Burghetu Burbaia
NV
|
Sta pàgina l'è scrita in nuvaize, inta variante da Val Burbaia |
| Ei Burghetu cumüne | |
|---|---|
 Ei paîze dei Burghètu inta Val Burbàia vistu da l'òtu (ciàintru stóricu)
| |
| Localizaçión | |
| Stâto |  Itàlia
|
| Región |  Piemonte
|
| Provìnsa |  Lisandria
|
| Aministraçión | |
| Scìndico | Domenico Franco Angelo Saporito (lista civica "Insieme per il comune di Borghetto") da-o 9-6-2024 |
| Teritöio | |
| Coordinæ: | 44°43′49″N 8°56′40″E |
| Altitùdine | 295 m s.l.m. |
| Superfìcce | 39,4 km² |
| Abitanti | 1 905[1] (31-5-2024) |
| Denscitæ | 48,35 ab./km² |
| Fraçioìn | Casté, Serài, Suràigu, Iüvé, Munesté, Munteggiu, Persi, Rivarussa, San Martìn, Surli, Ture |
| Âtre informaçioìn | |
| CAP | 15060 |
| Prefìsso | 0143 |
| Fûzo oràrio | UTC+1 |
| Còdice ISTAT | 006018 |
| Cod. cadastrâ | A998 |
| Targa | AL |
| Cl. scìsmica | zöna 3 (sismicitæ bàssa)[2] |
| Cl. climàtica | zöna E, 2 704 GG[3] |
| Cartògrafîa | |
  Ei Burghetu | |
 | |
| Scîto instituçionâle | |
Geugrafîa
Ei Burghetu, pü antigamainte Buighetu (Burghet Burbaja in piemuntaize, u Burghetu in lìgure) l'è in cumüne italiàn inta pruvéincia 'd Lisandria, in Piemónte, e u s' trêuva a-i prinçipiu da Val Burbàia. Ei Burghètu l'é 'n cumüne ch'u gh'ò i seguainti frasción: Casté, Serài, Suràigu, Iüvé, Munesté, Munteggiu, Persi, Rivarussa, San Martìn, Surli e Ture.
Stória
Ei vègiu nume dei Burghètu u se scuntra pe a prima vóta inte 'n docümaintu dei 1319, i l' ciamaiva Burgum de Aymerixiis o Burgus Aymericorum.[4] Burghètu l'è na paróla tedèsca (Burg) che a vêu dî casté. E difatti u gh'éa in casté ch'u l'è lübió int'ei Burbaia tanti òni fò dopu n'aluvión[5]. Aimerigo l'éa 'n viscunte ch'u rapresentaiva ei vèscuvu-cunte id Turtón-a. Dopu Aimerigu Ei Burghetu l'è stó guvernó da-a famìa di Lünati féin ai XVIII séculu[6].
L'éa cuntruló da-u Ducòtu 'd Milàn, l'è 'ndó sutta ai Savoia int'ei 1748 e l'è stó pòrte da Repüblica Lìgüre (che a l'ëa sucedüa a-a Repüblica id Zena) da-i 1797 a-i 1814. Int'ei 1805 l'aiva ocüpó - inmè tütta l'Italia - i trüppe françaizi 'd Napuleón. Int'ei 1815, dopu ei Cungresu 'd Vienna, quande che a Repüblica zenaize l'è stò scancelò, Burghetu l'è 'ndó intu Regnu id Sardegna, e precisamainte inta pruvéincia id Növe ch'a l'éa pòrte da División id Zena. Dopu l'è stó pruvéincia id Növe fin-a ai 1859, quande ei guvernu piemuntaize l'à creó a pruvéincia id Lisandria. U pâ che u nume originale "Bor" dei fiüme Burbàia (che ai Burghètu i g' disa "gæa") u vö dî "ègua ch'a scura".[7]
Pósti d'interèsse
Prima id rivò ai paìze, arainte a-a strò principòle, u gh'è a géza 'd Sant'Antunéin. Inta facciata u gh'è a dòta dei 1681, mò segûu i l'aiva fòta còrche séculu prima, perchè l'abside l'è in stile rumònicu medievòle[8].
Int'ei paìze u gh'è incù 'na ture (u ghe n'ëa quatru) dei vëgiu casté, arainte a-a piòssa da géza, e u s' vèga asì a pórta medievòle inta via Caminâ ch'a purtaiva in drainta ai casté[9].
Ecunumîa
Inta campògna inturnu ai Burghètu i cultiva mega, erba médga, gràn, patòte e tumòte. U gh'è incù tanti muón-i perchè 'na vóta i cataiva i bügòti da saida a-i Quò e pöi i gh'daiva da mangiò i fêuie di muón-i e a-a féin i vendaiva i cucùli. U gh'ëa asì 'na fianda ai muìn növu, e forsi i fiaiva anche a saida.
Inchö u gh'è di fòbriche arainte ai paìze: a Sütter, a Tubarg e a Bundy.
Cultüa
Ai Burghètu u s' pòrla incù a lingua lìgüre inta variante nuvàize. A cüzéin-a asì l'è principalmainte lìgüre.
Lucalitè d'interèsse
Feste e fêe
Nóte
- ↑ Dato Istat - Popolasiòn rexidainte ai 31 'd mazzu 2024.
- ↑ Clascificaçion sismica (XLS), in sce protezionecivile.gov.it.
- ↑ Lézze 26 agósto 1993, n. 412, alegòu A, Tabélla di gràddi/giórno di Comùn pe Región e Provìnsa (PDF), in sce efficienzaenergetica.acs.enea.it, 1 màrso 2011, p. 151. URL consultòu o 25 arvî 2012.
- ↑ Tacchella, Lorenzo: “Borghetto Borbera nella storia dei vescovi-conti di Tortona”. Biblioteca dell’Accademia Olubrense, Genova, 1996
- ↑ Mons. Goggi, Clelio (1973) “Storia dei comuni e delle parrocchie della diocesi di Tortona”, Tortona, Litocoop
- ↑ L. Gambaro et al., Borbera e Spinti, valli da riscoprire, Ed. dell'Orso, Alessandria, 1986.
- ↑ Mons. Goggi, Clelio (1973) “Storia dei comuni e delle parrocchie della diocesi di Tortona”, Tortona, Litocoop.
- ↑ .L. Gambaro et al., Borbera e Spinti, valli da riscoprire, Ed. dell'Orso, Alessandria, 1986
- ↑ Mons. Goggi, Clelio (1973) “Storia dei comuni e delle parrocchie della diocesi di Tortona”, Tortona, Litocoop
Vuze culeghè
Âtri progètti
Wikimedia Commons a contêgne di files in sce Burghetu Burbaia
| Contròllo de outoritæ | VIAF (EN) 244331550 · WorldCat Identities (EN) 244331550 |
|---|