Þjóðhöfðingjar Skotlands

Skjaldarmerki Skotakonunga, fram til 1603

Upp úr miðri 11. öld eða jafnvel fyrr voru Skotakonungar farnir að tala um sjálfa sig á latínu sem „rex Scotorum“ eða konung Skota. Sá titill var notaður til 1707, þegar konungsríkið Skotland sameinaðist konungsríkinu Englandi og úr varð konungsríkið Stóra-Bretland. Anna drottning telst því síðasti þjóðhöfðingi Skotlands (og raunar líka Englands) og um leið fyrsti þjóðhöfðingi Stóra-Bretlands. Ríkin tvö höfðu þó haft sameiginlegan konung frá 1603. Síðasti konungur sem krýndur var í Skotlandi var Karl 2., árið 1651.

Þjóðhöfðingjar Skotlands frá 1034

Dunkeldsætt, 1034–1286

Dungaður varð konungur eftir móðurafa sinn, Melkólf 2. Hann var svo drepinn af Makbeð, sem ríkti lengi við nokkuð góðan orðstír. Á árunum 1057-1058 barðist Melkólfur 3., sonur Dungaðs við Makbeð og síðan stjúpson hans, Lulach, og settist í hásætið. Eftir að Melkólfur féll í orrustu barðist Dómald bróðir hans við syni hans um völdin. Þeir urðu konungar hver af öðrum en eftir daga Davíðs 1. gekk skoska krúnan jafnan í erfðir frá föður til elsta sonar eða þá bróður.

Mynd	Nafn og enskt heiti	Gelískt heiti (miðaldagelíska)	Tengsl við konungsætt	Valdatími	Titill	Viðurnefni
	Dungaður 1. (Duncan 1.)	Donnchad mac Crínáin	dóttursonur Melkólms 2.	1034–1040	Rí Alban	An t-Ilgarach, „hinn sjúki“.
	Makbeð (Macbeth)	Mac Bethad mac Findláich	Sonur Mormaer Findláech, sonarsonur Melkólms 2.	1040–1057	Rí Alban	Rí Deircc, „rauði konungurinn“
—	Lulach (Lulach)	Lulach mac Gille Comgaín	sonarsonarsonur Kenneths 3.	1057–1058	Rí Alban	Tairbith, „hinn óheppni“ eða „hinn fávísi“.
	Melkólfur 3. (Malcolm 3.)	Máel Coluim mac Donnchada	sonur Dungaðs 1.	1058–1093	Rí Alban/ Scottorum basileus	? Cenn Mór ("Canmore") „höfðinginn mikli“
	Dómald 3. (Donald 3.)	Domnall mac Donnchada	sonur Dungaðs 1.	1093–1097	Rí Alban	Bán, „hinn fríði“.
	Dungaður 2. (Duncan 2.)	Donnchad mac Maíl Choluim	sonur Melkólfs 3.	1094	Rí Alban/ Rex Scottorum
	Játgeir (Edgar)	Étgar mac Maíl Choluim	sonur Melkólfs 3.	1097–1107	Rí Alban/ Rex Scottorum	Probus, „hinn djarfi“.
	Alexander 1. (Alexander 1.)	Alaxandair mac Maíl Choluim	sonur Melkólfs 3.	1107–1124	Rí Alban/ Rex Scottorum	„hinn grimmi“.
	Davíð 1. (David 1.)	Dabíd mac Maíl Choluim	sonur Malkólms 3.	1124–1153	Rí Alban/ Rex Scottorum	„hinn helgi“.
	Melkólfur 4. (Malcolm 4.)	Máel Coluim mac Eanric	sonarsonur Davíðs 1.	1153–1165	Rí Alban/ Rex Scottorum	Virgo „jómfrúin“.
	Vilhjálmur 1. ljón (William 1. the Lion)	Uilliam mac Eanric	sonarsonur Davíðs 1.	1165–1214	Rí Alban/ Rex Scottorum	„Ljón“.
	Alexander 2. (Alexander 2)	Alaxandair mac Uilliam	sonur Vilhjálms ljóns	1214–1249	Rí Alban/ Rex Scottorum
	Alexander 3. (Alexander 3.)	Alaxandair mac Alaxandair	sonur Alexanders 3.	1249–1286	Rí Alban/ Rex Scottorum

Sverrisætt (1286–1290)

Alexander 3. var síðasti konungur af Dunkeldsætt. Eini erfingi hans þegar hann lést af slysförum var Margrét, dóttir Margrétar dóttur hans og Eiríks prestahatara Noregskonungs. Hún var þá þriggja ára. Hún var send til Skotlands haustið 1290 til að alast þar upp en dó á leiðinni. Hún var aldrei krýnd og steig aldrei fæti á skoskt land og er því stundum ekki talin með í skosku konungaröðinni.

