аяга

Монголоор

Үгийн дуудлага

[ajaǧʌ]

Үндэсний бичиг

ᠡ‍ᠠ‍ᠶᠡ᠊ᠭ᠎᠎ᠠ

(айаг-а)

Галиглах зарчим

Үгийн утга

III.

1. аяган цэцэг урга. (урт цагаан үндэслэг иштэй, навч нь зууван хэлбэртэй, гол горхи, нуур цөөрмийн хөвөө, элсэрхэг газар ургадаг нэг наст өвс, иш нь эмийн найрлагад орно).

Зөв бичихзүй

Үг хувилгах зарчим

Кирил бичгийн зөв бичихзүй

ая|га нэр. аяганы: ~ны амсар, аяганд, аяганаас, о.тоо аяганууд

Үндэсний бичгийн зөв бичихзүй

ᠡ‍ᠠ‍ᠶᠡᡍ‍ᠠ‍᠊ᠨ ᠊ᠣ
ᠡ‍ᠠ‍ᠶᠡᡍ‍ᠠ‍᠊ᠨ ᠳ᠋ᠣ
ᠡ‍ᠠ‍ᠶᠡ᠊ᠭ᠎᠎ᠠ ᠊ᠢ᠊᠊ᠢ
ᠡ‍ᠠ‍ᠶᠡᡍ‍ᠠ‍᠊ᠨ ᠡᠴ᠊‍᠊ᠨ
ᠡ‍ᠠ‍ᠶᠡ᠊ᠭ᠎᠎ᠠ ᠪᠡ᠊ᠷ
ᠡ‍ᠠ‍ᠶᠡ᠊ᠭ᠎᠎ᠠ ᠲ᠋‍ᠠ‍᠊ᠢ
ᠡ‍ᠠ‍ᠶᠡ᠊ᠭ᠎᠎ᠠ ᠡᠣ᠊᠊ᠷᠣ᠊ᡍᠣ
ᠡ‍ᠠ‍ᠶᠡ᠊ᠭ᠎᠎ᠠ ᠪᠡ᠊‍᠊ᠨ
ᠡ‍ᠠ‍ᠶᠡ᠊ᠭ᠎᠎ᠠ ᠨᠣ᠊ᡍᠣ᠊ᠣ᠊᠊ᠨ

/~ы /~д /~ыг /~аас /~аар /~тай /~руу /~аа /~нууд

Хэлц үг

Өвөрмөц хэлц

аяга алаг үгүй - хэм тэгш хандан адил жигд үзэх~Анд найздаа сэтгэл хоёргүй, аянчин гийчиддээ аяга алаггүй (Д.Бөх, Алтан түлхүүр).

аяга амаа л нийлүүлж чадах - идэхээс өөр юу ч чадахгүй залхуу~Энэ янзаар ажлаа хувааж хийнэ гэдэг чинь тэдэн шиг ажилгүй, аяга амаа л нийлүүлж чадах улсуудад л сайн байхаас биш надад бол зүрхэнд шар ус тунаж байна” (Цэрэндорж, Санжаа “Дахиж урагшилъя”).

аяга ёроолдох - (үл тааш.) цаг нөгцөөж удтал цай уугаад суух~Өдөржин хийсэн ажилгүй аяга ёроолдоостой шүү. Хөрөөний ишнээс ч барилцаад өгөхгүй юмаа.

аяга тагш юм - согтууруулах ундааны зүйл~Яах юм бэ? Та Ар Жаргалантайн айлуудаар аяга тагш юм балгачихна. Ирэхдээ яаж хурдан хээрийг унаж ирэх юм бэ? Хонины хондонг барьж өгнө өө гэж би хэлэв (Д.Цэдэв, Хөндий тоосорч байна). ~Хишигт гуай аяга тагш юм халааж өгөхгүй юу –Мангуу золиг чинь мартаж орхижээ гээд Хишигт ор хөлийн авдар хоёрын завсраас жижигхэн борвитой хөлдүү архи гаргаж галын дэргэд тавилаа (Ч.Лодойдамба, Тунгалаг тамир).

