Прејди на содржината

Европски стршлен

Од Википедија — слободната енциклопедија
{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/Предлошка:Автотаксономија/Vespa|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}} |machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}} |machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}
Европски стршлен
Матица (на врвот), работник (во средина) и машка единка (најдолу) од подвид germana
Научна класификација [ у ]
Непознат таксон (попр): Vespa
Вид: Европски стршлен
Научен назив
Vespa crabro
Лине, 1758

Европскиот стршлен (Vespa crabro) е најголемата еусоцијална оса, што живее во Европа. Исто така, тој е единствениот вистински стршлен (од родот стршлени) пронајден во Северна Америка, кој го донеле европските доселеници во 1800-ти години.[1][2] Европскиот стршлен обично се смета за штетник од оние луѓе кои доаѓаат во контакт со него.[3] Стршлените, како европскиот стршлен, се познати по тоа што изработуваат сложени гнезда налик на хартија од околните растителни материјали и други влакна.[4] За разлика од повеќето други стршлени, при репродукција наместо да има контрола на матицата, како што се сметаше претходно, познато е дека работничките ги јадат или ги отстрануваат јајцата од другите работнички.

Овој вид може да боцне доколку е стапнат или фатен во рака, но генерално избегнува конфликт. Исто така го брани своето гнездо и може да биде агресивно околу изворите на храна. Европските стршлени се главно месојадни, и ловат големи инсекти како што се бубачки, оси, големи молци, водени коњчиња, и друго.[5][6][7][8][9] Тие исто така се хранат со паднато овошје и други извори на храна што содржи шеќер.[10]

Таксономија

[уреди | уреди извор]

Европскиот стршлен е вистински стршлен (од родот Vespa), група која се одликува како еусоцијална. Родот е потсемејство Vespinae, чии членови се познати по тоа што ја џвакаат храната за да ги нахранат своите млади, како и по тоа што џвакаат хартиени материјали за да си направат гнездо. Според неодамнешната филогенетска студија, нејзин најблизок роднина е Vespa dybowskii.[11]

Подвидови

[уреди | уреди извор]
Vespa crabro vexator - британски вид со речиси жолта глава

Неколкуте претпоставени подвидови на европскиот стршлен претежно се разликуваат по бојата:[12][13]

  • V. c. altaica Перес, 1910 година
  • V. c. borealis Радосковски, 1863 година
  • V. c. caspica Перес, 1910 година
  • V. c. chinensis Бирула, 1925
  • V. c. crabroniformis Смит, 1852 година
  • V. c. crabro Линеј, 1758 година
  • V. c. flavofasciata Камерон, 1903 година
  • V. c. germana Христ, 1791 година
  • V. c. oberthuri ди Бујсон, 1902 година
  • V. c. vexator Харис, 1776 година, пронајден во јужните окрузи на Англија и континентална Европа. Овој подвид може да се разликува од обичниот европски стршлен по жолтата глава.[14]

Опис

[уреди | уреди извор]

Очите на европскиот стршлен се длабоко вовлечени и во форма на буквата „С“. Неговите крилја се црвеникаво-портокалови, додека стомакот е шарен со кафеава и жолта боја. Има влакна на градниот кош и стомакот, иако европскиот стршлен не е толку влакнест како повеќето пчели.[15] Поради оваа боја и форма на абдоменот, европскиот стршлен честопати по грешка се меша со азискиот голем стршлен. Типична големина на масата за европскиот стршлен е 477,5 ± 59,9 мг.[16] Работниците во просек се околу 25 милиметри долги, додека поголемите кралици може да достигнат до 35 милиметри.[2] Ова е значително повеќе од осите (како на пример Vespula vulgaris), но помалку од азискиот голем стршлен. Женките се обично поголеми од машките единки и во големината и во масата. Сепак, машките единки на абдоменот имаат седум сегменти, додека женките имаат шест.[1] Само женките имаат легалка (изменета за да образува боцка); машките единки не можат да боцнат. Антените кај машките се малку подолги, со тринаесет сегменти во споредба со дванаесет сегменти кај женките.