Mynd	Nafn	Tengsl við konungsætt	Fædd(ur)	Tók við ríki	Krýning	Ríkti til	Dáin(n)
	Margrét „Jómfrú Margrét“ („The Maid of Norway“)	dótturdóttir Alexanders 3.	snemma árs 1283	25. nóvember 1286	aldrei krýnd	september/október 1290

Balliol-ætt (1292–1296)

Þegar Margrét litla dó hófst erfðadeila sem stóð í tvö ár. Hún var seinasti afkomandi Vilhjálms ljóns. Þrettán gerðu tilkall til krúnunnar en sterkustu kröfuna áttu tveir afkomendur Davíðs af Huntingdon, yngri bróður Vilhjálms, þeir Jóhann Balliol og Róbert Bruce. Játvarður 1. Englandskonungur var fenginn til að skera úr í deilunni. Hann notaði tækifærið og þvingaði Skota til að sverja sér hollustu sem yfirkonungi. Síðan lét hann konungsvaldið í hendur Jóhanni Balliol. Hann reyndist þó veikur og vanhæfur konungur og árið 1296 neyddi Játvarður hann til að segja af sér og reyndi svo að innlima Skotland í England.

Mynd	Nafn	Tengsl við konungsætt	Fædd(ur)	Tók við ríki	Krýning	Ríkti til	Dáin(n)
	Jóhann Balliol (John Balliol)	langafabarn Davíðs af Huntingdon (bróður Vilhjálms ljóns)	um 1249	17. nóvember 1292	30. nóvember 1292	10. júlí 1296 sagði af sér	nóvember 1314

Bruce-ætt (1306–1371)

Skotland var konungslaust í tíu ár en Skotar neituðu að sætta sig við yfirráð Englendinga. Fyrst leiddi William Wallace baráttuna gegn þeim en síðar tók Róbert Bruce (sonarsonur Róberts Bruce sem keppti um krúnuna 1292) við því hlutverki. Árð 1306 var Róbert krýndur konungur Skota og þar sem Játvarður 2. Englandskonungur reyndist mun veikari en faðir hans hafði verið tókst Skotum að komast undan yfirráðum Englendinga og árið 1329 var gert samkomulag þar sem Englendingar samþykktu sjálfstæði Skotlands. En þegar Róbert dó var Davíð sonur hans barn að aldri og Englendingar hófu ófriðinn að nýju. Davíð eyddi miklum hluta ævinnar í útlegð eða í ensku fangelsi. Hann sneri aftur 1357 og settist í hásæti en dó barnlaus 1371 og þar með leið Bruce-ætt undir lok.

Mynd	Nafn	Tengsl við konungsætt	Fædd(ur)	Tók við ríki	Krýning	Ríkti til	Dáin(n)
	Róbert 1. hinn góði (Robert Bruce)	langa-langafabarn Davíðs af Huntingdon (bróður Vilhjálms ljóns)	11. júlí 1274	25. mars 1306		7. júní 1329
	Davíð 2. (David Bruce)	sonur Róberts 1.	5. mars 1324	7. júní 1329	nóvember 1331	22. febrúar 1371

Stewart-ætt/Stuart-ætt

Stewart (1371–1567)

Róbert Stewart var dóttursonur Róberts 1. og erfði ríkið eftir Davíð 2. móðurbróður sinn, sem þó var yngri en hann. Þá var Róbert orðinn gamall og Róbert 3. sonur hans, sem tók við af honum, var fatlaður eftir slys. Eftir þeirra dag var Skotlandi iðulega stýrt af ríkisstjórum því konungarnir voru oft barnungir þegar þeir tóku við ríkjum. Stúart-tímabilið einkennist þess vegna af því að konungsvald veiktist en voldugir aðalsmenn fóru sínu fram. Á milli komu svo tímabil þar sem konungar reyndu að auka vald sitt. Jakob 3. féll í valinn í borgarastyrjöld milli konungs og aðalsmanna. Á endanum var María 1. neydd til að segja af sér og kornungur sonur hennar, Jakob 6., varð konungur.

Mynd	Nafn	Tengsl við konungsætt	Fædd(ur)	Tók við ríki	Krýning	Ríkti til	Dáin(n)
	Róbert 2. (Robert Stewart)	sonarsonur Róberts 1.	2. mars 1316	22. febrúar 1371	26. mars 1371	19. apríl 1390
	Róbert 3. (fæddur John Stewart)	sonur Róberts 2.	um 1340	19. apríl 1390	14. ágúst 1390	4. apríl 1406
	Jakob 1. (James 1. Stewart)	sonur Róberts 3.	10. desember 1394	4. apríl 1406	2/21. maí 1424	21. febrúar 1437
	Jakob 2. (James II Stewart)	sonur Jakobs 1.	16. október 1430	21. febrúar 1437	1437	3. ágúst 1460
	Jakob 3. (James 3. Stewart)	sonur Jakobs 2.	1451/1452	3. ágúst 1460	10. ágúst 1460	11. júní 1488
	Jakob 4. (James 3. Stewart)	sonur Jakobs 3.	17. mars 1473	11. júní 1488	24. júní 1488	9. september 1513
	Jakob 5. (James 5. Stewart)	sonur Jakobs 4.	15. apríl 1512	9. september 1513	21. september 1513	14. desember 1542
	María 1. (Mary Stewart)	dóttir Jakobs 5.	8. desember 1542	14. desember 1542	9. september 1543	24. júlí 1567	8. febrúar 1587

