοιλάδα των Τεμπών. Το ενδιαφέρον σε αυτήν την περιγραφή της Θεσσαλίας, είναι η παρουσίαση προβλημάτων με Αλβανούς ληστές, φυγάδων από την χώρα τους, που επιδοθήκαν σε ληστείες και φονικά εγκλήματα στην Θεσσαλία. Είναι μια γνωστή για τον τόπο μας συμπε-ριφορά των Αλβανών, ξεκινώντας από την Τουρκοκρατία, που συνεχίστηκε και μετά την αλ-λαγή του κομουνιστικού καθεστώτος την δεκαετία του 90. Η κατάσταση με τους Αλβανούς ληστές το 1929, είναι μια άγνωστη για εμένα και μπορεί για τους περισσότερους μας και βρί-σκω χρήσιμη αυτήν την δημοσίευση. Ένα άλλο παράγοντα που θέλω να επισημάνω, είναι ότι η επίσκεψη των Αμερικανών στην Θεσσαλία θαυμάζουν την ομορφιά του τόπου μας και η συγγραφέας δείχνει καλή γνώση της μυθολογίας και της ιστορίας της περιοχής, ξεκινώντας από την διαμάχη του Δία με τους Τιτάνες , την Αργοναυτική Εκστρατεία, των Χείρωνα και του του Αχιλλέα, της μάχες των Κυνός Κεφαλών και Φαρσάλων, την καταγωγή του Ασκληπιού από την Τρίκη, όπως και την ιστορία της ίδρυσης των μοναστηριών των Μετεώρων. Η επί-σκεψη στα Τέμπη , είναι επιφορτισμένη με θαυμασμό, για την σημασία των Τεμπών που έδι-ναν οι αρχαίοι μας πρόγονοι, και είναι μια μακρόχρονη συνήθεια των ευρωπαίων ταξιδιωτών, πριν από αυτό το ταξίδι. Στο „Grand Tour” , δηλ. το ταξίδι στον χώρο του ελληνικού πολιτι-σμού, έπρεπε μαζί με τα άλλα αξιοθέατα να επισκεφτούν και τα Τέμπη. Δυστυχώς μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο τέτοια ανάγκη δεν παρατηρείται πια. Βέβαια είναι υπόλογες και οι σύγχρονες ελληνικές εξουσίες, που δεν αξιοποιούν την μακραίωνη ιστορία της περιοχής και της σημασίας που έδιναν οι παλιοί ταξιδιώτες στα Τέμπη, αλλά και πτώση του ενδιαφέροντος των Δυτικών για την ελληνική ιστορία. Βλέπουμε και στο δημοσίευμα μια προσπάθεια του 1929 να αναδειχθεί ο Όλυμπος και όλες οι γύρω περιοχές του, με την δημιουργία Εθνικού Πάρκου, που ως πολλές τέτοιου είδους προτάσεις, στην πλειοψηφία στην Ελλάδα δεν έγιναν πραγματικότητα.
Στο εν συνεχεία κείμενο της αναφοράς της 14ης Αυγούστου του 1944, από την περιοχή της Λάρισας, ενός αξιωματικού της OSS, για τον οποίον δεν έχουμε καμιά πληροφορία ποιος ήταν. Μας αναφέρει, πως ο λαός στην περιοχή της Λάρισας αντιμετώπιζε τον ΕΛΑΣ, και ποιες ήταν και οι αμφιβολίες του για τους Βρετανούς και για την Βασιλεία στην Ελλάδα. Συγκεκριμένα, ο αξιωματικός επιβεβαιώνει πόσο αληθινή ήταν η υποστήριξη του ΕΛΑΣ από τον λαό της περιοχής της Λάρισας και ο λόγος ήταν ξεκάθαρα ότι ο ΕΛΑΣ ήταν ένα πολύ καλά οργανωμένο αντάρτικο, που στα μάτια του λαού ήταν πανέτοιμο να πολεμήσει τους Γερμανούς, και ότι αντιπροσώπευε αυτό που ήθελε να πράξει ο ίδιος ο λαός. Τονίζεται επίσης ότι ο Λαρισαϊκός λαός υποστήριζε τον ΕΛΑΣ γιατί ήταν ταυτισμένος με την Αντίσταση και την σθεναρή αντίδραση στους κατακτητές της πατρίδας του και όχι για ιδεολογικούς λόγους. Αναφέρεται, ότι ο λαός αναρωτιόνταν γιατί οι σύμμαχοι τους οι Βρετανοί δεν τους έστελναν όπλα και ιατροφαρμακευτικό υλικό. Επίσης, ο αξιωματικός καταλάβαινε ότι ο κόσμος μάλλον δεν θα ήθελε να επιστρέψει η μοναρχία στην απελευθερωμένη Ελλάδα.
Όσοι βρίσκονταν στην Ελλάδα για λογαριασμό των μέσων μαζικής ενημέρωσης της πατρίδας τους και παρακολουθούσαν τα γεγονότα «εκ του σύνεγγυς», με τις ανταποκρίσεις τους προσπάθησαν να φωτίσουν τις άγνωστες πλευρές της συνέχισης του απελευθερωτικού αγώνα του Ελληνικού λαού. Μ’ αυτές συνέβαλαν σε μεγάλο βαθμό στην ανάπτυξη ενός μεγάλου ρεύματος αλληλεγγύης προς τον αγωνιζόμενο Ελληνικό λαό, που βρέθηκε για άλλη μια φορά στο «βουνό».
Ιδιαίτερα οι εκπρόσωποι των Μ.Μ.Ε. των εμπλεκόμενων χωρών - Βρετανίας στην αρχή και των Η.Π.Α. αργότερα - στην πλειοψηφία τους αναδείχτηκαν συμπαραστάτες της πάλης του Ελληνικού λαού για Αυτοδιάθεση και την οικοδόμηση μιας Ελεύθερης και Ανεξάρτητης Ελλάδας. Άλλωστε, η Ελλάδα είχε καταγραφεί στη συνείδηση των λαών ως ένας από τους πρώτους που αντιστάθηκε στον φασισμό του Μουσολίνι και στη συνέχεια στο Ναζισμό του Χίτλερ. Τότε, οι ανταποκριτές, καλούνταν ν’ απαντήσουν στους λαούς τους στο βασικό ερώτημα: Γιατί χτυπιέται η Ελλάδα από τους πρώην «συμμάχους» της;
Παρά τις προσπάθειες για φίμωμα των ανταποκριτών, όπως αναφέρει ο γνωστός Αμερικανός δημοσιογράφος Λήλαντ Στόου, που ακολούθησε τον αντιφασιστικό αγώνα του ελληνικού λαού από τον Ελληνο-Ιταλικό πόλεμο ως την απελευθέρωση της χώρας μας, και παρασημοφορήθηκε από την Ελληνική Κυβέρνηση. Σε μια σειρά αποκαλυπτικών άρθρων του στην αμερικανική εφημερίδα «Νιου Γιορκ Ποστ», αποκαλύπτει διάφορα περιστατικά και ανέκδοτα, όπως για το Λήπερ και τους άλλους Βρετανούς κυβερνητικούς και στρατιωτικούς στην Αθήνα, που έκαναν το παν για να φιμώσουν τους ξένους ανταποκριτές που φρόντιζαν να κατατοπίσουν ορθά την παγκόσμια γνώμη για τα γεγονότα στην Ελλάδα. Παρ’ όλα τα εμπόδια, οι ξένοι ανταποκριτές στην Αθήνα «ακόμα και φιμωμένοι έκαναν το καθήκον τους». Σπάνια, συμπεραίνει ο κ. Στόου, έχει συναντήσει «ομάδα Αμερικανών και Βρετανών πολεμικών ανταποκριτών που η μεγάλη τους πλειοψηφία να έχει καταφέρει να μου αποσπάσει το σεβασμό και το θαυμασμό τόσο πολύ, όπως οι ανταποκριτές που συνάντησα στην Αθήνα» .
Ένα μικρό δείγμα αυτής της προσέγγισης μας έστειλε ο φίλος και γνωστός ερευνητής Elias Vlanton (Ηλίας Βλάντον) και τον ευχαριστούμε πάρα πολύ. Ο ίδιος έχει δουλέψει και ερευνά τα αμερικανικά αρχεία για πολλές δεκαετίες. Έχει γράψει πολλά άρθρα που αφορούν την Ελλάδα και είναι ο συγγραφέας μαζί με τον Ζακ Μettger (Τζακ Μέτγερ), του βιβλίου «Ποιος σκότωσε τον Τζόρτζ Πολκ».
Με τμήματα Α΄ και Β΄
Α΄
Ένα τμήμα από συνέχειες ενός συγκλονιστικού ρεπορτάζ του Αμερικανού δημοσιογράφου A. J. ORNITZ, που δημοσιεύτηκε στις 10 Μαΐου 1948 στην Γαλλική εφημερίδα «Ce soir» . Το κείμενο έστειλε στα αγγλικά ο Ηλίας Βλάντον στο Χαράλαμπο Βόγια που το μετέφρασε στα Ελληνικά.
Β΄
Απόσπασμα από το βιβλίο του Ρόμπερτ Ουίλκιν Μπλέικ κατά το ταξίδι του «I’ll Take the High Road»
ΕΙΣΑΓΩΓΗ-ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΑΠΟ ΤΑ ΡΩΣΙΚΑ: ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ Δ. ΒΟΓΙΑΣ
Εἰσαγωγή
Ἀπό χρόνια τώρα μέ ἀπασχολεῖ ἡ προσωπικότητα τοῦ Δημήτρη Γοβδελᾶ, ἀνιψιοῦ τοῦ σπουδαίου ἐπισκόπου Πλαταμῶνος καί Λυκοστομίου καί Σχολάρχη Διονυσίου, ὁ ὁποῖος ἐνέπνευσε πολλούς Θεσσαλούς Ἕλληνες λόγιους νά ἀσχοληθοῦν μέ μελέτη τοῦ τόπου τους καί μέ τήν ἐπιστήμη, τήν ἐποχή τοῦ ἑλληνικοῦ Διαφωτισμοῦ. Ἕνας ἀπό αὐτούς ἦταν καί ὁ ἀνιψιός του, ὁ Δημήτρης Γοβδελᾶς. Ἰδιαίτερα μέ ἀπασχολοῦσε ἡ παραμονή τοῦ Γοβδελᾶ στήν Βαρσοβία κατά τό 1822-1823, ὁπότε ἐξέδωσε καί τό βιβλίο του γιά τόν Μέγα Ἀλέξανδρο** .
