იხილეთ წყარო გვერდისთვის ჩანდრიკა კუმარატუნგა

{{ინფოდაფა ლიდერი
| სახელი = ჩანდრიკა კუმარატუნგა
| სურათი=Chandrika Bandaranaike Kumaratunga As The President of Sri Lanka.jpg
| სურათის ზომა =200px
| წარწერა სურათის ქვეშ= 
| ხელმოწერა =  
| თანამდებობა დაიკავა = [[14 ნოემბერი]] [[1994]]
| თანამდებობა დატოვა = [[19 ნოემბერი]] [[2005]]
| ვიცე-პრეზიდენტი  =
| პრეზიდენტი =
| პრემიერ-მინისტრი =
| წინამორბედი= [[დინგირი ბანდა ვიჯეტუნგა]]
| მემკვიდრე   = [[მაჰინდა რაჯაპაქსა]]
| დაბადების თარიღი = [[29 ივნისი]] [[1945]] 
| დაბადების ადგილი= [[კოლომბო]]
| გარდაცვალების თარიღი = 
| გარდაცვალების ადგილი=
| მოქალაქეობა =
| ეროვნება = სინჰალი
| საარჩევნო ოლქი =
| მეუღლე = [[ვიჯაია კუმარატუნგა]]
| შვილები=იასოდჰარა, ვიმუკთი
| მამაკაცი = 
| პროფესია =
| საქმიანობა =
| რელიგია = [[ბუდიზმი]]
| პარტია = 
| ვებ-საიტი=
| რიგი = [[შრი-ლანკის პრეზიდენტი]]
| რიგი2 = პრემიერ-მინისტრი
| თანამდებობა დაიკავა2 = [[19 აგვისტო]] [[1994]]
| თანამდებობა დატოვა2=[[14 ნოემბერი]] [[1994]]
| წინამორბედი2 = [[რანილ ვიკრემასინგჰე]]
| მემკვიდრე2 = [[სირიმავო ბანდარანაიკე]]
| პრეზიდენტი2=
| ვიცე-პრეზიდენტი2 =
| პრემიერ-მინისტრი2=
| რიგი3 = 
| თანამდებობა დაიკავა3 = 
| თანამდებობა დატოვა3 =
| წინამორბედი3 = 
| მემკვიდრე3 = 
| პრეზიდენტი3 =
| პრემიერ-მინისტრი3=
| რიგი4 = 
| თანამდებობა დაიკავა4 = 
| თანამდებობა დატოვა4 =
| წინამორბედი4 = 
| მემკვიდრე4 = 
| პრეზიდენტი4 =
| პრემიერ-მინისტრი4=
| რიგი5 = 
| თანამდებობა დაიკავა5 = 
| თანამდებობა დატოვა5 =
| წინამორბედი5 = 
| მემკვიდრე5 = 
| პრეზიდენტი5 =
| პრემიერ-მინისტრი5=
}}
'''ჩანდრიკა ბანდარანაიკე კუმარატუნგა''' (დ. [[29 ივნისი]] [[1945]], [[კოლომბო]], [[შრი-ლანკა]]) — შრი-ლანკის პოლიტიკური მოღვაწე, ქვეყნის [[პრემიერ-მინისტრი]] ([[1994]]) და პირველი [[ქალი პრეზიდენტების სია|ქალი პრეზიდენტი]] (1994-[[2005]]). ცნობილი შრი-ლანკელი პოლიტიკოსების [[სოლომონ ბანდარანაიკე|სოლომონ]] და [[სირიმავო ბანდარანაიკე]]ების ქალიშვილი (მამა პრემიერ-მინისტრი იყო [[1956]]-[[1959]] წლებში, ხოლო დედა - [[1960]]-[[1965]], [[1970]]-[[1977]], 1994-[[2000]] წლებში).

== განათლება ==

ჩანდრიკა ბანდარანაიკემ განათლება მიიღო კოლომბოს სანტა-ბრიჯიდას კოლეჯში. შემდეგ გაემგზავრა [[პარიზი|პარიზში]] და იქ მიიღო პოლიტიკური განათლება. სწავლის პარალელურად იგი მონაწილეობას იღებდა [[1968]] წელს სტუდენტების საპროტესტო გამოსვლებში [[შარლ დე გოლი]]ს მთავრობის წინააღმდეგ. პოლიტიკური მეცნიერების დაუფლების შემდეგ მან თავის ცოდნას შემატა ეკონომისტის და ჟურნალისტის დიპლომები. დაბრუნდა თავის სამშობლოში და გადაწყვიტა ჩართულიყო ქვეყნის პოლიტიკურ ცხოვრებაში.

