Fontem paginae Quintus Horatius Flaccus inspicere

{{latinitas}}
{{videdis|Horatius (nomen)}}
{{Capsa hominis Vicidata}}
'''Quintus Horatius Flaccus''', breviter '''Horatius,''' fuit illustris [[poeta]] [[Romani antiqui|Romanus]] [[aetas aurea|aetatis aureae]] [[litterae Latinae|litterarum Latinarum]].

== Curriculum vitae ==
=== Ante Augustum ===
Q. Horatius Flaccus natus est [[Venusia]]e in [[Lucania]] die [[8 Decembris]] anno [[65 a.C.n.|sexagesimo quinto a.C.n.]], [[Lucius Manilius Torquatus|Lucio Manlio Torquato]], [[Lucius Aurelius Cotta|Lucio Aurelio Cotta]] [[consul]]ibus. [[Pater]], [[libertus]] satis [[divitiae|dives]], Horatium [[Roma antiqua|Romam]] ad [[Lucius Orbilius Pupillus|Orbilium]] [[grammatica|grammaticum]] illustrem et postea [[Athenae|Athenas]] misit, ubi artibus optimis studeret. Is vero, [[C. Iulius Caesar|Caesare]] occiso, [[M. Iunius Brutus|Brutum]] [[Gaius Cassius Longinus|Cassiumque]] auctores facinoris secutus est; postquam in proelio ad [[Philippi|Philippos]] facto [[tribunus militum]] meruit, Romam revertit. Empto autem ibidem [[Scriba quaestorius|scribae]] munere satis otiosus fuisse ad [[carmen|carmina]] videtur facienda. Anno enim [[37 a.C.n.|duodequadragesimo]], [[Vergilius|Vergilio]] [[Lucius Varius Rufus|Varioque]] tantopere placuisse constat, ut [[Gaius Cilnius Maecenas|Maecenati]] eum commendarent, qui amicitia [[Augustus|Caesaris]] et familiaritate plurimum potuit.

=== Scriptor ===
Anno fere [[35 a.C.n.]], ''[[Satirae (Horatius)|Sermones]]'' vel ''[[Satura|Satiras]]'' scripsit, [[Gaius Lucilius|Lucilium]] sequens. Primum librum, [[decem]] [[carmen|carmina]] continentem, anno 35, alterum, [[octo]] carmina continentem, anno fere [[30 a.C.n.|30]] protulit. Haec carmina [[hexameter|hexametris]] utuntur; forma et [[metrum (poesia)|metro]] [[numerus (poesia)|numeri]] autem non tam politi nec elegantes atque [[Poësis epica|hexametri epici]]. Eodem tempore atque alterum librum sermonum, [[liber|librum]] ''[[Epodi (Horatius)|Epodon]]'' edidit, quae sunt [[septendecim]] carmina [[iambus|iambica]] [[Iambi (Archilochus)|carminum]] [[Archilochus|Archilochi]] similia.

Carmina lyrica nondum scripserat, sed anno [[23 a.C.n.]] [[Carmina (Horatius)|tres libros]] edidit quos nunc ''Carmina'' appellamus. Metri sunt Aeolici, praecipue [[stropha]]e [[stropha Alcaica|Alcaica]] et [[stropha Sapphica|Sapphica]]; Horatius se recte dicit "principem Aeolium carmen ad Italos modos deduxisse" (Carm. 3.30.13–14; vide infra), quod primus fuit qui totum librum numeris Aeolicis faceret.

Tunc ad versum [[hexametrum]] revenit: primum librum ''[[Epistulae (Horatius)|Epistularum]]'' anno [[20 a.C.n.|20]] protulit. Epistulae huius libri sunt breviores quam Satirae. Alterum librum ''Epistularum'' ultimis [[vita]]e annis protulit; duae sunt, longiores, quarum altera ad [[Augustus|Augustum]], altera ad Florum, scripta est. Aliud carmen hexametrum, quod ''[[Ars poetica (Horatius)|Ars Poetica]]'' et ''Epistula ad Pisones'' nominatur, secundo libro nonnumquam adiungitur.

Anno [[17 a.C.n.]], [[Augustus]] [[Ludi Saeculares (17 a.C.n.)|Ludos Saeculares]] celebravit. Horatius [[Carmen Saeculare]] scripsit, ut nobis dicit [[CIL VI 32323|inscriptio]] de ludis. Postea, verisimiliter anno [[13 a.C.n.|13]], quartum librum Carminum protulit.