Στήν ἑλληνική βιβλιογραφία οἱ πληροφορίες γιά τήν ζωή του εἶναι ἐλάχιστες γιά τήν παρουσία του στήν Βαρσοβία καί ἀργότερα. Τό μόνο πού καταγράφεται εἶναι ὅτι στήν Βαρσοβία ἐκδόθηκε τό ἀνωτέρω ἀναφερόμενο βιβλίο του. Οἱ προσπάθειές μου στό παρελθόν νά βρῶ κάτι περισσότερο, στά πολωνικά ἀρχεῖα καί στήν ὑπάρχουσα τότε βιβλιογραφία, γιά τήν παρουσία τοῦ Γοβδελᾶ 297 στήν Πολωνία, δυστυχῶς ἀπέτυχαν. Ξαφνικά, τό 2017 ἀνακάλυψα σέ ἕνα πολωνικό δημοσίευμα, νέα στοιχεῖα γιά τήν παρουσία τοῦ Γοβδελᾶ στήν Βαρσοβία κατά τά ἔτη 1822-1823. Εἶναι τοῦ καθηγητῆ τοῦ Ἰνστιτούτου Κλασικῶν καί Μεσογειακῶν Σπουδῶν τοῦ Πανεπιστημίου τοῦ Βρότσλαβ, τοῦ Gościwit Malinowski. Σύμφωνα μέ αὐτόν, στό Πανεπιστήμιο τοῦ Τόρουν, στήν πόλη τοῦ Κοπέρνικου, δημοσιεύτηκαν τό 2013 ἐπιστολές στόν Vasili G. Anastasevič ἀπό τόν Πολωνό λόγιο Samuel Linde, συγκεντρωμένες σέ βιβλίο τοῦ Marian Ptaszyn. Στίς ἐπιστολές αὐτές ὑπάρχουν ἄγνωστα στοιχεῖα γιά τήν παρουσία τοῦ Γοβδελᾶ στήν Πολωνία τό 1822-1823 καί ἀργότερα στήν Βεσσαραβία, οἱ ὁποῖες συμπληρώνουν τά κενά πού ὑπάρχουν στήν μέχρι τώρα γνωστή βιογραφία του. Οἱ ἐπιστολές αὐτές προέρχονται ἀπό τό ἀρχεῖο τῆς Ἐθνικῆς Βιβλιοθήκης τῆς Ἁγίας Πετρούπολης. Συνεχίζοντας τήν ἔρευνά μου γιά τήν διαμονή τοῦ Γοβδελᾶ στή Βαρσοβία, ἀνακάλυψα δύο νέες, ἀνύπαρκτες στήν ἑλληνική βιβλιογραφία γραπτές πηγές γιά τή ζωή του. Τά νέα αὐτά στοιχεῖα τά ἐντόπισα σέ μία δημοσίευση τοῦ Ρώσου καθηγητῆ Γρηγόρη Λβόβιτς Ἄρς, πού τήν παρουσιάζουμε σέ μετάφραση ἐν συνεχείᾳ. Ἀνακάλυψα καί κάποια ἄλλα δημοσιεύματα, μιᾶς ἐρευνήτριας ἀπό τό Κισινάου τῆς Μολδαβίας, τῆς κ. Μαρίας Δανιλώβ, σχετικά μέ τήν παρουσία τοῦ Γοβδελᾶ στή Βεσσαραβία. Τά δημοσιεύματα αὐτά μᾶς δίνουν νέες πληροφορίες γιά τήν ζωή του στήν Ρωσία, τήν Μπουκοβίνα καί τήν Βεσσαραβία. Ὅλες τίς ἀναφερόμενες πηγές τίς χρησιμοποίησα σέ ἕνα πρόσφατο ἄρθρο μου, πού δημοσιεύτηκε στό «Θεσσαλικοῦ Ἡμερολόγιο»*** τό 2021, ὅπου μαθαίνουμε πολλά στοιχεῖα, ἄγνωστα ὥς τώρα στήν ἑλληνική βιβλιογραφία, γιά τήν παραμονή τοῦ Γοβδελᾶ στήν Ρωσία κατά τό 1807, καί 1811 μέχρι τό 1816 καί στήν Βεσσαραβία, μετά τήν παραμονή του στήν Βαρσοβία. Συγκεκριμένα, στό ἄρθρο τοῦ Γρηγόρη Λ. Ἄρς πληροφορούμαστε γιά τήν προσπάθεια τοῦ Γοβδελᾶ νά βρεῖ χρηματοδότηση, γιά τήν ἔκδοση τῶν μεγάλων, ΜΕΡΟΣ Γ´. ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΤΟΠΟΥ ΜΑΣ 298 δέκα τόμων 650 σελίδων ἕκαστος, μαθηματικῶν καί γεωγραφικῶν ἔργων του μέ ἕναν ἄτλαντα μέ 50 ἔγχρωμους χάρτες, πού δυστυχῶς δέν κατάφερε νά βρεῖ χρηματοδότηση ὅλα τά χρόνια παραμονῆς του στήν Ρωσία καί μετά. Τό μόνο πού κατάφερε ἦταν νά τοῦ παραχωρηθεῖ τό 1807 ἕνα τιμητικό δῶρο, ἀποτελούμενο ἀπό ἕνα «διαμαντένιο δαχτυλίδι», ἀξίας 1.000 ρουβλίων. Ἐπιπλέον, τόν Ἰούλιο τοῦ 1812 μέ ἐντολή τοῦ τσάρου Ἀλέξανδρου Α´, τοῦ δόθηκαν καί ἄλλα χίλια ρούβλια γιά ἔξοδα ταξιδιοῦ. Δυστυχῶς, ὁ Ρῶσος ὑπουργός Ραζουμόφσκι δέν ἀνταποκρίθηκε στίς ἐλπίδες τοῦ Γοβδελᾶ καί ἐξέφρασε τήν ἄποψη ὅτι τά σημαντικά ποσά πού ἀπαιτοῦνταν γιά τήν δημοσίευση τῶν ἔργων του δέν ἔπρεπε νά δαπανηθοῦν σέ αὐτά τά ξενόγλωσσα βιβλία ὅπως τά ἀποκάλεσε, ἀλλά γιά τήν ἐκτύπωση τῶν καλυτέρων ρωσικῶν ἐθνικῶν ἔργων, παρ᾽ ὅλο πού βρῆκε ὑποστήριξη ἀπό τόν Ἰωάννη Καποδίστρια, πού ἔδειξε μεγάλο ἐνδιαφέρον γιά τά ἐπιστημονικά του ἔργα. Περαιτέρω μαθαίνουμε στό ἐν λόγῳ ἄρθρο ὅτι τά ἀδημοσίευτα ἔργα του, καρπός πολυετοῦς ἐπιστημονικῆς ἐργασίας, κάηκαν ὁλοσχερῶς κατά τήν εἰσβολή τῶν Τούρκων στό Ἰάσιο τό 1822. Ὅπως μᾶς ἀναφέρει ὁ Ἄρς: «οἱ ὑπολογισμοί τοῦ Γοβδελᾶ βασίστηκαν ὄχι μόνο στήν πολιτική τῆς Ρωσίας ἔναντι τῶν Ἑλλήνων τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας, ἀλλά καί στήν πραγματική βοήθεια πού παρεῖχε ἡ Αὐλή τῆς Ἁγίας Πετρούπολης, στούς διακεκριμένους Ἕλληνες ἐπιστήμονες, ὅπως π.χ. τόν Εὐγ. Βούλγαρη καί τόν Ν. Θεοτόκη γιά τήν ἔκδοση τῶν ἔργων τους». Στό ἄρθρο τοῦ Ἄρς, ἀπό τά ἀρχεῖα πού βρῆκε ὁ ἴδιος, μαθαίνουμε ὅτι ἡ παρουσία τοῦ Γοβδελᾶ στήν Βαρσοβία τό 1822-23 καί ἡ βοήθεια πού τοῦ προσφέρθηκε ἐκεῖ, ἀπό τούς Πολωνούς λόγιους, ἦταν λόγῳ τῆς προτροπῆς τοῦ Ἕλληνα στρατηγοῦ στήν ὑπηρεσία τῶν Ρώσων, Δημήτρη Κουρούτα. Μαθαίνουμε ὅτι αὐτές οἱ ἀποτυχίες κατά τά χρόνια τῆς παραμονῆς τοῦ Γοβδελᾶ καί τῆς οἰκογένειάς του στήν Βεσσαραβία, μετά τό 1823, τόν ἔφεραν σέ μιά πολύ δύσκολη οἰκονομική κατάσταση, θά λέγαμε σέ μεγάλη ἔνδεια, μή μπορῶντας νά παράσχει ὑποστήριξη στά μέλη τῆς οἰκογένειάς του καί στόν ἴδιο, ὅπως μᾶς τό ἐπιβεβαιώνει μιά ἐπιστολή, πού μᾶς τήν ἀναφέρει ὁ Ἄρς, πού ἔστειλε ὁ γιός τοῦ Γοβδελᾶ Γιῶργος στίς ρωσικές Ἀρχές. Ὁ Ἄρς στό ἄρθρο του κάνει καί ἀναφορά γιά τούς τρεῖς διάσημους Θεσσαλούς καί τά ἔργα τους, ὅπως ὁ «Χάρτης τῆς Ἑλλάδας» τοῦ Ρήγα Βελεστινλῆ, ἡ «Γεωγραφία τῆς Ἑλλάδας» τοῦ Ἄνθ. Γαζῆ, καί ἡ «Γεωγραφία τῆς Ρουμανίας» τοῦ Δ. Φιλιππίδη, πού ὁ συγγραφέας τούς χαρακτηρίζει ὡς πρωτοπόρους λόγιους Ἕλληνες, πού εἰσήγαγαν στούς Ἕλληνες τόν Διαφωτισμό, συμπεριλαμβάνοντας καί τόν Γοβδελᾶ, 299 Ο ΕΛΛΗΝΑΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΑΣ Δ. ΓΟΒΔΕΛΑΣ ΣΤΗ ΡΩΣΙΑ τιμῶντας τήν Θεσσαλία, γιά τά ἄξια τέκνα της. Μαθαίνουμε γιά πρώτη φορά ἀπό τόν Ἄρς, γιά τά μαθήματα πού θά δίδασκε στήν Ἀκαδημία τοῦ Ἰασίου καί γιά τίς ἀμοιβές πού τοῦ προσφέρθηκαν στήν σύμβαση πού ὑπογράφτηκε τόν Μάρτιο τοῦ 1816, ἀπό τόν ἡγεμόνα τῆς Μολδαβίας Σκαρλάθου Καλλιμάχι. Ἐπιπλέον, στό ἄρθρο του ὁ Ἄρς μᾶς πληροφορεῖ ὅτι, ἐκτός ἀπό τήν προσπάθεια τοῦ Γοβδελᾶ γιά τήν χρηματοδότηση τῶν ἔργων του ἀπό τήν ρωσική κυβέρνηση, ὁ ἴδιος ζήτησε ἀπό τόν Τσάρο τήν ἄδεια νά ἱδρύσει ἕνα κεντρικό ἑλληνικό σχολεῖο στό Κισινάου τῆς σημερινῆς Μολδαβίας, ὅπως καί δημοτικά σχολεῖα στίς διάφορες περιοχές τῆς τότε Βεσσαραβίας. Δυστυχῶς, ὅπως μέ τήν μή ἀνταπόκριση τῶν Ρώσων νά βοηθήσουν τήν ἔκδοση τῶν ἐπιστημονικῶν ἔργων του καί σέ αὐτήν τήν προσπάθειά του, γιά νά ἱδρύσει τά ἑλληνικά σχολεῖα στήν Βεσσαραβία, δέν βρῆκε καμία ὑποστήριξη ἀπό τόν Τσάρο καί τήν κυβέρνησή του, λόγῳ τῆς ἐφαρμογῆς στήν Ρωσία τότε καθαρά ἐθνικῆς ρωσικῆς παιδείας, τῆς ἀλλαγῆς τῆς ρωσικῆς πολιτικῆς στάσης ἔναντι τῶν Ἑλλήνων, καί βέβαια τῆς ὑπάρχουσας ρωσικῆς γραφειοκρατίας. Ὅπως δημοσιεύουμε στό σχετικό ἄρθρο μας στόν 80ό τόμο τοῦ Θεσσαλικοῦ Ἡμερολογίου καί πού δέν ἀναφέρεται ἀπό τόν Ἄρς, ὁ Γοβδελᾶς ἀναγκάστηκε νά δώσει ὡς ἐνέχυρο τήν σπουδαία καί μεγάλη βιβλιοθήκη του, ἀποτελούμενη ἀπό 2.707 βιβλία, νά βρεῖ λεφτά γιά νά μπορέσει νά ὑποστηρίξει οἰκονομικά τόν ἑαυτό του καί τήν οἰκογένειά του. Γενικῶς, ἡ παραμονή τοῦ Γοβδελᾶ στήν Ρωσία καί τήν Βεσσαραβία ἦταν γιά τόν ἴδιο μιά ἀπογοητευτική ἐμπειρία πού τόν ἀδικοῦσε, γιά τους λόγους πού ἀναφέρονται τεκμηριωμένα στήν συνέχεια στό ἄρθρο τοῦ Ἄρς.
* Арш, Григорий Львович, «Греческий ученый Д. Гобделас в России», в Культура народов Балканв новое время, στο: Балканские исследования, Вып. 6, Москва 1980, 161-173 (Ἄρς, Γρηγόρης Λβόβιτς, «Ὁ Ἕλληνας ἐπιστήμονας Δ. Γοβδελᾶς στή Ρωσία». Σέ «Ἡ κουλτούρα τῶν λαῶν τῶν Βαλκανίων στή σύγχρονη ἐποχή», Βαλκανικές Σπουδές, 6 (Μόσχα 1980) σσ. 161-173.