== პოლიტიკური კარიერა ==

[[1974]] წელს ჩანდრიკა არჩეულ იქნა [[შრი-ლანკის თავისუფლების პარტია|შრი-ლანკის თავისუფლების პარტიის]] ქალთა ლიგის აღმასრულებელი კომიტეტის წევრად. ეს სოციალისტური ორიენტაციის პარტია დააარსა მისმა მამამ [[1951]] წელს, ხოლო მისი მკვლელობის შემდეგ ხელმძღვანელობდა ჩანდრიკას დედა სირიმავო ბანდარანაიკე. [[1984]] წელს ჩანდრიკამ და მისმა მეუღლემ ვიჯაია კუმარატუნგამ ერთობლივი ძალებით შექმნეს [[შრი-ლანკის სახალხო პარტია]], რომელიც პოლიტიკურ ალიანსში გამოდიოდა [[შრი-ლანკის თავისუფლების პარტია|თავისუფლების პარტიასთან]]. [[1986]] წლამდე ჩანდრიკა ამ პარტიის ვიცე-პრეზიდენტი იყო, ხოლო შემდეგ პრეზიდენტის პოსტიც დაიკავა.
[[1988]] წლის [[16 თებერვალი|16 თებერვალს]] სინგჰალელმა ექსტრემისტებმა მოკლეს ჩანდრიკას მეუღლე. პარტიის სრულუფლებიანი ლიდერი გახდა ქალბატონი კუმარატუნგა. [[1993]] წლის მაისში კი არჩეულ იქნა აღმოსავლეთის პროვინციის პრემიერ-მინისტრად. პრემიერ-მინისტრის პოსტთან ერთად შეითავსა საზოგადოებრივი წესრიგის, ფინანსთა და დაგეგმარების, განათლების და კულტურის მინისტრის თანამდებობები.

[[1994]] წლის საპარლამენტო არჩევნებისათვის დააფუძნა „სახალხო ალიანსი“, რომელშიც გაერთიანდნენ შრომის პარტია, სახალხო პარტია და სამი პროგრესული ძალა: [[შრი-ლანკის კომუნისტური პარტია]], [[შრი-ლანკის ერთიანი ეროვნულ-დემოკრატიული პარტია]] და [[შრი-ლანკის სოციალური თანასწორების პარტია]] (ტროცკისტები). არჩევნები [[16 აგვისტო]]ს გაიმართა. "სახალხო ალიანსმა" აიღო ხმების 48,9 % ანუ [[პარლამენტი]]ს 105 მანდატი. ეს იყო უდიდესი წარმატება ჩანდრიკა კუმარატუნგა ბანდარანაიკესათვის, რომელიც “სახალხო ალიანსის” საარჩევნო სიის სათავეში იდგა. [[19 აგვისტო]]ს ჩამოაყალიბა მთავრობა და გახდა ქვეყნის პრემიერ-მინისტრი. პარალელურად შეითავსა ფინანსთა და დაგეგმარების, ეთნიკურ საქმეთა და ეროვნული ინტეგრაციის მინისტრის პორტფელები. სულ მალე ქვეყანაში მზადება დაიწყო საპრეზიდენტო არჩევნებისათვის. „სახალხო ალიანსმა“ მისი კანდიდატურა წამოაყენა, ხოლო ოპოზიციური ეროვნული ერთიანობის პარტიის კანდიდატი იყო ქალბატონი [[შრიმა დისანაიაკე]], რომლის მეუღლეც არჩევნებამდე რამდენიმე კვირის წინ მოკლეს ტამილელმა ექსტრემისტებმა. [[9 ნოემბერი|9 ნოემბერს]] პრეზიდენტის პოსტისათვის ერთმანეთს ეპაექრებოდა ორი ქვრივი ქალბატონი. მსოფლიო პრესამ იუმორით ამ პაექრობას „ქვრივების ომი“ უწოდა. „ქვრივების ომში“ ჩანდრიკამ გაიმარჯვა და მიიღო ხმების 62,3 %. [[14 ნოემბერი|14 ნოემბერს]] ჩანდრიკა კუმარატუნგამ ოფიციალურად დაიკავა ქვეყნის ხელმძღვანელის პოსტი და შეცვალა [[დინგირი ბანდა ვიჯეტუნგა]], რომელიც 1993 წლიდან იდგა ხელისუფლების სათავეში, მოკლული [[რანასინგჰე პრემადასა]]ს მაგივრად. ჩანდრიკამ კი პირველივე საპრეზიდენტო აქტით პრემიერ-მინისტრად დანიშნა 78 წლის საკუთარი დედა სირიმავო ბანდარანაიკე.

