Lihat sumber bagi Abjad Qibti

{{Infobox Writing system
| name = Abjad Qibti
| typecolor = 
| type = [[Abjad]]
| sample = Coptic-render.svg
| languages = [[Bahasa Qibti]]
| time = Abad ke-2 TM<ref>[https://bigenc.ru/linguistics/text/2095533 Coptic alphabet]/Great Russian Encyclopedia</ref> hingga sekarang (dalam sembahyang Kristian Qibti)
| fam1 = [[Hieroglif Mesir]]
| fam2 = [[Sinaitik Purba]]
| fam3 = [[Abjad Phoenicia]]
| fam4 = [[Aksara Yunani]] ditambah huruf dengan [[Demotik]]
| children = [[Tulisan Nubia Lama#Tulisan|Nubia Lama]]
| iso15924 = Copt
| unicode = {{ublist |class=nowrap |[https://www.unicode.org/charts/PDF/U2C80.pdf U+2C80–U+2CFF] {{smaller|Coptic}} |[https://www.unicode.org/charts/PDF/U0370.pdf U+0370–U+03FF] {{smaller|Greek and Coptic}} |[https://www.unicode.org/charts/PDF/U102E0.pdf U+102E0–U+102FF] {{smaller|Coptic Epact Numbers}}}}
}}'''Abjad Qibti''' ialah [[sistem tulisan]] yang digunakan untuk menulis [[bahasa Qibti]], peringkat terkini [[bahasa Mesir]]. Huruf-hurufnya menggunakan [[abjad Yunani]] yang ditambahkan dengan huruf-huruf yang dipinjam daripada tulisan [[Demotik (Mesir)|Demotik]] Mesir. Ia sistem tulisan abjad pertama yang digunakan untuk [[bahasa Mesir]]. Terdapat beberapa jenis abjad Qibti, kerana tulisannya berbeza antara dialek dan era [[bahasa Qibti]].

== Sejarah ==
[[Fail:CopticLetters.svg|alt=|kanan|thumb| Huruf-huruf skrip Qibti, tidak termasuk soou]]
{{Alphabet}}
Tulisan Qibti berasal dari [[Kerajaan Ptolemy|Kerajaan Ptolemaik]], apabila abjad Yunani digunakan untuk [[Transkripsi|mengalih tulisan]] teks [[Demotik (Mesir)|Demotik]] untuk merakamkan sebutan yang betul. Seawal abad ke-6 SM dan selewat-lewatnya abad ke-2 SM, semua teks [[Agama Mesir Purba|agama pra-Kristian]] ditulis dalam [[Koptik Lama|Qibti Lama]], teks bahasa Mesir yang ditulis dalam [[abjad Yunani]].

Berbeza dengan Qibti Lama, tujuh huruf Qibti tambahan diambil daripada Demotik, dan kebanyakannya (tetapi bukan semua) digunakan dalam bentuk tulisan Qibti "sebenar". Teks Qibti banyak digunakan untuk tujuan keagamaan [[Kristian]], [[Gnostisisme]], dan [[Manichaeisme]].

Dengan penyebaran [[Gereja perdana|agama Kristian awal]] di Mesir, pengetahuan tentang [[hieroglif Mesir]] hilang pada akhir abad ketiga, juga aksara Demotik kemudian daripada itu, menghasilkan sistem tulisan yang lebih banyak dikaitkan dengan [[Gereja Ortodoks Koptik Iskandariah|Gereja Ortodoks Qibti]]. Menjelang abad keempat, abjad Qibti telah "distandardkan", lebih-lebih lagi untuk dialek Sahidi. (Terdapat beberapa perbezaan antara abjad yang digunakan untuk pelbagai dialek Qibti).

Qibti zaman sekarang umumnya tidak digunakan kecuali oleh ahli-ahli Gereja Ortodoks Qibti untuk menulis teks agama mereka. Semua kodeks Gnostisisme yang ditemui di Nag Hammadi menggunakan abjad Qibti.

Abjad Nubia Lama—digunakan untuk menulis bahasa [[Nubian lama|Nubia Lama]], [[Bahasa-bahasa Nilo-Sahara|bahasa Nilo-Sahara]]—adalah varian abjad Qibti yang hanya menggunakan huruf besar, dengan aksara tambahan yang dipinjam daripada aksara Yunani dan [[Tulisan Meroitik|Meroitik]].

== Bentuk ==
Tulisan Qibti ialah sistem tulisan Mesir pertama yang menunjukkan [[Vokal|huruf vokal]], menjadikan semua catatan Qibti berharga untuk membongkar teks-teks Mesir terdahulu. Sesetengah suku kata Mesir terdapat bunyi tanpa vokal; dalam Sahidi, dalam Qibti ia ditulis dengan garis di atas keseluruhan bunyi. Banyak sekolah menulis menggunakan tanda baca: ada yang menggunakan koma atas sebagai pembahagi perkataan dan untuk menandakan klitik, fungsi [[penentu]] dalam sistem tulisan [[logogram]] Mesir; ada yang menggunakan [[Umlaut|titik]] di atas {{Qibti|ⲓ}} dan {{Qibti|ⲩ}} untuk menandakan pemulaan suku kata baharu, yang lain menggunakan [[Sirkumfleks|garisan melengkung]] di atas vokal untuk tujuan yang sama.<ref name="D&B">Ritner, Robert Kriech. 1996. "The Coptic Alphabet". In ''The World's Writing Systems'', edited by Peter T. Daniels and William Bright. Oxford and New York: Oxford University Press. 1994:287–290.</ref>

Sistem tulisan Qibti banyak dipengaruhi oleh abjad Yunani, yang membantu dalam memahami teks Mesir purba.<ref>Campbell, George L. "Coptic." Compendium of the World's Writing Systems. 2nd ed. Vol. 1. Biddles LTD, 1991. 415.</ref> Ia mempunyai 24 huruf yang berasal daripada Yunani, bersama-sama dengan 6 atau 7 lagi daripada Demotik, bergantung pada dialek. Huruf ϯ juga mewakili bunyi /te/ atau /de/.