=== Finis vitae ===
[[Fasciculus:Fons bandusiae.JPG|thumb|"[[Fons Bandusiae, splendidior vitro]]" (Carm. 3.13.1): fons in [[Sabinum|Sabino]] Horatii.]]
Traditur Maecenas denique Horatio [[Sabinum]] illud donavisse, quo pro beneficio poeta sua [[carmen|carmina]] illi dicavit; anno autem [[8 a.C.n.|a.C.n. octavo]] post Maecenatem, nunc amicum et [[patronus|patronum]] suum, die [[27 Novembris]], Horatius quoque mortuus, prope Maecenatem in [[Esquilinus|monte Esquilino]] sepultus.

=== Fontes ===
De vita et factis Horatii nos docent cum scripta ipsius<ref>De origine: [[Satirae (Horatius)|Sermonum]] liber primus, opus VI (S.1.6) "[[Non quia Maecenas Lydorum quidquid Etruscos|Non quia, Maecenas, Lydorum quidquid Etruscos]]"; de bello civile et [[Proelium iuxta Philippos commissum|proelio iuxta Philippos commisso]]: [[Carmina (Horatius)|carminum]] liber alter, opus septimum (C.2.7), "[[O saepe mecum tempus in ultimum|O saepe mecum]]".</ref> tum [[Suetonius]], cuius descriptio exstat in commentariis ad opera Horatii conscriptis. Is autem, "Habitu," scripsit, "corporis fuit brevis atque obesus, qualis et a semet ipso in saturis describitur et ab [[Augustus|Augusto]] hac [[epistula]]: 'Pertulit ad me Onysius libellum tuum, quem ego ut excusantem, quantuluscumque est, boni consulo. Vereri autem mihi videris ne maiories libelli tui sint, quam ipse es; sed tibi statura deest, corpusculum non deest. Itaque licebit in sextariolo scribas, quo circuitus voluminis tui sit ''[[ogkodestatos]],'' sicut est ventriculi tui.'"

==Opera==
Libri ordine alphabetico digesti:
* ''[[Ars poetica (Horatius)|Ars poetica]]'' ([[s:Ars poetica|Vicifons]]), fere anno 10, vel ''Epistula ad Pisones.'' Carmen 476 versuum hexametrorum.
* "[[Carmen saeculare]]" ([[s:Carmen Saeculare|Vicifons]]), anno 17. Carmen 76 versuum (h.e. 19 stanzarum Sapphicarum) quod cecinerunt [[puer]]i puellaeque in [[Ludi Saeculares|Ludis Saecularibus]] Augusti.
* ''[[Carmina (Horatius)|Carmina]]'' ([[s:Carmina (Horatius)|Vicifons]]): quattuor libri, tres anno 23, quartus anno 13 editi. 103 carmina lyrica, de [[amor]]e, [[mos|moribus]], amicitia, aliis rebus variis.  Inter his notissima sunt "[[Nunc est bibendum]]" (1.37), de [[Cleopatra VII|Cleopatra]] ab Augustu vincta;  "Carmina Romana" (3.1-6), de virtutibus Romanis;  "[[Exegi monumentum aere perennius]]" (3.30), de fama poetae;  "Pindarum quisquis studet aemulari" (4.2), de generibus carminorum. In Theodiscum ea convertit [[Samuel Gotthold Lange]] anno 1752.
* ''[[Epistulae (Horatius)|Epistulae]]'' ([[s:Epistulae (Horatius)|Vicifons]]), primus liber anno 20, alter postea, fortasse anno 12.<ref>Vide Nisbet in ''Companion'' (ed. Harrison), p. 18-20</ref> In primo libro sunt 20 epistulae breviores, versu hexametro, ad amicos Horatii. Secundus liber epistulam ad Augustum et epistulam ad Florum continet, quae longiores sunt quam eae primi libri; ''Ars Poetica,'' quamquam formam epistulae habet, non recte hoc in libro mittitur.
* ''[[Epodi (Horatius)|Epodi]]'' ([[s:Epodi|Vicifons]]), anno 30. Sunt 17 carmina brevia, modo iambico (etiamsi aliqua metro dactylico utuntur).
* ''[[Satirae (Horatius)|Satirae]]'' seu ''Sermones'' ([[s:Sermones (Horatius)|Vicifons]]), primus liber anno 35, alter anno 30. 18 carmina, versu hexametro, in quibus sunt dialogi, [[narratio]]nes, [[fabula]]e.   Quintus e primo libro, vel [[Iter_Brundisinum|Iter Brundisium]], fabulam narrat de Horatio, Maecena, aliis ad [[Brundisium]] iter facientibus.  Ultimus sermo (2.8) [[Cena Nasidieni]] nominatur, quod de convivia apud Nasidienus Rufus narrat.

