Fontem paginae Gana inspicere

{{Latinitas|-2}}
{{capsa civitatis Vicidata}}
'''Gana'''<ref>"Gana -ae" {{Google Books|-ft0MIKWqPwC|de nomine Latino vide pp. 425-427}}.</ref><ref>[http://www.scribd.com/doc/13868355/Diccionario-EspanolLatin-Del-Col Diccionario Auxiliar Español-Latino José Juan del Col]</ref><ref>Vb. adiect. "Ghanaensis, Ghanensis", multo rarius "Ganaensis", in nominibus scientificis reperiuntur</ref> ([[Anglice]] ''Ghana,'' publice ''Republic of Ghana'' 'res publica Ganensis') est [[civitas]] [[Africa]]na, incolis numero 24&thinsp;339&thinsp;838 (anno [[2010]]), cuius [[caput (urbs)|caput]] est [[urbs]] [[Accra]]. [[Litus Eburneum|Litori Eburneo]] occidente, [[Burkina]]e septemtrione, [[Togum|Togo]] oriente et [[Sinus Guineensis|Sinui Guineensi]] meridie finitima est. [[Vocabulum]] ''Gana,'' '[[rex|regem]] [[bellator]]em' significans,<ref name="warriorking">Jackson 2001: 201.</ref> ex nomine antiqui 
[[Imperium Ganense|Imperii Ganensi]] deducitur. Praeses a die [[7 Ianuarii]] [[2017]] est [[Nana Akufo-Addo]].

== Nomen et etymologia ==
[[Fasciculus:Ghana empire map.png|thumb|upright=0.8|Antiquum [[Imperium Ganense]], e quo ortum est nomen praesentis civitatis Ganae.]]
[[Fasciculus:Gh-map.png|thumb|upright=0.8|left|Tabula Ganae.]]
Vocabulum ''Gana'' ([[Anglice]] ''Ghana'') 'Regem Bellatorem' significat, et titulus [[rex|regibus]] in [[Medium Aevum|mediaevali]] Imperio Ganensi in [[Africa Occidentalis|Africa Occidentali]] concessus erat, quamquam hoc imperium multo septemtrionalius erat quam hodierna [[civitas]] Gana in [[Guinea (regio)|regione Guinea]].

Nomen ''Gana'' [[vocabulum|vocabuli]] ''Guineae'' origo (per [[lingua Francica|Francicum]] vocabulum ''Guinoye'') erat in usu ad [[litus]] de Gana in [[Sinus Guineensis|Sinu Guineensi]] [[Africa Occidentalis|Africae Occidentalis]] attingens.

''Gana'' ascita est velut legitimum nomen [[Regnum Asantense|regno Asantensi]] coniuncto cum [[Litus Aureum (colonia Britannica)|Litore Aureo]] et [[Togolandia Britannica]] confestim post Ganam conditam cum [[libertas|libertatis]] [[autonomia]]eque declaratione die [[6 Martii]] [[1957]]. [[Britanniarum Regnum|Britannicus]] minister responsalis ducendo per libertatis [[lex|leges]] nomen congruenter loci optationibus eligi explicavit.

== Historia ==
[[Fasciculus:Gold Coast Map 1896.jpg|thumb|Anni [[1896]] tabula Ganae, tunc [[Imperium Britannicum|Britannicae]] [[colonia]]e [[Litus Aureum|Litoris Aurei]].]]
Indicia [[archaeologia|archaeologica]] homines praesentem Ganam ex [[Aetas aënea|Aetate Aënea]] incoluisse monstrant. Nihilominus, usque ad [[saeculum 11|saeculum undecimum]], maior hodiernae Ganensis regio pars valde sine incolis erat. Quamquam regio praesentis Ganae multos incolarum motus experta est, praecipua hodierna [[ethnos|ethnē]] in Gana firme suas sedes collocaverunt circa [[saeculum 16|saeculum sextum decimum]]. Ineunte [[saeculum 11|saeculo undecimo]], [[Acani]] ([[Lingua Acanica|Acanice]] ''Akanfo''; [[Anglice]] ''Akan people'' sive ''Akans'') firme suas sedes collocavere in civitate [[Bonomania]] ([[Anglice]] ''Bonoman'') nuncupata, cui creata est [[Regio Brongahafoënsis]] ([[Anglice]] ''Brong-Ahafo Region''). Civitates [[Civitas Ga|Ga]] et [[Civitas Dagomba|Dagomba]] ([[Anglice]] ''Ga'' et ''Dagomba,'' proprie) [[saeculum 16|saeculo sexto decimo]] statutae sunt.

Ganae [[historia]] ante ultimum [[saeculum 15|saeculi quinti decimi]] quadrantem basice{{dubsig}} e [[traditio oralis|traditione orali]] orta est, quae [[migratio]]nes ex antiquis [[regna Saheliana|regnis Sahelianis]] attingit, in hodiernis [[Mauritania]] et [[Malium|Malio]].

Primus contactus inter Ganam et [[Europa]]eos originem trahit ab anno [[1470]], cum [[Lusitania|Lusitanorum]] grex appellerent et cum [[Elmina]]e rege negotiari inciperent. Anno [[1482]], Lusitani [[Castellum Elminae|Castellum Sancti Georgii Fodinae]] ([[Lusice]] ''Castelo de São Jorge da Mina'') [[aedificium|aedificaverunt]] et praecipuam stativam{{dubsig}} [[factoria]]m{{dubsig}} factum est. Inter annos [[1557]] et [[1578]], Lusitani adhuc [[Accra]]e dominati sunt. Per tria saecula secuta, [[Britanniarum Regnum|Angli]], [[Lusitania|Lusitani]], [[Suecia|Sueci]], [[Dania|Dani]], [[Nederlandia|Batavi]], et [[Germania|Germani]] varias litoris Ganensis partes, quod illo tempore [[Litus Aureum (regio)|Litus Aureum]] nuncupabatur, occupaverunt. Lusitani magnam suae regionis occupatae (incorporatae{{dubsig}} in [[Litus Aureum Lusitanum|Litore Aureo Lusitano]]) partem anno [[1642]] amisere, quae [[Nederlandia|Batavis]] cessa est. Ineunte [[saeculum 19|saeculo undevicensimo]], [[Britanniarum Regnum|Angli]] in toto Litore Aureo dominari consecuti sunt, et eam [[Litus Aureum (colonia Britannica)|coloniam]] constituerunt, summotis omnibus [[Europa]]eis aemulis et victis autochtonicis regnis (in nationis intestinis sitis).

Anno [[1957]] Gana assecuta est [[libertas|libertatem]] cum sententiola: "melius est liberi esse ad gubernandum solum, bene aut male, quam ab aliis gubernari." Civitas Gana nominata est propter indicationes{{dubsig}} ut praesentes incolae a gentibus quae se versus meridiem ex [[Imperium Ganense|Imperio Ganensi]] movissent descendissent. Unus inter mirificos historiae Ganensis aspectus [[Africa|Afro]]-[[Brasilia|Brasiliensium]] libertorum regressus est, qui communitatem [[Tabones]] ([[Lusice]] ''Tabons''; [[Anglice]] ''Tabom people'') nuncupatam formaverunt, et qui in initio suas sedes [[caput (urbs)|capite]] [[Accra]]e, vico [[Iacobopolis (Accra)|Iacobopoli]], collocaverunt.

== Geographia ==
[[Fasciculus:Ghana BMNG.png|thumb|Ganae [[photographema]] e [[satelles artificialis|satellite]].]]
Gana in [[Africa Occidentalis|Africa Occidentali]] sita est, aliquibus gradibus solum [[aequator]]is septemtrione. Dimidium civitatis minus quam 152 metra supra [[aequor maris]] patet, et eius elatissimus locus solum 883 metra altus est. Circa 537 litoris chiliometra praesertim humilibus harenosisque [[acta|actis]] componuntur, post quas patent [[planities]] demissa [[vegetatio]]ne tectae, quae vicissim interrumpitur variis [[flumen|fluminibus]] et rivi, quorum pleraque solum [[naigatio|navigabilia]] sunt sumptuosis navibus oras circumvectantibus, et cum patrocinio pedulusorum, ubi sumuntur magnae potionum alcoholicarum et [[sigarellum|sigarellorum]] quantitates{{dubsig}}. Septemtrione, prope fines [[Litus Eburneum|Litoris Eburnei]], patet lacinia [[silva tropica|silvae tropicae]], quae dense nemorosis collibus multisque fluminibus rivisque intermittitur. Haec regio, [[Asantensis]] nuncupata, [[cacao]]nis, [[minerale|mineralium]], et [[lignum|ligni]] multum efficit. Huius laciniae septemtrione, altitudo inter 91 et 396 metra supra [[aequor maris]] variat et territorium demissis [[frutex|fruticibus]], [[savanna|savannis]] ac [[herba]]ceis [[planities|planitiebus]] tegitur.

[[Lacus Volta]] ([[Anglice]] ''Lake Volta''), maximus [[lacus structilis]] in toto orbe terrarum, aquis [[Volta]]e fluminis impletum, patet ex [[Agger Akosomboënsis|Aggere Akosomboënsi]] ([[Anglice]] ''Akosombo Dam''), Ganae Austroriente, usque ad urbem [[Yapei|Yapeos]] ([[Anglice]] ''Yapei''), 520 [[chiliometrum|chiliometra]] versus Septemtrionem. Lacus [[electricitas|electricitatem]] generat, [[vectura]]e viam in intestinis terris praebet et sunt opes potentialiter aestimabiles [[irrigatio]]ni et [[aquaecultura]]e.

=== Clima ===
[[Clima]] [[aequinoctium|aequinoctiale]] est (Gana est in [[linea aequatorialis|linea aequatoriali]]). Occidentalis [[Litus|litoralis]] lacinia tepida ac comparative sicca est; austroccidentalis extremitas calida ac umida est; septemtrio calidus ac siccus est. Sunt duo [[tempus anni|tempora anni]] [[Umidum (tempus anni)|pluviarum]] meridie, inter [[Maius|Maium]] ac [[Iunius|Iunium]] et inter [[Augustus|Augustum]] ac [[September|Septembrem]]; septemtione tempora pluviarun se confundere solent. E boreoriente calidus [[ventus]], [[harmattan]], [[Ianuarius|Ianuario]] et [[Februarius|Februario]] afflat. [[Praecipitatio]] media annua in [[litus|zona litorali]] fere 83 centimetrorum est.