Memandangkan abjad Qibti hanyalah [[Muka taip|versi]] abjad Yunani<ref>{{Cite web|url=http://www.ancientscripts.com/coptic.html|title=Coptic|website=Ancient Scripts|access-date=2 December 2017}}</ref> dengan huruf tambahan, ia boleh menulis Yunani tanpa memerlukan kaedah khas untuk menukar huruf. Ini seperti Rumi dapat ditulis dengan abjad Iceland (yang juga telah menambah beberapa huruf) atau abjad Fraktur (yang mempunyai bentuk tersendiri). Pada mulanya, tulisan Qibti akan disatukan dengan abjad Yunani dalam [[Unicode]], tetapi ia dipisahkan kerana Qibti tidak pernah ditulis menggunakan huruf Yunani bentuk moden, dan hurufnya lebih serupa dengan huruf-huruf dalam [[abjad Cyril]] daripada Yunani. Oleh sebab huruf kecil Qibti biasanya huruf besar yang bersaiz kecil, orang Yunani dapat membaca huruf Qibti dengan mudah tetapi orang Qibti akan sukar membaca huruf Yunani.<ref>{{Cite web|url=https://www.unicode.org/L2/L2002/02205-n2444-coptic.pdf|title=L2/02-205 N2444: Coptic supplementation in the BMP|last=Everson|first=Michael|last2=Mansour|first2=Kamal|date=2002-05-08}}</ref><ref>Contohnya: nama penggubal orkestra "Dmitri Dmitriyevich Shostakovich" menjadi Дмитрий Дмитриевич Шостакович dalam Cyril, dan Ⲇⲙⲏⲧⲣⲓⲓ Ⲇⲙⲏⲧⲣⲓⲉⲃⲓϭ Ϣⲟⲥⲧⲁⲕⲟⲃⲓϭ dalam Qibti.</ref>

