Хеџ фонд

Приказ на инвестирањата во хеџ фондовите меѓу 2000 и 2007 година

Хеџ фонд (англиски: hedge fund) — посебен вид инвестициски фонд кој ги инвестира средствата на богатите поединци и организации.

Историја

Првиот хеџ фонд бил A.W.Jones & Co., создаден од Алфред Винслоу Џоунс (Alfred Winslow Jones) во 1949 година. Тој бил регистриран како друштво со ограничена одговорност со цел да се избегне регулацијата на американската Комисија за хартии од вредност. Фондот функционирал така што Џоунс комбинирал со долги позиции во акциите за кои сметал дека се потценети со куси позиции во преценетите акции. На инвеститорите им наплаќал провизија во износ од 20% од остварениот профит. Фондот остварувал добри резултати, а во 1966 година, во една статија објавена во весник, фондот бил наречен хеџ фонд. Подоцна се појавиле и други хеџ фондови, создадени од Џорџ Сорос (George Soros), Волтер Шлос (Walter J. Schloss) и Џулијан Робертсон (Julian Robertson) кои се сметаат за пионери на хеџ фондовите. Хеџ фондовите забележале огромен раст во 21 век, а тоа се должи на фактот дека тие се малку регулирани. Во светот постојат над илјада хеџ фондови кои управуваат со средства во вкупна вредност поголема од 2 000 милијарди долари (во 2014 година). Многу од нив се регистрирани во даночните раеви: 30% од хеџ фондовите имаат седиште на Кајманските Острови.

Одлики

Основната разлика меѓу нив и инвестициските фондови се состои во тоа што клиенти на хеџ фондовите се богатите поединци, обично оние со средства над еден милион долари. Освен тоа, хеџ фондовите имаат статус на еден вид приватни партнерства со најмногу 100 членови. Токму поради нивниот приватен карактер, хеџ фондовите во голема мера се нерегулирани, зашто се претпоставува дека поединците кои инвестираат во овие фондови имаат можност самите да ја надгледуваат нивната работа. Оттука, за овие фондови не важат вообичаените регулаторни ограничувања кои важат за инвестициските фондови во поглед на задолженоста, концентрацијата на средствата и кусата продажба. Исто така, и раководењето со хеџ фондовите значително се разликува во споредба со инвестициските фондови: на пример, менаџерите на овие фондови го инвестираат своето богатство во фондовите со кои раководат; исто така, повеќето хеџ фондови им нудат на менаџерите голема заработка (најчесто, менаџерска провизија од 1% и 14% од остварениот профит под услов да се оствари определено минимално ниво). Се смета дека овие два фактори се причините поради кои хеџ фондовите остваруваат подобри резултати од обичните инвестициски фондови, иако истражувањата покажуваат дека тие не се подобри од берзанските индекси. Благодарение на големата задолженост и на ризичните вложувања, некои хеџ фондови успеваат да остварат високи профити, кои во некои години дури биле трицифрени. Меѓутоа, познати се и случаи на големи неуспеси на ваквите фондови, а најпознат е случајот со пропаста на славниот фонд Long-Term capital Management во 1999 година, иако со фондот раководеле најпознатите трговци со хартии од вредност на Волстрит и кој ги користел советодавните услуги на познатите економисти Мајрон Шоулс и Роберт Мертон.

Пред 2008 година, хеџ фондовите остварувале виоски заработки. На пример, познатиот хеџ фонд Long-Term Capital Management остварил заработка од 28%, 59% и 57% во 1994, 1995 и 1996 година, но само две години подоцна тој пропаднал. Во 2008 година, како последица на големата финансиска криза, хеџ фондовите оствариле загуба од 15,66%, но сепак, таа била далеку помала од приносот на пазарниот индекс S&P 500 (-37%). Во 2009 година, хеџ фондовите закрепнале и оствариле принос од 18,57%, во 2010 година нивниот принос изнесувал 10,95%, во 2011 година пак оствариле загуба (2,52%), во 2012 година нивната добивка изнесувала 7,67%, а во 2013 година таа изнесувала 9,73%. Притоа, во периодот 2009-2013, секоја година хеџ фондовите оствариле помал принос од S&P 500.

