Kaprijke

gemeente in Oost-Vlaanderen, België
(Doorverwezen vanaf Kaprijke (deelgemeente))

Kaprijke is een plaats en gemeente in de Belgische provincie Oost-Vlaanderen. De gemeente ligt in de regio Meetjesland, heeft een totale oppervlakte van 33,71 km² en telt ruim 6000 inwoners, die Kaprijkenaars[1] worden genoemd. Kaprijke heeft een geschiedenis die teruggaat tot de Romeinse tijd en had tot de Franse Revolutie stadsrechten (verkregen in de 12de eeuw door Johanna van Constantinopel).

Kaprijke
Gemeente in België Vlag van België
Kaprijke (België)
Kaprijke
Geografie
Gewest Vlag Vlaanderen Vlaanderen
Provincie Vlag Oost-Vlaanderen Oost-Vlaanderen
Arrondissement Eeklo
Oppervlakte
– Onbebouwd
– Woongebied
– Andere
33,64 km² (2022)
83,69%
9,1%
7,2%
Coördinaten 51° 13' NB, 3° 37' OL
Bevolking (bron: Statbel)
Inwoners
– Mannen
– Vrouwen
– Bevolkings­dichtheid
6.660 (01/01/2024)
50,12%
49,88%
197,98 inw./km²
Leeftijdsopbouw
– 0-17 jaar
– 18-64 jaar
– 65 jaar en ouder
(01/01/2024)
18,11%
58,68%
23,21%
Buitenlanders 3,96% (01/01/2024)
Politiek en bestuur
Burgemeester Pieter Claeys
Bestuur CD&V-NVA-Groen-Onafh
Zetels
Samen
CD&V-NVA-Groen-Onafh
17
8
9
Economie
Gemiddeld inkomen 23.174 euro/inw. (2021)
Werkloosheids­graad 3,43% (jan. 2019)
Overige informatie
Postcode
9970
9971
Deelgemeente
Kaprijke
Lembeke
Zonenummer 09
NIS-code 43007
Politiezone Meetjesland Centrum
Hulpverlenings­zone Meetjesland
Website www.kaprijke.be
Detailkaart
ligging binnen het arrondissement Eeklo
in de provincie Oost-Vlaanderen
Foto's
kerk en gemeentehuis
kerk en gemeentehuis
Portaal  Portaalicoon   België

De grootste kern van de gemeente is Lembeke, dat zowel in oppervlakte als inwonersaantal de andere deelgemeente (Kaprijke) overtroeft. Ten tijde van de grootschalige nationale gemeentefusieronde (jaren 70 van de 20ste eeuw), toen Lembeke en Kaprijke samengevoegd werden, kenden beiden echter een gelijkaardig aantal inwoners.

Situering

bewerken

Kaprijke maakt deel uit van de Vlaamse Zandstreek. Dit gebied is nagenoeg vlak, de hoogte schommelt tussen de 4 en 11 meter. In het zuidwesten is een iets meer uitgesproken microreliëf aanwezig dan in het noorden. De laagste delen zijn te vinden in het noorden van de deelgemeente.

Het landschap is overwegend een oud ontginningslandschap, gekenmerkt door een mozaïekachtig patroon van rechthoekige tot blokvormige percelen. In de depressies zijn de percelen meer rechthoekig lang en smal. Dit alles volgens een vrij regelmatig patroon.

Geschiedenis

bewerken

De naam Kaprijke komt zeer waarschijnlijk van de Gallo-Romeinse naam "Capriacum" wat zoveel betekent als 'Goed van Caprius' (Caprius is een persoonsnaam). De Romeinen, die de nederzetting bouwden, sloegen in de 5de eeuw op de vlucht voor invallende Germanen. Van het huidige Kaprijke is voor het eerst sprake rond de 13de eeuw, na een periode van zes eeuwen verlatenheid.

In 1240 kreeg Kaprijke een keure van Johanna van Constantinopel waarmee het dus stadsrechten had.

Gedurende de middeleeuwen was een groot gedeelte ervan met heide en moeras bedekt, en diende Kaprijke te worden beschermd tegen de vernietigende invloeden van de zee, dit werd gedaan door de aanleg van de Graaf Jansdijk. Die liep van Antwerpen over Bentille naar Duinkerke. Deze dijk kon echter niet verhinderen dat Kaprijke in 1403 toch grotendeels overspoeld geweest is.