== Huruf-huruf ==
Berikut huruf-huruf yang digunakan untuk menulis bahasa Qibti. Huruf besar dan kecil hanya dibezakan pada zaman moden.
{| class="wikitable" style="text-align: center; margin: 10pt;"
!Huruf besar <small>(imej)</small>
!Huruf kecil <small>(imej)</small>
!Huruf besar <small>(unicode)</small>
!Huruf kecil <small>(unicode)</small>
!Nilai angka
!Nama huruf<ref>Peust (1999.59 – 60)</ref>
!Padanan Yunani
!Transliterasi
!Sebutan Sahidi<ref name="Peust 1999">Peust (1999)</ref>
!Sebutan Bohairi<ref name="Peust 1999" />
!Sebutan Qibti Lewat<ref>[https://copticsounds.files.wordpress.com/2009/12/thepronunciationofcopticinthechurchofegypt.pdf Sebelum pembaharuan ejaan Yunani-Bohairi pada pertengahan abad ke-19.]</ref>
!Sebutan Yunani-Bohairi<ref>{{Cite web|url=https://www.suscopts.org/deacons/coptic/FT-Coptic%20Language-Lectures.pdf|title=The Coptic Language|website=Coptic Orthodox Diocese of the Southern United States}}</ref>
|-
![[Fail:Coptic_Alpha-maj.svg]]
![[Fail:Coptic_Alpha-min.svg]]
!{{Qibti|<span style="font-size:190%;">Ⲁ</span>}}
!{{Qibti|<span style="font-size:190%;">ⲁ</span>}}
|1
|''Alfa''
|Α, α
|A
| colspan="2" |{{IPAslink|a}}
|{{IPAslink|æ}}, {{IPAslink|ɑ}}
|{{IPAslink|ä}}
|-
![[Fail:Coptic_Beta-maj.svg]]
![[Fail:Coptic_Beta-min.svg]]
!{{Qibti|<span style="font-size:190%;">Ⲃ</span>}}
!{{Qibti|<span style="font-size:190%;">ⲃ</span>}}<br /><ref group="nota">{{Qibti|Ⲃ}} nampaknya mengekalkan bunyi {{IPAblink|β}} antara vokal dalam Qibti Lewat.</ref>
|2
|''Beta''
|Β, β
|B/V
|{{IPAslink|β}}
|{{IPAslink|β}}<br /><br />({{IPAblink|b}} akhiran)
|{{IPAslink|w}}<br /><br />({{IPAblink|b}} akhiran)
|{{IPAslink|b}}, <small>({{IPAslink|v}} sebelum vokal [kecuali untuk nama])</small>
|-
![[Fail:Coptic_Gamma-maj.svg]]
![[Fail:Coptic_Gamma-min.svg]]
!{{Qibti|<span style="font-size:190%;">Ⲅ</span>}}
!{{Qibti|<span style="font-size:190%;">ⲅ</span>}}
|3
|''Gamma''
|Γ, γ
|G/Gh/Ng
|{{IPAslink|k}}<br /><br /><small>(perkataan Yunani bertanda)</small>
|—
|{{IPAslink|g}}, ( {{IPAslink|ɣ}} before ⲁ, ⲟ, or ⲱ)
|{{IPAslink|ɣ}}, {{IPAslink|g}} <small>(sebelum {{IPAslink|e̞}} or {{IPAslink|i}})</small>, {{IPAslink|ŋ}} <small>(sebelum {{IPAslink|g}} atau {{IPAslink|k}})</small>
|-
![[Fail:Coptic_Dalda-maj.svg]]
![[Fail:Coptic_Dalda-min.svg]]
!{{Qibti|<span style="font-size:190%;">Ⲇ</span>}}
!{{Qibti|<span style="font-size:190%;">ⲇ</span>}}
|4
|''Delta''
|Δ, δ
|TH/D
|{{IPAslink|t}}<br /><br /><small>(perkataan Yunani bertanda)</small>
|—
|{{IPAslink|d}}<br /><br /><small>(perkataan Yunani bertanda)</small>
|{{IPAslink|ð}}, <small>({{IPAslink|d}} dalam nama)</small>
|-
![[Fail:Coptic_Ei-maj.svg]]
![[Fail:Coptic_Ei-min.svg]]
!{{Qibti|<span style="font-size:190%;">Ⲉ</span>}}
!{{Qibti|<span style="font-size:190%;">ⲉ</span>}}
|5
|''Eey''
|Ε, ε
|E
|{{IPAslink|ɛ}}, {{IPAslink|ə}}<br /><br />({{Qibti|ⲉⲓ}} = {{IPAslink|iː}}, {{IPAslink|j}})
|{{IPAslink|ɛ}}, {{IPAslink|ə}}<br /><br />({{Qibti|ⲓⲉ}} = {{IPAslink|e}})
|{{IPAslink|æ}}, {{IPAslink|ɑ}}<br /><br />({{Qibti|ⲓⲉ}} = {{IPAslink|e}})
|{{IPAslink|e̞}}
|-
![[Fail:Coptic_Sou.svg]]
![[Fail:Coptic_Sou.svg|26x26px]]
!{{Qibti|<span style="font-size:190%;">Ⲋ</span>}}
!{{Qibti|<span style="font-size:190%;">ⲋ</span>}}
|6
|''Soou''
|ϛ<br /><br />Ϛ, ϛ*<br /><br />({{GrGl|Digamma cursive 07}}, {{GrGl|Digamma cursive 04}})
|(tiada)
| colspan="4" |
{{IPAslink|dz}}
|-
![[Fail:Coptic_Zeta-maj.svg]]
![[Fail:Coptic_Zeta-min.svg]]
!{{Qibti|<span style="font-size:190%;">Ⲍ</span>}}
!{{Qibti|<span style="font-size:190%;">ⲍ</span>}}
|7
|''Zeta''
|Ζ, ζ
|Z
|{{IPAslink|s}}<br /><br /><small>(perkataan Yunani bertanda)</small>
|—
|{{IPAslink|z}}<br /><br /><small>(perkataan Yunani bertanda)</small>
|{{IPAslink|z}}
|-
![[Fail:Coptic_Eta-maj.svg]]
![[Fail:Coptic_Eta-min.svg]]
!{{Qibti|<span style="font-size:190%;">Ⲏ</span>}}
!{{Qibti|<span style="font-size:190%;">ⲏ</span>}}
|8
|''Eta''
|Η, η
|EE
|{{IPAslink|eː}}
|{{IPAslink|e}}
|{{IPAslink|æ}}, {{IPAslink|ɑ}}, {{IPAslink|ɪ}}
|{{IPAslink|iː}}
|-
![[Fail:Coptic_Theta-maj.svg]]
![[Fail:Coptic_Theta-min.svg]]
!{{Qibti|<span style="font-size:190%;">Ⲑ</span>}}
!{{Qibti|<span style="font-size:190%;">ⲑ</span>}}
|9
|''Theta''
|Θ, θ
|Th/T
|{{AFA|/}}{{Pautan AFA|t}}{{Pautan AFA|h}}{{AFA|/}}
|{{IPAslink|tʰ}}
|{{IPAslink|t}}
|{{IPAslink|θ}}
|-
![[Fail:Coptic_Iota-maj.svg]]
![[Fail:Coptic_Iota-min.svg]]
!{{Qibti|<span style="font-size:190%;">Ⲓ</span>}}
!{{Qibti|<span style="font-size:190%;">ⲓ</span>}}
|10
|''Iota''
|Ι, ι
|I/J/Y
|{{IPAslink|iː}}, {{IPAslink|j}}
|{{IPAslink|i}}, {{IPAslink|j}}, {{IPAslink|ə}}<br /><br />({{Qibti|ⲓⲉ}} = {{IPAslink|e}})
|{{IPAslink|ɪ}}, {{IPAslink|j}}<br /><br />({{Qibti|ⲓⲉ}} = {{IPAslink|e}})
|{{IPAslink|i}}, {{IPAslink|j}} <small>(sebelum vokal)</small>, {{IPAslink|ɪ}} <small>(selepas vokal untuk membentuk diftong)</small>
|-
![[Fail:Coptic_Kappa-maj.svg]]
![[Fail:Coptic_Kappa-min.svg]]
!{{Qibti|<span style="font-size:190%;">Ⲕ</span>}}
!{{Qibti|<span style="font-size:190%;">ⲕ</span>}}
|20
|''Kappa''
|Κ, κ
|K
|{{IPAslink|k}}
|{{IPAslink|kʼ}}, {{IPAslink|k}}
| colspan="2" |{{IPAslink|k}}
|-
![[Fail:Coptic_Laula-maj.svg]]
![[Fail:Coptic_Laula-min.svg]]
!{{Qibti|<span style="font-size:190%;">Ⲗ</span>}}
!{{Qibti|<span style="font-size:190%;">ⲗ</span>}}
|30
|''Lola''
|Λ, λ
|L
| colspan="4" |{{IPAslink|l}}
|-
![[Fail:Coptic_Me-maj.svg]]
![[Fail:Coptic_Me-min.svg]]
!{{Qibti|<span style="font-size:190%;">Ⲙ</span>}}
!{{Qibti|<span style="font-size:190%;">ⲙ</span>}}
|40
|''Mei''
|Μ, μ
|M
| colspan="4" |{{IPAslink|m}}
|-
![[Fail:Coptic_Ne-maj.svg]]
![[Fail:Coptic_Ne-min.svg]]
!{{Qibti|<span style="font-size:190%;">Ⲛ</span>}}
!{{Qibti|<span style="font-size:190%;">ⲛ</span>}}
|50
|''Nei''
|Ν, ν
|N
| colspan="4" |{{IPAslink|n}}
|-
![[Fail:Coptic_Kxi-maj.svg]]
![[Fail:Coptic_Kxi-min.svg]]
!{{Qibti|<span style="font-size:190%;">Ⲝ</span>}}
!{{Qibti|<span style="font-size:190%;">ⲝ</span>}}
|60
|''Eksi''
|Ξ, ξ
|X
| colspan="2" |
|{{AFA|/}}{{Pautan AFA|k}}{{Pautan AFA|s}}{{AFA|/}}<br /><br /><small>(hanya dalam kata pinjaman Yunani)</small>
|{{AFA|/}}{{Pautan AFA|k}}{{Pautan AFA|s}}{{AFA|/}}, {{AFA|[}}{{Pautan AFA|e̞}}{{Pautan AFA|k}}{{Pautan AFA|s}}{{AFA|]}} <small>(biasanya selepas konsonan, atau kadangkala pada permulaan perkataan)</small>
|-
![[Fail:Coptic_Ou-maj.svg]]
![[Fail:Coptic_Ou-min.svg]]
!{{Qibti|<span style="font-size:190%;">Ⲟ</span>}}
