Sâta a-o contegnûo

Morte

Sta pàgina a l'é scrîta in zenéize
Da Wikipedia
ZE
Sta pàgina a l'é scrîta in zenéize
A mòrte a dâ da béive a-e scioî, O Giardìn da Mòrte, Hugo Simberg, 1906

A mòrte a l'é a cesaçión ireverscìbile de tùtte e fonçioìn biològiche che sostêgnan in òrganìsmo vivénte[1]. Pe-i òrganìsmi co-in çervéllo a mòrte a se poriéiva definî cómme a fìn ireverscìbile de l'ativitæ do çervéllo intrêgo, inclûzo o teu encefàlico[2][3]. A mòrte çelebrâle a l'é de vòtte dêuviâ cómme definiçión legâle de mòrte[4]. I rèsti de in òrganìsmo defùnto de sòlito coménsan a deconpónise sùbito dòppo a mòrte[5]. A mòrte a l'é in procèsso inevitàbile che co-o ténpo o l'acàpita a tùtti i òrganìsmi: gh'é de quélli, cómme Turritopsis dohrnii, ch'én inmortâli da-o pónto de vìsta biològico, a tùtte e mainêe pêuan de lóngo moî pe âtre raxoìn fêua de l'invegî[6].

Bén bén de coltûe e de religioìn gh'àn in sò concètto de vìtta dòppo a mòrte, spésse vòtte co-in giudìçio in scê açioìn ch'én stæte conpîe da-o mòrto inta sò vìtta. Gh'é di ûxi despægi pe ònorâ o còrpo cómme, prezénpio, o mortöio, a cremaçión ò a seportûa in çê[7]. A-o 2022, l'é mòrto 109 miliàrdi de umoén in tùtto, sàiva a dî o 93,8% de tùtte e persónn-e mâi visciûe[8].

  1. (EN) Death, in sce dictionary.com. URL consultòu o 13 novénbre 2023.
  2. (EN) David DeGrazia, The Definition of Death, in Edward N. Zalta, The Stanford Encyclopedia of Philosophy, Metaphysics Research Lab, Stanford University, 2021.
  3. (EN) Brendan Parent e Angela Turi, Death's Troubled Relationship With the Law, in AMA Journal of Ethics, vol. 22, n. 12, 2020-12-01, pp. 1055-1061.
  4. (EN) Brain death, in sce dictionary.com. URL consultòu o 13 novénbre 2023.
  5. (EN) Jarvis Hayman, Human body decomposition, Amsterdam, Marc Oxenham, Australian National University. School of Archaeology and Anthropology, 2016, ISBN 0-128-03713-X.
  6. (EN) Yui Masamoto, Stefano Piraino e Maria Pia Miglietta, Transcriptome Characterization of Reverse Development in Turritopsis dohrnii (Hydrozoa, Cnidaria), in G3: Genes, Genomes, Genetics, vol. 9, n. 12, 1º dexénbre 2019, pp. 4127-4138.
  7. (EN) Tim Newcomb, 7 Unique Burial Rituals Across the World, in sce britannica.com, 17 òtôbre 2019.
  8. (EN) Nick Routley, How Many Humans Have Ever Lived?, in sce visualcapitalist.com, 25 màrso 2022. URL consultòu o 13 novénbre 2023.

Âtri progètti

[modìfica | modìfica wikitèsto]

Conligaménti estèrni

[modìfica | modìfica wikitèsto]
Contròllo de outoritæLCCN (ENsh85036085 · GND (DE4060294-1 · BNF (FRcb119325308 (data) · BNE (ESXX525535 (data) · NDL (ENJA00570389