Аму-Дарыя

Аму-Дарыя
Аму-Дарыя (Өзбекстан)
Мүнөздөмө
Узундугу	1 415 км
бассейндин аянты	309 000 км²
Суу агымы
Аягы	Арал деңизи
Жайгашкан орду
Өлкө	Калып:Өлкө желеги/Тажикстан, Өзбекстан, Түркмөнстан

«Амур» менен адаштырбаңыз.

---

Аму-Дарыя.

Аму-Дарыя – Орто Азиядагы дарыя; айрым бөлүгү Тажикстан, Өзбекстан, Түркмөнстан менен Афганстандын чегаралары аркылуу агат. Панж жана Вахш дарыясынын кошулушунан пайда болуп, Арал деңизине куярда дельтаны пайда кылат. Узундугу 1415 км (Панж дарыянын башталышынан 2540 км), алабынын аянты 309 миң км² (Керки шаарына чейин). Алабы тоолуу, түздүктүү бөлүктөрдөн турат, түздүктөрдө Аму-Дарыя Каракум жана Кызыл-Кум чөлдөрү аркылуу агып, нугун өзгөртүп турат. Негизги куймалары: Сурхаб (сол), Кафирниган, Сурхандарыя (оң). Орт. чыгымы Керки ш. тушта 2000 м³/сек (эң чоң чыгымы 9060 м³/сек, эң азы 420 м³/сек). Жаз-жай айларында суусу кирет. Суусу өтө ылайлуу (3,3 кг/м³). Төмөнкү агымында тоңот (Нукус шаары тушта 4 айга чейин). Сугатка кеңири пайдаланылат, Аму-Дарыяда Төө-Моюн жана Тахиа-Таш гидротүйүндөрү курулган, андан Кара-Кум жана Аму-Бухара каналдары башталат. Төмөнкү агымында балык кармалат. Чаржоу шаарынан тартып такай кеме жүрөт. Боюнда Термез, Керки, Нукус шаары жайгашкан.

Колдонулган адабияттар

• “Кыргызстан” улуттук энциклопедиясы: 1-том. Башкы ред. Асанов Ү. А., Б.: Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору, 2006. ISBN 9967-14-046-1