Tweede Kamerverkiezingen 1933

Tweede Kamerverkiezingen 1933
Datum	26 april 1933
Land	Nederland
Te verdelen zetels	100
Opkomst	94,22%
Resultaat
Grootste partij	RKSP
Nieuwe kabinet	Colijn II
Vorige kabinet	Ruijs de Beerenbrouck III
Opvolging verkiezingen
Portaal	Politiek

De Tweede Kamerverkiezingen 1933 waren verkiezingen in Nederland voor de Tweede Kamer der Staten-Generaal. Zij werden gehouden op 26 april 1933.

Het aanplakken van verkiezingsposters van de SDAP met lijsttrekker J.W. Albarda in de Amsterdamse Pieter Lodewijk Takstraat.

De verkiezingen waren noodzakelijk geworden door de ontbinding van de Tweede Kamer als gevolg van een conflict met het kabinet-Ruijs de Beerenbrouck III. Op 9 februari 1933 nam de Tweede Kamer een motie-Boon aan die zich uitsprak tegen het voorstel van minister Donner (Justitie) over de vermindering van het aantal kantongerechten en rechtbanken. Daarop ontbond het kabinet bij KB van 15 februari 1933 de Tweede Kamer ingaande 8 mei 1933.^[1]

Uitslag

Opkomst en kiesdeler

	1929		1933
	# stemmen	%	# stemmen	%
Kiesgerechtigden	3.588.106		4.136.519
Niet opgekomen	372.871	10,39^[2]	239.009	5,78^[2]
Opkomst	3.215.235	89,61^[2]	3.897.510	94,22^[2]
Blanco stemmen	4.299	0,13^[3]	107.097	2,75^[3]
Ongeldige stemmen	42.678	1,33^[3]	68.585	1,76^[3]
Geldige stemmen	3.168.258	98,53^[3]	3.721.828	95,49^[3]
Kiesdeler	31.682	1,00^[4]	37.218	1,00^[4]
Kiesdrempel	23.761	0,75^[4]	27.913	0,75^[4]

Verkiezingsuitslag naar partij

Voornaamste winnaar van de verkiezingen was de ARP, die met Colijn aan het hoofd twee zetels wint. Net als in 1925 gold hij als sterke man, die Nederland uit de crisis moest leiden. Naast de heersende economische crisis, met massa-werkloosheid, speelden ook de internationale situatie en de ondermijning van het gezag daarbij een grote rol. De nazi's waren op 30 januari 1933 in Duitsland aan het bewind gekomen en op het marineschip 'De Zeven Provinciën' had diezelfde maand een muiterij plaatsgevonden.

De vervroegde verkiezingen gaven in tegenstelling tot die in 1929 wel de nodige verschuivingen te zien. Opvallend was echter vooral het grote aantal partijen dat aan de verkiezingen deelnam: 54. Daaronder waren enkele rechts-extremistische, zoals de Algemeene Nederlandsche Fascisten Bond, maar die behaalden geen zetel.

Toch behoorden kleinere partijen ter linker- en rechterzijde tot de winnaars. Links was dat de Revolutionair-Socialistische Partij (RSP) van Henk Sneevliet, die met één zetel in de Kamer kwam. En ook de CPH won: twee zetels. Daardoor werd er voor het eerst een Nederlands-Indiër, Roestam Effendi, gekozen.

Ter rechterzijde won het op een sterk gezag hamerende Verbond voor Nationaal Herstel (VNH) een zetel. De lijsttrekker, generaal Snijders, nam overigens zelf geen zitting.

De RKVP keerde weer terug in de Kamer en fuseerde in september 1933 tot KDP, terwijl de protestantse pacifistische Christelijk-Democratische Unie (CDU) eveneens één zetel behaalde.

De winst van de splinterpartijen ging ten koste van de gevestigde partijen. De SDAP en de RKSP verloren twee zetels; de CHU, de VDB en de Liberalen verloren er een.

Van de kleine partijen handhaafden zich de SGP, HGSP en Plattelandersbond (ditmaal onder de naam Nationale Boeren-, Tuinders- en Middenstandspartij, NBTM). Alleen Floris Vos keerde niet terug, maar hij was ook geen kandidaat meer.