Гнезда

[уреди | уреди извор]

Поединци обично живеат во гнезда од хартија, кои се состојат од педикула (хартиен чешел однатре), плик и една влезна дупка однадвор. Материјалите како гранчиња и други расположливи извори на растенија, се кршат, се џвакаат и се обликуваат во гнездо од страна на работниците. Овие парчиња не се униформни по формата, но се залепени многу блиску. Бидејќи социјалните оси генерално претпочитаат да градат гнезда во мракот, обично се наоѓаат пликови кои ги опкружуваат гнездата за да ги направат темни, ако колонијата не може да лоцира темна пукнатина во која треба да се изгради.[4]

Гнездо на европскиот стршлен

Градба

[уреди | уреди извор]

Гнездото е составено од мешавина од хартија и пулпа, создадена од жени работници што ја џвакаат мртвата кора, дрвјата или растителните материи од околното опкружување и ја мешаат со нивната плунка. За да се изгради вистинскиот чешел, плунката се користи како цемент за да се соединат органските и неорганските материјали што се лесно достапни за колонијата. Овој цемент не само што го држи чешелот, туку го штити да не биде оштетен од вода. Обезбедува заштита за да се заштити колонијата од ветер или други сурови временски услови. Достапните материи, локацијата и количеството на плунка влијаат врз крајниот изглед на гнездото, па затоа се забележува голема варијација меѓу гнездата на европскиот стршлен.[4]

Физички и хемиски состав

[уреди | уреди извор]

Минерали како титан, железо и циркониум најчесто се наоѓаат во почвата, и тие стануваат дел од sидовите на чешелот. Просечната сува тежина на гнездото е околу 80,87 грама. Ќелиите во чешелот се обично долги 8-9 милиметри и широки 4-5 милиметри. Анализата на составот на гнездата во северна Турција, на пример, открила кислород, јаглерод и азот како главни елементи, а се пронајдени траги на силициум, калциум, железо и калиум, и воопшто не се најдени траги од алуминиум, магнезиум или натриум, што докажува дека европскиот стршлен ја користи околната почва како извор во градењето на гнездо. Односот на фиброзен материјал со вистинската плунка влијае врз способноста на гнездото да апсорбира вода, односно, колку добро внатрешноста останува сува. Во гнездата што се изучувале во Турција, содржината на растителни влакна е 23%, со 77% плунка од стршлен. Оваа комбинација била најдобра за мала апсорпција на вода.[4]

Распространетост

[уреди | уреди извор]

Како што подразбира името, европскиот стршлен потекнува од Евроазија. Гнездата историски ги имало од Јапонија до Велика Британија. Како и да е, Соусур објавил дека европскиот стршлен бил доведен во Северна Америка во средината на 19 век, каде што сега е добро утврден. Во 2010 година, единки на европски стршлен биле пронајдени појужно, како на пример во Гватемала. Неколкуте гнезда во Гватемала се сметале за неодамнешни, случајни, бидејќи тие биле првите што биле документирани.[17]

Животен циклус

[уреди | уреди извор]
Животен циклус на европски стршлен

Европскиот стршлен претпочита да гради гнезда на темни места, обично шупливи стебла од дрво. Откако ќе си избере место, матицата лежи јајца во чешлите во внатрешноста на гнездото. Работниците ги фрлаат јајцата што не ги снесла нивната матица, а ваквото однесување се нарекува полициско работење. Врз основа на лабораториски податоци, просечната стапка на положување јајца е 2,31 јајца на ден. Сепак, во истото гнездо, стапката на изградба на ќелии била само 1,63 на ден.[18]

Колониите на европскиот стршлен сезонски ги менуваат стратегиите за добивање храна и за ларвите и за возрасните. Во април, кога матицата нормално ги положува своите јајца, работниците активно излегуваат и собираат растенија. Подоцна, обично околу есенската сезона, работниците се претвораат во чистачи, односно собираат мртви делови од растенијата. Работниците го земаат она што е лесно достапно. На пример, европските стршлени се видени како летаат околу канти за ѓубре и кај излетничките места на есен.[19]

Полициско работење

[уреди | уреди извор]

Многу малку работници положуваат јајца во здравите колонии на европскиот стршлен. Додека само кралиците се парат и создаваат оплодени женски јајца, работниците се способни за создавање на хаплодиплодни машки јајца. Работниците обично се машки потомци на други работници, а не машки потомци на матицата.[20] Ова првично се сметало дека е предизвикано од феромонска контрола од страна на матицата. Сепак, новите докази покажале дека тоа не е случај. Работниците спроведуваат стерилитет едни на други во стратегија позната како полициско работење . Работниците или физички ги уништуваат работниците кои несат јајца или ги дискриминираат оние работници кои се обидуваат да положат јајца. Со ова се обезбедува само матицата да положува јајца, што се смета дека е во полза на организацијата и продуктивноста на целата колонија, како и за намалување на конфликтите.

