Məqalə - Article by Prof.Dr. Salida SHARİFOVA (Salidə ŞƏRİFOVA)
Səyat Nəvanın özününküləşdirilməsi prosesi özünü daim göstərməkdədir. Səyat Nəvanın milli mənsubi... more Səyat Nəvanın özününküləşdirilməsi prosesi özünü daim göstərməkdədir. Səyat Nəvanın milli mənsubiyyətinin dəqiq təqdim edilməsi zəruri məsələ kimi diqqəti cəlb edir. Səyat Nəvanın ermənilər tərəfindən özününküləşdirilməsinə cəhdləri bu şairin milli kimliyinin həqiqiliyinin dünya ictimaiyyətinə çatdırılmasının labüd məsələ olmasını aktuallaşdırmaqdadır. Səyat Nəvanın erməni şairi olması ətrafında təbliğat daim aparılmaqdadır. Səyat Nəva poetik nümunələrində ələviliyi təbliğ etmişdir. Səyat Nəva Səfəvilik təriqətinin meydanda olduğu dövrdə yaşamış, yazıb-yaratmışdır. Şeirlərində Şah İsmayıl Xətaiyə müraciət etməsi bundan irəli gəlir. Şair Şah İsmayıl Xətaini özünə pir hesab etmiş və bu təriqətin ideyasının daşıyıcısı olmasını əks etdirmişdir. Səyat Nəva yaradıcılığı bizə anlatdı ki, milli irsimizin ermənilər tərəfindən özününküləşdirilməsi cəhdlərinin qarşısının alınması istiqamətində işlərin aparılması ədəbiyyatımızın prioritet addımlarından birinə çevrilməlidir. Ələvi şairi Səyat Nəva dünya ictimaiyyəti tərəfindən ana dilində yazıb və bəhrələnən Azərbaycan şairi kimi qəbul edilməlidir. Səyat Nəva yaradıcılığının qorunması, təbliğ edilməsi və tanıdılması ətrafında addımlar atılmalıdır. Bu həm də parça-parça bölünmüş Azərbaycan xalqının qarşısında duran məsələlərdən biridir. Şairlərimizin başqa adlarla müxtəlif xalqlar tərəfindən mənimsənilməsi, dünyanın müxtəlif məkanlarındakı Azərbaycan xalqının başqa adlar adında təqdim edilməsi, xalqımızın müxtəlif adlarla adlandırılması, yeni millətlər yaradılması və s. kimi aktual problemlər hələ həllini gözləməkdədir. Məsələn, Yerevanda yerləşən Azərbaycan xalqına məxsus məscid türkmən məscidi kimi, İraqda məskunlaşmış afşarların Azərbaycan xalqı ilə bağlılığının yox edilərək başqa bir millət kimi təqdim edilməsi və s. məsələlər həlli yolunu tapmamışdır. Açar sözlər: ələvi şairi, milli irs, Azərbaycan türkçəsi, erməniləşdirilmiş şair, türk, aşıq Alevi Şair Sayat Nava (Sayat Nova) Özet: Sayat Nava'nın kendini gerçekleştirme süreci sürekli kendini gösteriyor. Sayat Nava'nın uyruğunun doğru sunumu gerekli bir konu olarak dikkat çekiyor. Ermeniler tarafından Sayat Nava'yı sahiplenmeye yönelik girişimler, bu şairin ulusal kimliğinin gerçekliğinin dünya toplumuna iletilmesini acil hale getiriyor. Ermenilerin Sayat Navan'ı silahlandırma girişimi kendini açıkça göstermektedir. Sayat Nava'nın Ermeni şair olduğu konusunda sürekli propaganda yapılıyor. Sayat Nava şiirsel örneklerinde Aleviliği öne çıkarmıştır. Sayat Nava, Safevi mezhebinin meydanda olduğu dönemde yaşamış ve yazmıştır. Bu nedenle şiirlerinde Şah İsmail Hatayiye atıfta bulunur. Çünkü şair Şah İsmail Hatayi kendini kıdemli olarak görmüş ve bu tarikat fikrinin taşıyıcısı olduğunu yansıtmıştır. Sayat Nava'nın yaratıcılığı bize bir kez daha, Ermenilerin milli mirasımıza sahip çıkma girişimlerinin engellenmesinin edebiyatımızın öncelikli adımlarından biri olması gerektiğini söyledi. Sayat Nava gibi bir Alevi şair, dünya kamuoyunda anadilinde yazan ve yararlanan bir Azeri şair olarak tanınmalıdır. Bu yolculuk Nava'nın sorunlu ruhuna huzur getirecek. Sayat Nava'nın yaratıcılığının korunması, tanıtılması ve tanıtılması için adımlar atılmalıdır. Bu da bölünmüş Azerbaycan halkının karşı karşıya olduğu sorunlardan biridir. Şairlerimizin başka milletler tarafından evlat edinilmesi, Azerbaycan halkının dünyanın farklı yerlerinde farklı isimler altında tanıtılması, halkımızın farklı isimlerle adlandırılması, yeni milletlerin yaratılması vb. bu tür gerçek sorunlar hala çözülmeyi bekliyor. Örneğin Erivan'da bulunan Azerbaycan halkına ait cami Türkmen camii gibidir, Irak'a yerleşen Afşarların Azerbaycan halkıyla olan bağları yıkılıp başka bir millet olarak takdim edilir vs. sorunlar çözülmedi.
