Alfred Hermann Fried
| Alfred Hermann Fried | |||
|---|---|---|---|
 | |||
| |||
| Ħajja | |||
| Twelid | Vjenna, 11 Novembru 1864 | ||
| Nazzjonalità | Awstrija | ||
| Mewt | Vjenna, 5 Mejju 1921 | ||
| Post tad-dfin |
Feuerhalle Simmering (en)  | ||
| Familja | |||
| Familja |
uri
| ||
| Edukazzjoni | |||
| Lingwi |
Esperanto Ġermaniż | ||
| Okkupazzjoni | |||
| Okkupazzjoni |
pubbliċista Esperantista kittieb paċifist ġurnalist | ||
| Premjijiet |
List | ||
| Nominat għal |
uri
| ||
Alfred Hermann Fried ([ˈʔalfʁeːt ˈhɛʁman ˈfʁiːt]; twieled fil-11 ta’ Novembru 1864 – miet fil-5 ta’ Mejju 1921) kien paċifista, pubbliċista/opinjonista, ġurnalista, kofundatur tal-moviment paċifista Ġermaniż, u rebbieħ Lhudi Awstrijaku (ma’ Tobias Asser) tal-Premju Nobel tal-Paċi fl-1911.[1] Fried kellu għall-qalbu wkoll l-Esperanto. Huwa l-awtur ta’ ktieb tat-tagħlim tal-Esperanto u ta’ dizzjunarju mill-Esperanto għall-Ġermaniż u mill-Ġermaniż għall-Esperanto, li ġie ppubblikat għall-ewwel darba fl-1903 u mill-ġdid fl-1905.[2][3]
Bijografija
[immodifika | immodifika s-sors]Alfred Hermann Fried twieled fi Vjenna, l-Awstrija/l-Ungerija, f’familja Lhud. Fried irtira mill-iskola meta kellu 15-il sena u beda jaħdem f’ħanut tal-kotba. Fl-1883 mar jgħix f’Berlin, fejn fetaħ ħanut tal-kotba tiegħu fl-1887. Wara l-pubblikazzjoni minn Bertha von Suttner ta’ Die Waffen nieder! (Lay Down Your Arms) fl-1889, Fried u von Suttner fl-1892 bdew jistampaw rivista bl-istess isem. F’artikli ppubblikati f’Die Waffen nieder! u s-suċċessur tagħha, Die Friedenswarte (The Peace Watch), Fried sawwar il-filosofija paċifista tiegħu.[4]
Fl-1892 kien il-kofundatur tal-Għaqda Ġermaniża għall-Paċi (Deutsche Friedensgesellschaft). Kien wieħed minn dawk li nissel l-idea ta’ organizzazzjoni moderna biex tiġi żgurata l-paċi dinjija (l-idea prinċipali ġiet żviluppata fil-Lega tan-Nazzjonijiet u wara t-Tieni Gwerra Dinjija fil-Ġnus Magħquda).
Fried kien membru prominenti tal-moviment tal-Esperanto. Fl-1903 huwa ppubblika l-ktieb Lehrbuch der internationalen Hilfssprache Esperanto (Ktieb tat-Tagħlim tal-Lingwa Internazzjonali tal-Esperanto).
Fl-1909 huwa kkollabora ma’ Paul Otlet u Henri La Fontaine tal-Uffiċċju Ċentrali tal-Assoċjazzjonijiet Internazzjonali għat-tħejjija tal-Annuaire de la Vie Internationale.[5]
Fl-1911 ingħata l-Premju Nobel tal-Paċi flimkien ma’ Tobias Asser.
Matul l-Ewwel Gwerra Dinjija, Fried mar jgħix fl-Iżvizzera newtrali, u kompla jaħdem favur il-paċi internazzjonali. Alfred Hermann Fried miet f’belt twelidu, Vjenna, fl-1921.[4] Il-katavru tiegħu ġie inċinerat u l-irmied tiegħu ndifen fil-Feuerhalle Simmering.[2]
Xogħlijiet
[immodifika | immodifika s-sors]- Das Abrüstungs-Problem: Eine Untersuchung. Berlin, Gutman, 1904.