== ბრძოლა ტერორისტებთან ==

წინასაარჩევნო კამპანიის დროს ჩანდრიკა  კუმარატუნგა  მოსახლეობას დაპირდა რომ ბოლოს მოუღებდა სამოქალაქო ომს, რომელიც მიმდინარეობდა ხელისუფლებასა და სეპარატისტულ ორგანიზაცია „[[თამილის ვეფხვები|თამილ-ელამის განთავისუფლების ვეფხვებს]]“ შორის. სეპარატისტები პრეტანზიას აცხადებდნენ კუნძულის მთელი აღმოსავლეთ ნაწილზე. მათი აზრით სახელმწიფოს, რომელშიც ინდუისტი ტამილები იცხოვრებდნენ უნდა ჰქონოდა სრული სუვერენიტეტი. კუმარატუნგამ „ტამილელ ვეფხვებს“ შესთავაზა ფედერაციული მოწყობის პრინციპი: მათ ექნებოდათ საკუთარი მმართველობა, პროვინციის ხელმძღვანელს თვითონ აირჩევდნენ და ა. შ. ამ წინადადებას ორი პროვინცია (აღმოსავლეთისა და ჩრდილოეთისა) დასთანხმდა, ხოლო ჩრდილოეთ-აღმოსავლეთის პროვინცია ამის წინააღმდეგი წავიდა.

[[1995]] წლის [[3 იანვარი|3 იანვარს]] მშვიდობის დამყარების პერსპექტივა გამოჩნდა, როცა ხელი მოაწერეს ცეცხლის შეწყვეტის ხელშეკრულებას, მაგრამ ტამილელმა სეპარატისტებმა [[26 აპრილი|26 აპრილს]] ცალმხრივად დაარღვიეს ეს ხელშეკრულება და აღსდგა საომარი ვითარება.

[[1995]] წლის [[17 ოქტომბერი|17 ოქტომბერს]] სახელმწიფო არმიამ დაიწყო ოპერაცია სახელწოდებით „მბრწყინავი მზე“. ოპერაციის მიზანი იყო განეხორციელებინათ შეტევა ჩრდილოეთის პროვინციაში მდებარე ქალაქ [[ჯაფნა]]ზე, რომელიც იყო ფაქტობრივი დედაქალაქი ტამილებისა და მათ იურისდიქციას ექვემდებარებოდა [[1990]] წლის სექტემბრიდან. 2 დეკემბერს ქ. ჯაფნა 47 დღიანი მძვინვარე ბატალიების შედეგად გათავისუფლებულ იქნა, ამ ოპერაციის ანგარიშზეა 2500 ადამიანის სიცოცხლე ორივე დაპირისპირებული მხარიდან. სულ მალე [[1996]] წლის მაისში ნახევარკუნძულ ჯაფნას უდიდესი ნაწილი დაექვემდებარა სახელმწიფოს იურისდიქციას.[[1996]]-[[1997]] წლების მანძილზე მთავრობამ განახორციელა ორი ოპერაცია: „ნამდვილი გამარჯვება“ – ჯაფნას ნახევარკუნძულის სამხრეთის კარიბჭის ქალაქ [[კილინოჩი]]ს გასათავისუფლებლად და „აუცილებელი გამარჯვება“ ქალაქ ჯაფნამდე მიმავალი საავტომობილო გზის გაკონტროლების მიზნით. მიუხედავად ამისა, კონფლიქტის მოგვარების შიდა პოლიტიკური რესურსები ამოიწურა. საჭირო იყო ამ საქმეში საერთაშორისო საზოგადოების ჩაბმა. კუმარატუნგას და ბანდარანაიკეს მთავრობამ ამ მიზნით აქტიურად განავითარეს საგარეო პოლიტიკური ურთიერთობები. საყრდენს [[დიპლომატია]]ში ეძიებდნენ. [[1995]] წლის მარტში პრეზიდენტი ესტუმრა [[ინდოეთი|ინდოეთს]] რათა აღედგინა კეთილმეზობლური ურთიერთობა, რომელიც გამწვავდა [[1991]] წელს, მას შემდეგ რაც, ტამილელმა ექსტრემისტებმა მოკლეს [[ინდოეთის პრემიერ-მინისტრი]] [[რაჯივ განდი]]. [[1998]] წლის 29-31 ივლისს [[კოლომბო]]ში ჩატარდა სამხრეთ აზიის რეგიონალური თანამშრომლობის ასოციაციის X შეხვედრა, სადაც მიიღეს გადაწყვეტილება შეექმნათ თავისუფალი ვაჭრობის ზონა [[2001]] წლისათვის.