!{{Qibti|<span style="font-size:190%;">ⲟ</span>}}
|70
|''O''
|Ο, ο
|O
| colspan="2" |{{IPAslink|ɔ}} ({{Qibti|ⲟⲩ}} = {{IPAslink|uː}}, {{IPAslink|w}})
|{{IPAslink|o}} ({{Qibti|ⲟⲩ}} = {{IPAslink|u}}, {{IPAslink|w}})
|{{IPAslink|o̞}} ({{Qibti|ⲟⲩ}} = {{IPAslink|u}})
|-
![[Fail:Coptic_Pi-maj.svg]]
![[Fail:Coptic_Pi-min.svg]]
!{{Qibti|<span style="font-size:190%;">Ⲡ</span>}}
!{{Qibti|<span style="font-size:190%;">ⲡ</span>}}
|80
|''Pi''
|Π, π
|P
| colspan="2" |{{IPAslink|p}}
|{{IPAslink|b}}
|{{IPAslink|p}}
|-
![[Fail:Coptic_Ro-maj.svg]]
![[Fail:Coptic_Ro-min.svg]]
!{{Qibti|<span style="font-size:190%;">Ⲣ</span>}}
!{{Qibti|<span style="font-size:190%;">ⲣ</span>}}
|100
|''Ru''
|Ρ, ρ
|R
| colspan="4" |{{IPAslink|ɾ}}~{{IPAslink|r}}
|-
![[Fail:Coptic_Semma-maj.svg]]
![[Fail:Coptic_Semma-min.svg]]
!{{Qibti|<span style="font-size:190%;">Ⲥ</span>}}
!{{Qibti|<span style="font-size:190%;">ⲥ</span>}}
|200
|''Sima''
|Σ, σ, ς
|S/C
| colspan="4" |{{IPAslink|s}}
|-
![[Fail:Coptic_Tau-maj.svg]]
![[Fail:Coptic_Tau-min.svg]]
!{{Qibti|<span style="font-size:190%;">Ⲧ</span>}}
!{{Qibti|<span style="font-size:190%;">ⲧ</span>}}
|300
|''Tau''
|Τ, τ
|T/D
|{{IPAslink|t}}
|{{IPAslink|tʼ}}, {{IPAslink|t}}
|{{IPAslink|d}}<br /><br />(final {{IPAblink|t}})
|{{IPAslink|t}}
|-
![[Fail:Coptic_He-maj.svg]]
![[Fail:Coptic_He-min.svg]]
!{{Qibti|<span style="font-size:190%;">Ⲩ</span>}}
!{{Qibti|<span style="font-size:190%;">ⲩ</span>}}
|400
|''Upsilon''
|Υ, υ
|U/V/Y
| colspan="2" |{{IPAslink|w}} ({{Qibti|ⲟⲩ}} = {{IPAslink|uː}}, {{IPAslink|w}})
|{{IPAslink|ɪ}}, {{IPAslink|w}} ({{Qibti|ⲟⲩ}} = {{IPAslink|u}}, {{IPAslink|w}})
|{{IPAslink|i}}, {{IPAslink|w}} <small>(antara "{{Qibti|ⲟ}}" dan vokal lain kecuali "{{Qibti|ⲱ}}")</small>, {{IPAslink|v}} <small>(selepas {{IPAslink|ɑ}} ({{Qibti|ⲁ}} atau {{IPAslink|e̞}} ({{Qibti|ⲉ}}))</small>, {{IPAslink|u}} <small>(dwihuruf "{{Qibti|ⲟⲩ}}")</small>
|-
![[Fail:Coptic_Phi-maj.svg]]
![[Fail:Coptic_Phi-min.svg]]
!{{Qibti|<span style="font-size:190%;">Ⲫ</span>}}
!{{Qibti|<span style="font-size:190%;">ⲫ</span>}}
|500
|''Phi''
|Φ, φ
|F
|{{AFA|/}}{{Pautan AFA|p}}{{Pautan AFA|h}}{{AFA|/}}
|{{IPAslink|pʰ}}
|{{IPAslink|b}}~{{IPAslink|f}}
|{{IPAslink|f}}
|-
![[Fail:Coptic_Khi-maj.svg]]
![[Fail:Coptic_Khi-min.svg]]
!{{Qibti|<span style="font-size:190%;">Ⲭ</span>}}
!{{Qibti|<span style="font-size:190%;">ⲭ</span>}}
|600
|''Khi''
|Χ, χ
|K/Sh/Kh
|{{AFA|/}}{{Pautan AFA|k}}{{Pautan AFA|h}}{{AFA|/}}
|{{IPAslink|kʰ}}
|{{IPAslink|k}}<br /><br />
|{{IPAslink|k}} <small>(jika perkataan berasal daripada Qibti)</small>, {{IPAslink|x}} <small>(jika perkataan berasal daripada Yunani)</small>, {{IPAslink|ç}} <small>(jika perkataan berasal daripada Yunani tetapi sebelum {{IPAslink|e̞}} atau {{IPAslink|i}})</small>
|-
![[Fail:Coptic_Pxi-maj.svg]]
![[Fail:Coptic_Pxi-min.svg]]
!{{Qibti|<span style="font-size:190%;">Ⲯ</span>}}
!{{Qibti|<span style="font-size:190%;">ⲯ</span>}}
|700
|''Epsi''
|Ψ, ψ
|PS
| colspan="2" |
|{{AFA|[}}{{Pautan AFA|b}}{{Pautan AFA|s}}{{AFA|]}}<br /><br /><small>(hanya dalam kata pinjaman Yunani)</small>
|{{AFA|[}}{{Pautan AFA|p}}{{Pautan AFA|s}}{{AFA|]}}, {{AFA|[}}{{Pautan AFA|e̞}}{{Pautan AFA|p}}{{Pautan AFA|s}}{{AFA|]}} <small>(biasanya selepas konsonan)</small>
|-
![[Fail:Coptic_O-maj.svg]]
![[Fail:Coptic_O-min.svg]]
!{{Qibti|<span style="font-size:190%;">Ⲱ</span>}}
!{{Qibti|<span style="font-size:190%;">ⲱ</span>}}
|800
|''Oou''
|Ω, ω
|O/W
|{{IPAslink|oː}}
|{{IPAslink|o}}
|{{IPAslink|oː}}
|{{IPAslink|o̞ː}}
|-
![[Fail:Coptic_Sai-maj.svg]]
![[Fail:Coptic_Sai-min.svg]]
!{{Qibti|<span style="font-size:190%;">Ϣ</span>}}
!{{Qibti|<span style="font-size:190%;">ϣ</span>}}
|—
|''Syai''
|(tiada)
|Sy
| colspan="4" |{{IPAslink|ʃ}}
|-
![[Fail:Coptic_Fai-maj.svg]]
![[Fail:Coptic_Fai-min.svg]]
!{{Qibti|<span style="font-size:190%;">Ϥ</span>}}
!{{Qibti|<span style="font-size:190%;">ϥ</span>}}
|90
|''Fai''
|ϙ<br /><br />(nilai angka)
|F
| colspan="4" |{{IPAslink|f}}
|-
![[Fail:Coptic_Hai-maj.svg]]
![[Fail:Coptic_Hai-min.svg]]
!{{Qibti|<span style="font-size:190%;">Ϧ (Ⳉ)</span>}}
!{{Qibti|<span style="font-size:190%;">ϧ (ⳉ)</span>}}<br /><ref group="nota">Dialek Akhmimik menggunakan huruf {{Qibti|Ⳉ}} {{Qibti|ⳉ}} untuk {{IPAslink|x}}. Tiada nama direkodkan.</ref>
|—
|''Kai''
|(tiada)
|Kh/Q
|NA
| colspan="3" |{{IPAslink|x}}
|-
![[Fail:Coptic_Hori-maj.svg]]
![[Fail:Coptic_Hori-min.svg]]
!{{Qibti|<span style="font-size:190%;">Ϩ</span>}}
!{{Qibti|<span style="font-size:190%;">ϩ</span>}}
|—
|''Hori''
|(tiada)
|H
| colspan="4" |{{IPAslink|h}}
|-
![[Fail:Coptic_Dandia-maj.svg]]
![[Fail:Coptic_Dandia-min.svg]]
!{{Qibti|<span style="font-size:190%;">Ϫ</span>}}
!{{Qibti|<span style="font-size:190%;">ϫ</span>}}<br /><ref group="nota" name="cima">{{Qibti|Ϫ}} dan {{Qibti|ϭ}} nampaknya telah bergabung dalam Qibti Lewat menjadi satu bunyi, {{IPAslink|ʃ}}, dan {{IPAblink|ɟ}} jika di antara vokal.</ref>
|—
|''Janja''
|(tiada)
|G/J
|{{IPAslink|t͡ʃ}}
|{{IPAslink|t͡ʃʼ}}, {{IPAslink|t͡ʃ}}
|{{IPAslink|ɟ}}
|{{IPAslink|g}}, {{IPAslink|dʒ}} <small>(sebelum {{IPAslink|e̞}} atau {{IPAslink|i}})</small>
|-
![[Fail:Coptic_Cima-maj.svg]]
![[Fail:Coptic_Cima-min.svg]]
!{{Qibti|<span style="font-size:190%;">Ϭ</span>}}
!{{Qibti|<span style="font-size:190%;">ϭ</span>}}<br /><ref group="nota" name="cima" />
|—
|''Khima''
|(tiada)
|K/Kh
|{{IPAslink|kʲ}}
|{{IPAslink|t͡ʃʰ}}
|{{IPAslink|ʃ}}
|{{IPAslink|tʃ}}, {{AFA|[}}{{Pautan AFA|e̞}}{{Pautan AFA|tʃ}}{{AFA|]}} <small>(biasanya selepas konsonan)</small>
|-
![[Fail:Coptic_Ti-maj.svg]]
![[Fail:Coptic_Ti-min.svg]]
!{{Qibti|<span style="font-size:190%;">Ϯ</span>}}
!{{Qibti|<span style="font-size:190%;">ϯ</span>}}<br /><ref group="nota">Apabila sebahagian daripada dwihuruf {{Qibti|ϯⲉ}}, ia disebut {{IPA-all|de|}} dalam Qibti [[Bohairic|Bohairi]].</ref>
|—
|''Ti''
|(tiada)
|Ti
|{{AFA|/}}{{Pautan AFA|t}}{{Pautan AFA|iː}}{{AFA|/}}
|{{AFA|/}}{{Pautan AFA|tʼ}}{{Pautan AFA|i}}{{AFA|/}}, {{AFA|/}}{{Pautan AFA|t}}{{Pautan AFA|i}}{{AFA|/}}, {{AFA|/}}{{Pautan AFA|t}}{{Pautan AFA|ə}}{{AFA|/}}
|{{AFA|/}}{{Pautan AFA|d}}{{Pautan AFA|i}}{{AFA|/}}
|{{AFA|/}}{{Pautan AFA|t}}{{Pautan AFA|i}}{{AFA|/}}
|-
![[Fail:Coptic_Sampi.svg]]
![[Fail:Coptic_Sampi.svg]]
!{{Qibti|<span style="font-size:190%;">Ⳁ</span>}}
!{{Qibti|<span style="font-size:190%;">ⳁ</span>}}
|900
|''Sampi''
|Ϡ,ϡ<br /><br />(nilai angka)
|—
|—
|—
|—
|—
|}
<references group="nota" />