** Démétrius P. Gobdelas, Histoired’ Alexandre le Grand suivant les écrivains orient aux avec des notes geographiques et historiques, N. Glücksberg, Βαρσοβία 1822.
*** Χαρ. Βόγιας, «Νέα βιογραφικά στοιχεῖα γιά τήν παρουσία τοῦ Δημ. Γοβδελᾶ στή Ρωσία, Πολωνία καί Βεσσαραβία μετά τό 1822», Θεσσαλικό Ἡμερολόγιο, Λάρισα 2021, σσ. 305- 318. Τό ἄρθρο εἶναι διαθέσιμο καί στόν ἱστότοπο Academia.edu ὡς ἀρχεῖο PDF: https://www.academia.edu/49227859/%CE%9D%CE%95%CE%91_%CE%92%CE%99%CE%9F%CE%93%CE%A1%CE%91%CE%A6%CE%99%CE%9A%CE%91_%CE%A3%CE%A4%CE%9F%CE%99%CE%A7%CE%95%CE%99%CE%91_%CE%93%CE%99%CE%91_%CE%A4%CE%97%CE%9D_%CE%A0%CE%91%CE%A1%CE%9F%CE%A5%CE%A3%CE%99%CE%91_%CE%A4%CE%9F%CE%A5_%CE%94%CE%97%CE%9C_%CE%93%CE%9F%CE%92%CE%94%CE%95%CE%9B%CE%91_ %CE%A3%CE%A4%CE%97_%CE%A1%CE%A9%CE%A3%CE%99%CE%91_%CE%A0%CE%9F% CE%9B%CE%A9%CE%9D%CE%99%CE%91_%CE%9A%CE%91%CE%99_%CE%92%CE%95%CE %A3%CE%A3%CE%91%CE%A1%CE%91%CE%92%CE%99%CE%91
Δημοκράτης - ΤΟ ΟΡΓΑΝΟ ΤΥΠΟΥ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ
ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ ΣΤΗΝ ΛΑΪΚΉ ΔΗΜΟΚΡΑΤΊΑ ΤΗΣ ΠΟΛΩΝΙΑΣ
Μετάφραση από τα Πολωνικά του Χαραλάμπου Βόγια
Διαδικτυακά του 28 Νοεμβρίου, 2023
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Σκοπός του άρθρου είναι να παρουσιάσει βασικές πληροφορίες για την εφημερίδα Δημοκράτης, η οποία εκδόθηκε κατά τα έτη 1952-1983 στην Πολωνία (στην Λαϊκή Δημοκρατία της Πολωνίας) από την ελληνικής κοινότητα ως όργανο του Τύπου της. Το άρθρο εστιάζει στο ρόλο της εφημερίδας αυτής για τους αναγνώστες της. Παρουσιάζει τα αποτελέσματα της ανάλυσης περιεχομένου των τόμων της εφημερίδας που φυλάσσονται στη Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου της Βαρσοβίας, η συλλογή της οποίας είναι από τις πληρέστερες της χώρας. Οι πληροφορίες που αντλήθηκαν απευθείας από την εφημερίδα συμπληρώθηκαν με στοιχεία που αντλήθηκαν από τις εκδόσεις για την ελληνική διασπορά στην Πολωνία και από βιβλιογραφίες του πολωνικού μεταπολεμικού Τύπου. Υπό το πρίσμα της διεξαχθείσας έρευνας είναι σαφές ότι ο Δημοκράτης ήταν πολύ σημαντικός για την ενσωμάτωση της ελληνικής διασποράς και αντανακλούσε την ιστορική της εξέλιξη της. Αξίζει να σημειωθεί ότι μέχρι στιγμής ο Δημοκράτης δεν έχει χρησιμοποιηθεί σχεδόν καθόλου στα βιβλία και τις δημοσιεύσεις για την ελληνική διασπορά στην Πολωνία, ενώ το παρόν άρθρο δείχνει τις διάφορες δυνατότητες διεξαγωγής περαιτέρω έρευνας με βάση αυτό το
μοναδικό υλικό.
Λέξεις κλειδιά: εθνικές μειονότητες, ξενόγλωσσος Τύπος στην Πολωνία, Έλληνες, Μακεδόνες, πρόσφυγες
Εισαγωγή
Το επεισόδιο που σχετίζεται με την υποδοχή 12.000 προσφύγων από την Ελλάδα από την Πολωνική Λαϊκή Δημοκρατία (ΠΛΔ) την περίοδο 1948-1956 έχει γίνει αντικείμενο πολλών γενικών (π.χ. Wojecki 1989, Kubasiewicz 2012) και ειδικών (π.χ. Ławniczak, Juchniewicz 2017, Górna-Kubacka 2007, Barcikowski 1989, Wojecki 1980) ακαδημαϊκών μελετών και απομνημονευμάτων και ρεπορτάζ (π.χ. Bistulas 2004, Brzeziński 2000, Sturis 2017). Στη βιβλιογραφία για την τύχη της ελληνικής διασποράς στην Πολωνία, ωστόσο, ελάχιστος χώρος έχει αφιερωθεί στην εφημερίδα Δημοκράτης, η οποία χρησίμευσε ως όργανο Τύπου της κοινότητας αυτής. Πρόκειται για έναν μοναδικό τίτλο, διότι είναι δύσκολο να βρεθεί άλλο περιοδικό μιας εθνικής μειονότητας (ή ακριβέστερα δύο μειονοτήτων, της ελληνικής και της σλαβομακεδονικής) που να εκδίδεται για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα στη γλώσσα της. Το γεγονός αυτό είναι ακόμη πιο αξιοθαύμαστο καθώς η μειονότητα που το εκδίδει δεν ήταν ποτέ πολυπληθής.
Είναι γενικά αποδεκτό ότι οι μελέτες του Τύπου αποτελούν σημαντική συνιστώσα του επιστημονικού προβληματισμού για τις εθνικές και εθνοτικές μειονότητες (Mieczkowski 2007). Μέχρι στιγμής, ωστόσο, δεν έχει πραγματοποιηθεί καμία έρευνα με αφετηρία τον ελληνικό Τύπο στην Πολωνία. Στόχος του παρόντος κειμένου είναι να καλύψει τουλάχιστον εν μέρει αυτό το κενό, παρουσιάζοντας τις σημαντικότερες πληροφορίες σχετικά με την εφημερίδα Δημοκράτης. Ο συγγραφέας σκοπεύει να δείξει πώς η εφημερίδα αυτή μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην έρευνα για την ιστορία της ελληνικής κοινότητας στην Πολωνία και να εξετάσει τον ρόλο που διαδραμάτισε στη ζωή της.
Η κύρια ερευνητική μέθοδος που χρησιμοποιείται στην εργασία είναι η ανάλυση περιεχομένου της περιοδικής έκδοσης. Αυτή θα επιτρέψει να εντοπιστούν οι κύριες ομάδες θεμάτων που ανέλαβε η εφημερίδα, οι ιδεολογικές προτιμήσεις των συντακτών της και να δειχθεί πώς η εξέλιξη της εφημερίδας αντανακλούσε τη μεταβαλλόμενη κατάσταση των Ελλήνων της Πολωνίας. Η συζήτηση θα βασιστεί στην ανάλυση μιας σχεδόν πλήρους συλλογής του περιοδικού από τις πηγές της Πανεπιστημιακής Βιβλιοθήκης της Βαρσοβίας (BUW).
Ιστορικό πλαίσιο
Μεταξύ 1946 και 1949, στην Ελλάδα διεξήχθη εμφύλιος πόλεμος μεταξύ του κομμουνιστικού προσανατολισμού Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας (ΔΣΕ), ο οποίος υποστηριζόταν από τις χώρες του σοβιετικού μπλοκ, και των Ελληνικών Βασιλικών Ενόπλων Δυνάμεων με την υποστήριξη του Ηνωμένου Βασιλείου και των Ηνωμένων Πολιτειών. Οι κομμουνιστές αντάρτες είχαν ιδιαίτερα ισχυρή επιρροή στο βόρειο τμήμα της χώρας. Το καλοκαίρι του 1949, ο ΔΣΕ υπέστη την τελική του ήττα. Υπήρξαν διώξεις εναντίον όσων ανήκαν στους αντάρτες ή ακόμη και όσων ήταν ύποπτοι ότι συμπαθούσαν αυτούς (Brzezinski 2002).
Μεταξύ 1947 και 1949 οργανώθηκαν εκκενώσεις παιδιών προς την Αλβανία και τη Γιουγκοσλαβία από τον κατεστραμμένο από τον πόλεμο βορρά. Μετά το 1949, πολλοί πρώην στρατιώτες, καθώς και πολίτες, εγκατέλειψαν την Ελλάδα για διάφορες χώρες του ανατολικού μπλοκ. Μεταξύ των προσφύγων, εκτός από τους Έλληνες, ήταν και πολλοί Μακεδόνες που ζούσαν στη βόρεια Ελλάδα για αιώνες.
Από το 1948, οι κομμουνιστικές αρχές αποφάσισαν να δεχτούν πρόσφυγες από την Ελλάδα. Αρχικά, τα παιδιά στάλθηκαν στην Πολωνία και στη συνέχεια στους τραυματίες. Μέχρι το 1956, έγιναν δεκτοί και άλλοι άνθρωποι στο πλαίσιο της οικογενειακής επανένωσης. Μέχρι το 1950, η Πολωνία είχε δεχτεί 3015 παιδιά και 9282 ενήλικες. Η δράση καλύφθηκε από αυστηρή μυστικότητα (Kurpiel 2012, σ. 158).
από Χαράλαμπο Βόγια
Κάπου το 1996, περνώντας από την γωνία οδ. Ασκληπιού και οδ. Βουλγαροκτόνου, όπου στην θέση παλιότερης οικίας, γινόταν χωματουργικά έργα εκσκαφής για να κτιστεί νέα πολυκατοικία, διαπίστωσα να βρίσκεται πεταγμένη μια αρχαία στήλη που προφανώς ήταν τμήμα των θεμέλιων της γκρεμισμένης παλιάς κατοικίας. Η στήλη πιθανών να βρίσκονταν σε κάποιο αρχαίο ναό της αρχαίας Λάρισας και να βρέθηκε εντειχισμένη στην παλιά γκρεμισμένη μονοκατοικία, ως τμήμα της κατασκευή της, μεταφερόμενη από τα ερείπια ενός αρχαίου ναού ή τάφου της αρχαίας Λάρισας. Αμέσως μετά τον εντοπισμό της στήλης, πήγα σε διπλανό φωτογραφείο που βρίσκονταν στην οδ. Παναγούλη και ζήτησα από τον φωτογράφο να μου βγάλει φωτογραφίες της εν λόγω στήλης. Παράλληλα, επικοινώνησα με την Αρχαιολογική Υπηρεσία για να έρθει να παραλάβει την στήλη για να διασωθεί.
Στην στήλη υπήρχε μια επιγραφή και σκαλισμένη μια ασπίδα, εν τω μεταξύ, αντέγραψα την επιγραφή, περιμένοντας να έρθει η Αρχαιολογική Υπηρεσία, η οποία μετά από καμπόση ώρα ήρθε με ένα μικρό φορτηγό και φόρτωσε την στήλη μεταφέροντας την στην θέση του Μπεζεστενίου στην Ακρόπολη της Λάρισας, πού τότε λειτουργούσε ως προσωρινό μουσείο.
Αυτήν η επιγραφή ήταν γραμμένη στην Αιολική – Θεσσαλική διάλεκτο και αναφερόταν στον Πλούτωνα και σε μια Νύμφη ονόματι Φερενίκα, τάμα κάποιου, για να τιμώνται ευρύτατα. Η επιγραφή στην στήλη έγραφε τα ακόλουθα:
ΠΛΟΥΤΟΥΝΙ ΚΑΙ ΝΥΜΦΑ ΦΕΡΕΝΙΚΑ ΒΥΚΙΝΑ ΚΑΤΑ ΠΟΤΤΑΓΜΑ
Για αυτό το γεγονός έκανε τότε μια αναφορά ο Κώστας Σπανός, σε συνέντευξη του, στο Δημοτικό Ραδιόφωνο της Λάρισας, εκτιμώντας την φιλότιμη πράξη μου και την προσπάθεια μου να διασωθεί το αρχαίο εύρημα. Από τότε κράτησα δυο φωτογραφίες και την καταγραφή της επιγράφης, που τις προσθέτω εν συνεχεία.