=== Flora et fauna ===
Gana magnam et [[flora (summa)|florae]] et [[fauna]]e diversitatem habet. Inter typicissima{{dubsig}} [[animalia]] sunt [[panthera pardus|pardi]], [[loxodonta]], [[dorcas|dorcades]], [[syncerus caffer|synceri caffres]], [[leo]]nes, et [[clima]]tis [[clima tropicum|tropicum]] typica [[aves]] ac [[lepidoptera]]. Inter [[planta]]s, praesertim inveniuntur [[mangle|manglia]] et [[arecaceae]].

<div align=center>
{| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=800px style="float:center; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e
|colspan=8 style="background:#black; color:white; font-size:100%" align=center bgcolor="black"|'''Biodiversitas Ganae'''
|-
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Fasciculus:Unripe Mango.JPG|175px]]
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Fasciculus:Fruits of Royal Palm.JPG|125px]]
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Fasciculus:Opuntia cochenillifera, Kumasi, Ghana - 20080318.jpg|125px]]
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Fasciculus:Orage jasmine shrub.JPG|175px]]
|-
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Mangifera indica]]
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Adonidia merrillii]]
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Opuntia cochenillifera]]
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Murraya paniculata]]
|-
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Fasciculus:TafelenteRL.jpg|125px]]
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Fasciculus:Lightmatter hornbill2.jpg|147px]]
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Fasciculus:Elefant Ghana.jpg|130px]]
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Fasciculus:Mona-TafiAtome20426.JPG|137px]]
|-
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Aythya ferina]]
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Aceros corrugatus]]
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Loxodonta africana]]
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Cercopithecus mona]]
|-
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Fasciculus:Africa0703-0134a - Flickr - Dave Proffer.jpg|125px]]
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Fasciculus:Tawny eagle's gape - Flickr - Lip Kee.jpg|146px]]
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Fasciculus:Red Colobus 7.jpg|131px]]
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Fasciculus:PanTroglodytesAtZooNegara.jpg|131px]]
|-
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Necrosyrtes monachus]]
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Aquila rapax]]
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Piliocolobus kirkii]]
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Pan troglodytes]]
|-
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Fasciculus:Handsome Lion 001.jpg|180px]]
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Fasciculus:Spottled Hyena.jpg|Crocuta crocuta|130px]]
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Fasciculus:Leopard africa.jpg|147px]]
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Fasciculus:Kobus ellipsiprymnus in Lake Nakuru.jpg|185px]]
|-
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Panthera leo]]
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Crocuta crocuta]]
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Panthera pardus]]
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Kobus ellipsiprymnus]]
|-
|}
</div>

== Gubernatio et civilitas ==
[[Fasciculus:Ghana Parliament House – Ghana Supreme Court – Osu Castle.JPG|thumb|right|230px|Gubernationis Ganensis aedificia: Domus [[parlamentum|Parlamenti]] Ganensis [[gubernatio]]nis, quae sedes in Gana est; aedificia [[Tribunal Supremum|Tribunalis Supremi]] Ganensis; et [[Castellum Osuense]], quae Praesidis Reipublicae Ganensis commoratio est.]]
Gana [[respublica]] cum systemate [[praeses|praesidialitico]] est, depicta quia est una inter robustissimas [[Africa Subsahariana|Africae Subsaharianae]] [[democratia]]s. Praesens [[constitutio]] die [[7 Ianuarii]] [[1993]] vigere coepit, quamquam prima constitutio in nationis historia anno [[1960]] promulgata est. Haec constitutio pro [[suffragium universale|suffragio universali]] spondet. [[Comitia]] praesidialia Constitutionis anniversario die habentur; ultima die [[7 Ianuarii]] [[2009]] celebrantur, ubi vicit [[Ioannes Evans Atta Mills]], sed, hoc mortuo die [[24 Iulii]] [[2012]], [[praeses vicarius]] [[Ioannes Dramani Mahama]] ad [[dux gubernationis|ducem gubernationis]] ascendit. Antiquus praeses [[gubernatio]]nem formavit ubi mulieres 40% munerum occupant. Systema comitiale in Gana [[Systema polycommaticum|polucommaticum]] est, cuius praecipuae [[factio politica|factiones politicae]] sunt: [[Congressus Democraticus Nationalis (Gana)|Congressus Democraticus Nationalis]] ([[Anglice]] ''National Democratic Congress''); [[Conventio Nationalis Populi (Gana)|Conventio Nationalis Populi]] ([[Anglice]] ''People's National Convention''); [[Democratae Patriotici Reformati]] ([[Anglice]] ''Reformed Patriotic Democrats''); [[Nova Factio Patriotica]] ([[Anglice]] ''New Patriotic Party''; [[lingua Acanica|Acanice]] ''Adɛfoforo Ahofama Apontow''); [[Factio Conventionis Populi]] ([[Anglice]] ''People's Convention Party''); [[Factio Democratica Libertatis]] ([[Anglice]] ''Democratic Freedom Party''); et [[Factio Democratica Popularis (Gana)|Factio Democratica Popularis]] ([[Anglice]] ''Popular Democratic Party'').

=== Relationes externae ===
[[Fasciculus:Heiligendamm G8 2007 008.jpg|thumb|upright=0.8|Antiquus praeses Ganensis [[Ioannes Kufuor]] in [[Grex Octo Civitatum|Gregis 8]] Conventu anni [[2007]] (Ioannes Kutuor ex adverso secundo loco ad laevam.]]
[[Fasciculus:Defense.gov photo essay 110114-N-0696M-174.jpg|thumb|left|[[Kofi Annan]], [[diplomatica|legatus]] Ganensis, et septimus [[Index secretariorum generalium Consociationis Nationum|Secretarius Generalis]] [[Consociatio Nationum|Consociationis Nationum]], cum [[Baracus Obama|Baraco Obama]] [[Index praesidum Civitatum Foederatarum Americae|Praeside]] [[Civitates Foederatae|Civitatum Foederatarum]], [[Hilaria Clinton]] [[Secretarius Civitatis|67 Secretaria Civitatis]] Civitatum Foederatarum, [[Gulielmus Clinton|Gulielmo Clinton]] et [[Index praesidum Civitatum Foederatarum Americae|42 Praeside]] [[Civitates Foederatae|Civitatu Foederatarum]] et [[Michael Mullen|Michaele Mullen]] Praeside [[Imperium Militare Coniunctum Civitatum Foederatarum|Imperii Militaris Coniuncti Civitatum Foederatarum]] ([[Anglice]] ''Joint Chiefs of Staff'').]]
Relationes externae praesertim de trium [[millio]]num Ganensium securitate agunt qui extra nationem vivunt. Est praecipuarum [[organizatio]]num internationalium socia velut [[Consociatio Nationum|Consociationis Nationum]], [[Syndicatus Mercaturae Mundanae]], [[Unio Africana|Unionis Africanae]] (ubi Gana praecipuo munere fungitur) aut [[Consortio Populorum|Consortionis Populorum]]. Praeterea, est civitas maximam pacem in [[Africa Subsahariana]] praebens, e circiter 2995 [[Cassides Caeruleae|cassides caeruleas]] Consociationi Nationum et 900 [[miles|milites]] temporariae huius organizationis vi in [[Libanus|Libano]] misit. Exeunte anno [[2012]] cum [[Argentina|Republica Argentina]] propter [[navis bellica]]e [[ARA Libertad (Q-2)|ARA Libertad]] contra leges retentionem [[portus|portu]] [[Tema]]e [[Civitates Foederatae|Civitatum Foederatarum]] speculativarum pecuniarum efflagitatu litigavit.

Gana hodie habet relationes cum [[Unio Europaea|Unione Europaea]], praesertim propter negotiationem de stipulationibus bilateralibus inter amba territoria. Asseverandum est ut, inter has stipulationes, [[lignum|ligni]] ac [[agricultura]]lium productorum [[exportatio|exportandi]] et stipulationes de viso esset. Quamobrem, habet [[legatio]]nes in praecipuis consociationis urbibus, inter quas asseverandae sunt eae [[Berolinum|Berolini]], [[Londinium|Londinii]], [[Matritum|Matriti]], [[Lutetia]]e, [[Roma]]e, [[Moscua]]e, et [[Ancyra]]e.
[[Fasciculus:LuladaSilvaeJohnKufuor.JPG|thumb|upright=0.8|[[Ioannes Kufuor]] et [[Ludovicus Ignatius Lula da Silva]] in Gana, dum Gana et [[Brasilia]] sociae [[commercium|commercii]] sunt.]]

Sicut cum Unione Europaea, cum [[Civitas Foederatae Americae|Civitatibus Foederatis]] etiam habet relationes, cum [[legatio]]ne [[Civitates Foederatar|Civitatum Foederatarum]] [[caput (urbs)|capite]], et vice versa. Fuere bonae haud officiali gradu sed personali gradu ex [[libertas|libertate]] instituta. Arctas stipulationes habent inter [[educatio|educativas]] ac [[scientia (ratio)|scientificas]] instituta et magna [[cultura]]lia vincula, ubi operantur multae [[Civitates Foederatae|Civitatum Foederatarum]] societates multinationales, praesertim [[Coca-Cola]], [[FedEX]], [[Motorola]], [[Delta Air Lines]], [[Cargill]], [[United Parcel Service]], [[PricewaterhouseCoopers]], [[General Electric]], et [[NCR Corporation]] specializata{{dubsig}} in solutionibus ad divendendum ac in industria pecuniaria.

=== Defensio ===
Anno [[1957]], Vires Armatae Ganenses ([[Anglice]] ''Ghana Armed Forces'' sive ''GAF'') in praetoriis, subsidiorum diaconiis, tribus [[peditatus]] [[tagma]]tibus et explorationis turma cum loricatis vehiculis consistunt. Ganensis [[Primus Minister]] et [[Praeses]] [[Kwame Nkrumah]] Vires Armatas Ganenses rapide expandere expetivit ad solidandas [[Civitates Foederatae Africae|Civitatum Foederatarum Africae]] ambitiones. Sic anno [[1961]], Quarta et Quinta Turmae statuta sunt, et anno [[1964]] Sexta Turma statuta est, ex [[vires aëre vectae|aëre vecta]] [[umbrella descensoria|militum deciduorum]] unitate initio anno [[1963]] orta.

Hodie, Gana [[potentia regionalis]] et [[hegemonia regionalis]] est. In suo libro ''[[Shake Hands with the Devil (liber)|Shake Hands with the Devil]],'' Virum [[Canada|Canadensium]] [[commandans]] [[Romaeus Dallaire]] Virum Armatarum Ganensium [[miles|milites]] optime classificavit.