== არჩევნები ==

1999 წლის [[21 დეკემბერი|21 დეკემბრისათვის]] კუმარატუნგამ დანიშნა საპრეზიდენტო არჩევნები და წინა საარჩევნო კამპანიის დროს როგორც მოსალოდნელი იყო გააქტიურდნენ „ტამილელი ვეფხვები“. არჩევნებამდე 3 დღით ადრე თავისუფლების პარტიის მიტინგზე კოლომბოში, სადაც სიტყვით გამოდიოდა პრეზიდენტი, ააფეთქეს ბომბი, დაიღუპა 21 ადამიანი, ხოლო თვით პრეზიდენტს  დაუზიანდა მარჯვენა თვალი და დაკარგა მხედველობა. აღნიშნულ არჩევნებში მონაწილეობას იღებდა სამი კანდიდატი. ხმები მათ შორის ასე გადანაწილდა: ჩანდრიკა კუმარატუნგა — 51,1 %, [[რანილ ვიკრემასინგჰე]] — 42,7 % და [[ნანდანა გუნათალკე]] — 4,1 %.

შემდეგი საპარლამენტო არჩევნები [[2000]] წლის 10 ოქტომბერს გაიმართა. ხუთპარტიულმა „სახალხო ალიანსმა“ (თავისუფლების პარტია, შრომის პარტია, სახალხო პარტია, მემარჯვენე ალიანსი, პროგრესისტები) არჩევნებში აიღო ხმების 45,1 % ანუ 107 ადგილი პარლამენტში. ამ რეზულტატით „სახლხო ალიანსი“ უმცირესობაში აღმოჩნდა. [[2001]] წლის 10 ოქტომბერს კუმარატუნგამ დაითხოვა პარლამენტი და მოიწვია ახალი პარლამენტი, მაგრამ ეს არჩევნები მისთვის წარუმატებელი აღმოჩნდა რადგან აიღო ხმების 37,3 % და ძველ პარლამენტში მის ხელთ არსებული 107 მანდატის ნაცვლად დაიკავა 77 ადგილი. პრეზიდენტ ჩანდრიკას მძიმე პერიოდში მოუხდა ქვეყნის ხელმძღვანელობა. მისი მმართველობის წლებს წითელ ხაზად გასდევდა ტამილ სეპარატისტთა ტერორისტული გამოსვლები. მმართველობის ბოლო წლებში აღნიშნულ პოლიტიკურ კრიზისს სტიქიური უბედურებით გამოწვეული სოციალური სიდუხჭირეც დაემატა. [[2004]] წლის [[26 დეკემბერი|26 დეკემბერს]] ქვეყანას თავს დაატყდა საზარელი [[ცუნამი]], რომელმაც სამხრეთ აზიისა და აფრიკის 12 ქვეყანაში (შრი-ლანკა, ინდოეთი, [[ინდონეზია]], [[ტაილანდი]], [[მიანმა]], [[მალაიზია]], [[ბანგლადეში]], [[სომალი]], [[მალდივის კუნძულები]], [[სეიშელის კუნძულები]], [[ტანზანია]] და [[კენია]]) 160 ათასი ადამიანის სიცოცხლე შეიწირა და განუსაზღვრელი რაოდენობის მატერიალური ზარალი მიაყენა აღნიშნულ ქვეყნებს.