[[Editio princeps]] operum Horatii anno [[1474]] p.C.n. [[Mediolanum|Mediolani]] ab [[Antonius Zarotus|Antonio Zaroto]] edita est;  aliae editiones in [[Germania]] (anno [[1492]]) et [[Francia]] (anno [[1501]]) sequuntur.<ref>Michael McGann, "The Reception of Horace in the Renaissance," in Harrison, ed., ''Companion,'' p. 305-6, et Lowell Edmunds, "The Reception of Horace's Odes," in Davis, ed., ''Companion,'' p. 339-346.</ref>

Libri ordine chronologico digesti:
* [[35 a.C.n.]], ''[[Satirae (Horatius)|Sermonum]]'' primus liber
* [[30 a.C.n.|30]], ''[[Epodi (Horatius)|Epodi]]'' et ''[[Satirae (Horatius)|Sermonum]]'' liber alter
* [[23 a.C.n.|23]], ''[[Carmina (Horatius)|Carminum]]'' libri 1-3
* [[20 a.C.n.|20]], ''[[Epistulae (Horatius)|Epistularum]]'' primus liber
* [[17 a.C.n.|17]], ''[[Carmen saeculare]]''
* [[13 a.C.n.|13]], ''[[Carmina (Horatius)|Carminum]]'' liber 4
* [[12 a.C.n.|12]], ''[[Epistulae (Horatius)|Epistularum]]'' alter liber
* [[10 a.C.n.|10]], ''[[Ars poetica (Horatius)|Ars poetica]]''

== De arte et Latinitate Horatii ==
=== Exemplum artis ===
Quod Horatius ipse de dignitate et auctoritate [[ars|artis]] suae sentiret, [[Exegi monumentum aere perennius|carmine tricesimo libri tertii]] [[Carmina (Horatius)|carminum]] exposuit. Quae oda hoc loco exemplo etiam sit, quomodo Horatius a poetis lyricis [[Graecia|Graecis]] profectus, ut poesis [[lingua Latina|Latinae]] summam excoleret perfectionem, studuerit. Horatii vero carmen anno [[1836]] [[Alexander Puskin|Alexander Sergii f. Puscinius]] linguae quae dicitur litterariae Russicae auctor maximus felicissime aemulatus est.

Hoc poema e [[versus Asclepiadeus|versibus Asclepiadeis]] primis vel minoribus constat, qui versus est [[glyconeus]] cum duplici nucleo (xx -uu- -uu- u-):

{{Versus numerati|
Exegi monumentum aere perennius 
regalique situ pyramidum altius, 
quod non imber edax, non aquilo impotens 
possit diruere aut innumerabilis 
annorum series et fuga temporum, 
non omnis moriar multaque pars mei 
vitabit Libitinam: usque ego postera 
crescam laude recens, dum Capitolium 
scandet cum tacita virgine pontifex. 
dicar, qua violens obstrepit Aufidus 
et qua pauper aquae Daunus agrestium 
regnavit populorum, ex humili potens 
princeps Aeolium carmen ad Italos 
deduxisse modos. sume superbiam 
quaesitam meritis et mihi Delphica 
lauro cinge volens, Melpomene, comam.
|Hor. {{vf|Carmina (Horatius)|''Carmina''}}, {{vf|Carmina (Horatius)/Liber III|III}} {{vf|Carmina (Horatius)/Liber III/Carmen XXX|30}}
}}

=== Iudicia de Horatio facta ===
[[Marcus Fabius Quintilianus]] Horatium praecipuum inter scriptores satirarum nominat (x.1.94), et "lyricorum," inquit, "idem Horatius fere solus legi dignus.  Nam et insurgit aliquando et plenus est iucunditatis et gratiae et varius figuris et verbis felicissime audax" (x.1.96).

