Kurdistan
ZE
|
Quésta pàgina a l'é scrîta in zenéize, segóndo a grafîa ofiçiâ |
O Kurdistàn o l’é ’n làrgo âtociàn inta pàrte setentrionâle e nòrd-òrientâle da Mëzopotàmia, ch’o l’inclùdde l’ȇrta cónca de l’Oufrâte e do Tîgri, o lâgo de Vàn e o lâgo d’Urmîa e-e cadénne di mónti Zâgros e Tòuro. O clìmma o l’é continentâle fréido, ghe cȇuve in abondànsa e i terén són fèrtili pe-i cereâli e l’alevàménto.
Politicaménte o l’é spartîo fra l’atoâle Turchîa (a sùd-èst), l’Iràn (a nòrd-òvest), l’Iràq (a nòrd) e, ma in mìnima pàrte, co-a Scìria (nòrd-èst) e l’Arménia (sùd), ma st’ùrtima zöna a l’é de spésso consciderâ pàrte do Kurdistàn da-i ciù dûi naçionalìsti. Ancheu sôlo a pàrte do Kurdistàn irachȇno a gh’à ’na çèrta outonomîa polìtica, cómme región federâle de l’Îraq, dòppo a fìn do regìmme do Sadàm Hosèin inte l’ànno 2003. O Kurdistàn sciriàn ascì o gh’à ’na sò outonomîa polìtica acquistâ da-o prinçìpio da goæra civîle sciriànn-a.
Dötræ stìmme dîxan che gh’é quæxi 50 milioìn de Cùrdi che vîvan into Kurdistàn, de quésti 15-20 milioìn in Turchîa.
Inte ste zöne chi i Cùrdi són a magiorànsa da popolaçión, ma ghe vîvan ascì Àrabi, Armȇni, Azȇri, Ebrȇi, Osȇti, Persién, Tùrchi e Turcomànni.
I Cùrdi pàrlan ’na sò pròpia léngoa ch’a l’apartȇgne a-o grùppo irànico da famìggia de léngoe indoeoropȇe con numerôze variànti dialetâli. I Cùrdi a schȇua normalménte stùdian a léngoa do Pàize dónde gh’àn a çitadinànsa (àrabo, tùrco, rùscio, persiàn...), e quésto de spésso o no permétte e o l’òstàcola l’ûzo da léngoa cùrda, ma a tenacitæ into conservâ a sò identitæ colturâle e lengoìstica a gh’à permìsso de’instaorâ ’n bilengoîximo òrâle inte tùtte e zöne cùrde.
A ciù pàrte di cùrdi a l’é mosulmànn-a sunîta e sciîta, ma gh’é ascì ’n fòrte grùppo de crestién de vàrrie confescioìn.