In de late middeleeuwen was Kaprijke een vrij welvarend stadje, vooral door aandeel van de lakenindustrie. Het Kaprijks laken was tot ver buiten de grenzen bekend om zijn hoge kwaliteit.

In de 16de eeuw werd Kaprijke gekweld door godsdienstoorlogen die verschrikkelijke plunderingen met zich meebrachten, vooral na de Geuzenberoerten in 1574 en nog erger in 1583. Meer dan 20 jaar lang was Kaprijke verwoest en verlaten. Vanzelfsprekend was de nijverheid ook helemaal ten onder gegaan en het kwam er nooit meer tot volle bloei. Alles werd in het werk gesteld om het stadje herop te bouwen, wat dan weer resulteerde in extra belastingen. Een poging in de goede richting in het midden van de 17de eeuw was het graven van het Kaprijks vaardeken, een kanaal dat Kaprijke langs Lembeke, Sleidinge en Kluizen met Gent verbond.

 
Kaprijke op de Ferrariskaart (rond 1775)

In 1763 stroopten de Franse legers alles leeg, dit was nog niet het einde van alle ellende want in 1783 vielen diezelfde Fransen weer binnen, ditmaal onder aanvoering van maarschalk d'Humières. De bestuursleden waren gevlucht en niemand kon ontkomen aan de zware brandschatting (= de bewoners moesten belasting betaling aan de invaller, met brandstichting als straf indien niet aan de eisen konden worden voldaan). Onmiddellijk werd het vuur aangestoken en verschillende huizen en schuren, alsook het bovendeel van het stadhuis, dat pas 20 jaar voordien terug heropgebouwd was, brandden af. Om de geleden schade toch enigszins wat te milderen vroegen heel wat pachters afslag op hun pacht en andere verplichtingen.

In de 18de eeuw kende Kaprijke (zoals trouwens gans Vlaanderen) een betrekkelijke rust en bloei. Dit veranderde toen het samen met de omliggende streken aan het eind van de 18de eeuw opnieuw door de Fransen werd veroverd. Kaprijke verloor haar stadsrechten, maar werd wel hoofdplaats van een kanton. Napoleon vaardigde een wet uit waarbij jonge mannen verplicht met het Franse leger moesten strijden. Toen velen in de Kleemkapel de Onze-Lieve Vrouw aanriepen een goed lot te trekken om zo van de legerdienst gevrijwaard te zijn, vernietigden de Fransen ook nog de kapel.

Rond 1830, toen België onafhankelijk werd, was Kaprijke voornamelijk op landbouw afgestemd. Toch was er nog zo'n 1/4 bos en heide. Weven en verwerking van vlas gebeurden vooral in de winter.

Kort na de helft van de 19de eeuw kwam de grote industriële crisis over de streek met een sterke daling van de algemene welvaart als logisch gevolg. Van de ongeveer 750 families die Kaprijke toen telde, konden er zich rond 1855 slechts een honderdtal zichzelf welstellend noemen. De kleine landbouwers, wevers, herbergiers en veldarbeiders konden nog net rondkomen. Maar 1/3 van de bevolking was aangewezen op den Armen. Vandaar dat toen heel wat gezinnen de tocht naar Amerika waagden, hopend op betere omstandigheden aldaar.

In 1871 kreeg Kaprijke een halte op de spoorlijn Eeklo-Zelzate. Doch behalve een straat die Stationsstraat heet is alles al jaren verdwenen, voornamelijk door de komst van de auto. Ook de tramlijn die Eeklo over Kaprijks grondgebied met Watervliet verbond, werd hier het slachtoffer van.

De gemeente kreeg haar huidige vorm op 1 januari 1977 toen, in kader van de eenheidswet, het aangrenzende Lembeke bij Kaprijke werd gevoegd. Principieel was de oude gemeente (nu deelgemeente) Kaprijke tegen iedere fusie gekant. Maar indien de fusie van bovenaf zou opgelegd worden, wilde zij liefst samengaan met Lembeke om zo het agrarische karakter van de gemeente te behouden. Ook electorale motieven speelden mee. Door, uit Lembeeks standpunt, met het kleinere Kaprijke samen te gaan in plaats van Eeklo hoopte toenmalig Lembeeks burgemeester graaf Adhémar d'Alcantara burgemeester te blijven.[2] Iets wat overigens mislukte, want bij de fusiegemeenteraadsverkiezingen van 1976 werd hij verslagen door de zittend burgemeester van Kaprijke Albert Windey.

