Ɖoŋ

Mbʊ payaɣ se ɖoŋ nɛ payaɣna fransɩɩ kʊnʊŋ taa se « force » yɔ, pʊwɛna tɔbʊʊ lɩzʊʊ ndɩ ndɩ. Ɛyʊ tomnaɣ taa ɖoŋ wɛɛ. Ɖoŋ ɛnʊ payaɣ ɖɔɖɔ se hoɖe. Mbʊ payaɣna fransɩɩ kʊnʊŋ taa se « athlétisme », pʊbʊ ɖoŋ ñɛwɛɛ. Pʊ-tɔbʊʊ se tomnaɣ taa ɖoŋ wɛ tam nabʊlɛ taa. Ɖoŋ kakasɩɩ wɛɛ nɛ lɛɣtʊ ɖoŋ ñɛwɛɛ.

Ɛyʊ weyi ɛwɛna ɖoŋ kakasɩɩ ɛpɩzɩɣ eseɣ kaaʊ ŋgʊ lalaa ɛɛpɩzɩɣ peseɣ-kʊ yɔ. Ɛpɩzɩzɩɣ ɖɔɖɔ ɛma wonuu ɖoŋ ñɩŋgʊ nakʊyʊ nɛ kʊkʊ pɛlɩ. Ɖooo petewaɣ aleewa lɛ, evebu weyi pɩha-ɩ ɖoŋ kakasɩɩ yɔ, ɛpɩzɩɣ e-ɖeke ɛhɔ ɛyaa naadozo yaa naanza nɛ ewoŋna ɛ-yɔɔ kiŋ. Tɛʊ sɔsɔʊ nakʊyʊ ɛnɩna heelim sɔsɔm nabʊyʊ nɛ tɩŋ kpɛzɩ nɛ ɛtɔlɩ yɔ, tɛʊ feŋ lɛ, ɛyaa mba Ɛsɔ ha-wɛ tomnaɣ taa ɖoŋ kakasɩɩ yɔ, mbaa payaɣ nɛ powolo pakʊsɩ tɩŋ weyi ɛlɛ tɔlaa nɛ ɛkaɣ nʊmɔŋ taa yɔ.

Nɔɔyʊ pɩzɩɣ ɛwɛɛna tomnaɣ taa ɖoŋ kakasɩɩ, ɛlɛ, ɛɛpɩzɩɣ nabʊyʊ labʊ. Pʊ-tɔbʊʊ se ɛ-mɔɔyɛ wɛna ɖoŋ, ɛlɛ ɛɛsɩŋ ɛzɩma ɛlabɩna ɛ-mɔɔyɛ ɖoŋ ɛnɩ nɛ tʊmɩyɛ yɔ. Nɔɔyʊ ñapɩzɩɣ ɛwɛɛna ɖoŋ se ɛɖɔkɩ ɛ-tɩ paa wɩzasɩ nzɩ sɩ-taa. Ɖoŋ weyi eyeki se ɛyʊ ɛpɩzɩ ɛɖɔkɩ ɛ-tɩ wɩzasɩ yaa tʊmɩyɛ ɖoŋ ñɩnɖɛ naɖɩyɛ taa yɔ, payaɣ ɖɔɖɔ se abalɩtʊ. Ɖɩkpaɣ ɛzɩ mbʊ payana fransɩɩ kʊnʊŋ taa se « athlétism » kɔyɔ, ɖɩnaɣ kaɣlaa. Ɛyaa kpakɩɣ seɣa nɛ Kayaɣ halɩ pɔkɔɔ patalɩ Kɩgbafrʊ (Bafilo) paahɛzɩɣ. Pɩnɩɣ-wɛ, ɛlɛ, pɔɖɔkʊʊ pa-tɩ. Nabɛyɛ lɛ, cɛɛcɛnaa pasaɣ, kpaɣ cɩnɛ nɛ ŋwolo ŋtalɩ Kpalɩma, paasɩŋɩɣ ɖoli se pɛhɛzɩ.

Ɖoŋ nɩɩyɛ ñɛwɛɛ ɖɔɖɔ nɛ payaɣ-ɩ se kalɩzaɣ taa ɖoŋ. Ɖɔɖɔ ɛzɩ tomnaɣ taa ɖoŋ yɔ, pɩtɛkɛ ɛyaa tɩŋa Ɛsɔ ha kalɩzaɣ taa ɖoŋ ɛnɩ. Kalɩzaɣ taa ɖoŋ wakɩna eleeu. Pʊ-tɔbʊʊ se yee nɔɔyʊ ɛwɛna kalɩzaɣ taa ɖoŋ kɔyɔ, eleeu ɛɛpɩzɩɣ ɛlabɩ-ɩ ɛzaɣtʊ natʊyʊ kaʊ. Ɖɩcɔna ɖa-Kɩpaɣlʊ Yeesu-Krɩstʊ lakasɩ yaa e-wezuu caɣʊ tɩŋa yɔ, ɖɩnaɣ kalɩzaɣ taa ɖoŋ wazaɣ.