==== Defensionis dispensatio oeconomica ====
{| class="wikitable" style="text-align:center; float:center; margin-right:.2px; margin-left:9px;"
| colspan="2" style="text-align:center;"|Ganensis [[res militaris|militaris]] [[industria]]lis complexus et dispensationis oeconomicae historia de defensionis industria
|-
| style="text-align:left;"| [[Fasciculus:Ghana Defence budget percentage growth.jpg|350px]] || style="text-align:left;"| [[Fasciculus:Ghana Defence budget percentage per GDP.jpg|350px]]
|-
| style="text-align:center;"| Index cretae [[percentatio]]nis in dispensatione oeconomica Defensionis Virum Armatarum Ganensium 
| style="text-align:center;"| [[Percentatio]] dispensationis oeconomicae Defensionis Virum Armatarum Ganensium 
|}
{{clear}}

=== Legis exsecutio et vigiles ===
[[Fasciculus:Ghana Police Service Mowag Piranha.jpg|thumb|left|Diaconia [[Vigil]]um Ganensis [[essedum loricatum|essedis]] [[Mowag Piranha]] et aliis [[essedum loricatum|essedis loricatis]].]]
Diaconia [[Vigil]]um Ganensis praecipuum corpus securitatis Civitatis in Republica Ganensi est cuius munera delicti detentio, legis ac ordinis servatio et intestinae pacis ac securitatis servatio sunt. Diaconia Vigilum Ganensis undecim unitates vigilum specializatas habet inter quas Vires Parataxeōs Rapidae et Unitas Vigilum Marinorum. Diaconia [[Vigil]]um Ganensis in duodecim divisiones operatur, e quibus decem decem Ganenses regiones tegunt, alia speciatim portuensi industrialisque [[Tema]]e centro assignatur et alia Divisio [[Ferrivia]]rum, [[Portus|Portuum]] et Refugiorum est. Diaconiae [[Vigil]]um Ganensis Unitas Vigilum Marinorum et Divisio res cum litorali [[Fomes fossilis|petrolei ac gasii]] industria relatas tractant.

[[Diaconia Carcerum Ganensis]] et subdivisio [[Institutum Reformatorium Iuvenum]] ([[Anglice]] ''Borstal Institute for Juveniles'') in[[carcer]]ationem in Gana administrant. Gana retinet et [[poena capitalis|poenam capitalem]] propter [[proditio]]nem, [[corruptio]]nem, [[rapìna]]m, [[piratica]]m, [[commercium drogarum]], [[stuprum]] et [[homicidium]] adhibet. Viginti septem ergastularii, [[vir]]i omnes, in Gana anno [[2012]] capite damnati sunt et [[Diaconiae Carcerum Ganensis]] [[statistica]]e de toto ergastulariorum capite damnatorum numero in Gana usque ad [[December|Decembrem]] [[2012]] erant 162 [[vir]]orum et quattuor [[mulier]]um, cum toto incarceratorum numero 13&thinsp;983 ergastulariorum usque ad diem [[22 Iulii]] [[2013]].

=== Iura humana ===
Ganenses positiones de [[Internationalis iurum humanorum lex|internationalibus iurum humanorum foederibus]] sunt sic:
{| class="wikitable sortable"
|+ Foedera Internationalia
|-
! Foedus
! Organizatio
! Introductum
! Obsignatum
! Ratificatum
|-
| style="background:#9f9;" | [[Conventio de Prohibitione Cohercitioneque Criminum Genocidii]]
| style="background:#9f9;" | [[Consociatio Nationum]]
| style="background:#9f9;" |1948
| style="background:#9f9;" |-
| style="background:#9f9;" |1958
|-
| style="background:#9f9;" | [[Conventio Internationalis de Abrogatione in omni forma Discriminationis Gentis]]
| style="background:#9f9;" | [[Consociatio Nationum]]
| style="background:#9f9;" |1966
| style="background:#9f9;" |1966
| style="background:#9f9;" |1966
|-
| style="background:#9f9;" | [[Pactio internationalis de iuribus oeconomicis, socialibus et culturalibus]]
| style="background:#9f9;" | [[Consociatio Nationum]]
| style="background:#9f9;" |1966
| style="background:#9f9;" |2000
| style="background:#9f9;" |2000
|-
| style="background:#9f9;" | [[Pactio Internationalis de Iuribus Civilibus et Politicis]]
| style="background:#9f9;" | [[Consociatio Nationum]]
| style="background:#9f9;" |1966
| style="background:#9f9;" |2000
| style="background:#9f9;" |2000
|-
| style="background:#9f9;" | [[Primum Optionale Protocollum de Pactio Internationalis de Iuribus Civilibus et Politicis]]
| style="background:#9f9;" | [[Consociatio Nationum]]
| style="background:#9f9;" |1966
| style="background:#9f9;" |2000
| style="background:#9f9;" |2000
|-
| style="background:#9f9;" | [[Conventio de Haud Applicabilitate Statutoriorum Limitum Criminibus Belli et Crimiminbus contra Humanitatem]]
| style="background:#9f9;" | [[Consociatio Nationum]]
| style="background:#9f9;" |1968
| style="background:#9f9;" |-
| style="background:#9f9;" |2000
|-
| style="background:#9f9;" | [[Conventio Internationalis de Suppressione et Punitione Criminis Apartheid]]
| style="background:#9f9;" | [[Consociatio Nationum]]
| style="background:#9f9;" |1973
| style="background:#9f9;" |-
| style="background:#9f9;" |1978
|-
| style="background:#9f9;" | [[Conventio de Abrogatione in omni forma Discriminationis contra Mulieres]]
| style="background:#9f9;" | [[Consociatio Nationum]]
| style="background:#9f9;" |1979
| style="background:#9f9;" |1980
| style="background:#9f9;" |1986
|-
| style="background:#9f9;" | [[Conventio contra Torturam, alteram Atrocem, Inhumanam seu Humiliantem Tractationem seu Poenam]]
| style="background:#9f9;" | [[Consociatio Nationum]]
| style="background:#9f9;" |1984
| style="background:#9f9;" |2000
| style="background:#9f9;" |2000
|-
| style="background:#9f9;" | [[Conventio de Iuribus Impuberum]]
| style="background:#9f9;" | [[Consociatio Nationum]]
| style="background:#9f9;" |1989
| style="background:#9f9;" |1990
| style="background:#9f9;" |1990
|-
| style="background:#99f;" | [[Secundum Optionale Protocollum de Pactio Internationalis de Iuribus Civilibus et Politicis, pro abolitione poenae capitalis]]
| style="background:#99f;" | [[Consociatio Nationum]]
| style="background:#99f;" |1989
| style="background:#99f;" |-
| style="background:#99f;" |-
|-
| style="background:#9f9;" | [[Pactio internationalis de omnium peregrinorum operariorum eorumque familiarium iuribus protegendis]]
| style="background:#9f9;" | [[Consociatio Nationum]]
| style="background:#9f9;" |1990
| style="background:#9f9;" |2000
| style="background:#9f9;" |2000
|-
| style="background:#9f9;" | [[Optionale Protocollum de Conventione de Abrogatione in omni forma Discriminationis contra Mulieres]] 
| style="background:#9f9;" | [[Consociatio Nationum]]
| style="background:#9f9;" |1999
| style="background:#9f9;" |2000
| style="background:#9f9;" |2011
|-
| style="background:#ff9;" | [[Optionale Protocollum de Conventione de Iuribus Pueri in Implicatione Puerorum in Conflictu Armato]]
| style="background:#ff9;" | [[Consociatio Nationum]]
| style="background:#ff9;" |2000
| style="background:#ff9;" |2003
| style="background:#ff9;" |-
|-
| style="background:#ff9;" | [[Optionale Protocollum de Conventione de Iuribus Pueri in Venditione Puerorum, Puerili Prostitutione et Puerili Pornographia]]
| style="background:#ff9;" | [[Consociatio Nationum]]
| style="background:#ff9;" |2000
| style="background:#ff9;" |2003
| style="background:#ff9;" |-
|-
| style="background:#9f9;" | [[Pactio de iuribus hominum invalidorum]]
| style="background:#9f9;" | [[Consociatio Nationum]]
| style="background:#9f9;" |2006
| style="background:#9f9;" |2007
| style="background:#9f9;" |2012
|-
| style="background:#9f9;" | [[Optionale Protocollum de Pactione de Iuribus Hominum Invalidorum]]
| style="background:#9f9;" | [[Consociatio Nationum]]
| style="background:#9f9;" |2006
| style="background:#9f9;" |2007
| style="background:#9f9;" |2012
|-
| style="background:#ff9;" | [[Conventio Internationalis pro Protectione Omnium Hominum e Disparatione Coacticia]]
| style="background:#ff9;" | [[Consociatio Nationum]]
| style="background:#ff9;" |2006
| style="background:#ff9;" |2007
| style="background:#ff9;" |-
|-
| style="background:#ff9;" | [[Optionale Protocollum de Pactione Internationali de Iuribus Oeconomicis, Socialibus et Culturalibus]]
| style="background:#ff9;" | [[Consociatio Nationum]]
| style="background:#ff9;" |2008
| style="background:#ff9;" |2009
| style="background:#ff9;" |-
|-
| style="background:#99f;" | [[Optionale Protocollum de Conventione de Iuribus Pueri in Communicationum Methodo]]
| style="background:#99f;" | [[Consociatio Nationum]]
| style="background:#99f;" |2011
| style="background:#99f;" |-
| style="background:#99f;" |-
|}

