Pannenkoek

Een pannenkoek is een gerecht bestaande uit meel, ei en melk en wat zout, dat in een koekenpan met verhitte vetstof wordt gebakken. Hoewel tegenwoordig ook andere varianten bestaan, werd een pannenkoek oorspronkelijk van half boekweitmeel en half tarwemeel gebakken. Sommigen maken een kunst van het omdraaien van een pannenkoek en werpen de pannenkoek vanuit de pan omhoog om hem weer omgedraaid in de pan terug te vangen. Pannenkoeken worden vaak opgerold of opgeplooid gegeten met zoete of hartige vulling. Men kan ze zowel warm als koud eten.

Pannenkoek
Appelpannenkoek
Varianten	zoet of hartig
Serveer­temperatuur	warm of koud
Gang	dessert of hoofdgerecht
Type	beslag
Portaal    Eten en drinken

Klassieke pannenkoek met stroop

Pannenkoekbeslag: bloem, melk en ei

Blini met kuit

Bananenpannenkoekjes met fruit: een typisch ontbijt voor toeristen in Zuidoost-Azië

Varianten

Er bestaan verschillende variaties van de pannenkoek.

Nederland

• poffertje: een bepaald soort kleine pannenkoek.
• flensje: een dunne pannenkoek.
• spekdik: een Groningse variant gemaakt met een wafelijzer op Nieuwjaar.
• drie-in-de-pan: kleine dikke pannenkoekjes met rozijnen. Deze worden zoals de naam al zegt per drie in een koekenpan gebakken.

Internationaal

• Blini's zijn Russische pannenkoekjes van boekweitmeel, die met een hartige vulling (zoals kaviaar) worden gegeten. In Roemenië wordt er veel pannenkoek (clătită) gegeten vaak met een hartige, maar ook wel zoete, vulling.
• In het zuiden van het Duitse taalgebied zijn Pfannkuchen ook wel bekend als Palatschinken (met klemtoon op de i, ontleend aan het Hongaarse palacsinta, afkomstig van het Latijnse placenta: "koek"). Ze zijn dunner en fijner dan de gangbare pannenkoeken en worden in Oostenrijk (Palatschinken), Tsjechië (palačinky), Slowakije (palačinky), Hongarije (palacsinta), Roemenië (plăcintă), Moldavië en op de Balkan zowel hartig als zoet gevuld gegeten.
• De Franse crêpe is een flensje, een dun soort pannenkoek, zoals in crêpe suzette. Vooral in Limousin, Bretagne en het noorden van Frankrijk bestaat er een rijke traditie van pannenkoeken, galettes en tourtous.
• In de Verenigde Staten is de pancake een luchtig schijfje van 5 tot 10 cm diameter dat dankzij rijsmiddelen één à twee centimeter dik is. Ook maakt men wel gebruik van karnemelk in plaats van melk. Deze worden als ontbijt gegeten met iets zoets als esdoornsiroop (maple syrup).
• De okonomiyaki is een Japanse pannenkoek.
• Een wrap is een opgerolde pannenkoek met vulling van Mexicaanse en/of Amerikaanse oorsprong
• De baghrir uit de regio Maghreb, lijkt op een pannenkoek, maar hierbij wordt geen melk als ingrediënt aan toegevoegd.

In Nederland wordt een pannenkoek die belegd is met gehakt of salami en groentes zoals champignons, taugé en paprika, daarna bestrooid met geraspte kaas en ten slotte gegratineerd, wel een panza genoemd (samentrekking van pannenkoek en pizza).

Een bananenpannenkoek is een pannenkoek waarbij bananen de meel, suiker en melk vervangen.

Restaurants

Vooral in Nederland bestaan restaurants gespecialiseerd in pannenkoeken, vaak "pannenkoekenhuizen" genoemd. Daarbij zijn er al of niet varende pannenkoekenboten. In die restaurants is er een grote keuze aan hartige en zoete pannenkoeken. In Frankrijk en in het Franstalige deel van Zwitserland kent men crêperieën, pannenkoekenrestaurants die zijn gespecialiseerd in Franse crêpes.

In Chicago (Verenigde Staten) bestaat het "pannenkoekencafe", een keten van twee filialen gespecialiseerd in traditionele Nederlandse pannenkoeken. IHOP (voorheen the International House of Pancakes) is een Amerikaanse ontbijtrestaurantketen die gespecialiseerd is in de Amerikaanse pannenkoekenvariant. Ook in de provincie Brits-Columbia (Canada) zijn restaurants die pannenkoeken serveren, zoals de restaurantketen The Dutch Pannenkoeken House. Op Aruba bevindt zich eveneens een Nederlands pannenkoekenhuis.

Gemaksvoedsel

Aan kant-en-klaar-pannenkoekenmix hoeft alleen nog water of melk te worden toegevoegd. Voorgebakken en vacuümverpakte pannenkoeken kunnen door korte opwarming in een magnetron of koekenpan eetklaar worden gemaakt.

Veganistisch

Mensen die uitsluitend plantaardig eten kunnen de eieren weglaten of vervangen door kikkererwtenmeel, boekweitmeel, bakpoeder of een speciaal eivervangend poeder. De melk kan worden vervangen door water, sojamelk, havermelk, amandelmelk, andere soorten melk of bier.

Trivia

• Tot de spellingwijziging van 1995 werd in het Nederlands pannenkoek gespeld als "pannekoek". Sommigen houden vast aan de oude spelling, die ze dan bijvoorbeeld als een versteende vorm beschouwen. De officiële spelling erkent dit niet.
• Het woord wordt ook wel gebruikt als scheldwoord. Iemand die niet goed presteert (in werk of anderszins) wordt soms voor pannenkoek uitgemaakt. In enkele gemeentes heeft dit ertoe geleid dat het woord deel uitmaakt van de lijst van verboden woorden om gezagsdragers mee aan te spreken. De term als zodanig zou oorspronkelijk uit de wielrennerij stammen om denigrerend een zwakke coureur te betitelen.
• Door Jan Kruis is in 1986 29 november als datum voor Sint Pannekoek bedacht, een dag waarop pannenkoeken gebakken worden.
• Daarnaast wordt 2006 door enkele bedrijven de derde of vierde vrijdag van maart aangewezen als Nationale Pannenkoekdag, waarop basisschoolleerlingen gevraagd wordt pannenkoeken te bakken voor ouderen.

Zie ook

• Maria-Lichtmis, tijdens dit feest worden pannenkoeken gegeten
• Maslenitsa, tijdens dit feest worden pannenkoeken gegeten
• Lijst van Nederlandse gerechten en lekkernijen
• Pannenkoeken sorteren, wiskundig probleem over het sorteren van een stapel pannenkoeken naar grootte

Bronnen, noten en/of referenties