Sâta a-o contegnûo

Leca (Arbenga)

Sta pagina chi a l'è scrita in arbenganese
44°03′37.41″N 8°10′56.21″E
Da Wikipedia
AR
Sta pagina chi a l'è scrita in arbenganese
Leca
frasiùn geugrafica
Leca – Veduta
Leca – Veduta
Panu(r)àmma da frasiùn, dau stradùn
Localizaçión
StâtoItàlia Itàlia
Región Liguria
Provìnsa Savuna
Comùn Arbenga
Teritöio
Coordinæ:44°03′37.41″N 8°10′56.21″E
Altitùdine15 m s.l.m.
Abitanti3 000
Âtre informaçioìn
CAP17031
Prefìsso0182
Fûzo oràrioUTC+1
Nomme abitantilecaiöi
(scingulàre lecaiö)
Sànto patrónSan Pé e San Paulu
Giórno festîvo29 zügnu
Cartògrafîa
Màppa de localizaçión: Liguria
Leca
Leca

Leca (Leca in italiàn ascì, dund'a l'è dìta püe Leca di Albenga[1]) a l'è ina frasiùn de Arbenga, ch'a cunta 3.000 abitanti, a se tröva a 15 metri in sciù livellu du mà e a 4 chilommetri de distànsa da sentru du cumün.

A frasiùn de Leca a l'è scitüâ inta bassa valà du Neva, vixin aa cunfluensa de stu chi cun l'Aròscia, cun u quàle u furma a Sènta, s-ciümme ch'u se càccia intu Mâ Ligü(r)e a Arbenga. A l'è culucâ dunca, cumme a magiuransa du teritôiu arbenganese inta ciàna de Arbenga, ascì se int'ina pusisiùn ciü culinare rispettu a Arbenga véia.

Vista da Vìa au Piemunte

• Nutréu (pé a tupunumastica italiàna leteralmente Vîa Gêxa Véia): u l'è u quartê stò(r)icu da frasiùn, custruìu aturnu aa gêxa de Santa Ma(r)ìa du Bòsse(r)u, ancöi atacâ au semité(r)iu, ina vôta raprezentàva l'antiga vìa pé u Piemunte, poi spustâ pe adeguâse au spustamentu da Sènta.[2]

A se cunfurma cumme ina tipica stradda ligü(r)e serâ fra âti müai a séccu che servìvan cumme recinsiùn pé i stò(r)ici edifissi du Quattru-Sinqueséntu, quarchedün de sti chi ancù vixìbile.[3] Inta stradda se pö ancù vègghe a Capeletta Còsta, au scunsacrà, restrüttu(r)â inti ürtimi ànni da sta famìa chi.[4]

• A Purtassa: quartê upòstu a quéllu du Nutréu a l'è a parte ciü a munte da véia stradda, ch'u resta de derê aa paròcchia.

• E Còste: a pàrte ciü in culìna da frasiùn, ai cunfin cun Salia e Campugéxa, ne sun parte e regiùi udierne da Simma de Léca, du Campàstru, de L'Ìsu(r)a Bèlla, di Parèi, di Mü(r)àssi e di Pözzi de Léca.

• Bagnöi: regiùn ch'a cunfìna cun u zòna du sentru d'Arbenga, ch'a parte da l'udierna Vìa du Crìstu e a rìva fin aa Sènta, cunfinandu ascì cun atre zòne agricule cumme quella du Brà e da Stradda di Prài.

• A Vìa au Piemunte: a l'è u mudernu sentru du paìse, dund'i ghe sun e prinsipàli ativitài du cumerciu e ascì a Gêxa paruchiale da Sunta, a fénisce versu punente daa Purtassa e versu levante au Fundu de Léca, versu Arbenga.

• A Vìa da Cêve: A l'è a vìa ciü cürta da frasiùn (110 métri), primma da riùnda ch'a segna l'inissiu da SS453 da Valà de l'Aròscia, versu Bastìa.