Stuart (1567–1651)

Jakob 6. varð konungur Englands og Írlands sem Jakob 1. árið 1603, þegar Elísabet 1. frænka hans lést. Eftir það höfðu konungarnir aðsetur í Englandi þótt krúnurnar væru enn aðskildar. Borgarastyrjöld hófst 1642 og Karl 1., sonur Jakobs, var tekinn af lífi 1649 og stofnun lýðveldis lýst yfir í Englandi. Eftir nokkurt hik samþykkti skoska þingið að rjúfa tengslin við England og taka Karl, son Karls 1., til konungs. Hannn ríkti sem konungur í Skotlandi til 1651 en þá lögðu herir Olivers Cromwell Skotland undir sig og ráku hann í útlegð.

Mynd	Nafn	Tengsl við konungsætt	Fædd(ur)	Tók við ríki	Krýning	Ríkti til	Dáin(n)
	Jakob 6. (einnig Jakob 1. Englands- og Írlandskonungur) (James 6. Stuart)	sonur Maríu 1. með Darnley lávarði	19. júní 1566	24. júlí 1567	29. júlí 1567	27. mars 1625
	Karl 1. (einnig Karl 1. Englands- og Írlandskonungur) (Charles 1. Stuart)	sonur Jakobs 6.	19. nóvember 1600	27. mars 1625	8. júní 1633	30. janúar 1649 líflátinn
	Karl 2. (einnig Karl 1. Englands- og Írlandskonungur) (Charles 2. Stuart)	sonur Karls 1.	29. maí 1630	30. janúar 1649	1. janúar 1651	1651 settur af	6. febrúar 1685

Stuart-ætt (endurreist) (1660–1707)

Með endurreisn konungdæmisins ríkti Stuart-ættin aftur yfir Skotlandi en virti ekki rétt Skota. Karl 2. lagði skoska þingið niður og útnefndi Jakob bróður sinn landstjóra í Skotlandi. Jakob varð konungur 1685 en var rekinn frá völdum eftir þrjú ár. Í stað hans kom María dóttir hans og eiginmaður hennar, Vilhjálmur af Orange. Skoska þingið samþykkti þau sem þjóðhöfðingja eftir nokkurt hik. Anna systir Maríu tók við krúnunni eftir dauða Vilhjálms. Ekkert hinna fjölmörgu barna Önnu komst á legg. Englendingar vildu að krúnan gegni til Soffíu af Hanover, dótturdóttur Jakobs 6., en Skotar vildu fá Jakob prins, son Jakobs 7. og hálfbróður Önnu og Maríu, sem var í útlegð í Frakklandi. Þeir hótuðu að slíta ríkjasambandinu. Englendingar lögðu þá fram áætlun um að sameina ríkin tvö og stofna konungsríkið Stóra-Bretland, sem hefði aðeins einn þjóðhöfðingja og eitt þing. Skotar féllust á þetta með tregðu, aðallega af fjárhagsástæðum, og þar með var sögu konungsríkisins Skotlands lokið.

Mynd	Nafn	Tengsl við konungsætt	Fædd(ur)	Tók við ríki	Krýning	Ríkti til	Dáin(n)
	Karl 2. (öðru sinni) (Charles 2. Stuart)	sonur Karls 1.	29. maí 1630	29. maí 1660 fékk krúnuna að nýju	1. janúar 1651	6. febrúar 1685
	Jakob 7. (einnig Jakob 2. Englands- og Írlandskonungur) (James 7. Stuart)	sonur Karls 1.	14. október 1633	6. febrúar 1685		11. apríl 1689	16. september 1701
	María 2. (einnig María 2. Englands- og Írlandsdrottning) (Mary 2. Stuart)	dóttir Jakobs 7.	30. apríl 1662	11. apríl 1689 með Vilhjálmi 2.		28. desember 1694
	Vilhjálmur 2. (einnig Vilhjálmur 3. Englandskonungur og Vilhjálmur 1. Írlandskonungur) (William of Orange)	dóttursonur Karls 1., eiginmaður Maríu 2.	14. nóvember 1650	11. apríl 1689 með Maríu 2. til 1694		8. mars 1702
	Anna (einnig Anna Englands- og Írlandsdrottning) (Anna Stuart)	dóttir Jakobs 7.	6. febrúar 1665	8. mars 1702		1. maí 1707 Sambandslögin 1707, stofnun Stóra-Bretlands	1. ágúst 1714

Titlarnir Konungur Skota og Drottning Skota hafa ekki verið til síðan 1707. Um þjóðhöfðingja eftir þann tíma, sjá Lista yfir þjóðhöfðingja Bretlands.