Personae in dialogo [[Erasmus|Erasmi]] cuius titulus est ''Ciceronianus, sive de optimo dicendi genere'' dicunt Horatium "summum" poetam Latinum in genere lyrico (182), etiam "Adulescens adamabam poetas omnes.  Verum simul atque sum Horatio factus familiarior, prae hoc omnes ceteri putere coeperunt alioqui per se mirabiles." (328)

[[Fridericus Nietzsche]] cum "quemadmodum auctoribus antiquis obligatus sit" exposuit, "Usque ad hunc diem," <!--Latine?-->scripsit, "poeta nullus tam vehementer me quam Horatius delectavit inde a primo quod legeram carmine. Sunt autem, qui propter patrii sermonis egestatem, quod ille adeptus est, id ne velle quidem possint. Carmina enim verbis quasi tesselavit, quorum cuiusque sonus locus sensus et huc et illuc abundante virtute omnia illustrat, quorum copia atque multitudo quam maxime cohibita, vis significandi quam maxime aucta est. Haec omnia, inquam, vere Romana sunt et nobilissima quidem. Itaque ceteri prae Horatio poetae nimium esse populares videntur et ex affectu tantum loquaces."

=== De re metrica ===
[[Fasciculus:Horatius - Boek I Ode XIV - Cleveringaplaats 1, Leiden.JPG|thumb|right|300px|Horatius ([[Lugdunum Batavorum]])]]
==== Sermones, Epistulae, Ars Poetica (hexametri) ====
In Satiris et Epistulis Horatius [[hexameter|hexametro dactylico]] utitur, non, autem, eodem modo atque poetae epicae Latinae hoc versu utuntur.  Verbum finale potest unam tantum [[syllaba]]m habere, ut "hoc facit insanum:  multae tibi tum officient res" (Sat. 1.2.97) vel "parturient montes, nascetur ridiculus mus" (Ars 139).  Multae et variae caesurae inter cola praebentur, non modo caesura mascula vel penthemimera (post [[hemiepes]] primum) sed etiam feminea (inter brevia tertii bicipis), modo [[Homerus|Homerico]].  Caesura metrica et punctuatio rhetorica saepe non cohaerent -- saepius quam apud [[Vergilius|Vergilium]] vel in carminibus epicis.  Syllaba brevis rarius potest ante caesuram stare et longa fieri, ut "qui non defendit alio culpante, solutos..." (Sat. 1.4.82:  syllaba finalis verbi ''defendit'' longa fit).<ref>Nougaret, p. 53-55, differentias inter hexametros Horatii Vergiliique explicat.</ref>

==== Epodi (disticha) ====
Primi 16 epodi distichis utuntur, vel iambicis vel dactylis;  metrum septimi decimi est trimeter iambicus (senarius) κατὰ στίχον.  Distichon primorum 10 carminum est trimeter iambicus et dimeter iambicus.  In carmine undecimo utitur Horatius trimetro iambico, tunc "elegiambo," hoc est versus ex hemiepe et dimetro iambico factus.  Disticha carmina 12 ad 16 hexametrum dactylicum habent, cum tetrametro dactylico, "iambelego" (hoc est, dimeter iambicus et hemiepes), dimetro iambico, trimetro iambico.

==== Carmina (versus varii) ====
[[Fasciculus:Alkaios Sappho BM GR1842.7-28.1132.jpg|thumb|Femina et vir de musica disputantes, dicti [[Sappho]] et [[Alcaeus]]]]
Odi et Carmen Saeculare varia metra praebent, quorum paene omnia sunt [[metra aeolica|aeolica]].<ref>Shackleton Bailey conspectum metrorum dat, p. 333-337</ref> [[Stropha Alcaica]] saepius quam aliae formae apparuit, in 38 carminibus, et [[Stropha Sapphica]] in 25, et in Carmine Saeculari.  Apud poetas Graecos, [[basis aeolica]] unam aut duas syllabas ancipites continet;  Horatius autem hanc variationem supprimit.  Pausam fere semper in eodem loco in versu habet.  Poetae qui post Horatium scribunt easdem regulas sequuntur (quamquam [[Catullus]] versus aeolicos modo Graeco scripserat).