U paise u pia u numme de Leca a partì da u Mediuevu, quandu i abitanti vegniva ciamài Leuca, abreviasiun de Leucanthemum, numme de 'na margaìtta ch'a cresceva ina 'òtta inte sta zona.

Divegne poi postu de rexidensa pe i nobili da valà cumme se pö vegghe in tu riun sto(r)icu du Nutreu (ciamàu cuscì perché u deiveéa da l'àtu nümmeu de tröggi prezenti) e da Purtassa (l'antiga porta de ingressu da lucalitài pe chi u rivàva dau Piemunte), nasciüi lungu aa véia via prinsipàle du paìse dunde se trövan ancù i resti de müaie ina 'òtta parte de cà di patrissi.

Ina séie de smuntamenti, o prubabilmente de in tèramottu u l'ha purtàu au spustamentu du nucleu du paìse ciü versu e spunde du Néva, cun l'abandùn da véia paruchiàle du Quattrusentu e a custrusiùn de ca' növe, aturnu a a növa via sentràle, l'udierna vìa au Piemunte.

Pòsti de interesse

[modìfica | modìfica wikitèsto]

Architetüe religuse

[modìfica | modìfica wikitèsto]

A livellu religiusu a frasiùn a fa parte da diocexi de Arbenga-Impeia, tütte e strütüe religiùse intu sò teritòiu e fan parte da parocchia dedicà aa Sunta.

• Gexa paruchiale da Sunta, du 1790 cun i dipinti e àtre opée pregiàe, fra sti chi ina presiùsa pà(r)a atâ, de(r)ivâ daa presedente paruchiale, dedicà a Santa Maìa du Bòsseu.[2]

• Uatòiu de San Peu (santu prutetù da frasiun) u se tröva lì d'ataccu aa géxa da Sunta, de dimensciùi picìne u cunserva tütti i crìsti purtài in prucesciùn daa lucàle cunfraternita, da quale a l'è a séde ufisiàle.

• Gexa de Santa Maria du Bosse(r)u, a l'è stâ custruìa inte l'epuca mediuevale, abandunà e crulà in parte pe in teràmottu tòstu intu XVI seculu, a restruttüasiùn cun u rifasimentu du téitu a l'è avegnüa grasie au Rotary club de Arasce e a-e scöe du paise (a materna, e elementari e e medie), primma du restauru a cunservava di afreschi du Quattruséntu, spustai inta gêxa S. Bérnardin a Vaìn pé metîli in segü(r)éssa.[2]

Au mumentu a l'è cunscideà cunsacrà, ma difatti u nu u l'è puscibile selebrà chi messa, in quantu u restauru u nu l'ha poi purtau a in efetìvu recüpeu di interni, a pàrte a tùre du campanìn, datàu du Trexéntu in stîle medievâ, ch'u svétta in sce a zòna li vixîna.[2]

Vixin aa géxa se pònan ancù vegghe i resti da canònica (a ca' du prève), ancöi derucà, cun in àrcu pe(r)iculànte ch'u dà in sciu curtì internu, aù duveàu cumme depòxitu dau vixin semitéiu.

Architetüe sivìli

[modìfica | modìfica wikitèsto]
A séde de l'Anpi dedicà a U Mégu

• Séde da divixùn Anpi dedicà a Felixe Casciùn cun atàccu u Museu da Rexistensa, u se tröva inta ciàssa da canônnica, u l'è atìvu dai ànni '80. Inisialmente u nàsce cumme mustra fìssa e u g'axéva 'na sede a pàrte in Arbenga. Dau 2005 u s'è spustàu a Léca e chi u cuntégne ciü de duxéntu futugrafìe di partigiài de valàe arbenganéxi e àtre testimunianse de l'ucupasiùn tedesca. Inte l'àtra saletta se trövan püe parte di atrèssi duvé(r)ài inta vìtta te tütti i dì dai surdàtti du Cumitàu de Liberasiùn Nasiunâ.[5]