=== Huruf-huruf daripada Demotik ===
Dalam Qibti Lama, terdapat banyak aksara Mesir [[Demotik (Mesir)|Demotik]], termasuk beberapa logogram. Ia kemudian hanya tinggal tujuh, untuk bunyi-bunyi yang tidak wujud dalam abjad Yunani. Huruf-huruf berikut kekal:
{| class="wikitable"
!Hieroglif
!
! Hieratik
!
! Demotik
!
! Qibti
! <small>{{Abbr|Translit.|Transliterasi}}</small>
! {{Abbr|seb.|Sebutan}} 
|-
|<hiero>SA\</hiero>
| →
|[[Fail:Hieratic_M8_Prisse_-_Möller.png|42x42px]]
| →
|[[Fail:Demotic-character-š.png|45x45px]]
| →
| 
|{{center|š}}
|{{IPAslink|ʃ}} 
|-
|<hiero>f\</hiero>
| →
|[[Fail:Hieratic_I9_Takelothis_-_Möller.png|80x80px]]
| →
|[[Fail:Demotic-character-f.png|45x45px]]
| →
| 
|{{center|f}}
|{{IPAslink|f}} 
|-
|<hiero>M12\</hiero>
| →
|[[Fail:Hieratic_M12_Prisse_-_Möller.png|55x55px]]
| →
|[[Fail:Demotic-character-ẖ.png|45x45px]]
| →
| 
|{{center|x}}
|{{IPAslink|x}} 
|-
|<hiero>F18\:Y1\</hiero>
| →
|[[Fail:Hieratic_Y1-ABK_Takelothis_-_Möller.png|30x30px]]
| →
|[[Fail:Demotic-character-ḥ-2.png|45x45px]]
| →
| 
|{{center|h}}
|{{IPAslink|h}} 
|-
|<hiero>U29\</hiero>
| →
|[[Fail:Hieratic_U28_Golen_-_Möller.png|44x44px]]
| →
|[[Fail:Demotic-character-ḏ-2.png|45x45px]]
| →
| 
|{{center|j}}
| {{IPAslink|ɟ}}
|-
|<hiero>k\</hiero>
| →
|[[Fail:Hieratic_V31A_Elephantine_-_Möller.png|80x80px]]
| →
|[[Fail:Demotic-character-k.png|45x45px]]
| →
| 
|{{center|c}}
| {{IPAslink|ʃ}}
|-
|<hiero>D37\:t\</hiero>
| →
|[[Fail:Hieratic_D37_PRylands_2_-_Möller.png|40x40px]]
| →
|[[Fail:Demotic-character-ḏj.png|45x45px]]
| →
| 
|{{center|di}}
| {{AFA|/}} {{Pautan AFA|d}} {{Pautan AFA|i}} {{AFA|/}}
|}