Από την πάνω αναρτημένη αγγελία της κλινικής, στις 26 Ιουλίου του 1935 στην σελίδα 2α (υπάρχει σχεδόν ίδια αγγελία, στην ίδια την εφημερίδα), της καθημερινής εφημερίδας «Κήρυξ» της Λάρισας, αντλήσαμε τα ακόλουθα στοιχεία για την κλινική όπου εργάστηκε η Λαμπρινή και η φίλη της Βασιλική-Κούλα Ριζάκη: Ονομάζονταν «Κλινική Χειρουργική, Γυναικολογική και Ορθοπεδική Βασιλείου Η. Παπαδημητρίου», και βρίσκονταν στην Λάρισα, πριν από το 1934 και μέχρι το κλείσιμο της το 1959, στην οδό της Ακροπόλεως 84 (σήμερα Παπαναστασίου) και παραπλεύρως της τότε Τράπεζας Αθηνών. Ο Παπαδημητρίου ήταν μαζί Χειρουργός και Γυναικολόγος, που έχει αποκτήσει τις ειδικότητες του, στην Γερμανία. Ήταν και επιμελητής του γνωστού καθηγητού Γερουλάνου. Η κλινική είχε τρεις κατηγορίες κλινών, τις Α, Β και Γ. Διαφαίνεται από την αγγελία ότι ο γιατρός Παπαδημητρίου εφημέρευε και στο Γενικό Νοσοκομείο της Λάρισας. Πάντως, μετά την αποχώρησή του από το Νοσοκομείο, μας πληροφορεί η αγγελία, ότι τις επεμβάσεις τις πραγματοποιούσε μόνο στην κλινική του. Ο γιατρός Παπαδημητρίου και η προϊσταμένη των νοσοκόμων στην κλινική, η κυρία Μαίρη, εκπαίδευσαν σύντομα την Λαμπρινή , στην δουλειά της νοσοκόμας, παίρνοντας πια και μισθό. Εκεί την βρήκε η Κούλα Ριζάκη το 1951, να δουλεύει ως νοσοκόμα. Αμέσως, οι δυο αυτές ορφανές κοπέλες, έγιναν στενές φίλες, με την μία να συμπαραστέκεται την άλλη, και αυτή η αδελφική φιλία, κράτησε μέχρι το τέλος της ζωής της Λαμπρινής, το 1984. Η Λαμπρινή στο διάστημα που δούλευε διέμενε στην κλινική, μέχρι που έκλεισε το 1959. Ο Παπαδημητρίου και τις δυο κοπέλες τις συμπεριφέρονταν σαν να ήταν κόρες του. Απέναντι από την κλινική, στην οδό Παπαναστασίου , λίγο πιο κάτω προς την εκκλησία του Αγ. Νικόλαου, στον σημερινό φούρνο του Ραούλη, βρίσκονταν από το 1950, το συνεργείο αυτοκίνητων του Νίκου Ταταριώτη. Ο Νίκος και η Λαμπρινή, δυο νέοι τότε, λόγω της γειτνίασης των χώρων εργασίας και των δυο, γνωρίστηκαν και ερωτευτήκαν και το 1962 πανδρεύτηκαν.
Για το βιβλίο μίλησε ο Δημήτρης Ζ. Γουγουλιάς, μέλος του Δικτύου Δέλτα Πηνειού – Τεμπών ο οποίος παράλληλα με την ομιλία του διάβασε και αποσπάσματα από το βιβλίο, τονίζοντας μεταξύ άλλων και τα εξής :
«Το βιβλίο του Χαράλαμπου Βόγια με τίτλο «Σταύρος Κουτόβας – Ένας Έλληνας Καρυτσιώτης μάρτυρας του Αμερικανικού Εργατικού Κινήματος», αν δεν ήταν μια εμπεριστατωμένη έρευνα και μια κατάθεση σεβασμού και συμβολή στην αναγνώριση της σημασίας της πολιτικής οντότητας του Σταύρου Κουτόβα, για τα δρώμενα στο συγκεκριμένο χώρο και χρόνο, θα μπορούσε να είναι σενάριο για μια πολιτική ταινία του Χόλυγουντ.
Ο συγγραφέας με ύφος λιτό, σχεδόν δημοσιογραφικό, ανατρέχει στα πρώτα χρόνια της ζωής του πρωταγωνιστή, δίνοντας το στίγμα του στο
μικρό χωριό της Καρύτσας.
ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΒΟΓΙΑΣ
ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΚΑΡΥΤΣΙΩΤΩΝ ΚΑΙ ΤΣΑΓΕΖΙΩΤΩΝ
ΣΤΗΝ ΒΟΗΘΕΙΑ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΜΑΚΕΔΟΝΟΜΑΧΟΥΣ
(1903-1905)
Παύλος Μελας
Ένα άλλο άτομο που θα έπρεπε να τιμηθεί και με μνημείο στο Τσάγεζι και Καρύτσα, μαζί με τα άλλα που ανέφερα στις περιγραφές μου τον τελευταίο καιρό, σε τούτη την ιστοσελίδα, είναι ο Παύλος Μελάς, που από το Τζάγεζι, το τελευταίο λιμάνι στο Αιγαίο της τότε ελληνικής επικράτειας, αποφάσισε την αποστολή Μακεδονομάχων. Γιατί το Τσάγεζι επιλέχτηκε για αυτήν την αποστολή, των προερχόμενων κυρίως από την Κρήτη και την νότια Ελλάδα Μακεδονομάχων; Η απάντηση είναι προφανής. Τα ατμόπλοια με τους Μακεδονομάχους, που επιβιβάζονταν μυστικά στην Βουλιαγμένη της Αττικής δεν θα μπορούσαν να ταξιδέψουν μέχρι την Μακεδονία που τότε βρισκόταν υπό τουρκική κατοχή και να αποβιβάσουν τους άνδρες στις ακτές του Θερμαϊκού κόλπου, για λόγους μυστικότητας. Τα σύνορα βρίσκονταν λίγο μετά τον Πηνειό, στην περιοχή Παπαπούλι της Αιγάνης. Οι Μακεδονομάχοι, ταξιδεύοντας με ατμόπλοιο μέχρι το Τσάγεζι, επιβιβάζονταν σε μικρά καΐκια των Τσαγιζιωτών και, χωρίς να τους πάρουν είδηση οι Οθωμανοί, αποβιβάζονταν κοντά στο Λιτόχωρο, απ’ όπου πεζοπορώντας μέσω δύσβατων περιοχών του Όλυμπου, έφθαναν στις περιοχές δράσης της Μακεδονίας.
Ένας άλλος λόγος για τον οποίο επιλέχτηκε τότε το Τσάγεζι, ως ορμητήριο των Μακεδονομάχων, ήταν επειδή υπήρχαν εκεί πολλά καΐκια και άλλα πλεούμενα, με πολλούς έμπειρους και δοκιμασμένους ναυτικούς, οι οποίοι και κατά την επανάσταση του 1878 μετέφεραν, από το Στόμιο στην Ζαγορά του Πήλιου, τους τότε αντάρτες του Κάτω Ολύμπου, με διοικητή τους τον Μιλτιάδη Αποστολίδη, που συνεργαζόταν με τον Τσαγιζιότη πλοίαρχο Γιώργο Τσιάρα και, σημειωτέων, αργότερα το 1896, στον όρμο του Τσάγεζι επιβιβάστηκε στις 6 Ιουλίου του 1896 το ανταρτικό τμήμα του Μακεδονομάχου Θανάση Μπρούφα.
Ανάμεσα στο αρχείο του μακαρίτη θείου μου Στεφάνου Ριζάκη περιλαμβάνεται και ένα αδημοσίευτο άρθρο του το οποίο αναφέρεται στον πρώτο δήμαρχο της Αγιάς Μιλτιάδη Ι. Δάλλα. Από ό,τι με είχε πει, την συγγραφή αυτού του άρθρου είχαν ζητήσει, το 2003, από την τότε δημοτική Αρχή της Αγιάς και τον Σύλλογο «Μιλτιάδης Δάλλας», αλλά, άγνωστο γιατί, δεν δημοσιεύτηκε ποτέ. Με την δημοσίευσή του τώρα, θα δώσω και ένα σύντομο βιογραφικό του. Ο Στέφανος Ριζάκης γεννήθηκε το 1922 στη Σωτηρίτσα της Αγιάς. Ως αντιστασιακός με το 54ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ έδρασε στη Μαγνησία. Συμμετείχε στον Εμφύλιο, ως αξιωματικός της Σχολής του ΔΣΕ. Στις μάχες του Γράμμου (1948), τραυματίστηκε και έχασε το ένα πόδι του. Ως πολιτικός πρόσφυγας έζησε 28 χρόνια χρόνια στο Βρότσλαβ της Πολωνίας. Εκεί σπούδασε στο Πολυτεχνείο και έλαβε Master of Science Τεχνολογίας Κατασκευών Μηχανών και εργάστηκε, ως διευθυντής γραφείου μελετών, του εργοστασίου Φωταέριου του Βρότσλαβ. Επαναπατρίστηκε στις 25.5.1978 και εγκαταστάθηκε στη Λάρισα, εργαζόμενος στην ειδικότητά του σε διάφορες επιχειρήσεις της πόλης και ως ωρομίσθιος καθηγητής για 6 χρόνια στη Σχολή Μαθητείας του ΟΑΕΔ. Μετά την συνταξιοδότησή του εγκαταστάθηκε πρώτα στην Αγιά και μετά στην Κάτω Σωτηρίτσα, όπου απεβίωσε στις 23.2.2015 σε ηλικία 93 ετών και κηδεύτηκε στην Αγιά. Ο Στέφανος Ριζάκης, παράλληλα με τη δουλειά του ασχολήθηκε και με τη συγγραφή βιβλίων, εκδίδοντας τα παρακάτω 9 έργα του:
1) Η επαρχία Αγιάς στα χρόνια της 4χρονης επάρατης σκλαβιάς, Αθήνα 1989.
2) Οδοιπορικό - Αναδρομή στη ζωή και τη δράση των πολιτικών προσφύγων, Αθήνα 1994.
3) Προσκλητήριο ψυχών, Αθήνα 1998.
4) Κινητοποιήσεις αντιστασιακών γυναικών στη Λάρισα το 1944, Αθήνα 1999.
5) Το δράμα του εβρίτικου λαού, Αθήνα 1999.
6) Η αντάρτισσα Κούλα Ριζάκη-Μπαντρά, Λάρισα 2001.
7) Ζήτημα Τιμής..., Τρίπολη 2001.
8) Η ζωή μου…, Αθήνα 2004.
9) Ταξίδι χωρίς επιστροφή. Ζωή και η δράση του Γιάννη Βόγια, Λάρισα 2004.
“Before 33 years ego”
THE FIRST RESISTANCE GROUP IN KARYTSA OF KISSAVOS
NATIONAL RESISTANCE AGAINST BARBARIAN INVADERS
DISCOVERING THE HISTORY OF OUR NATION
foreword & translation from Greek by Charalambos Voyias
28 June 2020
Foreword
With the though, on English only speaking descendants of Karytsiotes in North Amerika & Australia, I have translated the Greek text of an article by Panagiotis Ziavliakis, titled “The First National Resistance Karytsa Group in Kissavos mountain on June 28, 1942”, about today’s anniversary of 28th June 1942, the heroic & Patriotic deeds of our grandfathers, during WW II, Italo-German occupation.
Today is 78th anniversary of armed resistance to the Italian occupiers on June 28, 1942, and establishment of the first organized armed resistance group in Kissavos by Karytsiotes volunteers, one of the first such resistance group in Greece. To describe this fact, I add an article from the newspaper "Eleftheria" of Larissa, dated June 28, 1975, written by Panagiotis Ziavliakis, from Ambelakia of Larissa, who helped Karytsa’s heroes, when they were forced to cross from Kissavos mountain to Olympus, through Ambelakia, to avoid their capture by the occupying forces and who knew very well, first hand, the action of the Karytsa’s guerrilla group, the first to appear in Kissavos. Glory and honor to these Heroes and Greek Patriots from Karytsa, for whom the village from which they come, must honor them properly and which was not done for all these almost 80 years, as it was done for their own heroes, in other villages of Thessaly; especially, the villages Tsaritsani and Karya of Olympus. Ziavlakis' article is the first, in history, description of the resistance action by the Karytsiotes in 1942, which, unfortunately, did not become an occasion to honor the Karytsa’s Heroes. It is never too late, but we do not have much hope that the compatriots of these heroes will suddenly wake up and bring the Heroes of their village out of obscurity. Let's refute it and after 78 years, let's hope that we will see the opposite.