Partij		1929			1933			+/−
Partij		# stemmen	%^[4]	zetels	# stemmen	%^[4]	zetels	%	zetels
	RKSP	931.832	29,38	30	1.037.355	27,92	28	−1,46	−2
	SDAP	762.281	24,03	24	798.632	21,49	22	−2,54	−2
	ARP	371.698	11,72	12	499.892	13,45	14	+1,73	+2
	CHU	335.800	10,59	11	339.813	9,15	10	+1,44	−1
	Vrijheidsbond	232.187	7,32	8	258.750	6,96	7	−0,36	−1
	VDB	193.031	6,09	7	188.952	5,09	6	−1,00	−1

	CPH-De Visser^[5]	35.696	1,13	1
	CPH-Wijnkoop^[5]	29.355	0,93	1
	CPH^[5]	-	-	-	118.238	3,18	4
	subtotaal	65.051	2,06	2	118.238	3,18	4	+1,12	+2

	SGP	71.420	2,25	3	93.275	2,51	3	+0,26	0
	RSP	20.869	0,66	0	48.405	1,30	1	+0,64	+1
	NBTM^[6]	32.301	1,02	1	47.688	1,28	1	+0,26	0
	RKVP	21.894	0,69	0	40.905	1,10	1	+0,41	+1
	CDU	12.407	0,39	0	38.464	1,04	1	+0,65	+1
	HGSP	34.442	1,09	1	33.930	0,91	1	−0,18	0
	VNH	-	-	-	30.332	0,82	1	+0,82	+1
	OSP	-	-	-	25.616	0,69	0	+0,69	0
	KDB	-	-	-	20.487	0,55	0	+0,55	0
	ANFB	-	-	-	15.814	0,43	0	+0,43	0
	ADU^[7]	8.650	0,27	0	14.192	0,38	0	+0,11	0
	POR^[8]	-	-	-	10.466	0,28	0	+0,28	0
	NCAP^[9]	1.602	0,05	0	6.602	0,18	0	+0,13	0
	LF	-	-	-	6.358	0,17	0	+0,17	0
	VvN	3.459	0,11	0	5.989	0,16	0	+0,05	0
	RKAP	-	-	-	5.967	0,16	0	+0,16	0
	R&V	-	-	-	4.164	0,11	0	+0,11	0
	Marktkooplieden	-	-	-	3.184	0,09	0	+0,09	0
	Lijst Wolswinkel	-	-	-	2.742	0,07	0	+0,07	0
	OZ^[10]	-	-	-	2.257	0,06	0	+0,06	0
	NSP^[11]	-	-	-	2.083	0,06	0	+0,06	0
	NFU^[12]	-	-	-	1.733	0,05	0	+0,05	0
	Lijst Jacobs	-	-	-	1.629	0,04	0	+0,04	0
	RKBA^[13]	-	-	-	1.330	0,04	0	+0,04	0
	HM^[14]	4.072	0,13	0	1.123	0,03	0	−0,10	0
	VWP^[15]	-	-	-	1.040	0,03	0	+0,03	0
	BvB^[16]	-	-	-	910	0,02	0	+0,02	0
	Lijst Eijking	-	-	-	772	0,02	0	+0,02	0
	NSP^[17]	-	-	-	746	0,02	0	+0,02	0
	Lijst Engels	-	-	-	725	0,02	0	+0,02	0
	H&HA^[18]	845	0,03	0	702	0,02	0	−0,01	0
	NVAB^[19]	342	0,01	0	551	0,01	0	+0,00	0
	Lijst Bongers	-	-	-	476	0,01	0	+0,01	0
	Lijst De Wit	-	-	-	452	0,01	0	+0,01	0
	VAW^[20]	-	-	-	371	0,01	0	+0,01	0
	ZP^[21]	-	-	-	311	0,01	0	+0,01	0
	ANHB^[22]	-	-	-	294	0,01	0	+0,01	0
	OF	-	-	-	261	0,01	0	+0,01	0
	UP^[23]	-	-	-	237	0,01	0	+0,01	0
	NWP^[24]	-	-	-	227	0,01	0	+0,01	0
	ACP^[25]	-	-	-	197	0,01	0	+0,01	0
	PG^[26]	-	-	-	185	0,00	0	+0,00	0
	CDAP^[27]	-	-	-	182	0,00	0	+0,00	0
	Lijst Triesscheijn	-	-	-	172	0,00	0	+0,00	0
	O&V^[28]	-	-	-	142	0,00	0	+0,00	0
	AAB^[29]	-	-	-	97	0,00	0	+0,00	0
	Lijst Groothuis	-	-	-	90	0,00	0	+0,00	0
	MP S&L	36.382	1,15	1	-	-	-	−1,15	−1
overige partijen in 1929		82.531	1,18	0	-	-	-	−1,18	0
Totaal		3.168.258^[30]	100	100	3.721.828^[31]	100	100	0	0

Gekozen leden

Kabinetsformatie

Het kabinet-Ruijs de Beerenbrouck III stelde op 26 april 1933 zijn functies ter beschikking. Na een korte formatieperiode trad op 26 mei 1933 het kabinet-Colijn II aan dat bestond uit ministers van RKSP, ARP, CHU, LSP en VDB, aangevuld met een partijloze.