=== Angka ===
Angka Qibti menggunakan sistem angka abjad yang mana nombor dilambangkan dengan huruf abjad, seperti {{Qibti|<span style="font-size:150%;">ⲫ</span>}} untuk 500.<ref>{{Cite web|url=https://www.unicode.org/versions/Unicode9.0.0/ch07.pdf#G20251|title=Section 7.3: Coptic, Numerical Use of Letters|date=July 2016|website=The Unicode Standard|publisher=The Unicode Consortium}}</ref> Nilai berangka huruf adalah berdasarkan [[angka Yunani]]. Kadangkala huruf angka dibezakan daripada huruf biasa dengan meletakkan garis atas di atas huruf tersebut, seperti dengan [[Angka Cyril|angka Yunani dan Cyril]] .

== Unicode ==
Dalam [[Unicode]], kebanyakan huruf Qibti dahulunya berkongsi titik kod dengan huruf [[Abjad Yunani|Yunani]] yang serupa, tetapi ia telah berjaya dipisahkan untuk versi 4.1 pada tahun 2005. Blok Qibti baharu ialah U+2C80 hingga U+2CFF. Kebanyakan [[Fon|pasuan]] dalam [[Sistem pengendalian|sistem-sistem pengendalian]] lazim menggunakan gaya Byzantium yang tersendiri untuk blok ini. Blok Yunani memasukkan tujuh huruf Qibti (U+03E2–U+03EF yang diserlahkan di bawah) yang diperoleh daripada Demotik, dan ini perlu disertakan dalam mana-mana implementasian lengkap Qibti.{{Unicode chart Greek and Coptic|coptic=}}{{Unicode chart Greek and Coptic|coptic=}}{{Unicode chart Coptic}}{{Unicode chart Coptic}}{{Unicode chart Coptic Epact Numbers}}