46 ЖАНРОВОЕ НОВАТОРСТВО АЛИШЕРА НАВОИ Салида Шарифова, старший научный сотрудник, профессор НАНА,... more 46 ЖАНРОВОЕ НОВАТОРСТВО АЛИШЕРА НАВОИ Салида Шарифова, старший научный сотрудник, профессор НАНА, доктор филологических наук, Национальная академия наук Азербайджана, Институт Литературы имени Низами Гянджеви Резюме. Творчество Алишера Навои приходится на исторический период смешения арабской, персидской и тюркской культур. Алишер Навои не только одним из первых предпринял попытку создания литературных образцов на тюркском языке, но и использовал при этом большие литературный жанры, характерные для арабоязычной и персоязычной литературе. Последнее наиболее значимо для дальнейшего развития тюркской литературной традиции, которое в этот период было де факто сведено к устному народному творчеству. Новаторство Алишера Навои заключалось в том, что жанровая система тюркской литературы была обогащена жанровыми формами арабской и персидской поэзии. Литературные эксперименты Алишера Навои основывались не только на виртуозное владение им родного языка, но и на глубокие познания в литературоведении, в частности и по вопросам теории жанров. В жанровых исследованиях Алишер Навои отталкивался не только от литературоведческих принципов, но и от основ теории музыки. А. Навои был как практикующим музыкантом, так и теоретиком музыки. В силу чего в своих литературоведческих и художественных работах всегда уделял особое внимание музыкальности языка и композиции художественных произведений. Алишер Навои является одним из редких средневековых литературоведов, последовательно занимающийся научно-понятийным аппаратом литературоведения.
İtikadımca kelb Tahir'dir. Nefi, eserinde sanatsal bir anlatım aracı olan metaforu, özellikle mük... more İtikadımca kelb Tahir'dir. Nefi, eserinde sanatsal bir anlatım aracı olan metaforu, özellikle mükemmel bir alegori türünü kullanmıştır. Kusursuz bir kıssada, benzer yanı ve benzer yanı açık bir şekilde sunmayı başarmıştır: Bahâr erdi yine esti nesîm-i subh-ı nevrûzî Açıldı âlemin gül gibi güldü baht-ı fîrûzı Nefi'nin bu ayetinde benzetilme ve benzetilen açıkça görülmektedir. Nefi'nin eserinde edebî dilde yer alan kelimeler, sanatsal bir işlev gerçekleştirerek anlam zenginliğini yansıtır. Nefi Ömer'in Siham-ı Kaza adlı eserine yansıyan hicivindeki kıssalar ve küfürle ifade edilmektedir. Örneğin, zamanının büyük lideri Gürcü Mehmet Paşa'ya adadığı hicivinde kendisi hakkında ne düşündüğünü yazmaktan çekinmemiştir.
UOʻK: 631.542.12 KBK 83.3(0)3 "Adabiy ta'lim metodologiyasi: xakqaro tajriba va ilmiy hamkorlik" ... more UOʻK: 631.542.12 KBK 83.3(0)3 "Adabiy ta'lim metodologiyasi: xakqaro tajriba va ilmiy hamkorlik" mavzusidagi Professor Hamidulla Boltaboyev tavalludining 70 yilligiga bag'ishlangan xalqaro ilmiynazariy anjuman Materiallari.-Toshkent: MASHHUR PRESS, 2024.-578 b. Mirzo Ulug'bek nomidagi O'zbekiston Milliy universitetida o'tkazilgan "Adabiy ta'lim metodologiyasi: xalqaro tajriba va ilmiy hamkorlik" mavzusidagi ushbu xalqaro ilmiy-nazariy anjuman Materiallari olti bo'limdan iborat bo'lib, uning har bir bo'limida zamonaviy filologik tizimda adabiy ta'limning eng dolzarb muammolari qamrab olingan. 200 dan ortiq maqolalarni o'z tarkibiga olgan mazkur to'plam professor-o'qituvchilar, mutaxassis va tadqiqotchilar, doktorant va izlanuvchilarga mo'ljallangan.
