Iroha

Kūkai. Pictura aetatis Kamakurae, ab anno 1185 ad 1333.

Iroha (Iaponice いろは) est poema Iaponicum, Aevo Heian (794–1179) ut videtur scriptum. Carmen primum ad Kūkai tribuebatur, conditorem Shingon, esotericae Buddhismi sectae populo Iaponico gratae, sed investigationes recentiores invenerunt tempus compositionis Aevo Heian exeunte fuisse.^[1] Prima eius exsistentiae memoria ex anno 1079 exstat. Poema celebre est quia pangramma perfectum est, et simul isogramma, quamque syllabarii Iaponici (kana) litteram accurate semel comprehendens. Quam ob rem, textus pro syllabariis collatis adhibetur, multum ut series A, B, C, D . . . ex abecedario Punico et eius decessoribus Semiticis orta est.

Textus

Primo Iroha exemplo, in Konkōmyōsaishōōkyō Ongi (金光明最勝王経音義) in septem versibus consistit, sex septies, et unum quinquies moras habens. Etiam modo man'yōgana^[2] scribi solebat:

以呂波耳本部止
千利奴流乎和加
餘多連曽津祢那
良牟有為能於久
耶万計不己衣天
阿佐伎喩女美之
恵比毛勢須

Poematis autem structura usitatum exemplar 7–5 poesis Iaponicae sequitur (singulo versu hypometrico), et temporibus recentioribus sic usitate scribitur in contextibus ubi intercapedines versuum adhibentur. Textus poematis in hiragana (cum archaico ゐ [wi] et ゑ [we,] sed sine notis consonantium cum voce) est:

Archaica		Hodierna		Ordo	Verba Latine conversa
hiragana	transliteratio	kanji et hiragana	pronuntiatio	numeri
いろはにほへと	Iro ha nihoheto	色は匂へど	Iro wa nioedo	1 - 7	Etiam flores florentes (Colores suaveolentes sunt, sed ei)
ちりぬるを	Chirinuru o	散りぬるを	Chirinuru o	8 - 12	tandem effugient
わかよたれそ	Wa ka yo tare so	我が世誰ぞ	Wa ga yo tare zo	13 - 18	Quis in nostro mundo
つねならむ	Tsune naramu	常ならん	Tsune naran	19 - 23	non mutatur?
うゐのおくやま	Uwi no okuyama	有為の奥山	Ui no okuyama	24 - 30	Montes profundi karma—
けふこえて	Kefu koete	今日越えて	Kyō koete	31 - 35	eos hodie transimus,
あさきゆめみし	Asaki yume mishi	浅き夢見じ	Asaki yume miji	36 - 42	et somnia levia nobis non erunt,
ゑひもせす	Wehi mo sesu	酔ひもせず	Ei mo sezu.	43 - 47	nec deludemur.

Nota: Hiragana archaica ゐ et ゑ, utitur, litteris quae nunc solum in nominibus propriis et certis orthographiis Okinawanis adhibentur. Scriptura hodierna notis consonantium vocatorum (dakuten praebitis) utitur. Quod est pro exemplum mutationum sonorum in lingua Iaponica aevo Heian dicta.

Usus in cultura Iaponica

Iroha omne kana solum semel continet, ん [-n] excepto, quod a む "mu" in scriptura non distingui solebat. Quam ob rem, poema saepe pro kana ordinatum usque ad reformationem aetatis Meiji saeculo undevicensimo adhibebatur. Ergo gojūon (五十音, ad verbum 'quinquagesima soni'), ratio ordinationis in lingua Sanscrita condita, usitatius factum est. Pro quoque kana in lingua Iaponia adhibitum, incipit a, i, u, e, o, tum ka, ki, ku . . . usque ad finem. Quamquam iroha saepe priscum habetur, primum gojūon exemplar notum iroha antecessit.

Iroha iam aliquando in Iaponia hodierna invenitur. Exempli gratia, ad sedilia in theatris numeranda adhibetur, ut adeo (a dextra ad laevam) trans summa formae ludi go (kifu), ut in Magister Go (Meijin), mythistoria scriptoris Yasunari Kawabata. Occidentales ludi go formae litteris vel numeris utuntur. In musica, notae octavi nominantur i ro ha ni ho he to, syllabae per katakana scriptae.

**Notae musicae**
Latine	A	B	C	D	E	F	G
Iaponice	イ (i)	ロ (ro)	ハ (ha)	ニ (ni)	ホ (ho)	ヘ (he)	ト (to)

Vocabulum いろは (iroha) etiam ad 'elementa' Iaponice significanda adhiberi potest, verbo abecedarium (ex A + B + C) simile.

Origo

Auctor a maioribus posteris traditus fuit Kūkai (空海) (774–835), sacerdos Buddhisticus et eruditus Iaponiensis Aevi Heian. Quod autem non veri simile est, quia eius tempore erant separati soni /e/ in agminibus /a/ et /ja/ indicis kana. Signum え (e) supra [je] pronuntiatum esset; ergo pangramma imperfectum fuisset.^[1]

Traditur iroha hi versus in Nirvana Sutra conversi esse:

諸行無常

是生滅法

生滅滅已

寂滅為楽

Litterae leguntur:

Shogyō mujō

zeshō meppō.

Shōmetsu metsui

jakumetsu iraku.

Verba significant:

Omnia facta sunt impermanentia;

quod est lex creationis et exitii.

Cum omnis creatio et exitium exstincta sunt,

quies ultima (nirvana) est beatitudo vera.

Nexus interni

Notae

↑ ^1.0 ^1.1 Abe 1999:392, 398.
↑ Origo nominis etymologiae est Man'yōshū, quod hoc modo utitur.

Bibliographia

Abe, Ryuichi. 1999. The Weaving of Mantra: Kûkai and the Construction of Esoteric Buddhist Discourse. Novi Eboraci: Columbia University Press. ISBN 0-231-11286-6.
Miner, Earl, al. 1983. The Princeton Companion to Classical Japanese Literature. Ed. 2a. Princetoniae: Princeton University Press.

[abe-1] 1.0 ^1.1 Abe 1999:392, 398.

[2] Origo nominis etymologiae est Man'yōshū, quod hoc modo utitur.

[1]

[2]