[[Stropha Alcaica]] apud Horatium, ergo, hoc est:

:X — ∪ — — | — ∪ ∪ — ∪ —

:X — ∪ — — | — ∪ ∪ — ∪ —

::X — ∪ — — — ∪ — — 

:::— ∪ ∪ — ∪ ∪ — ∪ — — 

Schema est:  duo [[Hendecasyllabus Alcaicus|hendecasyllabi alcaici]], ubi quinta syllaba, anceps apud [[Alcaeus|Alcaeum]] ipsum, est longa, et pausa sequitur;  tunc dimeter iambicus et longum, et quinta syllabua, anceps in metro iambico, est longa;  tunc hemiepes et bacchius, vel [[versus aristophanicus]] dactylo auctus.

[[Stropha Sapphica]] quoque simplicius est apud Horatium quam apud poetas Graecos.  Hoc est schema:

:— ∪ — — — | ∪ ∪ — ∪ — —

:— ∪ — — — | ∪ ∪ — ∪ — —

:— ∪ — — — | ∪ ∪ — ∪ — —

::— ∪ ∪ — — 

vel tres [[Hendecasyllabus Sapphicus|hendecasyllabi sapphici]], ubi quarta syllaba non est anceps sed longa, et pausa quintam syllabam sequitur, tunc [[adonius|versus adonius]].

Aliae strophae versibus "[[asclepiadeus|asclepiadeis]]" dictis utuntur, qui sunt [[glyconeus|glyconei]] cum extensione interna.  Metrum primi carminis est asclepiadeus minor, hoc est '''gl<sup>c</sup>''':

:— — — ∪ ∪ — | — ∪ ∪ — ∪ —

:''Maecenas atavis edite regibus''

:''o et praesidium et dulce decus meum ...''  (1.1.1-2)

Pausa vel caesura semper inter choriambos stat (ubi poetae Graeci quoque saepius pausam faciunt).  Idem metrum habemus in 3.30 (vide supra) et 4.8.  Etiamsi metrum non est stropha sed stichum, dicitur "prima stropha asclepiadea."

Horatius stropham "sapphicam maiorem" dictam in 1.8 habet:  hoc est, [[versus aristophanicus]] et [[versus Sapphicus maior]] qui est hendecasyllabus sapphicus, choriambo auctus:

:— ∪ ∪ — ∪ — — 

:— ∪ — — — | ∪ ∪ — | — ∪ ∪ — ∪ — —


Asclepiadeus maior, vel '''gl<sup>2c</sup>,''' invenitur in tribus carminibus (1.11, 1.18, 4.10):

:— — — ∪ ∪ — | — ∪ ∪ — | — ∪ ∪ — ∪ —

:''Tu ne quaesieris --- scire nefas! --- quem mihi, quem tibi''

:''finem di dederint, Leuconoe, nec Babylonios''

:''temptaris numeros.  Ut melius, quidquid erit, pati,...''' (1.11.1-3)

Pausa choriambos dividit.  Haec forma dicitur "quinta stropha asclepiadea."

Aliae strophae e versibus asclepiadeis factae sunt:

* gl<sup>c</sup> gl<sup>c</sup> gl<sup>c</sup> gl ("secunda stropha asclepiadea") -- 1.6, 1.15, 1.24, 1.33, 2.12, 3.10, 3.16, 4.5, 4.12
* gl<sup>c</sup> gl<sup>c</sup> gl^ gl ("tertia stropha asclepiadea") -- 1.5, 1.14, 1.21, 1.23, 3.7, 3.13, 4.13
* gl gl<sup>c</sup> ("quarta stropha asclepiadea") -- 1.3, 1.13, 1.19, 1.36, 3.9, 3.15, 3.24, 3.25, 3.28, 4.1, 4.3

Pluria carmina distichis utuntur similibus eis quae in epodis inveniuntur.  In carminibus 1.7 et 1.28 metrum est hexameter dactylicus et tetrameter dactylicus, ut in Ep. 12.  Carmen 4.7 habet hexametrum et hemiepes.  Carmen 2.18 habet dimetrum trochaicum catalecticum et trimetrum iambicum catalecticum;  est solum carmen Horatii quod colo trochaico utitur.  Et in carmen 1.4, metrum est versus archilochius et trimeter iambicus catalectus:

: — ∪ ∪ — ∪ ∪ — | ∪ ∪ — ∪ ∪ | — ∪ — ∪ — — 
:— — ∪ — ∪ — ∪ — ∪ — — 

Versus archilochius est tetrameter dactylicus et versus ithyphallicus.

