Орол (шаар)

Отурукташкан жай Орол Герб Өлкө КазакстанКазакстан Тарыхы жана Географиясы Убакыт аралыгы [[UTCКалып:ОЖ-Казакстан/убакыт аралык]] Калкы Сандык идентификаторлор

Орол (каз. Орал) — Казакстандагы шаар, Батыш Казакстан облусунун административдик борбору. Шаар Жайык суусунун жээгинде, Шагандын Жайыкка кошулган жеринде жайгашкан.

Тарыхы

Мындан бир нече миң жыл мурун Орол шаарынын ордун скифтер, гунндар, аварлар, печенегтер жана кыпчактар ​​байырлашкан. Бул уруулардын башчылары жана жоокерлери көмүлгөн чакан көрүстөндөр, коргондор бүгүнкү күндө да кездешет. Урал шаарынын жергиликтүү казактар ​​арасында байыртадан азыркыга чейин «Теке» аталып калышынын себеби, Алтын Ордо хандарынын жанында үгүт кылган Алшын Хасан сопу (Асан да кайгырса болот) Абдырахман, Абдыразак, шейхтердин уюштуруучулук мүнөзү - такие же муриддер жана жер кезген зыяратчылардын жашаган жери) жеке үйлөрдүн болушуна байланыштуу. Орустар Жайыкка 15-кылымдын аягы 16-кылымдын башында келе баштаган. 17-кылымдын биринчи чейрегинде Жайык шаары Ногой хандыгы менен чек арага чакан аскер чеби катары курулган. Ал 1613-жылы каза болгон. азыркы Урал шаарынын ордуна көчүп келген. 18-кылымдын башында Жайык шаарында 3000дей үй болгон. Алар негизинен Старица (Жайкынын мурунку каналы) жана Шаган сууларынын боюнда жайгашкан. Шаардын негизги тургундары казак-орустар болгон. Социалдык классификациянын натыйжасында кедей (голытба) жана бай (домовитые) болуп бөлүнүшкөн. Жайык казак-орыстары Е.И. Пугачев (1773-1775) баштаган дыйкандардын көтөрүлүшүнө катышкан. Екатерина IIнин 1775-жылдын 15-январындагы жарлыгы менен Жайык шаары «Орол шаары», ал эми анын тургундары «Орол казактары» деп аталган. Урал шаарынын эң байыркы бөлүгү Михайло-Аргангельск храмынын түштүгүндө жайгашкан. Храм – Урал шаарынын тарыхый эстелиги (1741-51-ж. курулган). Шаар бир нече жолу өрттөлгөн (1739, 1751, 1821, 1879). Сырым Дат уулу (1783-1797 ж.ж.) баштаган элдик көтөрүлүш, Ысатай Тайман уулу, Махамбет Өтөмүш уулу баштаган казак элинин улуттук-боштондук кыймылдары Орол шаары менен Жайык аймагында өзгөчө изи калтырды. 1846 шаарга өзгөчө укуктар берилип, чоң шаарлардын категориясына кошулган. 1869 Урал областы тузулуп, шаар областтын борбору болуп калды. Шаардын тарыхында социал-демократиялык ийримдин түзүлүшү (1902), 1916-жылдагы улуттук-боштондук көтөрүлүшү (С. Мендешев, А. Айтиев ж. б.), Кеңеш бийлигинин орношу (1918-жылдын 3-январында) камтылган. , Оролду ак казактардан коргоо (1919 ж., апрель – июль, М. Фрунзе) ж.б. маанилүү окуялар болуп өттү. 1919 1-апрелде Оролдо жумушчу, дыйкан жана солдат депутаттарынын Советтеринин 1-шайлоосу болду. 1920 Орол губернаторлугу шаарга айланган. Совет бийлигинин жылдарында Уралдын экономикасы тез енугуп, республиканын ири енер жай борборлорунун бирине айланды. 1925 Жайык дарыясы менен Жайык – Атыроо аралыгында үзгүлтүксүз жүк ташуулар жана 1923-ж Орол-Элек темир жолунун ачылышы шаардын экономикалык абалын жакшыртты. Кийинки жылдарда (1950 – 1990-ж.) Урал шаарында ири машина куруу жана металл иштетүү, курулуш материалдарын кайра иштетүү, жеңил жана тамак-аш өнөр жайы, медициналык дары заводдору ж.б. 200ден ашык объектилер курулду, транспорттук системалар түзүлдү.

Калкы

Шаардын улуттук курамы (шаардык администрациянын аймагы) 2022-ж:

• казактар — 227 750 адам (70,57 %)
• орустар — 81 090 адам (25,13 %)
• татарлар — 4841 адам (1,50 %)
• украиндер — 2915 адам (0,90 %)
• азербайжандар — 1339 адам (0,41 %)
• немистер — 647 адам (0,20 %)
• корейлер — 642 адам (0,20 %)
• белорустар — 596 адам (0,18 %)
• өзбектер — 527 адам (0,16 %)
• чечендер — 361 адам (0,11 %)
• армяндар — 334 адам (0,10 %)
• башкырттар — 153 адам (0,05 %)
• жана башкалар — 1525 адам (0,47 %)

Орол шаарынын калкы