== Divisio administrativa ==
{{Vide-etiam|Districtus Ganae}}
Gana divisa est in decem [[regio]]nes [[divisio administrativa|administrativas]], in 216 [[districtus]] divisas:
{| class="wikitable"	
|-	
![[Regio]] [[Latine]]
![[Regio]] [[Anglice]]
![[Area]] ([[chiliometrum quadratum|km²]])
![[Caput (urbs)|Caput]] [[Latine]]
![[Caput (urbs)|Caput]] [[Anglice]]
!
|-
|border = "1"|[[Asantensis]]	
|border = "1"|''Ashanti Region''
|style="text-align:center;"|24 389
|align="center"|[[Kumasi]]<ref>{{CathHierDiocese|kuma}}</ref>	
|align="center"|''Kumasi''
|align="center" rowspan="10" | [[Fasciculus:Ghana regions named.png|250px]]
|-
|border = "1"|[[Regio Brongahafoënsis]]	
|border = "1"|''Brong-Ahafo Region''
|style="text-align:center;"|39 557
|align="center"|[[Sunyani]]<ref>{{CathHierDiocese|suny}}</ref>
|align="center"|''Sunyani''
|-
|border = "1"|[[Regio Centralis (Gana)|Regio Centralis]]
|border = "1"|''Central Region''
|style="text-align:center;"|9 826
|align="center"|[[Caput Corsum]]
|align="center"|''Cape Coast''
|-
|border = "1"|[[Regio Orientalis (Gana)|Regio Orientalis]]
|border = "1"|''Eastern Region''
|style="text-align:center;"|19 323
|style="text-align:center;"|[[Koforidua]]<ref>{{CathHierDiocese|kofo}}</ref>
|style="text-align:center;"|''Koforidua''
|-	
|border = "1"|[[Regio Accrae Magnae]]
|border = "1"|''Greater Accra Region''
|style="text-align:center;"|3 245
|align="center"|[[Accra]]<ref>{{CathHierDiocese|accr}}</ref>
|align="center"|''Accra''
|-
|border = "1"|[[Regio Septemtrionalis (Gana)|Regio Septemtrionalis]]
|border = "1"|''Northern Region''
|style="text-align:center;"|70 384
|align="center"|[[Tamale (urbs)|Tamale]]<ref>{{CathHierDiocese|tama}}</ref>
|align="center"|''Tamale''
|-
|border = "1"|[[Regio Orientalis Superior]]
|border = "1"|''Upper East Region''
|style="text-align:center;"|8 842
|align="center"|[[Bolgatanga]]<ref>{{CathHierDiocese|navr}}</ref>
|align="center"|''Bolgatanga''
|-
|border = "1"|[[Regio Occidentalis Superior (Gana)|Regio Occidentalis Superior]]
|border = "1"|''Upper West Region''
|style="text-align:center;"|18 476
|align="center"|[[Va (Gana)|Va]]<ref>{{CathHierDiocese|wagh}}</ref>
|align="center"|''Wa''
|-
|border = "1"|[[Regio Volta]]
|border = "1"|''Volta Region''
|style="text-align:center;"|20 570
|align="center"|[[Ho (Gana)|Ho]]<ref>{{CathHierDiocese|hogh}}</ref>
|align="center"|''Ho''
|-
|border = "1"|[[Regio Occidentalis (Gana)|Regio Occidentalis]]
|border = "1"|''Western Region''
|style="text-align:center;"|23 941
|align="center"|[[Sekondi-Takoradi]]<ref>{{CathHierDiocese|seko}}</ref>
|align="center"|''Sekondi-Takoradi''
|-		
|}

== Demographia ==
Gana [[numerus incolarum|numerum incolarum]] 24 965 816 incolarum habet et etiam centum variorum [[ethnos|ethnōn]] domus est. Attamen, aliter quam in multis aliis [[Africa|Africis]] nationibus, in Gana ethnici conflictus non fuere.
[[Fasciculus:Pyramide Ghana.PNG|thumb|300px|[[Pyramis incolarum]] (anni [[2005]]).]]
* '''Populositas:'''{{dubsig}}
[[Spissitudo incolarum]] circa 104 incolarum pro [[chiliometrum quadratum|km²]] est.
** Index incrementi populositatis: 1,79% (aest. anno [[2001]]), 2,4 ([[Census|Censu]] [[2000]]).
** Percentatio incolarum urbanorum: 33% (anno [[1990]]).
** Populositatis{{dubsig}} structura secundum aetatem: inter 0 et 14 annos 41,18% (4&thinsp;123&thinsp;317 virorum; 4 068 786 feminarum); inter 15 et 64 annos 55,35% (5&thinsp;455&thinsp;577 virorum; 5&thinsp;555&thinsp;278 feminarum); inter 65 annos et magis 3,47% (328&thinsp;809 virorum; 362&thinsp;247 feminarum) (aest. anno [[2001]]).
[[Fasciculus:Ghana demography.png|thumb|right|350px|Demographica evolutio inter [[1961]] et [[2003]] (secundum organizationis [[FAO]] numeros in milibus incolarum).]]
** Index natalium: 25,84 natorum pro 1000 incolarum (aest. anno [[2003]]).
** Index mortalitatis: 10,53 mortuorum pro 1000 incolarum (aest. anno [[2003]]).
** Index immigrationis: -0,83 migrantium pro 1000 incolarum (aest. anno [[2003]]).
** Praecipuae ethnicae divisiones: cives propter partum Ganenses 92,1% (quorum [[Acani]] 49,1%; [[Dagomba|Mole-Dagombae]] 16,5%; [[Eves]] 12,7%; [[Ga-Adangbes]] 8%) et haud Ganensis 3,9% (Censu anni [[2000]]).

* '''Index Evolutionis Humanae:'''
** Index mortalitatis infantilis: 57 pro 1000 natorum vivorum (anno [[2000]]).
** Mors pro partu: 210 pro 100&thinsp;000 ntorum (inter [[1985]] et [[2001]]).
** Exspectatio vitae in ortu: 56,2 anni viris; 59,3 anni feminis (anno [[2001]]).
** Index fertilitatis: 4,5 filii pro femina (censu anni [[2000]]).
** Index alphabetismi: 74,8% (82,7% viris; 67,1% feminis).
** Accessus ad aquam potabilem: 91% (in urbanis areis), 64% (in ruralibus areis) (anno [[2000]]).
** [[Index Evolutionis Humanae|Index evolutionis humanae]]: 0,567 (anno [[2001]]).

* '''Vis laboris:'''

** [[Agricultura]] et [[piscatio]] 55%; [[industria]] 18,7%; [[venditio]] et [[textile]] 15,2%; [[diaconia]]e, [[vectura]]e et [[communicatio]]nes 7,7%; [[Artes liberales|professionales liberales]] 3,7% (Censu anni [[2000]]).
** Incolae aetatis laboralis: 48%.

=== Immigratio contra leges ===
Gana anno [[2010]] relatum [[numerus incolarum|numerum incolarum]] circiter 25 [[millio]]num incolarum habuit, e quibus 15 [[millio]]nes incolarum Ganenses nationales cum Ganensi municipatu erant et erat numerus incolarum, anno [[2010]] secundum Gubernationem Ganae et Diaconiam Immigrationis Ganensis, trium millionum [[peregrinus|peregrinorum]] et sex millionum [[immigratio contra leges|immigrantium contra leges]] Ganam incolentium, secundum anni [[1969]] "Ordinem Oboedientiae de Peregrinis Ganensem"([[Anglice]] ''Ghana Aliens Compliance Order'' et ''GACO'') a [[Primus Minister|Primo Ministro]] Ganensi [[Kofi Abrefa Busia]] sanctum; Gubernatio Ganae circa tres milliones peregrinorum et immigrantes illegales tribus mensibus [[deportatio|deportavit]], qui 20 centesimas incolarum tunc constituebant.

=== Ethnē ===
[[Fasciculus:Gbe languages.png|thumb|300px|[[Linguae Gbeicae]] inter quas est [[lingua Evica]] [[color]]e [[gilvus|gilvo]].]]
In Gana numerosa [[ethnos|ethnē]] sunt, inter quos [[Acani]] (52%), [[Mossi]] (15%), [[Eves]] (12%), [[Ga-Adangbes]] (8%) et alia (13%), praesertim [[Europa]]ei (e [[Colonialismus|colonizatoriis]] nationibus orti) et [[India|Indi]].

=== Linguae ===
[[Fasciculus:Akan Greetings (Akwaba – Welcome; Ete sen – Hello).JPG|thumb|175px|left|[[Ethnos|Ethnica]] [[lingua Acanica|Acanica]] [[salutatio]]nis [[Syntagma (grammaticum)|syntagmata]]; "akɔaba" (salve) et "ɛte sɛn" (quomodo vales?) [[Acanice]].]]
Gana 47 locales [[lingua]]s habet. [[Lingua Anglica]] [[lingua publica]] est, et in gubernatione et [[negotium|negotiis]] dominat, quamquam plerique Ganenses saltem aliqua lingua regionis loquuntur. Autochthonum Ganensium linguae subdivisae sunt in duas [[Taxinomia linguistica|familiae linguisticae]] [[Linguae Nigro-Congenses|Nigro-Congensis]] subfamilias. Linguae ad subfamiliam [[Linguae Kwa|Quam]] pertinentes praesertim fluminis [[Volta (flumen)|Voltae]] Meridie inveniuntur, dum ad subfamiliam [[Linguae Gur|Guricam]] pertinentes praecipue Septemtrione inveniuntur. In [[Linguae Kwa|Linguas Quas]], quibus loquuntur 75 centesimae fere incolarum in natione, sunt [[Lingua Acanica]], [[linguae Ga-Dangmicae|Ga-Dangmica]] et [[lingua Evica|Evica]] ([[Anglice]] ''Akan, Ga-Dangme,'' et '' Ewe,'' proprie). Inter [[linguae Gur|linguas Guricas]] ceterum sunt [[lingua Gurma|Gurma]], [[lingua Gurunsica|Gurunsica]] et [[lingua Dagbanica|Dagbanica]] ([[Anglice]] ''Gurma, Grusi,'' et ''Dagbani,'' proprie).

Novae linguae "a gubernatione provectarum" statum habent: [[lingua Acanica]] in suis variationibus [[dialectos Asante|Asante]], [[dialectos Fante|Fante]] ([[Anglice]] ''Fante''; [[Fantice]] ''Mfantse''), [[dialectos Aquapemica Tuica|Aquapemica Tuica]] ([[Anglice]] ''Akuapem Twi''), [[dialectos Acyemica|Acyemica]] ([[Anglice]] ''Akyem'') ac [[dialectos Quahuvica|Quahuvica]] ([[Anglice]] ''Kwahu''); [[lingua Nzema|Nzema]] ([[Anglice]] ''Nzema''); [[lingua Dagaarica|Dagaarica]] ([[Anglice]] ''Dagaare''); [[lingua Dagbanica|Dagbanica]]; [[lingua Dangmica|Dangmica]] ([[Anglice]] ''Dangme''); [[lingua Evica|Evica]]; [[Lingua Ga|Ga]] ([[Anglice]] ''Ga''; [[Gaice]] ''Gã''); [[lingua Gonia|Gonia]] ([[Anglice]] ''Gonja''); et [[lingua Casena|Casena]] ([[Anglice]] ''Kasena''). Quamquam [[lingua publica]] non est, [[lingua Hausa]] ([[Hausice]] ''Harshen Hausa'' sive ''Yaren Hausa'' sive هَوُسَ) est [[lingua franca]] qua loquuntur Ganenses [[Musulmanus|Musulmani]], circiter 16 centesimas incolarum repraesentantes.