ომით გაწამებულმა შრი-ლანკელმა ხალხმა სტიქიური უბედურებით გამოწვეულ სიღარიბეს ვეღარ გაუძლო და 2005 წლის დასაწყისში დაიწყო ოპოზიციური პარტიების წაქეზების შედეგად გამოწვეული ანტისამთავრობო გამოსვლები. სულ მალე ქვეყნის უმაღლესმა სასამართლომ გადაწყვიტა რომ პოლიტიკური კრიზისი პრეზიდენტ კუმარატუნგას არასწორი მართველობითაა გამოწვეული და მას საპრეზიდენტო თანამდებობა უნდა დაეტოვებინა არა [[2006]] წლის ბოლოსათვის როგორც ეს კონსტიტუციით იყო გათვალისწინებული, არამედ 2005 წლის ბოლოს. ქალბატონი ჩანდრიკა დამორჩილდა აღნიშნულ გადაწყვეტილებას და 19 ნოემბერს დატოვა თანამდებობა. მან მომავალ საპრეზიდენტო არჩევნებში მხარი დაუჭირა [[მაჰინდა რაჯაპაქსე]]ს, რომელსაც გადააბარა კიდეც ქვეყნის მართვა-გამგებლობა.

==იხილეთ აგრეთვე==
* [[ქალი პრეზიდენტების სია]]

==რესურსები ინტერნეტში==
* [http://www.rootsweb.ancestry.com/~lkawgw/gen1001.html The Bandaranaike Ancestry]
* [http://www.rootsweb.ancestry.com/~lkawgw/gen3060.html The Ratwatte Ancestry]
* [http://www.dailynews.lk/2001/11/10/fea12.html Economic and political agenda of a people's President] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090215112039/http://www.dailynews.lk/2001/11/10/fea12.html |date=2009-02-15 }}
* [http://www.presidentcbk.org Chandrika Kumaratunga's official website] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20191125001723/http://www.presidentcbk.org/ |date=2019-11-25 }}
* [http://www.srilankafreedomparty.org/ Sri Lanka Freedom Party's official Website] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080302201452/http://www.srilankafreedomparty.org/ |date=2008-03-02 }}
* [http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/south_asia/3239821.stm Profile by] [[BBC]]
* [http://www.google.com/search?hl=en&lr=&ie=UTF-8&oe=UTF-8&safe=off&q=+site:news.bbc.co.uk+Chandrika+Kumaratunga Search] BBC for news about Chandrika Kumaratunga
* [http://www.defence.lk/ Ministry of Defence : Sri Lanka]
* [http://www.priu.gov.lk/execpres/cbk.html Profile of Mrs. Chandrika Kumaratunga on Sri Lankan government website] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20040603183314/http://www.priu.gov.lk/execpres/cbk.html |date=2004-06-03 }}
* [http://3quarksdaily.blogs.com/3quarksdaily/2005/04/3qd_monday_musi.html Personal reminiscence]

{{დაიწყე ყუთი}}
{{მემკვიდრეობის ყუთი | წინამორბედი=[[დინგირი ბანდა ვიჯეტუნგა]] | ტიტული=[[შრი-ლანკის პრეზიდენტი]]<br /> | წლები=[[1994]] &ndash; [[2005]] <br />| შემდეგი=[[მაჰინდა რაჯაპაქსე]]}}
{{დაასრულე ყუთი}}

{{შრი-ლანკის პრეზიდენტები}}
{{შრი-ლანკის პრემიერ-მინისტრები}}

{{DEFAULTSORT:კუმარატუნგა, ჩანდრიკა}}
[[კატეგორია:შრი-ლანკის პრეზიდენტები]]
[[კატეგორია:შრი-ლანკელი პოლიტიკოსები]]
[[კატეგორია:დაბადებული 1945]]
[[კატეგორია:შრი-ლანკელი პოლიტიკოსი ქალები]]
[[კატეგორია:ქალი პრეზიდენტები]]
[[კატეგორია:ქალი პრემიერ-მინისტრები]]
[[კატეგორია:შრი-ლანკის პრემიერ-მინისტრები]]
[[კატეგორია:დაბადებული 29 ივნისი]]