== Diakritik dan tanda baca ==
Berikut juga termasuk dalam spesifikasi Unicode.

=== Tanda baca ===

* Tanda baca abjad Latin (koma, noktah, tanda soal, koma bertitik, bertindih, sempang) menggunakan titik kod Unikod biasa untuk tanda baca
* Dwititik bertindih: titik bertindih standard U+003A
* Titik tengah: U+00B7
* Senpang: U+2013
* Sempang: U+2014
* Tanda sempang berganda miring: U+2E17

=== Diakritik penggabung ===
Berikut titik kod yang digunakan selepas aksara yang ingin diubah suai.

* Lejang lampau penggabung: U+0305 (= lejang supralinear)
* Lejang lampau penyambung aksara penggabung (dari tengah satu aksara ke tengah aksara seterusnya): U+035E
* Titik di bawah huruf penggabung: U+0323
* Titik di atas huruf penggabung: U+0307
* Lejang lampau penggabung: U+0323
* Titik di bawah penggabung: U+0323
* Aksen tirus penggabung: U+0301
* Aksen grava penggabung: U+0300
* Aksen sirkumfleks (berbentuk karet) penggabung: U+0302
* Sirkumfleks penggabung (bentuk melengkung) atau bref terbalik di atas: U+0311
* Sirkumfleks penggabung sebagai bref terbalik lebar di atas bergabung dengan dua huruf: U+0361
* Diaresis penggabung: U+0308

=== Makron dan garis atas ===
Qibti menggunakan {{unichar|0304|COMBINING MACRON|cwith=◌|use=script|use2=Copt}} untuk menandakan konsonan suku kata, contohnya {{Qibti|<span style="font-size:150%;">ⲛ̄</span>}}.<ref>{{cite web|url=https://www.unicode.org/L2/L2004/04130-n2744-coptic.pdf|title=Revision of the Coptic block under ballot for the BMP of the UCS|date=2004-04-20|publisher=ISO/IEC JTC1/SC2/WG2}}</ref><ref name="N3222R2">{{cite web|url=https://www.unicode.org/L2/L2007/07085r-n3222r-coptic-adds.pdf|title=N3222R: Proposal to add additional characters for Coptic and Latin to the UCS|last1=Everson|first1=Michael|author-link1=Michael Everson|last2=Emmel|first2=Stephen|date=2007-05-12|publisher=ISO/IEC JTC1/SC2/WG2|last3=Marjanen|first3=Antti|last4=Dunderberg|first4=Ismo|last5=Baines|first5=John|last6=Pedro|first6=Susana|last7=Emiliano|first7=António}}</ref>

Singkatan Qibti menggunakan {{unichar|0305|COMBINING OVERLINE|cwith=◌|use=script|use2=Copt}} untuk melukis garisan berterusan merentasi baki huruf perkataan yang disingkatkan.<ref name="N3222R3">{{cite web|url=https://www.unicode.org/L2/L2007/07085r-n3222r-coptic-adds.pdf|title=N3222R: Proposal to add additional characters for Coptic and Latin to the UCS|last1=Everson|first1=Michael|author-link1=Michael Everson|last2=Emmel|first2=Stephen|date=2007-05-12|publisher=ISO/IEC JTC1/SC2/WG2|last3=Marjanen|first3=Antti|last4=Dunderberg|first4=Ismo|last5=Baines|first5=John|last6=Pedro|first6=Susana|last7=Emiliano|first7=António}}</ref><ref name="G245562">{{cite web|url=https://www.unicode.org/versions/Unicode10.0.0/ch07.pdf#G24556|title=Section 7.3: Coptic, Supralineation|date=July 2017|work=The Unicode Standard|publisher=The Unicode Consortium}}</ref> Ia memanjang dari tepi kiri huruf pertama ke tepi kanan huruf terakhir. Contohnya, {{Qibti|<span style="font-size:150%;">ⲡ̅ⲛ̅ⲁ̅</span>}}, singkatan biasa untuk {{Qibti|<span style="font-size:150%;">ⲡⲛⲉⲩⲙⲁ</span>}} 'roh'.