Хеџ фондовите се разликуваат од инвестициските фондови и по тоа што нивните провизии се многу повисоки при што тие зависат од резултатите на фондот. Вообичаено, тие наплаќаат годишна провизија за управување (management fee) во висина од 1% до 3% од вредноста на средствата со кои управува фондот. Оваа провизија е наменета за покривање на оперативните трошоци, но фондот може да наплаќа и други провизии за ревизијата, за администрацијата итн. Во проодлжение, ако фондот оствари позитивна нето-заработка (остварената заработка минус провизијата за управување), тогаш тој наплаќа дополнителна провизија (incentive fee) во висина од 15% до 30% од остварената нето-заработка. Оваа провизија служи за да ги привлече надарените и успешните менаџери на фондови. На тој начин, типичната провизија на хеџ фондот може да биде изразена како „2 плус 20%“, а тоа подразбира дека фондот наплаќа провизија за управување од 2% и дополнителна провизија од 20% на остварената нето-добивка. Меѓутоа, некои хеџ фондови, кои се одликуваат со натпросечни резултати, наплаќаат уште повисоки провизии. Таков е случајот со фондот Renaissance Technologies Corp. кој наплаќал провизија од „5 плус 44%“. Благодарение на големите провизии, некои менаџери на хеџ фондови станале многу богати. На пример, во 2013 година, некои менаџери на хеџ фондови пријавиле заработка поголема од милијарда долари, како: Џорџ Сорос, Дејвид Тепер, Џон Полсон, Џим Симонс и Стив Коен.

Скандали

Одвреме-навреме, хеџ фондовите се вклучени во разни финансиски скандали. На пример, во 2014 година, осуммина вработени од хеџ фондот SAC Capital биле обвинети за инсајдерско тргување; во текот на 2006 година, трговецот Брајан Хантер од хеџ фондот Amaranth претрпел загуба од дури 6,5 милијарди долари, а потоа го напуштил фондот.

Сепак, најпознатиот случај на финансиски проблеми на хеџ фондовите е пропаста на Long-Term Capital Management. Фондот започнал со работа во 1994 година со основачки капитал од милијарда долари при што главни акционери во фондот биле неколку големи финансиски институции. Притоа, во фондот биле вработени некои од најдобрите финансиски аналитичари и најискусните трговци со хартии од вредност. На почетокот, фондот покажувал одлични резултати во работењето: во 1995 и во 1996 година им обезбедил на инвеститорите принос повисок од 40 %. Во септември 1997 година, фондот објавил дека во јануари 1998 година ќе им врати на инвеститорите половина од својот капитал, т.е. три милијарди долари. Во своето работење, фондот најчесто ја применувал стратегијата на инвестирање во која продавал државни хартии од вредност и купувал поризични корпоративни хартии од вредност, очекувајќи дека порастот на каматните стапки во иднина ќе се одрази повеќе врз државните хартии од вредност. Меѓутоа, за време на Руската финансиска криза, во август 1998 година, каматните стапки се намалиле, а тоа се одразило негативно врз заработката на фондот. Исто така, фондот продавал германски хартии од вредност, а истовремено купувал дански хартии од вредност, очекувајќи пораст на германските каматни стапки. Меѓутоа, откако германските каматни стапки се намалиле, тоа предизвикало дополнителни загуби на фондот. Понатаму, фондот инвестирал во руски хартии од вредност, а тоа го финансирал со кредитни линии кои не можел да ги врати откако руската влада престанала да ги исплаќа своите долгови. Како последица на сето тоа, капиталот на фондот се намалил од три милијарди на почетокот на 1998 година на само 500 милиони долари во средината на септември, кога се појавиле првите извештаи дека овој фонд има сериозни финансиски проблем. Во исто време, друг хеџ фонд загубил 30 % од својот капитал, а за тоа го обвинил Long-Term Capital Management. На 16 септември 1998 година, претседателот на ФЕД, Алан Гринспен, во своето сведочење во Конгресот изјавил дека хеџ фондовите не се многу големи и не претставуваат закана за стабилноста на финансискиот систем. Но, на 23 септември, Гринспен изјавил дека треба да се биде особено внимателен на финансиските нарушувања ширум светот, а истиот ден, Федералната резервна банка на Њујорк набрзина организирала голем пакет за спасување на фондот во износ од 3,625 милијарди долари, а во кој учествувале 16 банки.