Xülasə. Məqalədə tarixi arenada daha çox partiya sədri, baş nazir və siyasi xadim kimi tanınan Bü... more Xülasə. Məqalədə tarixi arenada daha çox partiya sədri, baş nazir və siyasi xadim kimi tanınan Bülənd Ecevitin poetik yaradıcılığı təhlil ediir. Onun poetik yaradıcılığı kamilliyi və problematika baxımından özünəməxsus xüsusiyyətlərə malikdir. Bülənd Ecevit yalnız poetik nümunələr qələmə almamış, sanskrit, bengal ve ingiliscə qələmə alınmış müxtəlif ədiblərin şeirlərini türk dilinə çevirmişdir. O, şeirlərinin çox qismini sərbəst şeir şəklində qələmə almış, sərbəst şeirin poetik imkanlarından yaradıcı şəkildə faydalanaraq, düşüncələrini ifadə edə bilmişdir.
Kamal Abdulla's novel-The Adventure of Secrets‖ is an example of a postmodern novel that departs ... more Kamal Abdulla's novel-The Adventure of Secrets‖ is an example of a postmodern novel that departs from the previous novel tradition. In Kamal Abdulla's novel-The Adventure of Secrets‖, the combination of elements of various works is evident. In the novel, pastiche manifests itself in the author's combination of his previous works. In his novel, Kamal Abdulla used the sections about Hacı Mir Hasan Ağa Sayyah from the epic play-Shah Ismail or, the all who love you are here…‖ and the novel-tale-Valley of the sorcerers‖ written in postmodernism style. Keywords: Azerbaijani literature, Kamal Abdulla, The Adventure of Secrets, postmodern novel, genre, pastiche GiriĢ Kamal Abdullanın-Sirlərin sərgüzəĢti‖ romanı əvvəlki roman ənənəsindən uzaqlaĢan postmodern roman nümunəsidir. Roman postmodernizmə xas olan pastiĢ, dekonstruksiya, təhtəlĢüur, mistifikasiya və digər üslubları özündə əks etdirmiĢdir.-Sirlərin sərgüzəĢti‖ romanında postmodern romanlarda olduğu kimi obrazlar arasında müəllifin olması, mətn daxilində digər bədii əsərdən nümunənin verilməsi, bədii yaradıcılıq haqqında fikirlər mübahisəsi, janr qarıĢıqlığı, müxtəlif süjet xətlərinin bir-birinə qarıĢmasını da müĢahidə edirik. Kamal Abdullanın-Sirlərin sərgüzəĢti‖ romanının bədii təĢkili zamanı dialoqizmin və səslərin polifoniyasının özəlliklərinə, hipertekstuallığa və intertekstuallığa, müxtəlif Ģablon və üslubların bədii kodların parodik-ironik imitasiyasından istifadəsi özünü göstərir. Həmçinin, əsərdə bədii zamanın xaotikliyinə, bədii məkanda real və qeyri-reallığın qarıĢmasına, mənəvi dəyərlərin dekonstruksiyasına rast gəlmək mümkündür. Romanın janr xüsusiyyətləri Kamal Abdullanın-Sirlərin sərgüzəĢti‖ romanında müxtəlif əsərlərin elementlərinin kombinə edilməsi özünü büruzə vermiĢdir. Belə ki, romanda pastiĢ müəllifin özünün qələmə aldığı əvvəlki əsərlərindən kombinə etməsində özünü göstərmiĢdir. Kamal Abdulla-Sirlərin sərgüzəĢti‖ romanında postmodernizm üslubunda yazılmıĢ-ġah Ġsmayıl, yaxud hamı səni sevənlər burdadır...‖ pyesi və-Sehirbazlar dərəsi‖ roman-pritçasından Hacı Mir Həsən ağa Səyyahla bağlı epizodlardan yararlanmıĢdır.-ġah Ġsmayıl, yaxud hamı səni sevənlər burdadır...