Karolus Magnus
| Tuwılǵan sánesi | Lua error Module:Wikidata/date moduli ishindegi 409 jolında: attempt to call field 'wrapSnak' (a nil value). |
|---|---|
| Qaytıs bolǵan sánesi | 28-yanvar 814 |
Karolus Magnus (latınsha: Carolus Magnus, angl.: Charles the Great, nem.: Karl der Große, goll.: Karel de Grote) (742 yamasa 747 - 28 yanvar, 814) Awliye Rim Imperiyasına tiykar salǵan Franklar patshası bolǵan.
Ómiri
[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]Franklar — nemis xalqınıń biri bolıp olardıń úylerin Reyn dáryasınıń arǵı shetine Rim Imperiyasına ıdırap atırǵanlıǵı sebepli kóshirgen - olar 700-jıllarǵa kelip Galliya hám Reyn dáryasınıń shıǵısın basqarǵan. Olar Papalıqti hám Rim Katolik dinin qorǵaǵan. Olardıń patshası Kelte Pepin ólgennen keyin, onıń balaları Karolus Magnus hám Karloman patshalıqtı bólisiwi kerek bolǵan. Olar onı eki bólimge bólgen: yarımı Karolus Magnus ushın hám ekinshi yarımı Karloman ushın. Karloman 771-jılı 4-dekabrde qaytıs bolǵan hám Ullı Karl pútkil Frank patshalıǵınıń basshısına aylanǵan.
Ol 786-jıldan baslap Franklardıń patshası hám 774-jıldan baslap Lombardlardıń patshası bolǵan. Ol Leo III papası tárepinen 800-jılı Christmas kúni taqtqa otırǵızılǵan hám Áwliye Rim Imperiyasın basqarıp baslaǵan. Kóplegen urıslardan keyin, ol óz imeriyasın Batıs Evropa boylap jayıwǵa erisken.
Charles patshalıǵı dáwirinde barlıq waqıt urısqan. Ol ózinin' "Joyeuse" dep atalǵan qılıshın qatnasqan otız jıl urısta hám 18 gúreste qollanǵanlıǵı menen belgili. Ol aqırında Rim Imperatorı Oktavian Avgust onnan 800 jıl aldın erise almaǵan jetiskenlik, yaǵnıy Saksonlardı basıp alıwǵa erisedi. Ol Saksonlardı sonday-aq Katolik dinine qaratıwǵa miyassar boladı. Ol xalqı bilim beriw ushın kóplegen mekteplerdi salǵan.
Ullı Karl 814-jılı qaytıs boladı, patshalıq onıń jalǵız balası Lyudovik I ge qaladı.