• A Vìlla d'Aste: pòcu dòppu u A Purtassa e E Sìmme u se tröva in cumplèssu rexidensiâ du XVI seculu, cun tàntu de Tûre, a rèsta in scia drîta rivandu daa gêxa.[2]

A l'è stà duvé(r)a dai D'Aste cumme ca' de villegiatüa, chi i se trövan u(r)iginâli furme artistiche, cumme diferenti decurasiùi in bàssu riliévu specialmenti inti purtâ de ingrèssu. Sta li a se inse(r)isce in tu scistemma de ville tipicu de quellu periudu, ch'u l'axéva vistu a custrusiùn ascì de rexidense nubiliâri ascì da l'âtra spunda du s-ciümme Sènta, a Lüxignan, grassie ai Cepolla e a San Fê cun i Còsta.[3]

A frasiùn ancöi a cunta tòstu 3000 abitanti, vista a gròssa espensciùn inti ürtimi ànni, ch'a l'ha purtàu aa custrusiùn de növi cumplesci de cà.

• Festa de S. Peu, a l'è a fèsta patrunàle da frasiùn, a se tegne tütti i ànni au 29 de zügnu, cun a méssa dedicà au santu prutetù inta paruchiàle e a prucesciùn cu'e cunfraternite lucàli intu sentru, a benedisiùn di cristi inte opée paruchiàli e a sàgra intu campu spurtìvu.

• Sagra du bunettu da nonna, a se tegne d'estai intu campu spurtivu, cun i piàtti tipici da tradisiùn ligure e u bunettu prepaàu segundu a risetta lucàle.

• Festa da Sunta, a se tegne a Mezz'aùstu, cun a messa inta paruchiàle, dedicà apuntu aa Sunta.

• Spetàndu u Natàle a Leca: pé a vìa au Piemunte i se tegnan e bancarelle ufèrte dau cumitàu di cumerciànti lucali, cun ròba da mangià, prudòtti du pòstu e ascì a fattuìa didattica cun di lbuatòi pe i fiöi.

Vie de cumünicasiùn

[modìfica | modìfica wikitèsto]

Leca a l'è culegà cun Cixàn a nord-ovest e cun u sentru d'Arbenga a sud-est grassie aa Stradda Nasiunàle 582 da Còlla de San Benàrdu, mentre se pò zunze versu Bastìa cun a cuscì dìta Vìa da Cêve, a Stradda Pruvinsàle 453.

Pòcu distante dau burgu a l'è a sciurtìa d'Arbenga de l'autustradda de sciùe (A10), assemme a quella de l'Aurelia Bis, ch'a se tröva in regiùn Tûre Pernixe, ai cunfin cun Cixan, ch'a porta versu Aràsce.

Âtre frasiui d'Arbenga

[modìfica | modìfica wikitèsto]
  1. (IT) Girolamo Rossi, Glossario medioevale ligure, Arnaldo Forni Editore, 1909, p. 31.
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 (IT) La piana di Albenga (7), in Guida d'Italia, Liguria, 6ª ed., Milan, Touring Club Italiano, 1982, p. 422, ISBN 88-365-0009-9.
  3. 3,0 3,1 (IT) Andrea Leonardi, Atlante tematico del barocco. Il sistema delle residenze nobiliari, Le ville del contado d'Albenga (2), Romma, De Luca Editore d'Arte, 2009, pp. 122-123.
  4. Da nu scunfunde cun i nòbili arbenganéxi cunti de Cunscènte e poi ascì de Garlenda.
  5. (IT) U muséu da Rexistensa de Léca d'Arbenga, in sce memoranea.it. URL consultòu o 31 òtôbre 2021.

Âtri prugètti

[modìfica | modìfica wikitèsto]