ISBN 978-83-63640-38-5
«Αναμνήσεις από τα χρόνια της νεότητας και της ενηλικίωσης» του Μιετσίσλαβ Βογιέτσκι σε μετάφραση από Πολωνικά Χαραλάμπου Βόγια
Καθώς γράφω αυτά τα απομνημονεύματα, θέλω να υπενθυμίσω στον εαυτό μου και να συνειδητοποιήσω από σε ποια γη μεγάλωσα και από ποιο κοινωνικό και πολιτισμικό χώρο άντλησα τα συστατικά που διαμόρφωσαν το σκέψη, τη φαντασία και τον χαρακτήρα μου. Οι αναμνήσεις μου απεικονίζουν έναν κόσμο που δεν υπάρχει πια και δεν θα επιστρέψει. Ήθελα να την ανακαλέσω για να κατανοήσω το δικό μου πέρασμα και την περιπλάνησή μου στον κόσμο της επιστήμης και των κοινωνικών οργανώσεων. Γιατί γράφω γι' αυτό; Θέλω να ενθαρρύνω τους άλλους να αναλογιστούν τις δικές τους ρίζες. Εξάλλου, ο καθένας από εμάς "επιστρέφει" στην κοινωνία ότι έχει πάρει από αυτήν. Κατά τη διαδικασία της ενηλικίωσης σε αυτή την κοινωνία στην οικογένεια, στο σχολείο, μεταξύ των συνομηλίκων, των γειτόνων και στη συνέχεια στους χώρους εργασίας. Πρέπει λοιπόν να γνωρίζει κανείς καλά τι έχει πάρει. Αλλά η αρχική συνεισφορά... στα επιτεύγματα της κοινωνίας μπορούμε να κάνουμε μόνο όσα μπορούμε να εκπέμψουμε από τη δική μας μοναδική προσωπικότητα.
Εδώ παρουσιάζομε της δημοσιεύσεις του για την Ελλάδα, βεβαία υπάρχουν και πάρα πολλές άλλες δημοσιεύσεις για άλλα θέματα που μαζί με την Ελλάδα τον απασχολούν:
1 Polacy i Grecy: Ζwiązki Serdeczne - Πολωνοί και Έλληνες: Εγκάρδιες Σχέσεις
2 Uchodźcy polityczni z Grecji w Polsce: 1948-1975 - Πολιτικοί πρόσφυγες από την Ελλάδα στην Πολωνία: 1948-1975
1. HELLAS Pokochać Grecję – ΕΛΑΣ Να αγαπήσεις την Ελλάδα
3 W 185-tą rocznicę uzyskania przez Grecję niepodległości - Στην 185η επέτειο της ανεξαρτησίας της Ελλάδας
4 Grecy w Województwie lubuskim - Έλληνες στο δήμο Lubuskie
5 Skupiska emigrantów z Grecji w Polsce (Dolny Śląsk, Pomorze Zachodnie, Bieszczady
6 Zgorzelec - Stolicą Greków - Zgorzelec - η πρωτεύουσα των Ελλήνων
7 Skupiska emigrantów z Grecji w Polsce (Dolny Śląsk, Pomorze Zachodnie, Bieszczady) - Συγκροτήματα μεταναστών από την Ελλάδα στην Πολωνία (Κάτω Σιλεσία, Δυτική Πομερανία, Bieszczady)
8 Przemiany Demograficzne Społeczności Greckiej na Ziemi Lubuskiej w Latach 1953 – 1998 - Δημογραφικές αλλαγές της ελληνικής κοινότητας στην περιοχή Lubuskie κατά τα έτη 1953 - 1998
9 Szkolnictwo uchodźców politycznych z Grecji w Polsce po roku 1950 - Εκπαίδευση πολιτικών προσφύγων από την Ελλάδα στην Πολωνία μετά το 1950
10 Atrakcyjność gospodarki turystycznej Grecji- Ελκυστικότητα της τουριστικής οικονομίας της Ελλάδας
11 Grecja w Unii Europejskiej. Przemiany w gospodarce greckie - Η Ελλάδα στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αλλαγές στην ελληνική οικονομία
12 Uchodźcy polityczni z Grecji na Dolnym Śląsku w latach 1950-2004 - Πολιτικοί πρόσφυγες από την Ελλάδα στην Κάτω Σιλεσία το 1950-2004
13 Grecy w Polsce Ludowej - Έλληνες στην Λαϊκή Δημοκρατία της Πολωνίας
14 Ludnośc grecka w Polsce - Ελληνικός πληθυσμός στην Πολωνία
Για να δείξομε τον άνθρωπο του είναι ο Μήτσιος προσθέτουμε λίγα λόγια παραπάνω: Σε μια, πρόσφατη, παρουσία του στο Γκτάνσκ, Μήτσιος Βογιέτσκι, με το μοναδικό του στυλ, ανέφερε ότι: « Ξέρετε ότι ένας ταξιδιώτης δεν είναι ο ίδιος με τον τουρίστα!. Μερικοί αποκαλούν τους εαυτούς ταξιδιώτες. Και είναι μόνο ... τουρίστες. Αλλιώς πρέπει να είναι έτυμη να μπορούν να κοιμηθούν οπουδήποτε. Εάν είναι απαραίτητο, θα πάρουν οποιαδήποτε μεταφορικά μέσα, εάν είναι αυτό απαραίτητο, θα πλεύσουν ακόμη και με κανό. Δεν αποκαλύπτει ότι έχει επισκεφθεί σχεδόν όλη την Ευρώπη. Στην πραγματικότητα, ταξίδεψε στην Ελλάδα με ποδήλατο και πάνω από 1.700 χλμ. Σε αυτή τη χώρα ανέβηκε επίσης στο ψηλότερο βουνό της, στον ορεινού όγκο του Ολύμπου τρεις φορές και συγκεκριμένα στην κορυφή του τον Μύτικα (2.917 μ.). Τώρα ως συνταξιούχος εύχεται να είχε αρκετό χρόνο, για να εξερευνήσει τον υπόλοιπο κόσμο. Ανέφερε και: «Επειδή έχω μια θεωρία ότι πρέπει μια χώρα να την γνωρίσεις από το άμεσο περιβάλλον. Πρώτα το χωριό σου, έπειτα την επαρχία και μετά όλη την χώρα ... Τώρα οι νέοι δεν γνωρίζουν καλά το χώρο από που κατάγοντες και ταξιδεύουν ήδη στο Παρίσι και το Λονδίνο. Γι' αυτό είναι λιγότερο δεμένοι με την πατρίδα τους, καταλήγει». Ο Μήτσιος είναι γεμάτος ενέργεια όταν συνομιλεί. Μοιράζετε απλόχερα την αίσθηση του χιούμορ που τον χαρακτηρίζει, και είναι πάντα έτυμος να το κάνει. «Όλοι έχουν "κάτι" στα γονίδια τους, αλλά πρέπει να μπορείτε να το βρείτε. Οι άνθρωποι που δεν δίνουν τίποτα από τους είναι χαμένοι στη ζωή. Και η περιέργειά μου με οδηγεί στη δράση» - λέει.
Mój bardzo dobry przyjaciel, dr Mieczysław Wojecki, autor niniejszej książecki o mnie i innych Grekach z Polski, jest profesorem uniwersytetu, który lubi nazywać się też po Grecku jako Μήτσιος Βογιέτσκι. Obecnie jest na emeryturze i mieszka w Weicherowie, nad Morzem Bałtyckim koło Gdańska. Jest to człowiek, który nie może za długo siedzieć spokojnie. Wielki miłośnik Grecji, ze szczególnym szacunkiem w całej Polsce, za badania i studia, które prowadzi, o mniejszości greckiej w Polsce, a w szczególności o niedawnie jeszcze zamieszkałych w Polsce uchodźcach politycznych i o poprzedniej tysiącletniej obecności Greków w Polsce. Jest znanym i uwielbianym wykładowcą uniwersyteckim w zakresie mniejszości narodowych, stosunków społecznych, historii i geografii a także jest też zapalonym podróżnikiem. Jest też niezwykle produktywnym wydawcą. Jest to dr Mitsios Wojecki, który spędził 48 lat swojego życia dla swojej owocnej pracy naukowej i społecznej działalności. Książka, którą napisał i opublikował w 1989 roku, o greckich uchodźcach politycznych, jest wciąż niedościgniona, w której znajduje się obszerny opis i świadectwo historii Greków w latach 1949 – 1978, w Polsce. O obecności Polaków w Grecji i Greków w Polsce, w ostatnim 1000leciu, napisał książkę pod tytułem „Polacy i Grecy związki serdeczne”.
Tutaj prezentujemy jego publikacje o Grecji, oczywiście jest wiele innych publikacji, niektóre też związane z Grecją oraz na inne tematy, które Grecji nie dotyczą:
1. Polacy i Grecy: Ζwiązki Serdeczne - Πολωνοί και Έλληνες: Εγκάρδιες Σχέσεις
2. Uchodźcy polityczni z Grecji w Polsce: 1948-1975 - Πολιτικοί πρόσφυγες από την Ελλάδα στην Πολωνία: 1948-1975
3. HELLAS Pokochać Grecję – ΕΛΑΣ Να αγαπήσεις την ΕλλάδΣτην 185η επέτειο της ανεξαρτησίας της Ελλάδας-
4. Grecy w Województwie lubuskim - Έλληνες στο δήμο Lubuskie
5. Skupiska emigrantów z Grecji w Polsce (Dolny Śląsk, Pomorze Zachodnie, Bieszczady
6. Zgorzelec - Stolicą Greków - Zgorzelec - η πρωτεύουσα των Ελλήνων
7. Συγκροτήματα μεταναστών από την Ελλάδα στην Πολωνία (Κάτω Σιλεσία, Δυτική Πομερανία, Bieszczady
8. Przemiany Demograficzne Społeczności Greckiej na Ziemi Lubuskiej w Latach 1953 – 1998 - Δημογραφικές αλλαγές της ελληνικής κοινότητας στην περιοχή Lubuskie κατά τα έτη 1953 - 1998
9. Szkolnictwo uchodźców politycznych z Grecji w Polsce po roku 1950 - Εκπαίδευση πολιτικών προσφύγων από την Ελλάδα στην Πολωνία μετά το 1950
10. Atrakcyjność gospodarki turystycznej Grecji- Ελκυστικότητα της τουριστικής οικονομίας της Ελλάδας
11. Grecja w Unii Europejskiej. Przemiany w gospodarce greckie - Η Ελλάδα στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αλλαγές στην ελληνική οικονομία
12. Uchodźcy polityczni z Grecji na Dolnym Śląsku w latach 1950-2004 - Πολιτικοί πρόσφυγες από την Ελλάδα στην Κάτω Σιλεσία το 1950-2004
13. Grecy w Polsce Ludowej - Έλληνες στην Λαϊκή Πολωνία
14. Ludnośc grecka w Polsce - Ελληνικός πληθυσμός στην Πολωνία
Aby pokazać, jakim to człowiekiem jest Mitsios, dodajemy poniżej o nim kilka słów. Podczas niedawnej obecności w Gdańsku, Mitsios Wojecki, swoim niepowtarzalnym stylem, powiedział: „Wiesz, że podróżnik to nie to samo co turysta! Niektórzy nazywają siebie podróżnikami. A to tylko są...turyści. W przeciwnym razie muszą być gotowi do spania w dowolnym i w najtrudniejszym miejscu. W razie potrzeby skorzystają z dowolnego środka transportu, w razie potrzeby popłyną nawet kajakiem. Nie zdradza, że odwiedził prawie całą Europę. W rzeczywistości podróżował do Grecji na rowerze i pokonał ponad 1700 km, w tym kraju również trzykrotnie wspiął się na jej najwyższą górę, Olimp, a konkretnie na szczyt Mytikas o wysokości 2917 m n.p.m. Teraz jako emeryt chciałby mieć wystarczająco dużo czasu na zwiedzanie reszty świata. Powiedział też: „Ponieważ mam teorię, że kraj należy znać z najbliższego sobie otoczenia, z t. z. małej ojczyzny. Najpierw trzeba poznać dobrze swoją wieś, potem swój powiat, a potem cały kraj… Teraz młodzi ludzie nie wiedzą dobrze, skąd pochodzą, podróżując n. p. do Paryża i Londynu. Dlatego są mniej przywiązani do swojej ojczyzny” – Podsumowując, Mitsios jest człowiekiem pełen energii, kiedy mówi i tworzy. Hojnie dzieli się swoim poczuciem humoru, który go charakteryzuje, a on zawsze jest na to gotowy. Twierdzi że „Każdy ma „coś w swoich genach, ale trzeba umieć to znaleźć. Ludzie, którzy nic z siebie nie dają, nie znaczą nic w swoim życiu. A ciekawość prowadzi mnie do działania”.
