Triticum (genus)
Commelinidae
Ordo : Poales
Familia : Poaceae
Subfamilia : Pooideae
Tribus : Hordeeae
Genus : Triticum
L.[1]
Triticum (nomen a Linnaeo anno 1753 statutum)[1] est genus poacearum e quo species quattuor domesticatae sunt et duae per terrarum orbem fere ubique coluntur. Cultivatio in regione Lunulae fertilis Asiae Occidentalis incepit.
De genere
[recensere | fontem recensere]Hoc poacearum genus ex Asia occidentali oritur. Paulo latius hodie in collibus et planitiebus a paeninsula Balcanica per Asiam occidentalem usque in Afgania species silvestris crescitur, videlicet Triticum monococcum ssp. aegilopoides. Ex hac (accuratius e populationibus Anatoliae meridio-orientalis) derivatum est frumentum omnium antiquissimum ab hominibus cultum, T. monococcum ssp. monococcum.
Boream versus in Armenia anno 1938 moxque in regionibus montanis Turciae orientalis, Syriae Iracique borealis et Iraniae boreo-occidentalis reperta est species silvestris cognata T. urartu. Qua specie nunquam ut videtur cultivata, hybrida olim producta est tetraploides, genomo A ex T. urartu dempto, genomo D ex herba Aegilope tuaschii. E quo hybrida silvestri, quem appellare oportet T. turgidum ssp. dicoccoides, derivatum est frumentum alterum valde antiquum, videlicet T. turgidum ssp. dicoccum sive Latinitate classica "far". Inde mox provenit frumentum libere extritum, ssp. durum.[2]
- Index specierum et subspecierum
| Mansfeld | The Plant List |
|---|---|
| Triticum monococcum L. | |
| Triticum monococcum ssp. aegilopoides (Link) Thell. | Triticum boeoticum Boiss. |
| Triticum monococcum ssp. monococcum | Triticum monococcum L. |
| Triticum urartu Thumanjan ex Gandilyan | Triticum urartu Thumanjan ex Gandilyan |
| Triticum turgidum L. | |
| Triticum turgidum ssp. dicoccoides (Körn. ex Asch. & Graebn.) Thell. | Triticum dicoccoides (Körn. ex Asch. & Graebn.) Schweinf. |
| Triticum turgidum ssp. dicoccon (Schrank) Thell. | Triticum dicoccon (Schrank) Schübl. |
| Triticum turgidum ssp. carthlicum (Nevski) Á.Löve | Triticum carthlicum Nevski |
| Triticum turgidum ssp. georgicum (Dekapr. & Menabde) MacKey ex Hanelt, comb. nov. | [3] |
| Triticum turgidum ssp. turanicum (Jakubz.) Á.& D.Löve | Triticum turanicum Jakubz. |
| Triticum turgidum ssp. abyssinicum Vavilov | Triticum aethiopicum Jakubz. |
| Triticum turgidum ssp. jakubzineri Udachin & Shakhm. | Triticum jakubzineri (Udachin & Shakhm.) Udachin & Shakhm. |
| Triticum turgidum ssp. polonicum (L.) Á.Löve | Triticum polonicum L. |
| Triticum turgidum ssp. turgidum | Triticum turgidum L. |
| Triticum turgidum ssp. durum (Desf.) Husn. | Triticum durum Desf. |
| Triticum timopheevii (Zhuk.) Zhuk. | |
| Triticum timopheevii ssp. armeniacum (Jakubz.) van Slageren | [4] |
| Triticum timopheevii ssp. timopheevii | Triticum timopheevii (Zhuk.) Zhuk. |
| Triticum aestivum L. | |
| Triticum aestivum ssp. macha (Dekapr. & Menabde) MacKey | Triticum macha Dekapr. & Menabde |
| Triticum aestivum ssp. spelta (L.) Thell. | Triticum spelta L. |
| Triticum aestivum ssp. compactum (Host) Thell. | Triticum compactum Host |
| Triticum aestivum ssp. aestivum | Triticum aestivum L. |
| Triticum aestivum ssp. sphaerococcum (Percival) MacKey | Triticum sphaerococcum Percival |
Species domesticatae
[recensere | fontem recensere]Inter frumenta, nulla seges maior est quam tritici, nisi maizium, tertia oryza. Semina tritici usurpantur in farinam, pabulum pecudum et boum, cervisiam, et furfur nonnumquam obteritur ut cibi valentiores fiant. Ex culmo arido saepe fit stramentum.