‖ pyesindən olan Hacı Mir Həsən ağa Səyyahın-Sirlərin sərgüzəĢti‖ əsərində professor, professorun qızı, professorun aspirantları obrazlarının kombinə edilməsi kimi özünü göstərir. Kamal Abdullanın-Sirlərin sərgüzəĢti‖ romanında pastiĢ əlamətləri əsərin postmodern süjet xəttində özünü göstərə bilmiĢdir. Müəllifin əvvəl qələmə aldığı əsərlərdəki obrazlara, məkanlara bu əsərdə rast gəlinməsini müĢahidə edirik. Müəllifin digər əsərinin adı ilə eyni olan əsərin adına oxĢar dərənin bu əsərdə rast gəlinməsi faktı müəllif tərəfindən iĢlədilən ədəbi üslubdur. Kamal Abdulla dərəni bir kollektiv obraz kimi canlandırır.-Sirlərin sərgüzəĢti‖, həm də əsərin adında özünü əks etdirən-Sehrbazlar dərəsi‖ əsərlərində olduğu kimi. Hər iki əsərdə müəllif bir çox insanların bu
sərgüzəşti" romanı əvvəlki roman ənənəsindən uzaqlaşan postmodern roman nümunəsidir. Onun "Sirlər... more sərgüzəşti" romanı əvvəlki roman ənənəsindən uzaqlaşan postmodern roman nümunəsidir. Onun "Sirlərin sərgüzəti" romanında müxtəlif əsərlərin elementlərinin kombinə edilməsi özünü büruzə verir. Romanda pastiş müəllifin özünün qələmə aldığı əvvəlki əsərlərindən kombinə etməsində özünü göstərir. Kamal Abdulla "Sirlərin sərgüzəşti" romanında postmodernizm üslubunda yazılmış "Şah İsmayıl, yaxud hamı səni sevənlər buradadır..." pyesi və "Sehrbazlar dərəsi" roman-pritçasından Hacı Mir Həsən ağa Səyyahla bağlı epizodlardan yararlanmışdır. Əsərin problematikası bir çox mövzuları əhatə edir. Əsərdə müəllifin əsas mövzuyla yanaşı yardımçı mövzulara da müraciət etməsi diqqətdən yayınmır. Müəllif səciyyəvi olan, özünün dərk etdiyi kimi təqdim etdiyi həyat hadisələrini həm tarixi, real, həm də irreal məqamda olan hadisələrin təsvirində, həmçinin də müasir dövrün sosial problemlərin əks etdirilməsində göstərə bilir. Kamal Abdulla "Sirlərin sərgüzəşti" romanında tarixi faktların oyuna çevrilməsi də diqqətdən yayınmır. Bu da postmodernist yazarların tarixi hadisələrdə subyektiv yozumlarla fərqli izahların olmasını iddia etmələrindən irəli gəlir. Kamal Abdulla yaradıcılığına xas olan paralel zaman və məkan, real və irreal hadisələrin təsvirinin ədəbi-bədii əksi əsərdə özünü göstərməkdədir. Əsərdə məkan "sıxılma"sı real və irreal qarşılıqlı nüfuzetmənin güclənməsilə həyata keçir. Kamal Abdullanın xaos prinsipi əsasında süjet xətti qurulan "Sirlərin sərgüzəşti" romanında hadisələr hissələrə bölünür, təsvir edilən obrazlar, əsasən də baş qəhrəman obrazı yarımçıq təqdim edilir, lakin sonra digər obrazların vasitəsilə tamamlanır. Əsərdə müəllif və təsvir edilən obrazların nitqlərinin bir-birini əvəzləməsini müşahidə edirik. Təsvir edilən obrazların nitqi üslubi baxımdan müəllif nitqindən fərqlənmir, fərqlənsə belə, müəllif nitqindən fərqli şəkildə təqdim edilir. Obrazların nitqi üslubi baxımdan müəllif nitqindən fərqlənmədikdə sırf ədəbi dil normalarına riayət edir. Yeni yaradıcılıq axtarışları kimi ədəbiyyatın daim maraq dairəsində olan postmodern əsərlərə həm oxucu, həm də tədqiqatçıların daim diqqət yetirməsi özünü göstərməkdədir. Bu baxımdan, Kamal Abdullanın "Sirlərin sərgüzəşti" əsəri postmodern nümunəsi kimi maraq kəsb edir.
Uploads
Məqalə - Article by Prof.Dr. Salida SHARİFOVA (Salidə ŞƏRİFOVA)