Spotnaam

bewerken

Kaprijkenaren hebben als spotnaam 'Groeningen', naar de groene appelsoort die er vanaf de late Middeleeuwen geteeld werd. De inwoners waren destijds erg trots op deze appels en gaven ze vaak cadeau. Zelfs vorsten kregen het soms als geschenk. Omdat de appels erg typerend groen waren, dachten diegenen die de appels kregen dat Kaprijkenaren gierige mensen waren.

Bezienswaardigheden

bewerken
  Zie Lijst van onroerend erfgoed in Kaprijke voor het hoofdartikel over dit onderwerp.
 
OLV Hemelvaartkerk te Kaprijke
 
Stadhuis van Kaprijke
 
Zijgevel van de schuur van het heemkundig Bardelaeremuseum
 
Kleemkapel

Natuur en landschap

bewerken

Kaprijke hoort tot Zandig Vlaanderen en tot de regio Meetjesland en ligt op een hoogte van ongeveer 5 meter. De Heine Watergang en de Isabella Watergang zijn de belangrijkste waterlopen. De omgeving wordt gekenmerkt door de landbouw.

Kaprijks Vaardeken

bewerken

Het Kaprijks Vaardeken (ook soms Rood Vaardeken genoemd[bron?]) was een smal kanaal voor kleine scheepvaart dat in 1651 is gegraven en Kaprijke via Lembeke, doorheen de dekzandrug Maldegem-Stekene in de Lembeekse bossen, verbond met de Burggravenstroom, waarlangs via Kluizen Gent bereikt kon worden. Het kanaaltje is nog aanwezig naast het fietspad Heihoekse Kerkwegel en in de Lembeekse bossen, met plaatselijk droge bedding (het Droog Vaardeken), en met straatnaam Tragelstraat. De straatnaam Vaartstraat herinnert nog aan het verdwenen kanaal dat liep naast de toenmalige weg, tegenwoordig verbreed tot gewestweg.

De gemeente Kaprijke is opgebouwd uit twee min of meer evenwaardige deelgemeenten: meest noordelijk bevindt zich de deelgemeente Kaprijke en ten zuiden hiervan ligt Lembeke. Tot de deelgemeente Kaprijke behoort ook nog een kleinere kern Bentille die gedeeld wordt met de gemeenten Sint-Laureins en Assenede.

De grens tussen de twee deelgemeenten loopt min of meer gelijk met de autoweg E34/A11 (in de volksmond 'expresweg') die de gemeente doormidden snijdt.

Deelgemeenten

bewerken
# Naam Opp.
(km²)
Inwoners
(2020)
Inwoners
per km²
NIS code
I Kaprijke 14,72 2.719 185 43007A
II Lembeke 18,91 3.716 196 43007B
 KaprijkeLembekeEekloSint-LaureinsSint-Jan-in-EremoSint-MargrieteSint-MargrieteWatervlietWaterland-OudemanBasseveldeOosteekloAssenedeAssenedeBoekhouteErtveldeSleidingeWaarschootOostwinkel

De gemeente Kaprijke grenst aan volgende gemeenten en (deel)gemeenten:

Demografie

bewerken

Demografische evolutie voor de fusie

bewerken
  • Bronnen:NIS, www.meetjesland.be en gemeente Kaprijke - Opm:1831 t/m 1970=volkstellingen; 1976=inwoneraantal op 31 december

Demografische ontwikkeling van de fusiegemeente

bewerken

Alle historische gegevens hebben betrekking op de huidige gemeente, inclusief deelgemeenten, zoals ontstaan na de fusie van 1 januari 1977.

