Символ

Діни символдар

Символ (грекше symbolon — танымдық белгі, таңба, рәміз, пернелеу)

1. лингвистика, логика, математика ғылымдарында таңба ұғымын береді;
2. өнерде, философияда нәрсенің, құбылыстың қасиетін, сыр-сипатын бейнелеп, астарлап білдіретін әмбебап эстетикалық категория.

Символ көркем бейне мен ұғымның аралығында екеуінің де қызметін атқара алады. Алайда символ ұғымнан гөрі астарлы мағынаға бай, ал көркем бейнеден гөрі нақтылы мәнге ие. Символдың символикалық формасы сақтала отырып, ишаралайтын нәрсесімен салыстыра тану барысында көпқырлылығы ашылады, бұл оның ерекшелігі болып табылады.

Символдың табиғаты

Символдың табиғаты мағынасын ашып, түсінуді қажет етеді. Сондықтан да өзіндік таным, тіршілігіне байланысты белгілі бір символдар тілінде түсінісетін топтың қалыптасуына мәжбүрлейді. Символ астарлы мағынаға бай болғандықтан әркім өзінің ұғым-түсінігінің дәрежесіне сай тереңдеп түсініп, өз мүмкіндігіне лайық қажетті мәнді табады. Философия тарихында Символ негізінен транцедентті, хикметті әлемді бейнелеп, тану үшін қолданылған. Мәселен, Сократ “болмыс ақиқатын” ақиқаттың көз қарықтырар нұрынан қорынғандықтан тікелей емес, жанама бейнелермен тануға шақырды. И.Кант символды қоршаған дүниені рухани тұрғыда игеретін эстетикалық құрал ретінде таниды. Неокантшылдық бағыттағы Кассириер символды рухани әлемді танытатын әмбебап құрал деп түсіндіреді. Дінде символдың орны ерекше. Көптеген діни салт-жоралғылар мен рәсімдер символдық мәнге ие.

Символ - суреткер сомдаған кермек туындының түпнегізін төркіндеттіретін аса мәнді өзектердің бірлігінен, тектестігінен туындайтын деректі бейне.

Абай орыс және Еуропа әдебиеттерінің классик. үлгілерін сіңістірді. Оның М. Ю. Лермонтовтан аударған «Жалау» атты өлеңінде албырт жанның алып ұшқан ынтызарлығын мәңгі бұрқанған дүлей теңіздің тылсым сырымен үндестіреді. Осы әралуан құбылыстың - адам табиғаты мен дүлей табиғаттың өзектестігі дәл сол кек теңіздің бетінде асау толқынмен арпалысқан «жалғыз жалаудың» символдық бейнесі ретінде көрініс тапқан.

«Ойнақтап толқын, жел гулеп, Майысар діңгек сықырлап, Ол жүрген жоқ бақ іздеп, Кашпайды бақтан бойды ұрлап». Осы секілді сәйкестік жүйелерін Абайдың басқа өлендерінен де ұшыратуға болады. «Жартас» атты аударма өлеңінде кәрі жартасты мешеу қарт бейнесінде, оның басына қонып кетіп тұратын ұшпа бұлтты таңсығы басылмаған жас қыз бейнесінде суреттеп, сол табиғат құбылысы мен адам мінезінің құбылмалық сипатын ортақ С-мен белгіледі. Ал өзінің «Сегіз аяқ» өлеңінде: «Жартасқа бардым, Күнде айғай салдым, Онан да шықты жаңғырық, Естісем үнін, Білсем деп жөнін, Көп іздедім каңғырып. - Баяғы жартас - бір жартас, «Қаңқ» етер, түкті байқамас», - деп жартас бейнесін жалаң табиғат көрінісі емес, адам мен табиғатқа ортақ қоғамдалған шындықтың деректі бейнесі ретінде суреттеді. Жалпы Абай өлеңдерінде Символдау тәсілін қүбылыстардың егіздеуіне, ішкі сәйкес тіктер жүйесіне орайластыра қолданды.

Символ (таңба) (символ (знак); character, symbol) —

• 1) таңбалық жағдайда басқа объектінің орнына қолданылатын объект;
• 2) бедербелгілік тізбекше немесе қандай да бір нәрсені белгілеуге пайдаланылатын бірнеше бедербелгі;
• 3) белгілі бір алфавит бірлігі, таңбасы. Стандартты әріптік, цифрлық белгілерден немесе арнайы таңбалардан тұратын символ;