- Abschied von Wien[6]
- The German Emperor and the Peace of the World, with a Preface by Norman Angell. Londra, Hodder & Stoughton, 1912.
- Die Grundlagen des revolutionären Pacifismus. Tübingen, Mohr, 1908. Tradott bil-Franċiż minn Jean Lagorgette bħala Les Bases du pacifisme: Le Pacifisme réformiste et le pacifisme «révolutionnaire». Pariġi, Pedone, 1909.
- Handbuch der Friedensbewegung. (Manwal tal-Moviment tal-Paċi) Vjenna, Oesterreichische Friedensgesellschaft, 1905. 2nd ed., Leipzig, Verlag der «Friedens-Warte», 1911.
- «Intellectual Starvation in Germany and Austria», in Nation, 110 (March 20, 1920) 367–368.
- International Cooperation. Newcastle upon Tyne, Richardson [1918].
- Das internationale Leben der Gegenwart. Leipzig, Teubner, 1908.
- «The League of Nations: An Ethical Institution», in Living Age, 306 (21 ta’ Awwissu 1920) 440–443.
- Mein Kriegstagebuch. (My War Journal) 4 Bde. Zürich, Rascher, 1918–1920.
- Pan-Amerika. Zürich, Orell-Füssli, 1910.
- The Restoration of Europe, tradott minn Lewis Stiles Gannett. New York, Macmillan, 1916.
- Der Weltprotest gegen den versailler Frieden. Leipzig, Verlag der Neue Geist, 1920.
- Die zweite Haager Konferenz: Ihre Arbeiten, ihre Ergebnisse, und ihre Bedeutung. Leipzig, Nachfolger [1908].
Ktieb tat-tagħlim u dizzjunarju tal-Esperanto
[immodifika | immodifika s-sors]- Wörterbuch Esperanto-Deutsch und Deutsch-Esperanto
- Lehrbuch der internationalen Hilfssprache “Esperanto” mit Wörterbuch in Esperanto-Deutsch und Deutsch-Esperanto, Berlin-Schönberg: Esperanto-Verlag, 1903 pr. Pass & Garleb, Berlin 18x12cm II, 120p.
- it-tieni edizzjoni: Stuttgart: Franckhsche Verlagshandlung, 1905 18x12cm 91, 5p.
- it-tielet edizzjoni: Stuttgart: Franckhsche Verlagshandlung, 1905 18x12cm 91p.
Iktar Qari
[immodifika | immodifika s-sors]- Roger Chickering: Imperial Germany and A World Without War : The Peace Movement and German Society, 1892–1914. Princeton University Press, Princeton 1975, ISBN 0-691-10036-5.
- Walter Göhring: Verdrängt und Vergessen – Friedensnobelpreisträger. Alfred Hermann Fried. Kremayr & Scheriau, Wien 2006, ISBN 978-3-218-00768-9
- Bernhard Kupfer: Lexikon der Nobelpreisträger. Patmos, Düsseldorf 2001, ISBN 3-491-72451-1
- Petra Schönemann-Behrens: „Organisiert die Welt“. Leben und Werk des Friedensnobelpreisträgers Alfred Hermann Fried (1864–1921). Dissertation, Universität Bremen 2004.
- Bernhard Tuider: Alfred Hermann Fried. Pazifist im Ersten Weltkrieg – Illusion und Vision. VDM, Saarbrücken 2010, ISBN 978-3-639-25061-9.
Referenzi
[immodifika | immodifika s-sors]- ^ "Alfred Hermann Fried". www.nobel-winners.com. Miġbur 2021-05-05.
- ^ a b "Alfred Fried". www.jewishvirtuallibrary.org. Miġbur 2021-05-05.
- ^ "WebCite query result". archive.ph. 2009-10-25. Miġbur 2021-05-05.
- ^ a b Fritz Henriksson (1938). The Nobel prizes and their founder, Alfred Nobel. Printed by A. Bonniers boktryckeri. p. 28.
- ^ Rayward, W. Boyd (1993). World Encyclopedia of Library and Information Services. American Library Association. ISBN 9780838906095.
- ^ "Abschied von Wien - Alfred Hermann Fried - ELibraryAustria". web.archive.org. 2007-09-29. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2007-09-29. Miġbur 2021-05-05.