Carmen 3.12 [[Ionicus (pes metricus)|metro ionico]] utitur.

Vir doctus [[Augustus Meineke]] observavit omnia carmina Horatii numerum versuum habere quod dividit quattuor.

Horatius numquam [[distichon|distichon elegiacum]] habet.

== Aemulationes ==
=== Poetae quos Horatius aemulatus est ===
Horatius dicit se [[Lucilius|Lucilium]] in Sermonibus, [[Archilochus|Archilochum]] in Epodis, [[Sappho]] et [[Alcaeus|Alcaeum]] in Carminibus sequi. Neque modo horum, verum etiam [[Catullus|Catulli]], [[Lucretius|Lucreti]], [[Pindarus|Pindari]] vestigia in Horatii operibus cernuntur.

=== Poetae qui Horatium aemulati sunt ===
[[Fasciculus:Parnaso 11.jpg|thumb|[[Parnassus]] a [[Raphael Sanctius Urbinas|Raphael]] pictus: pars picturae ubi videntur poetae lyrici.  Vir sedens est fortasse Horatius.]]
[[Aulus Persius Flaccus]] et [[Decimus Iunius Iuvenalis]] satiras post Horatium scripserunt.

[[Medium Aevum|Medio Aevo]] [[Archipoeta]] Horatium legit et secutus est.  ''Liber Decem Capitulorum'' a [[Marbodus Redonensis|Marbodo Redonense]] scriptus decem carmina continet, similia [[satira]]rum Horatii.

[[Franciscus Petrarca]] epistulam ad Horatium, in metro asclepiadeo, scripsit (''Fam.'' 24.10).

[[Iacobus Balde]], [[Conradus Celtis]], [[Matthias Casimirus Sarbievius]], necnon multi alii poetae [[Renascentia]]e carmina Horatiana scripserunt.

[[Ioannes Pascoli]] saepissime de Horatio scripsit, in carminibus ut ''Fanum Vacunae,'' ''Cena in Caudiano Nervae,'' ''Sosii Fratres Bibliopoli'';  verbis versubusque Horatii per totum opus utitur.

== Notae ==
<references/>

== Bibliographia ==
[[Fasciculus:Horace 1517 title page.jpg|thumb|''Opera'', 1517]]
; Editiones operum
* 1517 : [[Iodocus Badius Ascensius]], ed., ''Opera Q. Horatii Flacci poete amoenissimi cum quatuor commentariis''. Parrisiis: apud Ioannem Parvum [https://archive.org/details/ARes073171/page/n3 Textus] apud ''Internet Archive''
* 1546 : Henricus Glareanus, ed. ''Q. Horatii Flacci poemata omnia.'' Basileae: per Nic. Bryl. [https://www.e-rara.ch/bau_1/content/titleinfo/1211155 Textus] apud ''e-Rara''.
* 1984 : Stephan Borzsák, ed. ''Q. Horati Flacci Opera.'' [[Bibliotheca Teubneriana]]. Lipsiae: Teubner.
* 1995 : D. R. Q. Shackleton Bailey, ed. ''Horati Flacci Opera.'' [[Bibliotheca Teubneriana]]. Stutgardiae: Teubner. ISBN 3519214369.

; Commentarii
*Brown, P. M. [[1993]]. ''Horace:  Satires 1.'' Warminster: Aris and Phillips
*Mankin, D. [[1995]]. ''Horace:  Epodes.''  Cantabridgiae: Cambridge University Press.
*Mayer, R.  [[1994]]. ''Horace:  Epistles book 1.'' Cantabridgiae:  Cambridge University Press.
*Muecke, F. [[1993]]. ''Horace:  Satires II.'' Warminster:  Aris and Phillips.
*Nisbet, R. G. M., et M. Hubbard.  [[1970]]. ''A Commentary on Horace, Odes I.'' Oxonii: Oxford University Press.
*Nisbet, R. G. M., et M. Hubbard. [[1978]]. ''A Commentary on Horace, Odes II.'' Oxonii: Oxford University Press.
*Nisbet, R. G. M., et N. Rudd. [[2004]]. ''A Commentary on Horace, Odes III.'' Oxonii:  Oxford University Press.
*Putnam, Michael C. J. [[1986]]. ''Artifices of Eternity: Horace’s Fourth Book of Odes.'' Ithacae et Londinii: Cornell University Press.
*Quinn, Kenneth. [[1980]]. ''Horace:  Odes.'' Londinii.
*Rudd, N.  [[1989]]. ''Horace:  Epistles Book II and Epistle to the Pisones.'' Cantabridgiae:  Cambridge University Press.
*Watson, Lindsay C. [[2003]]. ''A commentary on Horace’s Epodes.'' Oxoniae.