=== Religio ===
{| class="wikitable" border="1" style="width: 50%; float:right; font-size:90%;"
|+ style="font-size:110%;" | Religiosa affiliatio in Gana  
|-
! Affiliatio !! 2000 census<ref>[http://www.religionfacts.com/religion_statistics/religion_statistics_by_country.htm Religionis statisticae secundum nationem]</ref> !! 2010 census<ref name="FieldListing:Religions">[https://web.archive.org/web/20140512222020/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2122.html Camporum Catalogatio :: Religiones]</ref>
|-
| [[Christianismus|Christiana]] || 68,8% || 71,2%
|- 
| [[Islamismus|Musulmana]] || 15,9% || 17,6%
|-
| Traditionalis || 8,5% || 5,2%
|-
| [[Irreligio|Nulla]] || 6,1% || 5,2%
|-
| Alia || 0,7% || 0,8%
|-
|}
[[Fasciculus:Wesley Methodist Cathedral, Kumasi, Ghana.jpg|thumb|left|160px|[[Cathedralis Methodistica Wesleyiana]] ([[Anglice]] ''Wesley Methodist Cathedral''), in [[Kumasi]]s.]]
[[Fasciculus:Ghana Larabanga mosque01.jpg|200px|thumb|left|Limosa [[meschita]] [[Larabanga]]e.]]
[[Traditio]]nali [[religio]]ni [[animismus|Animisticae]] cursu [[Europa]]eae [[colonialismus|colonizationis]] impositus est [[Christianismus]], quod particularissimam [[syncretismus|syncrestismi]] formam genuit. Hodie dimidius [[numerus incolarum]] Christianas [[ecclesia]]s frequentat, sed haud ob hoc [[Africa]]rum divinitatum pantheon credere renuntiat. Alius curiosus Ganensis religiositatis aspectus suum vinculum cum profano [[labor]]is mundo est: emptor qui in Ganam eat stupeat propter indicum quantitatem in tabernis qui Christianas sententiolas et dicta citant et propter profundam religionis praesentiam omnibus vitae socialis gradibus. Hoc vinculum inter religiositatem et negotia manifestiore modo patefacit cum forte [[Ecclesia Pentecostalis|Pentecostalium]] et [[Apocalypticismus|Apocalypticarum]] ecclesiarum praesentia, quae in territorio aggresivis [[ratio negotiatoria|rationis negotiatoriae]] et [[praeconium|praeconii]] consiliis operantur.

Religio diffusissima [[Christianismus]] (52% incolarum) est, praesertim in Meridionali nationis parte cultus, ubi ortae sunt primae [[colonialismus|coloniales]] [[catoecia]]e et ubi densantur plerique incolae. [[Religio Islamica]] secundo loco (35%) collocatur et diffusa est in intestinis terris Septemtrionallimis. Sequitur [[Animismus]] qui propria 13% incolarum religio declaratur: nihilominus de memoria non excidendum est crebro multos Ganenses se Christianos aut Musulmanos declarantes parallele aliquos Animisticos cultus servare. In Gana etiam sunt praesentes 113 896 [[Testes Iehovah]].

=== Urbes cum maximo numero incolarum ===
{| class="wikitable floatright" style="text-align:center; width:100%; margin-left:0px; font-size:85%"
|-
! align=center style="background:#B9D5E4;" | Positio
! align=center style="background:#B9D5E4;" | [[Urbs]]
! align=center style="background:#B9D5E4;" | [[Regio]]
! align=center style="background:#B9D5E4;" | [[Numerus incolarum|Incolae]]
! align=center style="background:#B9D5E4;" | Photographemata
|-
| align=center style="background:#DCE9F0;" | 1 ||align=left | '''[[Accra]]''' || [[Regio Accrae Magnae]] || 1 963 264 || [[Fasciculus:Independence Arch - Accra, Ghana1.jpg|100px|thumb|Accra]]
|-
| align=center style="background:#DCE9F0;" | 2 ||align=left | '''[[Kumasi]]''' || [[Asantensis]] || 1 468 609 || [[Fasciculus:Kumasi highstreet (shopping street) – The Panoramic view.jpg|100px|thumb|Kumasi]]
|-
| align=center style="background:#DCE9F0;" | 3 ||align=left | '''[[Tamale]]''' || [[Regio Septemtrionalis (Gana)|Regio Septemtrionalis]] || 360 579 || [[Fasciculus:Tamale.jpg|100px|thumb|Tamale]]
|-
| align=center style="background:#DCE9F0;" | 4 ||align=left | '''[[Takoradi]]''' || [[Regio Occidentalis (Gana)|Regio Occidentalis]] || 232 919 || [[Fasciculus:Takoradi Oilfield and Harbour 2.jpg|100px|thumb|Takoradi]]
|-
| align=center style="background:#DCE9F0;" | 5 ||align=left | '''[[Ashaiman]]''' || [[Regio Accrae Magnae]] || 202 932 || 
|-
| align=center style="background:#DCE9F0;" | 6 ||align=left | '''[[Tema]]''' || [[Regio Accrae Magnae]] || 155 782 ||
|-
| align=center style="background:#DCE9F0;" | 7 ||align=left | '''[[Teshie]]''' || [[Regio Accrae Magnae]] || 144 013 || [[Fasciculus:Course cycliste organisée à Teshie lors du festival Homowo 2009.jpg|100px|thumb|Teshie]]
|-
| align=center style="background:#DCE9F0;" | 8 ||align=left | '''[[Caput Corsum]]''' || [[Regio Centralis (Gana)|Regio Centralis]] || 143 015 || [[Fasciculus:Cape Coast city hALl.JPG|100px|thumb|Caput Corsum]]
|-
| align=center style="background:#DCE9F0;" | 9 ||align=left | '''[[Sekondi]]''' || [[Regio Occidentalis (Gana)|Regio Occidentalis]] || 138 872 ||
|-
| align=center style="background:#DCE9F0;" | 10 ||align=left | '''[[Obuasi]]''' || [[Asantensis]] || 137 856 ||
|-
|}

== Oeconomia ==
[[Fasciculus:Ghana pineapple field.jpg|thumb|[[Ananas comosus|Anānāsae]] sata in Gana.]]
[[Oeconomia]] in [[Opes naturales|opium naturalium]] extractione fundatur. Praecipua exportata [[aurum]], [[lignum]] et [[cacao]] sunt. Ganensis [[moneta]] [[cedium Ganense|cedium]] ([[Anglice]] ''cedi'') est.

[[Agricultura]] Ganam unam inter nationes opulentissimas in [[Africa]] tropica facit. Agricultura [[productus domesticus grossus|productus domestici grossi]] amplius dimidio contribuit. Praecipuus productus [[cacao]] est, qui ad plerasque [[exportatio]]nes respondet. Gubernatio cacaonis exportationem regit per totius productionis emptionem pretiis inferioribus quam mercatus internationalis, sed multi productores productum illegaliter exportant. Haec civitas etiam, minoribus quantitatibus, [[coffeum]] et [[banana]]m exportat. Aliae minoris ponderis cultiones, septemtrione, [[patata]] et [[mandioca]] et, meridione, aliquae [[frumentum|frumenta]] velut [[maizum]], [[sorghum]] et [[Oryza (victus)|oryza]] sunt. [[Pecus]] solum septemtrione et in [[Accra]]e regione colitur, ubi dominant [[Caprinae|caprina]] et [[Ovis aries|ovina]] pecora. [[Piscatio]], quamquam est paucum evoluta, satis est ad praebendum intestinum mercatum, praesertim piscium siccorum consumptionem.
[[Fasciculus:Sunyani Cocoa House.jpg|thumb|[[Domus Cacaonis]] ([[Anglice]] ''Cocoa House'') [[Sunyani]]ensis.]]
Iuxta cum [[agricultura]], [[metalleuticē]] est una inter praecipuas oeconomicas activitates. Natio opibus [[minerale|mineralibus]] abundans, Gana ex [[aurum|auro]], [[Adamas|adamantibus]], [[manganum|mangano]] et [[bauxites|bauxiti]] fructum carpit. Etiam [[petroleum]] possidet, licet magna quantitas. [[Energia]] [[electricitas|electrica]] fere tota ex [[Energia hydroelectrica|ergasteriis hydroelectricis]], praesertim ex [[Moles (agger)|Aggere]] [[Agger Akosomboënsis|Akosomboënsi]] ([[Anglice]] ''Akosombo Dam'') apud [[Volta (flumen)|flumen Voltam]], obtinetur.

Ad [[alimentum|alimentorum]], [[potio]]num, [[sigarellum|sigarellorum]] et productorum [[chemia|chemicorum]], [[Medicamentum pharmaceuticum|pharmaceuticorum]] ac [[Metallurgia|metallurgicorum]] fabricationem attenta, [[industria]] circiter quintam Ganensis [[vis laboris]] partem absorbet. Industria [[Lignum|lignaria]] etiam aliquod ponderis habet, sed [[infrastructura|infrastructurā]] ad [[vectura]]m et [[machinamenta]] attinente caret.

=== Periegesis ===
[[Fasciculus:Aburi botanical gardens.jpg|thumb|160px|[[Horti Botanici Aburienses]] ([[Anglice]]; ''Aburi Botanical Gardens'').]]
[[Fasciculus:VoltaRiverWithAdombeBridge183-1-.jpg|thumb|left|180px|[[Volta (flumen)|Flumen Volta]].]]
[[Fasciculus:Beach with palms Ghana.jpg|thumb|left|200px|[[Ora]] in Gana.]]
[[Fasciculus:Elefanten Mole National Park.jpg|thumb|[[Elephas|Elephantes]] prope [[Consaeptum Nationale Molense]] ([[Anglice]] ''Mole National Park'').]]
Gana aliquae loca quae quotannis bonum [[periegesis|periegetarum]], praesertim [[CFA|Statunitensium]] et [[Europa]]eorum, numerum attrahunt ostendit. Haec loca sunt:
* Traditionalia aedificia Asante, [[UNESCO Mundi Hereditas]]
* [[Consaeptum Nationale Kakumense]] ([[Anglice]] ''Kakum National Park'')
* Arces et castella Regionum [[Regio Volta|Voltae]], [[Regio Accrae Magnae|Accrae Magnae]], [[Regio Centralis (Gana)|Centralis]] et [[Regio Occidentalis (Gana)|Occidentalis]] ([[Anglice]] ''Forts and Castles, Volta, Greater Accra, Central and Western Regions''), [[UNESCO Mundi Hereditas]]
* [[Nzulezo]], [[palatio]]num viculus
* Limosa [[meschita]] [[Larabanga]]e

=== Corruptio oeconomica et crimen oeconomicum ===
Gana 4,5 [[billio]]num [[dollarium (CFA)|dollariorum]] e [[PDG]] incremento quotannis perdit velut [[corruptio]]nis oeconomicae et [[crimen|criminis]] oeconomici resultatio a titulari [[Congressus Democraticus Nationalis (Gana)|Congressus Democratici Nationalis]] gubernatione Ganensi ab [[Ioannes Dramani Mahama|Ioanne Dramani Mahama]] ducta. Gana additionales 2,5 [[billio]]num [[dollarium (CFA)|dollariorum]] e [[PDG]] incremento inter [[Ianuarius|Ianuarii]] [[2013]] et [[October|Octobris]] [[2013]] menses per oeconomicos corruptos usus amisit, [[Ioannes Dramani Mahama|Ioanne Dramani Mahama]] [[praeses|praeside]]. Publicus Ganensium accitus est [[Ioannes Dramani Mahama|Ioannis Dramani Mahama]] [[impedimentum|impedimento]].