Предупредувачко однесување

[уреди | уреди извор]

Социјалните хименоптерански видови обично комуницираат едни со други преку однесувањето или феромоните. Кај европскиот стршлен, типичен предупредувачки танц се изведува надвор од гнездото и се состои од постојано зуење, брзо влегување и излегување од гнездото и напад или приближување до целта на заради која се предупредува. Феромонот за предупредување се чува во внатрешните отровни торби и се излачува од нив. 2-метил-3-бутен-2-ол е главната компонента на феромонот што предизвикува европскиот стршлен да го изрази ова одбранбено однесување. Во овие отровни кеси се содржат и други пентаноли, но нивната примарна цел веројатно не е да ги предупреди другите стршлени дека опасноста е блиску, бидејќи овие хемикалии не предизвикуваат предупредувачко однесување.[21]

Клептопаразитизам

[уреди | уреди извор]

Забележани се европски стршлени како крадат плен од пајаци, што може да се класифицира како клептопаразитизам. Ова однесување за првпат било документирано во 2011 година против жолт градинарски пајак, Argiope aurantia. Европскиот стршлен влетал во пајаковата мрежа, и се заплеткал. Стршленот го ослободил заробениот инсект (најверојатно оса) од мрежата на пајакот. Пајакот не го нападнал стршленот додека му го крадел пленот.[3] Ваквото однесување е вообичаено за повеќето оси, кои ги менуваат своите техники на лов, особено откако ќе започне есента.

Европскиот стршлен исто така е забележан како ги напаѓа гнездата на осите Polistes nimpha.[22]

Односи со луѓето

[уреди | уреди извор]
Европски sстршлен со плен (пчела)

Загрозени видови и правна заштита

[уреди | уреди извор]

Стравот од европскиот стршлен често доведува до уништување на гнездата, со што се намалува нивниот број, кои честопати се загрозени. За европските стршлени постои правна заштита во некои земји, како на пример во Германија, каде што убиството на европскиот стршлен или уништување на гнездо е нелегално од 1 јануари 1987 година, со парична казна до 50.000 евра.[23]

Проблеми

[уреди | уреди извор]

Европските стршлени се месојадни и јадат многу видови на инсекти. Многу од овие инсекти се сметаат за градинарски штетници, што укажува на тоа дека стршленот е корисен за просечната градина или фарма. Сепак, тие се познати и како „јастреби“ за пчелите во близина на нивната кошница, кои потоа ги убиваат и ги јадат. Тие дури можат да ги убијат сите медоносни пчели во нивната кошница, ако колонијата на пчелите е премногу слаба од други причини за да се заштити. Поради ова остануваат помалку пчели за опрашување. Европските стршлени, исто така, имаат тенденција да ги грицкаат гранките, по што гранките умираат.[24]

Убоди од европски стршлен

[уреди | уреди извор]

Повеќето случаи на убод од европски стршлен не бараат лекарска помош, но ретко може да бидат и сериозни. Документиран случај што бара третман покажува симптоми, вклучително и трнење на местото на убодот, како и главоболки и останување без здив. Во болница било откриено дека жртвата има брза, неправилна работа на срцето со крвен притисок од 111/63. Отровот на стршленот содржи невротрансмитери како што се допамин, серотонин и апамин, како и ензими фосфолипаза А и хијалуронидаза, соединение хистамин и белковини мелитин и брадикинин. Овие соединенија се покажа дека предизвикувааттахикардија кај помалите животни. Механизмот на опишаниот напад е сè уште неодреден. Во моментов, двата најефикасни третмани се електрична кардиоверзија или пропафенон. На жртвата во оваа студија на случај му била дадена орална доза на пропафенон (150 мг).[25]

Галерија

[уреди | уреди извор]
  • Лице на европски стршлен
    Лице на европски стршлен
  • Женски стршлен
    Женски стршлен
  • Машки стршлен
    Машки стршлен
  • Гнездо на стршлени во шупливо дрво
    Гнездо на стршлени во шупливо дрво
  • Видео од европски стршлени во нивното гнездо
  • Европскистршлен
    Европскистршлен