Poniżej publikujemy tłumaczenie fragmentu ksiązki Stefanosa Ryzakisa "Peregrynacje – powroty w życiu i działalności uchodźców politycznych" wydanej w Atenach w roku 1994. Zostało przełumaczone i umieszczone przez Portal Grecki
Pierwsza podróż statkiem „Kościuszko”
Tuż przed zapadnięciem zmroku 13 lipca 1949 roku, na pokład polskiego statku towarowego „Kościuszko” weszło 750 kalekich i ciężko rannych wojowników Demokratycznej Armii Grecji, którzy zostali przywiezieni ciężarówkami Armii z obozu wojskowego w Soucht w Albanii do portu w Durrës. Była to pierwsza zsyłka na daleką obczyznę, na dziesięciolecia politycznego uchodźctwa.
Ο Στάυρος Κουτόβας είναι από τους πρώτους μάρτυρες του Παγκόσμιου Εργατικού Κινήματος με δράση περιλάλητη στη μητρόπολη του καπιταλισμού, την Αμερική, γι' αυτό και η κηδεία του, στίς 28-1-1930 στη Νέα Υόρκη, υπήρξε μεγαλειώδης, με χιλιάδες (σχεδόν 50.000) διαδηλωτές, να συνοδεύουν το φέρετρο του μάρτυρα αγωνιστή της εργατικής τάξης.
Αυτό το μοναδικό ντοκουμέντο, γνωστό σε ελάχιστους, ξεσηκωμένο από τον Τύπο της εποχής, φέρνει στην επιφάνεια ο Χαράλαμπος Βόγιας. Το γεγονός ας αξιοποιήσουν σήμερα η οι συμπατριώτες του Καρυτσιώτες, ας συμπεριληφθεί στην ιστορία του Παγκόσμιου Συνδικαλιστικού Κινήματος η ιερή σκιά του Κουτόβα και η εδώ ΓΣΕΕ, ας αποτίσει φόρο τιμής σ' αυτόν τον ήρωα μ' έναν ξεχωριστό τρόπο.»
του ΣΤΕΦΑΝΟΥ RIΖΑΚΗ
*²Βάρκα Προσμένει
Βάρκα προσμένει στο περιγιάλι για να μας πάει μακριά όλους με γέλια και με τραγούδια της βάρκας λύστε τα πανιά.
Φύσα γεράκι σιγανό τη βάρκα με τ’ άσπρα πανιά για να μας φέρει σ‘άγνωστα μέρη όλους με γέλια με χαρά.
Να κι η βαρκούλα γοργά κυλάει λες και πετάει στον αφρό καλή βαρκούλα πάρε και μένα πάρε και με, σε καρτερώ.
Παρουσίαση του βιβλίου:
Όπως τα βλαστάρια των αγωνιστών του ’21 έγραψαν την ιστορία των προγόνων τους, των εξεγερμένων επαναστατών, που με τους αγώνες τους λευτέρωσαν την χώρα μας και πρόσθεσαν νέες σελίδες στη ιστορία της φυλής, έτσικαιταβλαστάριατωναγωνιστώντου’40, της Αντίστασης και του Δ.Σ.Ε. σιγά-σιγά ξεσκεπάζουν από το σάβανο της λησμονιάς τα πορτρέτα των αγωνιστών των πιο πρόσφατων ηρωικών μας χρόνων, συντάσσοντας με επιμέλεια το εθνικό μας μαρτυρολόγιο.
Η περίπτωση του Γιάννη Βόγια, από την Καρύτσα του Κισσάβου, είναι και ξεχωριστή και εξαιρετική. Πολυσχιδής, πολυτάλαντος, αισιόδοξος με καλλιτεχνικές ανησυχίες• με την πορεία της ζωής του έδειξε ότι ο επαναστατικός ρομαντισμός είναι η πιο γνήσια ρεαλιστική προσέγγιση της πραγματικότητας, που τις περισσότερες φορές είναι σκληρή, αδυσώπητη για μεγάλα τμήματα της κοινωνίας. Φλογερός αγωνιστής, σεμνός και καρτερικός στις κακουχίες της ζωής και στον πόνο, ανυποχώρητος στο σκοπό του, υπόδειγμα κομμουνιστή κι επαναστάτη, υπηρέτης σωστός του Λαού. Η αναφορά στην προσωπικότητα και στη δράση του Γιάννη Βόγια από τόσο επιφανείς της πολιτικής και πνευματικής ζωής του τόπου μας, ανθρώπων που τον γνώρισαν και έζησαν μαζί του τις πιο δύσκολες ώρες, είναι τόσο πλούσια, που κάθε άλλο σημείωμα από οποιονδήποτε άλλον θα ήταν περιττό.
Γι’αυτό, ας σταθούμε στο ίδιο το βιβλίο, σαν ντοκουμέντο της νεότερης ιστορίας και στους ανθρώπους που συνετέλεσαν για να εκδοθεί. Στο συγγραφέα και αγωνιστή της Εθνικής μας Αντίστασης Στέφανο Ριζάκη και στον ανηψιό του τιμώμενου αγωνιστή, Χαράλαμπο Βόγια, που γεννήθηκε στην Πολωνία κι έζησε στην εκεί προσφυγιά περισσότερο από 25 χρόνια, άλλα τόσα περίπου στην Αμερική για να βρει τα χνάρια των προγόνων του, που είχαν μεταναστεύσει εκεί προπολεμικά, και τα υπόλοιπα χρόνια εδώ, στην Ελλάδα, στις πατρογονικές ρίζες.
Με την πρωτοβουλία του, για την έκδοση αυτού του βιβλίου, ο Χαράλαμπος Βόγιας τονίζει με τον πιο καταφατικό τρόπο πως γεννήθηκε Έλληνας. Ζει και υπάρχει σαν Έλληνας. Ένας επιπλέον, λόγος που άλλες μορφές Καρυτσιωτών αγωνιστών, με προεξάρχουσα εκείνη του Στάυρου Κουτόβα - STEVE KATOVIS, που άφησε την τελευταία του πνοή στο Δημοτικό Νοσοκομείο της Νέας Υόρκης στις 24-1-1930, ύστερα από δολοφονική επίθεση που δέχτηκε από αστυνομικό, την ώρα ακριβώς που μιλούσε σε ειρηνική συγκέντρωση εργατών.
Αυτό το μοναδικό ντοκουμέντο, γνωστό σε ελάχιστους, ξεσηκωμένο από τον τύπο της εποχής, φέρνει στην επιφάνεια ο Χαράλαμπος Βόγιας. Το γεγονός ας αξιοποιήσουν σήμερα οι συμπατριώτες του Καρυτσιότες, ας συμπεριληφθεί στην ιστορία του Παγκόσμιου Συνδικαλιστικού Κινήματος η ιερή σκιά του Κουτόβα και η εδώ ΓΣΕΕ, ας αποτίσει φόρο τιμής σ' αυτόν τον ήρωα μ' έναν ξεχωριστό τρόπο.
Δημήτρης Χαρ. Μητρόπουλος, Δημοσιογράφος
Στην πορεία συγκέντρωσης των τραγουδιών, διαπίστωσα, ότι υπάρχει ανάγκη να παρουσιαστούν και τα ιστορικά στοιχεία της Καρύτσας. Έτσι χρησιμοποιώντας το αρχείο μου, καθώς και στοιχεία από εργασίες ερευνητών της ιστορίας του τόπου μας, προχώρησα στην επέκταση των περιεχομένων αυτού του βιβλίου και στο χώρο της ιστορίας.
Στο μέρος του παρόντος βιβλίου "Πηγές της Ιστορίας" παρουσιάζουμε και τις αναμνήσεις της θείας μου Κατίνας Βόγια-Παπαδόπουλου, η οποία διαμένει επί πενήντα και πλέον χρόνια στο Παρίσι αλλά δεν ξεχνάει ποτέ την ιδιαίτερη πατρίδα της, την Καρύτσα. Στην αφήγησή της παρουσιάζει μια ξεχασμένη εικόνα του τόπου μας, όπως την είδε και την θυμάται η ίδια.
Επίσης, στις "Πηγές της Ιστορίας" αναδημοσιεύουμε κάποιες μελέτες και ντοκουμέντα, που αφορούν την ιστορία της περιοχής της Καρύτσας, που δημοσιεύτηκαν στο τέλος του 19ου ή στις αρχές του 20ού αιώνα και τα οποία δεν είναι προσιτά στο ευρύ κοινό. [...] (Από τον πρόλογο της έκδοσης)
Ένας επιπλέον, λόγος που θα έπρεπε να εκδοθεί αυτό το βιβλίο είναι η αναφορά του συγγραφέα και σε άλλες μορφές Καρυτσιωτών αγωνιστών, με προεξάρχουσα εκείνη του Στάυρου Κουτόβα - STEVE KATOVIS, που άφησε την τελευταία του πνοή στο Δημοτικό Νοσοκομείο της Νέας Υόρκης στις 24-1-1930, ύστερα από δολοφονική επίθεση που δέχτηκε από αστυνομικό. Ο Στάυρος Κουτόβας είναι από τους πρώτους μάρτυρες του Παγκόσμιου Εργατικού Κινήματος με δράση περιλάλητη στη μητρόπολη του καπιταλισμού, την Αμερική, γι' αυτό και η κηδεία του, στίς 28-1-1930 στη Νέα Υόρκη, υπήρξε μεγαλειώδης, με σχεδόν 50.000 να συνοδεύουν το φέρετρο του.
Εκδότης ΦΥΛΛΑ
Χρονολογία Έκδοσης Νοέμβριος 2004
Αριθμός σελίδων 160
Επιμέλεια ΤΑΤΑΡΙΩΤΟΥ - ΒΟΓΙΑ Ν. ΕΥΜΟΡΦΙΑ
Η Λάρισα έχει την ατυχία να μην έχει σήμερα ένα μνημείο-σύμβολο, που για πολλούς αιώνες ήταν η πέτρινη γέφυρά της, η οποία γκρεμίστηκε από τους Γερμανούς, Άγγλους και Έλληνες.
Εργασία μου με αντικείμενο τα αργυρά εκκλησιαστικά λειτουργικά σκεύη του Μουσείου του Dumbarton Oaks της Ουάσιγκτον το 1983
Κατά το χειμερινό εξάμηνο του έτος 1983 (9/1983 - 12/1983) έλαβα μέρος σε ένα επιμορφωτικό σεμινάριο του «Κέντρου Βυζαντινών Σπουδών του Χάρβαρντ στο Dumbarton Oaks» στην Ουάσιγκτον, που είχε ως θέμα την συλλογής Βυζαντινών έργον τέχνης πρώιμης περιόδου, του Μουσιού του Dumbarton Oaks. Ο διδάσκον αυτού του σεμιναρίου ήταν ο Gary Vikan του Ανώτερου Μέλος των Σπουδών της Βυζαντινής Τέχνης (1983-Ιανουάριος 1985), στο πρόγραμμα Βυζαντινών Σπουδών του «Κέντρου Βυζαντινών Σπουδών του Χάρβαρντ». Στο τέλος του σεμιναρίου επέλεξα να προετοιμάσω μια εργασία με αντικείμενο τα αργυρά εκκλησιαστηκά λειτουργικά σκεύη του Μουσείου του ιδρύματος, με τα περσότερα να προέρχονται από την περιοχή της Βόρειας Συρίας, που υπαγόταν στο Πατριαρχείο της Αντιοχείας.