Externe links

www.politiekcompendium.nl
Verkiezingsprogramma's 1933 bij het DNPP

Bronnen

Kiesraad - verkiezingsuitslagen. www.verkiezingsuitslagen.nl. Geraadpleegd op 30 november 2021.
Ron de Jong, Henk van der Kolk, Gerrit Voerman (2011). Verkiezingen op de kaart 1848-2010. Matrijs, Utrecht. ISBN 978 90 5345 437 4.

Noten

↑ Nederlandsche Staatscourant, 18 februari 1933
↑ ^a ^b ^c ^d % van het aantal kiesgerechtigden.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f % van het aantal uitgebrachte stemmen.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f % van het aantal geldige stemmen.
↑ ^a ^b ^c In de CPH zijn de CPH-De Visser en de CPH-Wijnkoop opgegaan.
↑ Nam in 1929 deel onder de naam Plattelandersbond.
↑ Nam in 1929 deel onder de naam Democratische Partij.
↑ Nationaal Verbond Plicht, Orde, Recht
↑ Nederlandse Christelijke Arbeiderspartij; nam in 1929 deel onder de naam Christelijke Arbeiderspartij.
↑ Onafhankelijke Zakenlui
↑ Nationaal-Socialistische Partij
↑ Nederlandse Fascisten Unie
↑ Roomsch-Katholieke Bouwvakarbeiders
↑ Handeldrijvende Middenstand; nam in 1929 deel onder de naam Algemeene Bond van Kleine Winkeliers en Middenstanders.
↑ Volkswelvaartspartij
↑ Bond van Belastingbetalers
↑ Nieuwe Socialistische Partij
↑ Hoofd- en Handarbeiders
↑ Nationaal Verbond voor Arbeidersbelangen; nam in 1929 deel onder de naam Neutrale Volkspartij.
↑ Voor Algemeen Welzijn
↑ Zuiderzee Partij
↑ Algemeene Nederlandse Huurdersbond
↑ Universeele Partij
↑ Nationale Werkliedenpartij
↑ Anti-crisis Partij
↑ Proletarische Groep
↑ Centrale Democratische Arbeiderspartij
↑ Opbouw en Verbroedering
↑ Algemeene Arbeidersbond
↑ Dit is het totaal aantal geldige stemmen zoals vermeld in de database van de Kiesraad. De stemmen op alle partijen opgeteld geeft een totaal van 3.172.447. De Kiesraad geeft zelf ook aan dat er lacunes zijn.
↑ Dit is het totaal aantal geldige stemmen zoals vermeld in de database van de Kiesraad. De stemmen op alle partijen opgeteld geeft een totaal van 3.715.507. De Kiesraad geeft zelf ook aan dat er lacunes zijn.

[1] Nederlandsche Staatscourant, 18 februari 1933

[kiesgerechtigden-2] % van het aantal kiesgerechtigden.

[opkomst-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f % van het aantal uitgebrachte stemmen.

[geldig-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f % van het aantal geldige stemmen.

[cph-1930-5] In de CPH zijn de CPH-De Visser en de CPH-Wijnkoop opgegaan.

[6] Nam in 1929 deel onder de naam Plattelandersbond.

[7] Nam in 1929 deel onder de naam Democratische Partij.

[8] Nationaal Verbond Plicht, Orde, Recht

[9] Nederlandse Christelijke Arbeiderspartij; nam in 1929 deel onder de naam Christelijke Arbeiderspartij.

[10] Onafhankelijke Zakenlui

[11] Nationaal-Socialistische Partij

[12] Nederlandse Fascisten Unie

[13] Roomsch-Katholieke Bouwvakarbeiders

[14] Handeldrijvende Middenstand; nam in 1929 deel onder de naam Algemeene Bond van Kleine Winkeliers en Middenstanders.

[15] Volkswelvaartspartij

[16] Bond van Belastingbetalers

[17] Nieuwe Socialistische Partij

[18] Hoofd- en Handarbeiders

[19] Nationaal Verbond voor Arbeidersbelangen; nam in 1929 deel onder de naam Neutrale Volkspartij.

[20] Voor Algemeen Welzijn

[21] Zuiderzee Partij

[22] Algemeene Nederlandse Huurdersbond

[23] Universeele Partij

[24] Nationale Werkliedenpartij

[25] Anti-crisis Partij

[26] Proletarische Groep

[27] Centrale Democratische Arbeiderspartij

[28] Opbouw en Verbroedering

[29] Algemeene Arbeidersbond

[30] Dit is het totaal aantal geldige stemmen zoals vermeld in de database van de Kiesraad. De stemmen op alle partijen opgeteld geeft een totaal van 3.172.447. De Kiesraad geeft zelf ook aan dat er lacunes zijn.

[31] Dit is het totaal aantal geldige stemmen zoals vermeld in de database van de Kiesraad. De stemmen op alle partijen opgeteld geeft een totaal van 3.715.507. De Kiesraad geeft zelf ook aan dat er lacunes zijn.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]