Lejang lampau yang berbeza menggunakan {{unichar|FE24|COMBINING MACRON LEFT HALF|cwith=◌|use=script|use2=Copt}}, {{unichar|FE26|COMBINING CONJOINING MACRON|cwith=◌|use=script|use2=Copt}}, dan {{unichar|FE25|COMBINING MACRON RIGHT HALF|cwith=◌|use=script|use2=Copt}} untuk membezakan ejaan perkataan biasa tertentu atau untuk menyerlahkan kata nama khas bagi dewa-dewa dan wira.<ref name="N3222R3" /> Untuk ini garisan bermula di tengah huruf pertama ke tengah huruf terakhir. Beberapa contoh: {{Qibti|<span style="font-size:150%;">ⲣ︤ⲙ︥</span>}},  {{Qibti|<span style="font-size:150%;">ϥ︤ⲛ︦ⲧ︥</span>}},  {{Qibti|<span style="font-size:150%;">ⲡ︤ϩ︦ⲣ︦ⲃ︥</span>}}.

Kadangkala penggunaan huruf sebagai angka ditandakan dengan garis yang berterusan di atas menggunakan {{unichar|0305|COMBINING OVERLINE|cwith=◌|use=script|use2=Copt}} seperti dalam {{Qibti|<span style="font-size:150%;">ⲁ͵ⲱ̅ⲡ̅ⲏ̅</span>}} untuk 1,888 (yang mana "{{Qibti|<span style="font-size:150%;">ⲁ͵</span>}}" ialah 1,000 dan "{{Qibti|<span style="font-size:150%;">ⲱ̅ⲡ̅ⲏ̅</span>}} adalah 888)" Gandaan 1,000 boleh ditandakan dengan {{unichar|033F|COMBINING DOUBLE OVERLINE|cwith=◌|use=script|use2=Copt}} seperti {{Qibti|<span style="font-size:150%;">ⲁ̿</span>}} untuk 1,000.

== Lihat juga ==

* [[Bahasa Qibti]]
* [[Bahasa Mesir]]

== Rujukan ==
<references group="" responsive="1"></references>
{{Reflist}}

* Quaegebeur, Jan. 1982. "De la préhistoire de l'écriture copte." ''Orientalia lovaniensia analecta'' 13:125–136.
* Kasser, Rodolphe. 1991. "Alphabet in Coptic, Greek". Dalam ''The Coptic Encyclopedia'', disunting oleh Aziz S. Atiya . New York: Syarikat Penerbitan Macmillan, Jilid 8. 30–32.
* Kasser, Rodolphe. 1991. "Alphabets, Coptic"". Dalam ''The Coptic Encyclopedia'', disunting oleh Aziz S. Atiya. New York: Syarikat Penerbitan Macmillan, Jilid 8. 32–41.
* Kasser, Rodolphe. 1991. "Alphabets, Old Coptic". Dalam ''The Coptic Encyclopedia'', disunting oleh Aziz S. Atiya. New York: Syarikat Penerbitan Macmillan, Jilid 8. 41–45.
* Wolfgang Kosack: ''Koptisches Handlexikon des Bohairischen.'' Koptisch – Deutsch – Arabisch. Verlag Christoph Brunner, Basel 2013,{{ISBN|978-3-9524018-9-7}} .

* Cadangan disemak Michael Everson [http://std.dkuug.dk/JTC1/SC2/WG2/docs/n2636.pdf untuk menambah abjad Qibti pada BMP UCS]
* [https://www.unicode.org/L2/L2011/11062r-coptic-epact.pdf Cadangan Akhir untuk Mengekodkan Nombor Epak Qibti dalam ISO/IEC 1064]
* [http://copticsounds.wordpress.com/ Copticsounds – sumber untuk kajian fonologi Coptic]
* [https://web.archive.org/web/20160304031614/http://yearsandmiles.com/articles/coptic-alphabet.htm Gambaran keseluruhan fonologi abjad Qibti berbanding dengan bahasa Yunani klasik dan moden.]
* [http://ucbclassics.dreamhosters.com/djm/coptic.html Input Unicode Coptic]
* Antinoou Michael Everson [http://www.evertype.com/fonts/coptic/ '':'' Font standard untuk Coptic] yang disokong oleh [https://web.archive.org/web/20110201011732/http://rmcisadu.let.uniroma1.it/~iacs/ International Association for Coptic Studies] .
* [http://www.ifao.egnet.net/ Ifao N Copte] - Fon Coptic profesional untuk penyelidik, pelajar dan penerbit telah dibangunkan oleh institut arkeologi oriental Perancis (IFAO). Unicode, Mac dan Windows serasi, fon percuma ini tersedia melalui muat turun dari tapak web IFAO ( [http://www.ifao.egnet.net/publications/outils/polices/ pautan terus] ).
* [https://web.archive.org/web/20100408075557/http://www.typographies.fr/ Fon koptik] ; Fon koptik yang dibuat oleh Laurent Bourcellier & Jonathan Perez, pereka jenis
* [http://sites.google.com/site/pisakho/Home <span class="script-coptic" data-ve-ignore="true">ⲡⲓⲥⲁϧⲟ</span>] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210308023606/http://sites.google.com/site/pisakho/Home|date=2021-03-08}}  </link> : [http://sites.google.com/site/pisakho/fonts Sokongan fon] Qibti {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210125002154/http://sites.google.com/site/pisakho/fonts|date=2021-01-25}}  </link> – cara memasang, menggunakan dan memanipulasi fon Coptic ASCII dan Unicode
* [http://st-takla.org/Download-Software-Free/Coptic_Downloads_Ta7mil___Christian_&_Coptic_Free-Fonts_01.html Muat turun Fon Coptic Percuma]
* [http://www.omniglot.com/writing/coptic.htm Abjad Qibti] (omniglot.com)
* Julat [https://www.gnu.org/software/freefont/ GNU FreeFont] Coptic dalam muka serif
{{Senarai sistem tulisan}}{{Kawalan kewibawaan}}
[[Kategori:Skrip dengan kod empat huruf ISO 15924]]