Στην εργασία μου παρουσίασα τα ακολούθα αργυρά εκκλησιαστικά λειτουργικά σκεύη του Μουσείου του Dumbarton Oaks:
Στην εργασία μου παρουσίασα τα ακολούθα αργυρά εκκλησιάστηκα λειτουργικά σκεύη του Μουσείου του Dumbarton Oaks.
Με την πρωτοβουλία του, για την έκδοση αυτού του βιβλίου, ο Χαράλαμπος Βόγιας τονίζει με τον πιο καταφατικό τρόπο πως γεννήθηκε Έλληνας. Ζει και υπάρχει ως Έλληνας. Ένας επιπλέον, λόγος που θα έπρεπε να εκδοθεί αυτό το βιβλίο είναι η αναφορά του συγγραφέα και σε άλλες μορφές Καρυτσιωτών αγωνιστών, με προεξάρχουσα εκείνη του Σταύρου Κουτόβα - STEVE KATOVIS, που άφησε την τελευταία του πνοή στο Δημοτικό Νοσοκομείο της Νέας Υόρκης στις 24-1-1930, ύστερα από δολοφονική επίθεση που δέχτηκε από αστυνομικό, την ώρα ακριβώς που μιλούσε σε ειρηνική συγκέντρωση εργατών.
στο
ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΤΗΣ ΚΑΤΩ ΣΙΛΕΣΙΑΣ
Οι διοργανωτές του φεστιβάλ του 2003, αποφάσισαν να συνεχίσουν την ιδέα των συναντήσεων στα καφενεία = δημόσια φόρουμ του φεστιβάλ, που εισήγαγε πέρυσι ο καθ. Wilk (ΠΒρ). Της πρώτης αυτού του τύπου εκδηλώσεις προηγήθηκαν τα αποκαλυπτήρια αναμνηστικής πλάκας στο κτίριο του Ινστιτούτου Μαθηματικών (ΠΒρ), αφιερωμένη στον Κωνσταντίνο Καραθεοδωρή (Constantin Carathéodory) - τον οργανωτή του Τμήματος Μαθηματικών και Φυσικής του Königliche Technische Hochschule Breslau (Βασιλικού Τεχνικού Πανεπιστημίου του Μπρέσλαου). Σήμερα στεγάζει το Πολυτεχνείο του Βρότσλαβ.
Άρθρο της Hanna Waśkowska Μετάφραση Χαράλαμπου Βόγια
Από: Περιοδικό «Pryzmat», Pismo informacyjne Politechniki Wrocławskiej, Nr. 170, Wrzesień 2003, Pismo Informacyjne Politechniki Wrocławskiej σελ.11 (Φωτογραφία: Paweł Kozioł). Φωτογραφίες Paweł Kozioł.
Με πολλές Φωτογραφίες από την εκδήλωση.
Πρόεδρος: καθ. Aleksander Weron, Ph.D. (Ινστιτούτο Μαθηματικών, Πολωνική Ακαδημία Επιστημών),
Μπάμπης Βόγιας, MSc (BW Consulting Engineering Inc., ΗΠΑ),
καθ. Dr. Kazimiera A. Wilk (Συντονιστής του Φεστιβάλ Επιστήμης της Κάτω Σιλεσίας 2003)
Ημερομηνία και τόπος: 13 Σεπτεμβρίου 2002, Βρότσλας – Πολυτεχνείου του Βρότσλαβ ,
Ινστιτούτο Μαθηματικών, κτίριο. C-11, οδός Janiszewskiego 14
Constantin Carathéodory (1873-1950)
Στις 13 Σεπτεμβρίου 2003, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Επιστήμης της Κάτω Σιλεσίας 2003, αποκαλύφθηκε στο κτίριο του Ινστιτούτου Μαθηματικών του Πολυτεχνείου του Βρότσλαβ (ΠΒρ), παρουσία του Πρύτανη του, Καθηγητή Tadeusz Luty, και του εκπροσώπου του Πρέσβη της Ελλάδας, Βασίλειου Τόλιου, τοποθετήθηκε αναμνηστική πλάκα αφιερωμένη στον διαπρεπή μαθηματικό του πρώτου μισού του 20ού αιώνα, Constantin Carathéodory. Η πλακά δωρίσθηκε από Έλληνες αποφοίτους των πανεπιστημίων του Βρότσλαβ. Ο κύριος εμπνευστής και σχεδιαστής της πλάκας είναι ο Μπάμπης Βόγιας (ΠΒρ). Οι άλλοι είναι: Μίμης Χουλιάρας, Τάκης Πούλιος (Γιατρικά Σχολή ΠανΒρ), Στέφανος Ρυζάκης (ΠΒρ) και Γιώργος Σιδερόπουλος (ΠανΒρ).
Άρθρο της Hanna Waśkowska Μετάφραση Χαράλαμπου Βόγια
Από: Περιοδικό «Pryzmat», Pismo informacyjne Politechniki Wrocławskiej, Nr. 170, Wrzesień 2003, Pismo Informacyjne Politechniki Wrocławskiej σελ.11 (Φωτογραφία: Paweł Kozioł). Φωτογραφίες Paweł Kozioł.
Οι διοργανωτές του φεστιβάλ του 2003, αποφάσισαν να συνεχίσουν την ιδέα των συναντήσεων στα καφενεία = δημόσια φόρουμ του φεστιβάλ, που εισήγαγε πέρυσι ο καθ. Wilk (ΠΒρ). Της πρώτης αυτού του τύπου εκδηλώσεις προηγήθηκαν τα αποκαλυπτήρια αναμνηστικής πλάκας στο κτίριο του Ινστιτούτου Μαθηματικών (ΠΒρ), αφιερωμένη στον Κωνσταντίνο Καραθεοδωρή (Constantin Carathéodory)-τον οργανωτή του Τμήματος Μαθηματικών και Φυσικής του Königliche Technische Hochschule Breslau (Βασιλικού Τεχνικού Πανεπιστημίου του Μπρέσλαου). Σήμερα στεγάζει το Πολυτεχνείο του Βρότσλαβ. Η μαρμάρινη αναμνηστική πλάκα, κατασκευασμένη από πεντελικό μάρμαρο, το ίδιο από το οποίο χτίστηκε η Ακρόπολη των Αθηνών, μεταφέρθηκε προσωπικά από την Ελλάδα από τον κύριο εμπνευστή και σχεδιαστή της ιδέας τοποθέτησης της αναμνηστικής πλάκας του Μπάμπη Βόγια (BW Consulting Engineering Inc., ΗΠΑ) και χρηματοδοτήθηκε από Έλληνες αποφοίτους του Πολυτεχνείου και άλλων Πανεπιστημίων του Βρότσλαβ. Εκτός από τον εμπνευστή, στους ιδρυτές περιλαμβάνονται: Μίμης Χουλιάρας, Τάκης Πούλιος (Ιατρική Ακαδημία), Στέφανος Ριζάκης (ΠΒρ) και Γιώργος Σιδερόπουλος (Πανεπιστήμιο του Βρότσλαβ). Η πλάκα αποτελεί ένδειξη ευγνωμοσύνης από τους Έλληνες που σπούδασαν στο Βρότσλαβ μεταξύ 1949 και 1975, για την εκπαίδευση που έλαβαν στην Πολωνία, η οποία σε πολλές περιπτώσεις άνοιξε το δρόμο για μια καριέρα εκτός της Πολωνίας, όπως δείχνει το παράδειγμα του εμπνευστή των αποκαλυπτηρίων της αναμνηστικής πλάκας του Μπάμπη Βόγια. Τα αποκαλυπτήρια της αναμνηστικής πλάκας έγιναν από τον Πρύτανη του ΠΒρ, του καθηγητή Tadeusz Luty και τον Πρώτο Σύμβουλο της Πρεσβείας της Ελλάδας, Βασίλειο Τόλιο, στις 13 Σεπτεμβρίου-την 130ή επέτειο γενεθλίων αυτού του εξαιρετικού μαθηματικού του πρώτου μισού του 20ού αιώνα. Στην τελετή παρευρέθηκαν ο καθηγητής Aleksander Weron, ο οποίος υποστήριξε την πρωτοβουλία του Μπάμπη Βόγια και βοήθησε στην υλοποίησή της, η καθηγήτρια Kazimiera Wilk-συντονίστρια του φεστιβάλ, εκπρόσωποι της ακαδημαϊκής κοινότητας του Βρότσλαβ, η διεύθυνση του Ινστιτούτου Μαθηματικών του Πολυτεχνείου του Βρότσλαβ και εκπρόσωποι της ελληνικής κοινότητας της πόλεις, μεταξύ των οποίων ο Γιώργος Σιδερόπουλος, ο οποίος εκπροσώπησε το Κεντρικό Συμβούλιο της Ελληνικής Ενώσεις στην Πολωνία. Ο καθηγητής A. Weron παρουσίασε τη βιογραφία του Κωνσταντίνο Καραθεοδωρή (1873-1950), τα επιστημονικά του επιτεύγματα και τους δεσμούς του με το Βρότσλαβ. Αυτός ο Έλληνας μαθηματικός, ο σπουδαιότερος στη σύγχρονη εποχή, ασχολήθηκε με τη θεωρία των πραγματικών συναρτήσεων, τη λογική του λογισμού των μεταβολών, ως μέθοδο μαθηματικής και φυσικής, τις διαφορικές εξισώσεις, τη γενική θεωρία των μετρήσεων, τη γεωμετρική οπτική, την ειδική θεωρία της σχετικότητας και πολλούς άλλους κλάδους των μαθηματικών και της φυσικής. Τα έργα του έφεραν την αναγνώρισή του στον γερμανικό επιστημονικό κόσμο. Το 1910 διορίστηκε καθηγητής στο νεοϊδρυθέν Βασιλικό Τεχνικό Πανεπιστήμιο του Μπρέσλαου, που εκείνη την εποχή ήταν η τρίτη μεγαλύτερη πόλη της Γερμανικής Αυτοκρατορίας. Κατά τη διάρκεια της τριετούς παραμονής του στο Μπρέσλαου ο Καραθεοδωρή ίδρυσε τις έδρες μαθηματικών και φυσικής στο εν λόγω πανεπιστήμιο και αργότερα ήταν υπεύθυνος για την οργάνωσή του και για ολόκληρο το πανεπιστήμιο. Ήταν μέλος της επταμελούς συγκλήτου της πρώτης περιόδου, αντιπρύτανης και επικεφαλής του τμήματος μαθηματικών. Έδωσε τέσσερις διαλέξεις, μεταξύ των οποίων ήταν η θεωρία των δυνατοτήτων σε επιλεγμένα μαθηματικά προβλήματα της τεχνολογίας.