=== Narcoticorum industria et chartellum drogiae ===
Gana fundamentalis locus transeundi [[narcoticum|narcoticorum]] industriae est et maximus locus transeundi narcoticorum industriae in [[Tellus (planeta)|Tellure]] est. Amplus popularis cognitio de narcoticorum industria et interceptis narcoticis propter [[mercatura clandestina|oeconomiae clandestinae]] implicationem non est. quamquam industria extensas contributiones nationali [[productus domesticus grossus|producto domestico grosso]] praebet. Socialis contextus ubi [[narcoticum|narcoticorum]] [[narcomercatura|mercatura]], stipatio, [[vectura]] ac denuo involvendi systemata in Gana sunt et civitatis situs apud [[Sinus Guineensis|Sinum Guineensem]] intra [[Oceanus Atlanticus|Oceanum Atlanticum]] -solum paucis gradibus Septemtrione [[Aequator]]is- Ganam attractivam nationem narcoticis negotiis facit.
[[Fasciculus:Drugtrade.png|thumb|Gana inter [[Africa Occidentalis|Africae Occidentalis]] [[suverenitas|suverenas]] [[civitas|civitates]] est quibus [[charthellum drogiae|chartella]] [[drogia]]e et [[narcomercatura|narcomercatores]] utuntur ([[color]]e [[Aurantius|aurantio]] ostensas).]]
[[Consilium Ordinationis Narcoticorum (Gana)|Consilium Ordinationis Narcoticorum]] ([[Anglice]] ''Narcotics Control Board'' sive ''NACOB''), in collaboratione cum intestino homologo, [[navis exceptoriigera|naves exceptoriigerae]] in Portu Bellico Sekondiensi ([[Anglice]] ''Sekondi Naval Base'') intra [[Portus Takoradiensis|Portum Takoradiensem]] ([[Anglice]] ''Takoradi Harbor'') proscripsit. Hae naves [[millio]]nes [[chiliogramma]]tum narcotici [[cocainum|cocaini]] portabant, cum valore [[billio]]num [[Cedium Ganense|cediorum Ganensium]] in viis. Attamen, [[chartellum drogiae|Chartella drogiae]] et [[dominus drogiae|domini drogiae]] in Gana novis methodis producendorum et [[exportatio|exportandorum]] narcoticorum, [[billio]]num [[Cedium Ganense|cediorum Ganensium]] pretio quotannis, utuntur ad vitandas Ganenses securitatis agenturas. Redituum inaequalitas, subevoluta instituta ac systema iudiciarium criminale, porosi aperti limites et exsistentes statutae [[subintroductio mercium|subintroductionis]] organizationes Ganeni positioni in narcoticorum industria contribuunt.

Gana ambitum charthellis drogiae et dominis drogiae faventem habet. Pecuniariae expansionis et oeconomiae clandestinae contributiones ad incrementum [[PDG]] e narcomercatura ortae aliquod socialis acceptabilitatis mercaturae drogiae in Gana generavere. Nisi gubernatio politicam actionem capit, Ganensis securitatis investigator Emmanuel Kwesi Aning Ganam pugnam contra lucrativam narcomercaturam vincere nequituram esse et a chartellis drogiae et dominis drogiae anno [[2020]] substitui posse vaticinatur. [[Ioannes Atta Mills]], praeses inter [[2009]] et [[2012]], progredientes conatus ad reducendum [[aëroportus|aëroportuum]] munus in Ganensi narcomercatura incepit.

== Infrastructura ==
=== Media communicationis ===
[[Fasciculus:Edificios de los Medios de comunicación en Ghana (Panomara of Media Buildings in Ghana).jpg|thumb|[[Media communicationis socialis|Mediorum communicationis]] aedificia in Gana.]]
Secundum anni [[2011]] [[stastitica]]s, sunt 284 700 linearum [[telephonum|telephonicarum]] et 21&thinsp;166&thinsp;000 linearum [[Telephonum gestabile|gestabilium]], quod Ganam loco 119 et 46 respective secundum lineas telephonicas collocat. Ganense [[praefixum telephonicum|internationalis telephonematis praefixum]] 233 dum abbreviatio [[interrete|interretialis]] [[.gh]] est. Etiam magna [[interrete|interreti]] utentium quantitas est, exacte 1,3 [[millio]]nes, quod Ganam loco 93 secundum utentium numerum collocat, quod vicissim coincidit cum eodem loco secundum telarium [[moderatrum|moderatrorum]] quatitatem, cum 41&thinsp;082.

Respublica Ganensis tertium rapidissimum accessum ad Interrete in tota [[continens|continente]] [[Africa]] habet.

[[Impressio|Prelum]] aliud [[Media communicationis socialis|medium communicationis]] cum multis sectatoribus est, quamquam solum quattuor [[diarium|diaria]] habent quae sunt: [[Business and Financial Times]], [[Ghana Review International]], [[The Heritage]] et [[The Ghanaian Chronicle]]. Praeterea, quinque tramites [[televisio|televisificos]] et [[radiophonia|radiophonicos]] habet, qui sunt [[Cn Joy]], [[Peace]], [[Joy 997]], [[Ghana Waves]], et [[Telediaspora]].

=== Vectura ===
[[Fasciculus:Kotoka International Airport – Kumasi Airport – Sekondi-Takoradi Airport.jpg|thumb|200px|left|Tres Ganenses [[aëroportus]]: [[Aëroportus Internationalis Kotoka]] in [[Regio Accrae Magnae|Accra Magna]]; [[Aëroportus]] [[Kumasi]]ensis in [[Asantensis|Asantensi]] et [[Aëroportus]] [[Sekondi-Takoradi|Sekondiensis-Takoradiensis]] in [[Regio Occidentalis (Gana)|Gana Occidentali]].]]
Natio [[autovia]]rum rete 62&thinsp;221 [[chiliometrum|chiliometrorum]] habet, e quibus solum 9 955 [[chiliometrum|chiliometra]] bituminata sunt. [[Ferrivia]]rum rete 947 chiliometra extensum est, et hae solum nationales sunt, scilicet, quae vicinas in nationes non exeunt, sed sunt proposita ad extendendas aliquas ferrivias usque ad [[Burkina]]m.

Quoque undecim [[aëroportus|aëroportuum]] summam possidet, e quibus praecipuus [[Aëroportus Internationalis Kotoka]] ([[Anglice]] ''Kotoka International Airport''), [[Accra]]e situs, cum transitu 1 204 786 vectorum anno [[2009]] est. Finitis societatis aëronauticae [[Ghana International Airlines]] operationibus, praecipuae societates aëronauticae [[Antrak Air]], [[CTK-CiTylinK]] et [[Staebow Airlines]] sunt cum quibus fieri potest in publicas destinationes et in praecipuos continentis Africae locos volare.
[[Fasciculus:Transporte público de Ghana – Public Transport in Ghana (collage).JPG|380px|thumb|Ganensis [[Oeconomia]]e [[vectura]]lis et [[vectura publica|vecturae publicae]] [[glutinamentum]]: [[Boeing 757]], Ganensium societatum aëronauticarum regionalium [[vehiculum aërium]] vectoribus; [[taxiraeda]]e systema in Gana; [[laophorium]] [[laophorium transitus rapidi|transitus rapidi]] in Gana; [[tramen]] et [[statio ferriviaria]] [[Kumasi]]ensis, in [[Asantensis|Asantensi]]; [[Navis traiectoria]] et [[scapha laophorica]] in Gana.]]
Praeterea, etiam operantur multae internationales maximi ponderis societates aëronauticae in toto orbe terrarum, quamobrem e Gana est possibile volare ad praecipuos [[Civitates Foederatae|Civitatum Foederatarum]], [[Europa]]e, et [[Oriens Propinquus|Orientis Propinqui]] locos.

Sunt [[Laophorium|laophorii]] [[Laophorium Transitus Rapidi|transitus rapidi]], [[ferrivia]]e et [[taxiraeda]]e diaconiae quae magnas urbes inter eas ipsas conectunt, dum [[laophorium minutum|laophoria minuta]], [[trotro]]nes ([[Anglice]] ''tro tros'') nuncupata, urbes cum ruralibus areis et parvis viculis conectunt. Praeterea, sunt vectorum [[navis traiectoria|navium traiectoriarum]] rete quorum munus [[Lacus Volta|Lacum Voltam]] traiicere est.

=== Educatio ===
[[Fasciculus:Legon Tower.JPG|thumb|[[Universitas Ganae]].]]
[[Fasciculus:University of Education, Winneba, Ghana.jpg|thumb|370px|[[Universitas Educationis]] ([[Anglice]]; ''University of Education''), [[Vinneba]]e.]]
[[Fasciculus:UMaT campus.jpg|thumb|300px|[[Universitas Fodinarum et Technologiae|Universitatis Fodinarum et Technologiae]] campus.]]
[[Fasciculus:Entrance of the central administration block of the new University for Development Studies (UDS) in Tamale.jpg|300px|thumb|[[Universitas Studiorum Evolutivorum]].]]
[[Educatio]] in Gana e [[Brephotropheum|brephotropheo]] usque ad [[gradus universitarius|gradum universitarium]] vginti annos durat. Pueri tres aut quattuor annos nati suam educationem incipiunt, [[hortus infantium|hortum infantium]] incohantes, postea [[Ludus litterarius|ludum litterarium]]<!--elementary / primary school-->, postea iuniorum [[gymnasium]]<!--junior high school--> ac seniorum [[gymnasium]]<!--senior high school--> et denique [[universitas|universitatem]]. Media aetas cum pueri in ludum litterarium intrant sex anni est. Ganenses relative facilem accessum ad bonam educationem habent. Praeterito [[decennium|decennio]], Gana in educatione inter 28 centesimas et 40 centesimas annuae dispensationis oeconomicae erogavit.

