Sefardita

Quel articul chì l'è scrivüü in Lumbard, cun l'urtugrafia insübrica ünificada.

Un quàl sefardita famùs

I sefardiit (dal ebràich ספרדים, spagnö), a hinn i dessendent di ebrei ch'i viveva a la Penísula Ibérica, fina al 1492, ann che a hinn staa mandaa fö. Sefarad a l'è el nomm ch'i dava a la Spagna. I aveva vivüü insema aj musulman e aj cristian en manera pacufica par un bell puu da temp e la suu cültüra l'eva prusperada püssee che in di òltar cantun.

Dürant l'Età de mezz, i sefardita i era recugnussüü cuma i leader da la fed e da la cültüra ebràica da chell temp. Una guida religiusa, però suratütt cültüral, che la va inanz anca dopu che hinn staa casciaa via.

Mandaa fö daj Re soagnö Isabela e Ferran, i sefardita vann a viv in del Nord da l'Africa, al Süd da la Francia e suratütt, in l'Imperi Otoman, indue che i fà sü di cumünitaa e cunservej el sò patrimoni cültüral.

A l'è de notà el manteniment da la sya lengua, cugnussüda cuma "Spagnö sefardita", "judezmo", "haquitia", "judeoespanyol" o "ladino". La sua urigin la sa tröva in del Spagnöö dal sécul XV, e la s'è evolüda cul passà dal temp e l'ha cunservaa una graan vitalitaa fina al Olocaust, ch'al stermina la püpart di sò parlant e provocaa 'l muviment de sussenn di quej che hinn surtii viv. Al dì d'incö, varie istitüzziun d'Israek i è dree a lavurà par recüperá l'üs daequesta lengua. Fra i tant artist, se ricorda la cantanta brasiliana Fortuna.

La esist anca una wikipedia in Ladino spagnö.

Alter prugett

Altri progetti

• Wikimedia Commons

• Wikimedia Commons el gh'ha dent imagin o alter archivi su Sefardita

Ligam de föra

• European Sephardic Institute
• International Sephardic Journal Arqiviad qé: [1]