Οι διοργανωτές του φεστιβάλ του 2003, αποφάσισαν να συνεχίσουν την ιδέα των συναντήσεων στα καφενεία = δημόσια φόρουμ του φεστιβάλ, που εισήγαγε πέρυσι ο καθ. Wilk (ΠΒρ). Της πρώτης αυτού του τύπου εκδηλώσεις προηγήθηκαν τα αποκαλυπτήρια αναμνηστικής πλάκας στο κτίριο του Ινστιτούτου Μαθηματικών (ΠΒρ), αφιερωμένη στον Κωνσταντίνο Καραθεοδωρή (Constantin Carathéodory)-τον οργανωτή του Τμήματος Μαθηματικών και Φυσικής του Königliche Technische Hochschule Breslau (Βασιλικού Τεχνικού Πανεπιστημίου του Μπρέσλαου). Σήμερα στεγάζει το Πολυτεχνείο του Βρότσλαβ. Η μαρμάρινη αναμνηστικήπλάκα, κατασκευασμένη από πεντελικό μάρμαρο, το ίδιο από το οποίο χτίστηκε η Ακρόπολη των Αθηνών, μεταφέρθηκε προσωπικά από την Ελλάδα από τον κύριο εμπνευστή και σχεδιαστή της ιδέας τοποθέτησης της αναμνηστικής πλάκας του Μπάμπη Βόγια (BW Consulting Engineering Inc., ΗΠΑ) και χρηματοδοτήθηκε από Έλληνες αποφοίτους του Πολυτεχνείου και άλλων Πανεπιστημίων του Βρότσλαβ. Εκτός από τον εμπνευστή, στους ιδρυτές περιλαμβάνονται: Μίμης Χουλιάρας, Τάκης Πούλιος (Ιατρική Ακαδημία), Στέφανος Ριζάκης (ΠΒρ) και Γιώργος Σιδερόπουλος (Πανεπιστήμιο του Βρότσλαβ). Η πλάκα αποτελεί ένδειξη ευγνωμοσύνης από τους Έλληνες που σπούδασαν στο Βρότσλαβ μεταξύ 1949 και 1975, για την εκπαίδευση που έλαβαν στην Πολωνία, η οποία σε πολλές περιπτώσεις άνοιξε το δρόμο για μια καριέρα εκτός της Πολωνίας, όπως δείχνει το παράδειγμα του εμπνευστή των αποκαλυπτηρίων της αναμνηστικής πλάκας του Μπάμπη Βόγια. Τα αποκαλυπτήρια της αναμνηστικής πλάκας έγιναν από τον Πρύτανη του ΠΒρ, του καθηγητή Tadeusz Luty και τον Πρώτο Σύμβουλο της Πρεσβείας της Ελλάδας, Βασίλειο Τόλιο, στις 13 Σεπτεμβρίου-την 130ή επέτειο γενεθλίων αυτού του εξαιρετικού μαθηματικού του πρώτου μισού του 20ού αιώνα. Στην τελετή παρευρέθηκαν ο καθηγητής Aleksander Weron, ο οποίος υποστήριξε την πρωτοβουλία του Μπάμπη Βόγια και βοήθησε στην υλοποίησή της, η καθηγήτρια Kazimiera Wilk-συντονίστρια του φεστιβάλ, εκπρόσωποι της ακαδημαϊκής κοινότητας του Βρότσλαβ, η διεύθυνση του Ινστιτούτου Μαθηματικών του Πολυτεχνείου του Βρότσλαβ και εκπρόσωποι της ελληνικής κοινότητας της πόλεις, μεταξύ των οποίων ο Γιώργος Σιδερόπουλος, ο οποίος εκπροσώπησε το Κεντρικό Συμβούλιο της Ελληνικής Ενώσεις στην Πολωνία. Ο καθηγητής A. Weron παρουσίασε τη βιογραφία του Κωνσταντίνο Καραθεοδωρή (1873-1950), τα επιστημονικά του επιτεύγματα και τους δεσμούς του με το Βρότσλαβ. Αυτός ο Έλληνας μαθηματικός, ο σπουδαιότερος στη σύγχρονη εποχή, ασχολήθηκε με τη θεωρία των πραγματικών συναρτήσεων, τη λογική του λογισμού των μεταβολών, ως μέθοδο μαθηματικής και φυσικής, τις διαφορικές εξισώσεις, τη γενική θεωρία των μετρήσεων, τη γεωμετρική οπτική, την ειδική θεωρία της σχετικότητας και πολλούς άλλους κλάδους των μαθηματικών και της φυσικής. Τα έργα του έφεραν την αναγνώρισή του στον γερμανικό επιστημονικό κόσμο. Το 1910 διορίστηκε καθηγητής στο νεοϊδρυθέν Βασιλικό Τεχνικό Πανεπιστήμιο του Μπρέσλαου, που εκείνη την εποχή ήταν η τρίτη μεγαλύτερη πόλη της Γερμανικής Αυτοκρατορίας. Κατά τη διάρκεια της τριετούς παραμονής του στο Μπρέσλαου ο Καραθεοδωρή ίδρυσε τις έδρες μαθηματικών και φυσικής στο εν λόγω πανεπιστήμιο και αργότερα ήταν υπεύθυνος για την οργάνωσή του και για ολόκληρο το πανεπιστήμιο. Ήταν μέλος της επταμελούς συγκλήτου της πρώτης περιόδου, αντιπρύτανης και επικεφαλής του τμήματος μαθηματικών.
Μετάφραση Χαραλάμπου Βόγια απο τα Πολωνικά του άρθρου της Μετάφραση Χαραλάμπου Βόγια από τα Πολωνικά του άρθρου της Hanna Waśkowska
Από το Περιοδικό «Pryzmat», Pismo informacyjne Politechniki Wrocławskiej, Nr. 170, Wrzesień 2003, Pismo Informacyjne Politechniki Wrocławskiej σελ.11 (Φωτογραφίες: Paweł Kozioł).
Biografia Constantin’a Carathéodory
(Poszerzona)
------------------------------------------------------------------------------------------
Opracowana przez Babisa Wojasa głównie na podstawie książek Ewangelosa Spandagosa, “ Zycie i Dzielo C. Carathéodory” i Despiny Carathéodory-Rodopoulou oraz Despiny Vasvateki-Papastergiou, “Constantin Carathéodory Grecki Mędrzec z Monachium” i nowych danych które pojawiły się oi 2003 r.
Larissa, Grecja, 10/07/2003 i 10/03/1920
τέσσερις στον ΕΛΑΣ, 1941-1945, πολεμώντας ενάντια τοyς κατα-
κτητές, 73 χάθηκαν στον Εμφύλιο από τους παρακρατικούς και
από τον κυβερνητικό στρατό, ενώ εννέα από τους αντάρτες του
Δ.Σ.Ε. Κιόλα αυτά για να εδραιώσουν την κυριαρχία τους οι ξένοι,
κάνοντας την πατρίδα µας σχεδόν ιδιότυπη αποικία τους.
Συγχωρέσετε μας για όποιες ελλείψεις θυμάτων και στοιχείων μπορεί να παρουσιάζονται στο παραπάνω κείμενο. Θα ήταν ευτυχές έργο να μπορέσουν να συγκεντρωθούν όλα τα ονόματα που πιθανόν λείπουν και να συμπληρωθούν όλα τα στοιχεία, για τις συνθή-
κες, τον τόπο και τις ημερομηνίες του θανάτου των Καρυτσιωτών που χάθηκαν στην Κατοχή και τον Εμφύλιο. Ο Δημήτριος Βόγιας με τον Στέφανος Ριζάκης, έκαναν το καλλίτερο που μπορούσαν, καταγράφοντος σχεδόν την συνδρηπτηκη , βεβαία πάντα υπάρχει η πιθανότητα κάποιοι να εξαιρεθούν και πιθανών να έκαναν και λάθη, για το οποίο σας ζητούμε εκ μέρους τους συγγνώμη. Ας προσπαθήσουν αυτοί που γνωρίζουν και άτομα που λείπουν από την επάνω να τα συμπληρώσουν, όπως και τα λάθη, που υπάρχουν να διορθωθούν.
τέσσερις στον ΕΛΑΣ, 1941-1945, πολεμώντας ενάντια ατοὺς κατα-
κτητές, 73 χάθηκαν στον Εμφύλιο από τους παρακρατικούς και
από τον κυβερνητικό στρατό, ενώ εννέα απὀ τους αντάρτες του
Δ.Σ.Ε. Κιόλα αυτά για να εδραιώσουν την κυριαρχία τους οι ξένοι,
κάνοντας την πατρίδα µας σχεδόν ιδιότυπη αποικία τους.
Συγχωρέσετε μας για όποιες ελλείψεις θυμάτων και στοιχείων μπορεί να παρουσιάζονται στο παραπάνω κείµενο. Θα ήταν ευτυχές έργο να μπορέσουν να συγκεντρωθούν όλα τα ονόματα που πιθανόν λείπουν και να συμπληρωθούν όλα τα στοιχεία, για τις συνθή-
κες, τον τόπο και τις ημερομηνίες του θανάτου των Καρυτσιωτών που χάθηκαν στην Κατοχή και τον Εμφύλιο. Ο Δημήτριος Βόγιας με τον Στέφανος Ριζάκης, έκαναν το καλλίτερο που μπορούσαν, καταγράφοντος σχεδόν την συνδρηπτηκη , βεβαία πάντα υπάρχει η πιθανότητα κάποιοι να εξαιρεθούν και πιθανών να έκαναν και λάθη, για το οποίο σας ζητούμε εκ μέρους τους συγγνώμη. Ας προσπαθήσουν αυτοί που γνωρίζουν και άτομα που λείπουν από την επάνω να τα συμπληρώσουν, όπως και τα λάθη, που υπάρχουν να διορθωθούν.
- Ατμόπλοιων Α/Π στα οποία εργάστηκε: Agwistar, Antilla, Black Arrow, Byron, Camaguey, Confort, Nea Ellas,Lake Gorin & Matanzas,
- Λιμάνια στα και από οποία ταξίδεψε: Ashtabula, Ohio US, Bilbao Spain, Boston US, Havana Cuba, New Orleans US, Naples Italy, New York US, Nuevitas Cuba , Vera Cruz Mexico, Mexico, Nassau Bahamas Piraeus, Philadelphia US, Progresso & Tampico Mexico, Puerto Cortes, Honduras & Puerto Rico US.
Ήταν πολύ αγαπητός από των κόσμο, με αυτός ο χαρούμενος και με μεγάλο χιούμορ άνθρωπος.
Ας τον θυμόμαστε!!!
Αιώνια η η μνήμη του!!!
Odbyła się również sesja naukowa w ramach festiwalowej kawiarni greckiej dedykowana największemu matematykowi greckiemu czasów nowożytnych.
Chociaż przez wiele lat, tak jak pewnie by mu to pasowało, bo był człowiekiem skromnym i bardzo przyzwoitym, był szerzej nieznany. Ostatnio, zwłaszcza w Grecji, jest uroczyście honorowany, np. na Uniwersytetach Arystotelesa w Salonikach , w Patras i Demokryta w Ksanthi, jak też niedawno, Liceum z Filothei w Atenach, zostało nazwane jego imieniem. W 1994 roku Grecka poczta wydala znaczek pocztowy z podobizną Carathéodory i obok jego znajdującą się podobizna Euklidesa.
Albert Einstein bardzo cenił Carathéodorego za jego wkład w matematykę i fizykę. Krótko przed śmiercią w 1955 roku, w czasie ostatniego wywiadu dla prasy amerykańskiej, Einstein zaskoczył dziennikarzy twierdzeniem, że nie zadali mu najważniejszego pytania. Podobno powiedział: Panowie, jest mi bardzo przykro, że widzę was gotowych do odejścia bez zadania mi najważniejszego pytania. Poprosiliście, żebym wam odpowiedział na wiele pytań, ale nikt z was nie chciał się dowiedzieć, kto był moim nauczycielem i kto pokazał mi drogę do wyższej matematyki, tak w rozwoju mojej myśli, jak i badań. Aby was nie zamęczyć, powiem prosto i bez jakichkolwiek szczegółów, że moim wielkim nauczycielem był nie kto inny, tylko niesamowity Grek – Constantin Carathéodory, któremu nie tylko ja osobiście, ale i cała matematyka, fizyka oraz nauka XX wieku zawdzięczają wszystko.
13 września 2003 r., w ramach Dolnośląskiego Festiwalu Nauki, w gmachu Instytutu Matematyki Politechniki Wrocławskiej, prof. Tadeusz Luty, rektor PWr., i radca prawny Vassilios Tolios, przedstawiciel ambasadora Grecji, odsłonili tablicę pamiątkową poświęconą wybitnemu matematykowi pierwszej połowy XX wieku Constantinowi Carathéodoremu. Marmurową tablicę ufundowali greccy absolwenci uczelni wrocławskich w 130. rocznicę urodzin uczonego z inicjatywy i propozycji Babisa Wojasa, który razem ze Stefanosem Ryzakisem, Kostasem Skandalisem, Dimitriosem Tsupanusem i Mimisem Chuliarasem, sfinansowali wykonanie tablicy. Z ramienia Politechniki organizatorem uroczystości byli, Prof. dr hab. Aleksander Weron który jest dyrektorem Centrum Steinhausa Politechniki Wrocławskiej prof. dr hab. Kazimiera A. Wilk, Koordynator Środowiskowy Dolnośląskiego Festiwalu Nauku2003. Odbyła się również sesja naukowa w formie festiwalowej kawiarni greckiej.