; Alia eruditio
*Barié, Paul. [[2008]]. ''Horaz „Carpe diem: Pflücke den Tag“. Lebensweisheit in der Lyrik des Horaz.'' Sonnenberg, Annweiler. Exemplarische Reihe Literatur und Philosophie, 25. Literaturverz. ISBN 9783933264527.
*Bayet, Jean. [[1996]]. ''Littérature latine.'' Lutetiae: Armand Colin.
*Becker, Carl. 1963. ''Das Spätwerk des Horaz''. Gotingae: Vandenhoeck und Rupprecht.
*Carne-Ross, D. S., et Kenneth Haynes, edd. [[1996]]. ''Horace in English.'' Londinii: Penguin. ISBN 0140423877.
*Chevallier, Raymond, ed. [[1988]].  ''Présence d'Horace.'' Turoni: Centre de recherches A. Piganiol. ISBN 2869060238.
*Davis, Gregson. [[2010]]. ''A Companion to Horace.'' Malden: Wiley-Blackwell. ISBN 9781405155403.
*Draheim, Joachim, et Günther Wille, edd. [[1985]]. ''Horaz-Vertonungen vom Mittelalter bis zur Gegenwart: eine Anthologie.'' Amstelodami: B. R. Grüner. ISBN 9060321804.
*{{Fabricius Latina}} pp. 233–250.
*[[Eduardus Fraenkel|Fraenkel, Eduard]]. [[1957]]. ''Horace.'' Oxonii: Oxford University Press. OCLC 310366.
*Giraud, Victor. [[1907]]. ''Les idées morales d'Horace.'' Lutetiae.
*Grimal, Pierre. [[1967]]. ''Horace.'' Lutetiae: Seuil.
*Halporn, James W., Martin Ostwald, et Thomas G. Rosenmeyer. [[1994]]. ''The Meters of Greek and Latin Poetry,'' editio altera.  Indianapolis: Hackett. ISBN 0872202437.
*Harrison, Stephen, ed. [[2007]]. ''The Cambridge Companion to Horace.'' Cantabridgiae: Cambridge University Press.  ISBN 9780521830027.
*[[Nicholas Holzberg|Holzberg, Niklas]]. [[2009]]. ''Horaz. Dichter und Werk''. Monaci: C. H. Beck Verlag. ISBN 9783406579622.
*Houghton, L. B. T., et Maria Wyke, edd. [[2009]]. ''Perceptions of Horace: A Roman Poet and his Readers.'' Cantabridgiae:  Cambridge University Press. ISBN 9780521765084.
*Howatson, M. C. [[1993]]. ''Dictionnaire de l'Antiquité. Mythologie, littérature, civilisation.'' Coll. "Bouquins." Robert Laffont. ISBN 9782221068007.
*Johnson, Timothy S.  [[2012]]. ''Horace's Iambic Criticism: Casting Blame.'' Mnemosyne Supplements 334. Leiden: Brill. ISBN 9789004215238
*Johnson, Timothy S. [[2004]]. ''A Symposium of Praise: Horace Returns to Lyric in Odes 4.'' Madison: University of Wisconsin Press. ISBN 0299207404.
*Kytzler, Bernhard. [[1996]], [[2000]]. ''Horaz: Eine Einführung.'' Übersichtliche und gut verständliche Einführung. Stuttgart: Reclam.
*Lee, Rensselaer. [[1967]]. ''Ut pictura poesis: The Humanistic Theory of Painting.'' Movi Eboraci.
*Licht, Tino. [[2006]]. Horazüberlieferung im Frühmittelalter. In ''Ex Praeteritis Praesentia.'' Pp. 109–134. Heidelberg.
*Ludwig, Walther, ed.  [[1993]]. ''Horace: L'Oeuvre et les imitations: un siècle d'interprétation.'' Fondation Hardt entretiens, 39.
* Marmier, Jean.  [[1965]]. ''La Survie d'Horace à l'époque romantique.'' Lutetiae: Librarie Marcel Didier.
*McNeill, Randall L. B. [[2001]]. ''Horace: Image, Identity, and Audience.'' Baltimore: Johns Hopkins University Press. ISBN 0801866669.
*Mindt, Nina. [[2008]]. ''Die meta-sympotischen Oden und Epoden des Horaz.'' Vertumnus. Berliner Beiträge zur Klassischen Philologie und zu ihren Nachbargebieten, 3, Göttingen: Edition Ruprecht. ISBN 9783897442573.
*Nougaret, Louis. [[1986]]. ''Traité de métrique latine classique.'' Lutetiae: Klincksieck. ISBN 2252019522.
*Numberger, Karl. [[1993]]. ''Horaz, Lyrische Gedichte, Kommentar für Lehrer der Gymnasien und für Studierende.'' Ed. 3a. Münster: Aschendorff Verlag.
*Oppermann, Hans, ed. [[1980]]. ''Wege zu Horaz.'' Darmstadt.
*Reckford, Kenneth.  [[1969]]. ''Horace.'' Twayne's World Authors Series. Novi Eboraci: Twayne. OCLC 78191.
*Reis, Martin. [[1994]]. ''Sport bei Horaz.'' Darmstadt: Weidemann. ISBN 3615001362.
*Rudd, Niall.  [[1993]]. ''Horace 2000:  A Celebration.'' Ann Arbor: University of Michigan Press. ISBN 047210490X.
*Shackleton Bailey, D. R. [[1982]]. ''Profile of Horace.'' Cantabrigiae: Harvard University Press. ISBN 0674713257.
*Zehnacker, Hubert, et Jean-Claude Fredouille. [[1993]]. ''Littérature latine.'' Lutetiae: PUF.