  • Bronnen:NIS, Opm:1831 tot en met 1981=volkstellingen; 1990 en later= inwonertal op 1 januari
Inwoners van jaar tot jaar op 1 januari
1992 tot heden
jaar Aantal[3] Evolutie: 1992=index 100
1992 6.141 100,0
1993 6.198 100,9
1994 6.195 100,9
1995 6.249 101,8
1996 6.136 99,9
1997 6.202 101,0
1998 6.210 101,1
1999 6.187 100,7
2000 6.175 100,6
2001 6.127 99,8
2002 6.111 99,5
2003 6.113 99,5
2004 6.072 98,9
2005 6.069 98,8
2006 6.128 99,8
2007 6.171 100,5
2008 6.171 100,5
2009 6.177 100,6
2010 6.183 100,7
2011 6.294 102,5
2012 6.318 102,9
2013 6.374 103,8
2014 6.298 102,6
2015 6.337 103,2
2016 6.321 102,9
2017 6.381 103,9
2018 6.429 104,7
2019 6.434 104,8
2020 6.436 104,8
2021 6.508 106,0
2022 6.539 106,5
2023 6.587 107,3
2024 6.660 108,5

Politiek

bewerken
Zetelverdeling gemeenteraad 2019-2024
8
9
De 17 zetels zijn als volgt verdeeld:
     SAMEN: 8
     CD&V-NVA-Groen-Onafh: 9
  Zie Lijst van burgemeesters van Kaprijke voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Bestuur 2019-2024

Na de gemeenteraadsverkiezingen van oktober 2018 werd CD&V-N-VA-Groen-Onafh de grootste partij en verwierf ze de absolute meerderheid met 9 van 17 zetels zetels. De nieuwe burgemeester wordt Pieter Claeys.

Bestuur 2013-2018

bewerken

Burgemeester was Filip Gijssels van de lokale lijst SAMEN, een kartel van sp.a, Open Vld en onafhankelijken. Deze partij heeft de meerderheid met 9 op 17 zetels, en dit sinds de verkiezingen van oktober 1994.

Geschiedenis van het bestuur

bewerken

Van de gemeentefusies in 1977 tot de verkiezingen van oktober 1994 had de CVP een absolute meerderheid in de Kaprijkse gemeenteraad. Gedurende deze hele periode was Albert Windey, die eerder al de voormalige gemeente Kaprijke bestuurd had, burgemeester. In 1994 trad hij terug als lijsttrekker, en in de verkiezingen van dat jaar verloor de CVP haar meerderheid ten voordele van de verenigde oppositie (VU, SP, PVV en Agalev), die naar de kiezer trok als SAMEN. Deze kartellijst heeft ondanks zijn wisselende samenstelling tot 2018 de meerderheid en dus het bestuur behouden.

Resultaten gemeenteraadsverkiezingen sinds 1976

bewerken
Partij of kartel 10-10-1976[4] 10-10-1982[4] 9-10-1988[4] 9-10-1994[4] 8-10-2000[4] 8-10-2006[5] 14-10-2012[6] 14-10-2018 13-10-2024
Stemmen / Zetels % 17 % 17 % 17 % 17 % 17 % 17 % 17 % 17 % 17
Vrije GemeentebelangenA/ VU1/ SAMENB/ N-VA&'plus'2 / N-VA3 26,97A 4 24,7A 4 19,781 3 49,09B 9 50,53B 9 12,62 1 22,463 4 D(*) 21,93 3
AGALEV1/ SAMENB/ Groen2 - - 6,041 0 50,56B 9 7,832 0 6,72 0
SP1/ SAMENB/ Lokaal Samen SterkerE - 8,921 0 10,211 1 46,53B 9 49,2B 8 62,6E 13
Vrije GemeentebelangenA/ PVV1/ SAMENB / PluspuntC/ Lokaal Samen SterkerE A(*) A(*) 4,051 0 36,84C 7
CVP1/ PluspuntC / CD&V+2/ Het KartelD/ Lokaal Samen SterkerE 73,031 13 66,371 13 59,931 13 48,521 8 49,471 8 23,182 4 50,8D 9
Vonk - - - - - - - - 8,8 1
ALLEEN - - - 2,39 0 - - - - -
Totaal stemmen 4233 4357 4427 4623 4592 4735 4658 4797 3302
Opkomst % 96,41 95,54 94,76 96,89 92,40 94,6 62,7
Blanco en ongeldig % 3,64 3,56 3,5 4,91 5,71 6,27 4,04 6,1 1,2

De zetels van de gevormde meerderheid staan vetjes afgedrukt. De grootste partij staat in kleur.
De rode cijfers naast de gegevens duiden aan onder welke naam de partijen telkens bij een verkiezing opkwamen.

Bekende personen uit Kaprijke

bewerken
bewerken
Zie de categorie Kaprijke van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.