аяга тагш юм эргүүлэх - архи ууж тойрох, айл хэсч архи олж уух~Гэхдээ яарсангүй, яаруу ч хэрэг байсангүй, энэ учраас тогоо нэрсэн айлд хэсүүчлэн аяга тагш юм эргүүлж явсаар оройн нар жаргахын үед гэртээ ирвэл хүү бэр хоёр нь эзгүй байв (Ч.Лодойдамба, Тунгалаг тамир).

аяга цайн дээр - маш хурдан, богино хугацаанд~Аяга цайн дээр арав хувирах.

аяга цусаа асгалцах - алалдах~Харь газарт очиж аргал түлшний хүн болж зурагдахын оронд ахир хар булгийн хөвөөнд аяга цусаа асгалцана (Жангар).

аягаа хонхойлох - хоолоо идэж дуусах~Амиа аргалж, аягаа хонхойлох нь адгийн шинж (Ж.Дашдорж, Цэцэн үгийн далай).

аяган хазаартай - цай уугаад салдаггүй~Залуу хүн атлаа өдөржин аяган хазаартай байх юм.

аяганы амсар зуулгах - (хар яриа) цай хоолоор дайлах~Хоёр хоног орон гэртээ ирээгүй хань нөхөртөө адаглаад аяганы амсар зуулгах ёс байдгийг ч Гүрцоо мартсан юм шиг орж ирсэнгүй (Д.Гармаа, Цагаан булаг).

аяганы амсар зуух - (хар яриа) цай хоол амсах~Үнээний бөөр илчтэй гэж жигтэйхэн, дэргэд, тулганд дүрэлзэх мэт халуу дүүргүүлэн хацар нүүр рүү нөөлөгдөж, хэдэн өдрөөр аяганы амсар зуугаагүй мэт ам ангааж... (Зүүд ба улаан нулимс).

аяганы жороо - аягаар тойруулж уух архи~Агтын жороо дөрөв, аяганы жороо гурав

аяганы хариу - бага зэргийн тус~Аяганы хариу өдөртөө, агтны хариу жилдээ.

аягатай цай руугаа шороо цацах - биедээ гай тарих, өөрөө өөртөө гай тарих~Хоёр хар хэрээ бие биеийнхээ харыг гайхав гэдэг болж байгаа юм биш үү? гэж сайх хүү эрдэмтэнд хэлмээр бас санагдавч, юу ч болж байсан би аягатай цай руугаа шороо цацаж болохгүй шүү (Ж.Пүрэв, Хөгжмийн эгшиг).

аягатай цайгаа даахгүй - бага, балчир~Тэр үед чинь би наана цааныг ойлгохгүй, аягатай цайгаа ч дийлэхгүй амьтан байсан шүү дээ.

↑ айлын шанаган доор аяга тосох

↑ алтан аяганаас ус уух

↑ амны алчуур, аяганы зүлгүүр

↑ мөнгөн аяга барьж будаа гуйх

↑ харж байтлаа хамбын аяга хага

Хэвшмэл хэлц

“А” үсэг эрдмийн дээж

Аяга цай идээний дээж

Ажил үгүй бол амьдрал үгүй

Аяга үгүй бол ам үгүй

Айл хайсан

Аяга долоосон

Аяга будаандаа

Атга шороо хийх

Аяга гэж таваг

Айраг гэж ус

Аяга мах өгөхөөсөө

Атга яс өгөөсэй (нохой)

Аяга нь хагарч

Тогоо нь цоорсон

Аяга үгүй бол ам үгүй

Ажил үгүй бол амьдрал үгүй

Аяга уснаас

Балга сүү дээр

Аяга хоолоо хагаслалцаж

Ам цайгаа хуваалцах

Аяга цай уух зуур

Арав хувилах

Аяга цайгаар

Амыг нь хаах

Аяга цайн дээр

Арав хувилах

Аяга шанага боловч хар хуртай

Айл гэр боловч тар туртай

Аяга шанага хагардаг

Ажил хийгчид хэлэлцдэг