Inter praecipuas Ganenses universitates eminent:
* [[Universitas Ganae]] ([[Anglice]] ''University of Ghana''), [[Accra]]e;
* [[Universitas Capitis Corsi]] ([[Anglice]] ''University of Cape Coast '') in urbe [[Caput Corsum|Capitis Corsi]];
* [[Universitas Educationis]] ([[Anglice]] ''University of Education''), [[Vinneba]]e;
* [[Universitas Studiorum Evolutivorum]] ([[Anglice]] ''University for Development Studies''), [[Tamale|Tamali]];
* [[Universitas Kwame Nkrumah Scientiae et Technologiae]] ([[Anglice]] ''Kwame Nkrumah University of Science and Technology''), [[Kumasi]]s;
* [[Universitas Fodinarum et Technologiae]] ([[Anglice]] ''University of Mines and Technology''), [[Tarqua]]e;
* [[Universitas Energiae et Opium Naturalium]] ([[Anglice]] ''University Of Energy And Natural Resources''), [[Sunyani]]s:
* [[Universitas Sanitatis et Scientarum Relatarum]] ([[Anglice]] ''University of Health and Allied Sciences''), [[Ho (Gana)|Hone]];
* [[Universitas Studiorum Professionalium]] ([[Anglice]] ''University of Professional Studies''), [[Accra]]e;
* [[Universitas Ashesiensis]] ([[Anglice]] ''Ashesi University''), privata, [[Berekuso]]ne;
* [[Collegium Universitarium Centrale]] ([[Anglice]] ''Central University College''), privatum, [[Accra]]e;
* [[Collegium Universitarium Zenith]] ([[Anglice]] ''Zenith University College''), privatum;
* [[Collegium Universitarium Technologiae Ganae]] ([[Anglice]] ''Ghana Technology University College''), [[Accra]]e;
* [[Institutum Ganense Dispensationis et Administrationis Publicae]] ([[Anglice]] ''Ghana Institute Of Management and Public Administration'' sive ''GIMPA''), [[Achimota]]e;
* [[Universitas Madhuraiensis Kamaraiana]] ([[Anglice]] ''Madurai Kamaraj University'' sive ''MKU''), a Gubernatione [[India]]e agnitum et Auctorizatum Studii Centrum in Gana;
* [[Universitas Aperta Africae Occidentalis]] ([[Anglice]] ''Open University of West Africa''), privata, [[Accra]]e;
* [[Collegium Universitarium Regentis Scientiae et Technologiae]] ([[Anglice]]; ''Regent University College of Science and Technology'' sive ''RUCST''), privata, [[Accra]]e;
* [[Universitas Maritima Regionalis]] ([[Anglice]] ''Regional Maritime University'' sive ''RMU''), [[Accra]]e;
* [[Collegium Universitarium Internationale Visconsiniense]] ([[Anglice]] ''Wisconsin International University College''), privatum, [[Compitum Agbogba|Compiti Agbobae]];
* [[Collegium Universitarium Pentecostale]] ([[Anglice]] ''Pentecost University College''), privatum, [[Sovutuum|Sovutui]];
* [[Universitas Conspectus Vallis]] ([[Anglice]] ''Valley View University''), [[Oyibi]]s in [[Regio Accrae Magnae|Accra Magna]];
* [[Polytechnicum Accrae]] ([[Anglice]] ''Accra Polytechnic''), in [[Regio Accrae Magnae|Accra Magna]];
* [[Polytechnicum Bolgatangae]] ([[Anglice]] ''Bolgatanga Polytechnic''), in [[Regio Orientalis Superior|Regione Orientali Superiore]];
* [[Polytechnicum Capitis Corsi]] ([[Anglice]] ''Cape Coast Polytechnic''), in [[Regio Centralis (Gana)|Regione Centrali]];
* [[Polytechnicum Hoense]] ([[Anglice]] ''Ho Polytechnic''), in [[Regio Volta|Regione Volta]];
* [[Polytechnicum Koforiduanum]] ([[Anglice]] ''Koforidua Polytechnic''), in [[Regio Orientalis (Gana)|Regione Orientali]];
* [[Polytechnicum Kumasiense]] ([[Anglice]] ''Kumasi Polytechnic''), in [[Asantensis|Asantensi]];
* [[Polytechnicum Sunyaniense]] ([[Anglice]] ''Sunyani Polytechnic''), in [[Regio Brongahafoënsis|Regione Brongahafoënsi]];
* [[Polytechnicum Takoradiense]] ([[Anglice]] ''Takoradi Polytechnic''), in [[Regio Occidentalis (Gana)|Regione Occidentali]];
* [[Polytechnicum Tamalense]] ([[Anglice]] ''Tamale Polytechnic''), in [[Regio Septemtrionalis (Gana)|Regione Septemtrionali]];
* [[Polytechnicum Vaense]] ([[Anglice]] ''Wa Polytechnic''), in [[Regio Occidentalis Superior|Regione Occidentali Superiore]].

=== Salus et opitulatio socialis ===
[[Fasciculus:Ghana Health Care Provider Monthly Salary and Income.jpg|thumb|Ganensium curationis medicae praebitorum graphicum de menstruo [[salarium|salario]] et [[reditus|reditu]].]]
[[Fasciculus:Komfo Anokye Teaching Hospital, Kumasi, Ghana.jpg|thumb|left|[[Valetudinarium didacticum Komfo Anokye]] ([[Anglice]] ''Komfo Anokye Teaching Hospital''), [[Kumasi]]s.]]
In Gana, maior curationis medicae pars a [[gubernatio]]ne praebetur et a [[Ministerium|Ministerio]] [[Salus|Salutis]] et Diaconiis Salutis Ganensibus ([[Anglice]] ''Ghana Health Services'') valde administratur. Curationis medicae systemati quinque praebitionis gradus sunt: promptae curationis loca quae primaria primi gradus curatio sunt ruralibus areis; sedes salutis ac clinicae; districtus [[valetudinarium|valetudinaria]]; regionalia valetudinaria; et tertiaria valetudinaria. His programmatibus pecuniam suppeditant gubernatio Ganae, pecuniaria [[creditum|credita]], Pecunia Intestine Generata ([[Anglice]] ''Internally Generated Fund'') et Pecunia Salutis Collecta a Donatoribus ([[Anglice]] ''Donors-Pooled Health Fund''). Valetudinaria et [[clinica]]e a [[Consociatio Christiana Salutis Ganensis|Consociatione Christiana Salutis Ganensi]] gesta etiam curationis medicae diaconias praebent. Sunt 200 valetudinaria in Gana. Aliquae lucrativae clinicae sunt, sed minus quam 2 centesimae diaconiarum curationis medicae praebent.

Curatio medica valde variabilis per nationem est. Urbana centra bonas diaconias habent et pleraque valetudinaria, clinicas atque [[pharmacia]]s in natione continent. Nihilominus, rurales areae crebro nullam modernam curationem medicam habent. Aegri in his areis aut [[traditio]]nali [[Africa]] [[medicina]] nituntur aut magnae distantiae iter curationi medicae faciunt. Anno [[2005]], Gana 6,2% [[PDG]] curationi medicae aut 30 [[dollarium (CFA)|dollaria Statunitensia]] per capita erogavit. Quorum, circiter 34% gubernationis expensa fuit.

Anno [[2013]], [[exspectatio vitae]] natu 66 anni, 65 anni [[vir]]is et 67 anni natu [[mulier]]ibus erat, et [[mortalitas infantilis]] 39 pro 1000 vivorum natum erat. [[Index fertilitatis]] 2.12 puerorum pro femina inter 15 milliones Ganensium nationales erat. Erant circa 15 [[medicus|medici]] et 93 [[nosocomus|nosocomorum]] pro 100&thinsp;000 hominum anno [[2010]]. Nationalis [[PDG]] 5.2 centesimae saluti anno [[2010]] erogatus est, et alii Ganenses cives accessum ad [[curatio medica primaria|curationem medicam primariam]] habent, 97,5% Ganensium civium. Ganense [[Curatio medica universalis|Curationis medicae universalis]] systema prosperrimum [[systema salutis]] in [[continens|continente]] [[Africa]] ab claro [[magnas|magnate]] et procero [[Gulielmus Gates|Gulielmo Gates]] depictum est.

== Cultura ==
[[Fasciculus:J. E. Casely-Hayford.jpg|thumb|[[Membrum Imperii Britannici]] et [[auctor]] [[Iosephus Ephraim Casely Hayford]].]]
Gana [[multiculturalismus|multiculturalem]] societatem habet quae praesertim ab antiquis [[Acani]]cis regnis affecta est et Ganensis [[cultura]] varia et Ganensium gentium culturarum mixtura est. Ganense nationale [[radiophonia|radiophonicum]] [[programma]] de [[litterae|litteris]] et comitans publicatio ''[[Voices of Ghana]]'' unum inter prima in [[continens|continente]] [[Africa]] fuit.

=== Litterae ===
Celsissimi Ganenses [[auctor]]es [[mythistoria|mythistorici]] sunt; [[Iosephus Ephraim Casely Hayford]], [[Ayi Kwei Armah]], et [[Nii Parkes]], qui internationalem famam cum libris ''[[Ethiopia Unbound]]'' ([[1911]]), ''[[The Beautyful Ones Are Not Yet Born]]'' ([[1968]]) et ''[[Tail of the Blue Bird]]'' ([[2009]]), proprie, consecutus est. Praeter [[mythistoria]]s, aliae [[litterae|litterarias]] artes velut Ganense [[theatrum]] et [[poësis]] etiam optimam evolutionem et favorem nationali gradu habent cum celsis Ganensibus [[dramaturgus|dramaturgis]] et [[poëta|poëtis]] [[Iosephus Coleman de Graft|Iosepho Coleman de Graft]] et [[Efua Sutherland]].