Наводи

[уреди | уреди извор]
  1. ↑ 1,0 1,1 „Hornets: Gentle Giants“. Dieter Kosmeier. 2013. Архивирано од изворникот на 2020-11-12. Посетено на 2014-09-30.
  2. ↑ 2,0 2,1 „European Hornet (Department of Entomology)“. Department of Entomology (Penn State University) (англиски). Посетено на 2018-06-27.
  3. ↑ 3,0 3,1 Davis, M. (2011). „A Hornet (Vespa crabro) Steals Prey from a Spider (Argiope aurantia)“. Southeastern Naturalist. 10 (1): 191–192. doi:10.1656/058.010.0119.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 Bagriaçik, N. (2011). „Determination of some structural features of the nest paper of Vespa orientalis Linneaus [sic], 1771 and Vespa crabro Linneaus [sic], 1758 (Hymenoptera: Vespinae) in Turkey“. Archives of Biological Sciences. 63 (2): 449–455. doi:10.2298/ABS1102449B.
  5. ↑ モンスズメバチ(vespa crabro flavofasciata)[мртва врска] goo
  6. ↑ European Hornet Kills Dragonfly What's that bugs?
  7. ↑ European Hornet eats Swamp Darner What's that bugs?
  8. ↑ insecte : frelon mangeant une mante religieuse Education environnement, nature et patrimoine
  9. ↑ 사마귀와 말벌의 사투(vespa crabro flavofasciata) cafe,daum
  10. ↑ https://www.rspb.org.uk/birds-and-wildlife/wildlife-guides/other-garden-wildlife/insects-and-other-invertebrates/bees-wasps-ants/hornet/
  11. ↑ Perrard, A.; Pickett, K. M.; Villemant, C.; Kojima, J.; Carpenter, J (2013). „Phylogeny of hornets: a total evidence approach (Hymenoptera, Vespidae, Vespinae, Vespa)“. Journal of Hymenoptera Research. 32: 1–15. doi:10.3897/JHR.32.4685.
  12. ↑ V. Dubatolov; J. Kojima; J. M. Carpenter; A. Lvovsky (2003). „Subspecies of Vespa crabro in two different papers by Birula in 1925“. Entomological Science. 6 (2003): 215–216. doi:10.1046/j.1343-8786.2003.00037.x.
  13. ↑ J.M. Carpenter; J. Kojima (1997). „Checklist of the species in the subfamily Vespinae (Insecta: Hymenoptera: Vespidae)“. Natural History Bulletin of Ibaraki University. 1 (1997): 51–92.
  14. ↑ „Hornets in Great Britain“. hornissenschutz.de. Dieter Kosmeier. Посетено на 25 November 2011.
  15. ↑ Day, E. (12 March 2015). „European Hornet“. Virginia Cooperative Extension. 2911-1422 (ENTO-123NP).
  16. ↑ Kovac, H.; Stabentheiner, A. (2012). „Does size matter? – Thermoregulation of 'heavyweight' and 'lightweight' wasps (Vespa crabro and Vespula sp.)“. Biology Open. 1: 848–856. doi:10.1242/bio.20121156. PMC 3498068. PMID 23162695.
  17. ↑ Landolt, P. J.; Sierra, J. M.; Unruh, T. R.; Zack, R. S. (2010). „A new species of Vespula, and the first record of Vespa crabro L.(Hymenoptera: Vespidae) from Guatemala, Central America“. Zootaxa. 2629 (1): 61–68. doi:10.11646/zootaxa.2629.1.4.
  18. ↑ Archer, M.E. (2010). „The queen colony phase of vespine wasps (Hymenoptera, Vespidae)“. Insectes Sociaux. 57: 133–145. doi:10.1007/s00040-009-0063-8.
  19. ↑ Hoffmann, W.R.E.; Neumann, P.; Schmolz, E. (2000). „Technique for rearing the European hornet (Vespa crabro) through an entire colony life cycle in captivity“. Insectes Sociaux. 47 (4): 351–3. doi:10.1007/PL00001729.
  20. ↑ Hamilton, W. D. (1964). „The genetical evolution of social behaviour. I“. Journal of Theoretical Biology. 7 (1): 1–16. doi:10.1016/0022-5193(64)90038-4. PMID 5875341.
  21. ↑ Veith, H.J. (1984). „2-Methyl-3-butene-2-ol, a major component of the alarm pheromone of the Hornet Vespa crabro“. Naturwissenschaften. 71 (6): 328–329. Bibcode:1984NW.....71..328V. doi:10.1007/BF00396622.
  22. ↑ Rusina, L. Yu.; Orlova, E. S. (2011). „The Relationship between Phenotypic Variability in Future Foundresses of Polistes Nimpha (Christ) (Hymenoptera, Vespidae, Polistinae) and Infestation of Their Larvae by the Mite Sphexicozela Connivens Mahunka (Acari, Astigmata, Winterschmidtiidae)“. Entomological Review. 91 (6): 685–691. doi:10.1134/S0013873811060017.
  23. ↑ „Hornets are worthy of protection!“.
  24. ↑ Johnson, D.; Townsend, L. (May 2016). „European Hornet in Kentucky“. University of Kentucky. ENTFACT-600.
  25. ↑ Okutucu, S.; Şabanov, C.; Abdulhayoğlu, E.; Aksu, N. M.; Erbil, B.; Aytemir, K.; Özkutlu, H. (2011). „A rare cause of atrial fibrillation: a European hornet sting“. Anatolian Journal of Cardiology. 11 (6): 559–560. doi:10.5152/akd.2011.144.

Надворешни врски

[уреди | уреди извор]
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Европски_стршлен&oldid=5278569“