Aller au contenu

Azery (vahoaka)

Avy amin'i Wikipedia
Zazavavy azerbijany mpanao dihy nentim-paharazana

Ny Azery na Azerbaijany dia vondrom-poko manam-piaviana torkika izay mipetraka indrindra any tapany avaratra-andrefan' i Iràna sy ny Repoblikan' i Azerbaijàna. Hita any amin' ny faritra midadasika manomboka any Kaokazy ka hatrany amin' ny Lembalemba Iraniana koa izy ireo. Izy ireo no vondrom-poko faharoa be indrindra amin' ny vahoaka miteny torkika, aorian' ny vahoaka tiorka, ary Miozolmana siita ny ankamaroany, sady manana lova ara-kolotsaina voaforon-tsinga iraniana sy kaokaziana ary torkika. Izy no vondrom-poko lehibe indrindra ao amin' ny Repoblikan' i Azerbaijàna sy vondrom-poko faharoa lehibe indrindra any Iràna sy any Jeôrjia mifanila aminy. Miisa eo anelanelan'ny 30 sy 35 tapitrisa izy ireo maneran-tany. Miteny ny fiteny azery (antsoina hoe fiteny azerbaijany koa) izy ireo, fiteny ao amin' ny sampana ôgozy amin' ny vondrom-piteny torkika, ary mitondra lova mifangaro avy amin' ny singa kaokaziana (albaniana) sy iraniana ary torkika.

Atsoina Azery (avy amin' ny teny azery hoe آذریلر / Азәриләр / Azərilər), na Azary (avy amin' ny teny persana: ترک آذربایجانی / Āzari), na Azerbaijany (avy amin' ny teny azery: Azərbaycanlılar), na Tiorka Azery (Azərbaycan türkləri) koa izy ireo.

Manondro ny olom-pirenena ao amin' ny Repoblikan' i Azerbaijàna ary izy ireo ihany, ny teny hoe Azerbaijaney. Ampiasaina amin' ny fomba diso indraindray ny teny hoe Azery ka atao mitovy hevitra amin' ny Azerbaijaney.

Fiteny

[hanova | hanova ny fango]
Faritra misy ny mpiteny azerbaijany

Ny Azerbaijany na Azrey dia mampiasa ny fiteny azery na azerbaijany, izay fiteny torkika, ao amin' ny sampan' ny fiteny torkika ôgozy, izay niorina tany Azerbaijàna tamin' ny taonjato faha-11 sy faha-12. Ny fiteny azerbaijany dia mifandray akaiky amin' ny fiteny kaskay, amin' ny fiteny gagaozy, amin' ny fiteny tiorka, amin' ny fiteny torkmena ary amin' ny fiteny tatara krimeana, izay mizara ambaratonga samihafa amin' ny fifankahazoam-piteny amin' ny tsirairay amin' ireo fiteny ireo.

Misy fahasamihafana eo amin' ny voambolana sy ny fitsipiteny miforona ny ao anatin' ny fiteny azerbaijany ao amin' ny Repoblikan' i Azerbaijàna sy ao Iràna, taorian' ny fisarahana efa ho taonjato roa teo amin' ireo vondrona roa miteny ilay fiteny ireo; na izany aza dia voatahiry ny fifankahazoam-piteny. Fanampin' izany dia be fifankahazoana ny fiteny tiorka sy ny fiteny azerbaijany ka azo ifampiresahana tsotsotra.

Amin' ny ankapobeny dia miteny amin’ ny fiteny roa ny Azerbaijany, matetika mahay miteny rosiana (ny any Azerbaijàna) na persana (ny any Iràna) ankoatra ny fiteny azerbaijany. Tamin' ny taona 1996 dia manodidina ny 38 % amin' ny mponina miisa 8 tapitrisa eo ho eo no miteny rosiana tsara. Ny fanadihadiana an-telefônina tsy miankina tany Iràna tamin' ny taona 2009 dia nitatitra fa ny 20 % amin' ireo izay namaly antso no mahay miteny azerbaijany, izay fitenin’ ny vitsy anisa be mpampiasa indrindra ao Iràna, ary mahay miteny persana avokoa ireo namaly ireo.

Fivavahana

[hanova | hanova ny fango]

Mozilmana siitan' ny Roa ambin' ny folo ny ankamaroan' ny Azerbaijany. Ahitana Mozilmana sonita (Shafi'i indrindraindrindra, tahaka ny Mozilamana hafa any Kaokazy Avaratra manodidina) sy Bahay ny vitsy anisa ara-pivavahana. Misy Azerbaijany tsy fantatra isa izay tsy manana fivavahana arahina ao amin' ny Repoblikan' i Azerbaijàna. Maro no milaza ny tenany ho Mozilmana siita. Vitsy ny Sofy Naksbandy ao amin' ny Mozilmana azerbaijany.

Manodidina ny 5 000 eo ho eo ny isan' ny Kristiana azerbaijany ao amin' ny Repoblikan' i Azerbaijàna ary ireo vao niova fo ny ankamaroany. Ny Azerbaijany sasany avy any amin' ny faritra ambanivohitra dia mitazona ny finoan-drazana talohan' ny silamo na ny finoana niharan' ny zôrôastrisma, toy ny fahamasinan' ny toerana sasany sy ny fanajana ara-pivavahana atao amin' ny afo, atao amin' ny hazo ary amin' ny vato sasany. Any Azerbaijàna dia matetika ankalazaina koa ankoatry ny fety silamo ny fomba nolovaina avy amin' ny fivavahana hafa, anisan' izany ny nowruz (taombaovao persiana) sy ny krismasy na noely.

Jereo koa

[hanova | hanova ny fango]
Hita tao amin'ny "https://mg.wikipedia.org/w/index.php?title=Azery_(vahoaka)&oldid=1090278"