=== Gastronomia ===
<gallery caption="Cuppedia Ghanensia">
Grilled tilapia with banku.jpg|[[Tilapia]] super [[ferrum]] tosta<!--?grilled--> cum bancu.
Ghanaian Roast Goat cuisine dish food.jpg|[[Caper]] tostus.
</gallery>
Ganenses [[coquina]] et [[gastronomia]] variae sunt, et [[Ius (cibus)|iurum]] atque [[minutal]]ium selectionem cum variato [[Conchylium|conchylio]] includunt et pleraque Ganensia [[Ius (cibus)|iura]] [[holus|holeribus]], [[caro|carne]], [[avis cohortalis|avibus cohortalibus]] aut [[piscis|pisci]] parantur. [[Piscis]] ponderis in Ganensi diaeta est quia [[tilapia]], assae atque frictae [[apua]]e, [[piscis fumigatus]] et [[astacidea]] omnia sunt communia Ganensium ferculorum elementa. [[Bancu]] est communis [[cibus]] [[amylum|amylosus]] e [[maizium|maizio]] factus, victus in [[farina maizii]] fundatus. [[Cenceium]] et [[bancu]] velut comitatum habent aliquam piscis fumigati ut craticulā assae [[tilapia]]e formam et multo aromaticum condimentum e crudis rubris ac viridibus [[chili]], [[allium cepa|cepa]] et [[Solanum lycopersicum|lycopersicis]], scilicet [[piperatum|piperato]], factum. [[Bancu]] et [[tilapia]] est [[index valoris]] in plerisque Ganensibus [[popina|popinis]] appositus. [[Fufu]] communissimum exportatum Ganense ferculum est quod [[cuppedium]] per [[diaspora Africana|diasporam Africam]] est.

=== Architectura ===
[[Fasciculus:Ghanés Arquitectura Postmoderna y Arquitectura Futurista (Ghanaian Postmodern Architecture and Futurist Architecture).JPG|upright=0.8|thumb|left|[[Architectura Postmoderna]] ac [[Architectura Futuristica]], [[Aedificium|Aedificia]] et [[Architectura]] in Gana, e laeva ad dexteram: Domus [[Pyramis (aedificium)|Pyramis]]; Aedificium [[Arcus (architectura)|Arcus]] in Foro Libertatis; Aedificium Medium Internationale Colloquiorum [[Accra]]e; et Aedificium [[Theatrum]] Nationale [[Accra]]e.]]

Civitati sunt duo [[traditio]]nalis constructionis genera: rotundae traditionales casulae cum [[herba|gramineo]] tecto et adiacentium aedificiorum series in saepto communem zonam circundante. Primae in septemtrionis regionibus inveniuntur, dum secundae meridie inveniuntur.

De [[urbs|urbana]] [[architectura]], haec multum sociale culturaleque pondus habuit, quod heterogeneiorem ambitum quam ruralium arearum architectura dedit.

=== Musica et saltatio ===
[[Fasciculus:Música y Danza Ghanéses – Cultura de Ghana (Ghanaian Music and Dance – Culture of Ghana).JPG|325px|thumb|right|Ganenses [[musica]] et [[saltatio]]: Ganenses [[saltator|saltatrices]] et [[tympanum|pulsatores]].]]
[[Musica]] dilectissima [[musica hiplifica]] ([[Anglice]] ''hiplife'') est, quamquam sunt alia musica genera velut [[Musica excelsae vitae|excelsa vita]] ([[Anglice]] ''highlife''), [[musica vini palmae|vinum palmae]] ([[Anglice]] ''palm-wine''), [[musica yopopica]] ([[Anglice]] ''yopop'') et [[apala]], [[Religio Islamica|Islamicā]] [[cultura|culturā]] affecta.

[[grex musicus|Gregum musicorum]] magnam varietatem habet, inter quos excellunt [[Adesa]], [[Flexy]], [[Nipa]], [[R2Bees]], [[Rocky Dawuni]], aut [[Veeda]]. Etiam notandum est ut anno [[1950]] [[Kofi Ghanaba]] [[tympanum|tympana]] in civitatis Septemtrionem attulisse.

Ganenses [[saltatio]]nes cum Ganensi musica se synchronizat, cum multis dissimilibus Ganensium saltationum generibus et cum traditionalibus Ganensibus saltationibus ad dissimiles occasiones, inter quas eminent [[azonto]], [[cpanlogo]], [[adova]], [[clama]] et [[bamaya]] ([[Anglice]] ''azonto, kpanlogo, adowa, klama'' et ''bamaya,'' proprie).

=== Feriae et dies festi ===
{| class="wikitable" width="80%"
|-
! class="hintergrundfarbe6" | Dies<ref>[http://www.touristiklinks.de/laender/afrika.php/ghana/gesetzliche_feiertage/ www.touristiklinks.de de Festis]</ref>
! class="hintergrundfarbe6" | Nomen [[Latine]]
! class="hintergrundfarbe6" | Nomen [[Anglice]]
! class="hintergrundfarbe6" | Notae
|-
| colspan="4" bgcolor="#DDDDDD" align="center" | Festa certa
|-
| [[1 Ianuarii|Kalendis Ianuariis]]
| [[Annus Novus]]
| ''New Year’s day''
|
|-
| [[6 Martii]]
| [[Dies Libertatis]]
| ''Independence Day''
| [[Dies festus nationalis]]
|-
| [[1 Maii]]
| [[Dies Laboris]]
| ''Labour day''
| [[Dies festus nationalis]]
|-
| [[25 Maii]]
| [[Dies Africae]]
| ''Union Day''
| [[Dies festus nationalis]]
|-
| [[1 Iulii]]
| [[Dies Reipublicae]]
| ''Day of Republic''
| [[Dies festus nationalis]]
|-
| Primo [[dies Veneris|die Veneris]] [[December|Decembris]]
| [[Dies Agricolae]]
| ''Farmer’s Day''
| [[Dies festus nationalis]]
|-
| [[25 Decembris]]
| [[Christi Natalis]]
| ''Christmas Day''
| [[Religio Christiana|Christianum]] festum
|-
| [[26 Decembris]]
| [[Dies Capsarum]]
| ''Boxing Day''
| [[Religio Christiana|Christianum]] festum
|-
| [[31 Decembris|Pridie Kalendas Ianuarias]]
| [[Dies Revolutionis]]
| ''Revolution Day''
|
|-
| colspan="4" bgcolor="#DDDDDD" align="center" | Festa mobilia
|-
| [[22 Octobris]] [[2006]]
| [[Eidulfitrum]] 
| ''Koriteh''
| [[Religio Islamica|Islamicum]] festum
|-
| [[1 Ianuarii|Kalendis Ianuariis]] [[2007]]
| [[Eiduladha]]
| ''Eid al-Adha''
| [[Religio Islamica|Islamicum]] festum
|-
| [[31 Martii|Pridie Kalendas Aprilis]] [[2007]]
| [[Maulidum]]
| ''Prophet’s Birthday''
| [[Religio Islamica|Islamicum]] festum
|-
| [[6 Aprilis]] [[2007]]
| [[Dies Passionis Domini]]
| ''Good Friday''
| [[Religio Christiana|Christianum]] festum
|-
| [[9 Aprilis]] [[2007]]
| [[Lunae dies Paschae]]
| ''Easter Monday''
| [[Religio Christiana|Christianum]] festum
|-
| [[13 Octobris]] [[2007]]
| [[Eidulfitrum]] 
| ''Koriteh''
| [[Religio Islamica|Islamicum]] festum
|-
| [[20 Decembris]] [[2007]]
| [[Eiduladha]]
| ''Eid al-Adha''
| [[Religio Islamica|Islamicum]] festum
|}

== Artes athleticae ==
[[Fasciculus:FIFA World Cup 2010 Uruguay Ghana3.jpg|thumb|[[Prohēmitelicon]]{{dubsig}} certamen inter Ganam et [[Uraquaria]]m per [[Certamen Mundanum Pedilusorium (2010)|Certamen Mundanum Pedilusorium]] anni [[2010]].]]
In [[pediludium|pediludio]] Gana pulchram executionem per [[Certamen Mundanum Pedilusorium (2010)|Certamen Mundanum Pedilusorium]] anni [[2010]] fecit attingendo usque ad [[prohēmitelicon]]. [[Prohēmitelicon]] certamen ubi contra [[Uraquaria]]m certavit anheloso animo pendente finivit: ambae turmae aequabant cum 1-1 et ultimis superadditis [[minutum|minutis]] Ganensis pedilusor [[Asamoah Gyan]] [[ictus poenalis|ictum poenalem]] perdidit qui Ganensem turmam in [[hēmitelicon|hēmitelico]] qualific[avisse posset et debitus est propter pedilusoris [[Uraquaria]]ni [[Ludovicus Albertus Suárez Díaz|Ludovici Alberti Suárez Díaz]] manum post [[Kwadwo Asamoah]] iactum. Denique [[Uraquaria]] se qualificavit{{dubsig}} iactibus ex ictus poenalis loco.

Societatis [[WWE]] [[Pro-wrestling|colluctor]] [[Kofi Kingston]] e Gana ortus est et haud ex [[Iamaica]] velut nuntiatum est.

{{NexInt}}
*[[Historia Ganae]]

== Notae ==
<references/>

== Bibliographia ==
* Jackson, John G. [[2001]]. ''Introduction to African Civilizations.'' 

== Nexus externi ==
{{CommuniaCat|Ghana|Ganam}}
; Gubernatio
* [https://web.archive.org/web/20070508155403/http://www.ghana.gov.gh/living/index.php Pagina officialis Administrationis Ganae]
* [http://www.parliament.gh/ Pagina oficialis Parlamenti Ganensis]
* [http://www.ghanaculture.gov.gh/ Pagina oficialis Commissionis Nationalis Culturae]
* [https://web.archive.org/web/20091026201747/https://www.cia.gov/library/publications/world-leaders-1/world-leaders-g/ghana.html Dux Civitatis et Membra Consilii]

;Generalia
* [http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/africa/country_profiles/1023355.stm Nationis Descriptio] e [[BBC News]]
* [http://www.britannica.com/nations/Ghana Gana] ex ''[[Encyclopaedia Britannica]].''
* [http://ucblibraries.colorado.edu/govpubs/for/ghana.htm Gana] ex ''UCB Libraries GovPubs
* Pagina interretialis [http://africanactivist.msu.edu/ African Activist Archive Project.]
* [http://www.ifs.du.edu/ifs/frm_CountryProfile.aspx?Country=GH Praecipua de Evolutione Praedicta Ganae] ex International Futures.

{{Africa}}
{{Consortio Populorum}}
{{Capsae collectae|Gana|politica|
{{Praesides Ganae}}
{{Ministri rerum externarum Ganaenses}}}}

[[Categoria:Civitates sui iuris]]
[[Categoria:Condita 1957]]
[[Categoria:Gana|!]]
[[Categoria:Respublicae]]
{{Myrias|Geographia}}