Triticum factum est ex domesticatione Tritici boeotici et Tritici dicocci.
Siligo (Triticum aestivum) est laudatissimum tritici genus. Apud antiquos (praesertim Plinium Maiorem), saepe quasi genus omnino aliud, neque species tritici, nominatur.
Antiquitus
[recensere | fontem recensere]Tempore Romano, triticum iam maxime invaluerat. Verbum farinae, quoniam triticum tam frequenti in usu erat, semper triticeam farinam indicabat, nisi cum alio adiectivo coniunctum esset.
Granea triticea erat pultis genus ex tritico detrito et lacte.[5] Tali pulte non solum Romani sed etiam Asiatici utebantur.
Amulum apud antiquos e tritico elixo fieri solebat (hodie autem, e maizio saepius). Erat etiam dulce ex triticeo amulo, eiusdem nominis.
Hispani antiqui cervisiam ex tritico coquebant, nomine caeliae aut cereae.
Notae
[recensere | fontem recensere]- ↑ 1.0 1.1 Carolus Linnaeus, Species plantarum (Holmiae: impensis L. Salvii, 1753) vol. 1 p. 85 (Latine)
- ↑ Zohary pp. 19-33; Mansfeld
- ↑ Apud nonnullos Triticum georgicum (Flaksb.) Dekapr.
- ↑ "The correct name for this wild wheat on the species level would be Triticum araraticum (Jakubc.)": Mansfeld p. 2581
- ↑ Catonis De agri cultura 86: "Graneam triticeam sic facito. Selibram tritici puri in mortarium purum indat, lavet bene corticemque deterat bene eluatque bene. Postea in aulam indat et aquam puram cocatque. Ubi coctum erit, lacte addat paulatim usque adeo, donec cremor crassus erit factus."
Bibliographia
[recensere | fontem recensere]- Burton Bernard Bayles, Jacob Allen Clark, Classification of Wheat Varieties Grown in the United States in 1949. Vasingtoniae: Department of Agriculture, 1954 (Textus apud Google Books)
- Alain Bonjean, "Histoire de la culture des céréales et en particulier de celle du blé tendre (Triticum aestivum L.)" in Agriculture et biodiversité des plantes (Dossier de l’environnement de l’INRA, no. 21) pp. 29-37
- Alain Bonjean, E. Picard, Les céréales à paille: origine, histoire, économie, sélection. Lutetiae: Softword – Groupe ITM, 1990
- "Wheat" in Andrew Dalby, Food in the Ancient World from A to Z (Londinii, 2003. ISBN 0415232597) p. 348-9
- M. Feldman, F. G. H. Lupton, T. E. Miller, "Wheats" in J. Smartt, N. W. Simmonds, Evolution of Crop Plants (Londinii: Longman, 1995) pp. 184-192
- "Triticum" in Peter Hanelt, ed., Mansfeld's Encyclopedia of Agricultural and Horticultural Crops (Berolini: Springer, 2001. ISBN 3-540-41017-1) pp. 2565-2591 (Paginae selectae apud Google Books)
- Mark Nesbitt, D. Samuel, "From staple crop to extinction: The archaeology and history of the hulled wheats" in S. Padulosi, K. Hammer, J. Heller, edd., Hulled Wheat (Romae, 1996) pp. 41-100
- Gitte Petersen, Ole Seberg, Merete Yde, Kasper Berthelsen, "Phylogenetic relationships of Triticum and Aegilops and evidence for the origin of the A, B, and D genomes of common wheat (Triticum aestivum)" in Molecular Phylogenetics and Evolution vol. 39 (2006) pp. 70–82
- "Wheats" in Daniel Zohary, Maria Hopf, Domestication of Plants in the Old World: the origin and spread of cultivated plants in West Asia, Europe and the Nile Valley. 3a ed. (Oxonii: Oxford University Press, 2000. ISBN 9780198503569) pp. 19-59
Nexus externi
[recensere | fontem recensere]
|
Situs scientifici: Tropicos • Tela Botanica • GRIN • ITIS • NCBI • Biodiversity • Encyclopedia of Life • GrassBase • Plant Name Index • WoRMS: Marine Species • Plantes d'Afrique • Flora of China • Flora of North America • USDA Plants Database |
|
Vicimedia Communia plura habent quae ad Triticum (genus) spectant. |
|
Vide "Triticum" apud Vicispecies. |
|
Lege Σιπίον ("Triticum (genus)") apud Vicipaediam lingua Graeca antiqua scriptam |