; Aliae encyclopaediae
*"[[:s:en:1911 Encyclopædia Britannica/Horace|Horace]]" in {{EncyBrit11}}
*''Encyclopedia oraziana,'' 1996–1998.  Roma:  Istituto della Enciclopedia italiana.
*Perret, Jacques. [[1992]]. Horace. In ''Encyclopaedia universalis,'' vol. 11. Lutetiae.

{{NexInt}}
*[[Maximilianus Manitius]]
*[[Vides ut alta stet nive candidum Soracte]]
*[[4294 Horatius]]

== Nexus externi ==
{{vicicitatio|Quintus Horatius Flaccus|Quintum Horatium Flaccum}}
{{vicifons|Scriptor:Quintus Horatius Flaccus|Quintum Horatium Flaccum}}
{{Communia|Quintus Horatius Flaccus|Quintum Horatium Flaccum}}
*[http://www.ceryx.de/literatur/ls_horaz.htm Brevis biographia,] apud www.ceryx.de
*[http://quintus.horatius.free.fr "Espace Horace—Sententiae Quinti Horatii Flacci,"] apud quintus.horatius.free.fr
*[http://www.thelatinlibrary.com/hor.html Opera,] apud ''[[The Latin Library]]''
*[http://www.horatius.net Horati opera, Acronis et Porphyrionis commentarii, varia lectio etc.]
*[http://www.stilus.nl/horatius/index-latine.htm Carmina Horatiana] Carmina Horatii omnia a Thoma Nudipede Latine recitata.

{{Roma antiqua}}
{{DEFAULTSORT:Horatius Flaccus, Quintus}}
[[Categoria:Alumni scholarum antiquarum Atheniensium]]
[[Categoria:Auctores Latini antiqui]]
[[Categoria:Incolae Lucaniae]]
[[Categoria:Poetae Latini Romae antiquae]]
[[Categoria:Satyrici]]
[[Categoria:Scriptores Italiae antiquae]]
[[Categoria:Nati 65 a.C.n.]]
[[Categoria:Mortui 8 a.C.n.]]
[[Categoria:Augustus]]
[[Categoria:Quintus Horatius Flaccus|!]]

{{Myrias|Homines}}