Herk-de-Stad

**Herk-de-Stad**
Herk
Stad in België
	(Details) (Details)
	;
Geografie
Gewest	Vlaanderen
Provincie	Limburg
Arrondissement	Hasselt
Oppervlakte; – Onbebouwd; – Woongebied; – Andere	43,03 km² (2022); 78,38%; 12,24%; 9,38%
Coördinaten	50° 56' NB, 5° 10' OL
Bevolking (bron: Statbel)
Inwoners; – Mannen; – Vrouwen; – Bevolkingsdichtheid	12.841 (01/01/2024) ; 49,64% ; 50,36% ; 298,43 inw./km²
Leeftijdsopbouw; – 0-17 jaar; – 18-64 jaar; – 65 jaar en ouder	(01/01/2024); 17,83%; 59,3%; 22,87%
Buitenlanders	3,82% (01/01/2024)
Politiek en bestuur
Burgemeester	Bert Moyaers (Vooruit)
Bestuur	Vooruit, Open Vld, CD&V
Zetels; Vooruit ; Open Vld; CD&V; N-VA; Onafhankelijk; NIEUW; Groen	23; 6; 5; 5; 3; 2; 1; 1
Economie
Gemiddeld inkomen	22.694 euro/inw. (2021)
Werkloosheidsgraad	4,81% (jan. 2019)
Overige informatie
Postcode; 3540; 3540; 3540; 3540	Deelgemeente; Herk-de-Stad; Berbroek; Donk; Schulen
Zonenummer	013 - 011
NIS-code	71024
Politiezone	Limburg Regio Hoofdstad
Hulpverleningszone	Zuid-West Limburg
Website	www.herk-de-stad.be
Detailkaart
	ligging binnen het arrondissement Hasselt; in de provincie Limburg
Portaal	België

Oud-Gemeentehuis, nu Museum Centrum De Markten

Galgenmolen van Schulen, in 1954 overgebracht naar het Openluchtmuseum te Bokrijk

Herk-de-Stad is een stad in de provincie Limburg in België en is de hoofdplaats van het kieskanton Herk-de-Stad. Daarnaast behoort de stad tot het gerechtelijk kanton Hasselt 2.

Etymologie

Herk-de-Stad werd voor het eerst vernoemd in 1107, als Harcke (Keltisch: arica is kleine rivier; of Germaans: harc is woud). Vanaf de 13e eeuw tot 1794 werd de plaats Wuest-Herk (West-Herk) genoemd. Onder Napoleontisch regime werd de naam Herck-la-Ville ingevoerd, ofwel: Herk-de-Stad, dit ter onderscheid van Sint-Lambrechts-Herk. Later werd het vertaald in Herk-de-Stad, maar de stad verloor in België zijn stadsrechten. In 1985 werden deze bij koninklijk besluit hersteld.

Geschiedenis

Sporen duiden erop dat er reeds tijdens de Romeinse Tijd een nederzetting geweest moet zijn. De ligging langs de handelsweg Brugge-Keulen duidt op het belang ervan.

In 1107 wordt in een pauselijk document de naam Harke vermeld. In 1338 werd koning Eduard II van Engeland er tot vicaris van het keizerrijk aangesteld. Hij zou de keizer vervangen bij diens overlijden of bij afwezigheid. Herk floreerde in de 14e en 15e eeuw en werd reeds in de 14e eeuw versterkt (voor het eerst vermeld in 1389). Herk-de-Stad was een van de Goede Steden van het graafschap Loon. Het kreeg in 1386 zijn stadsrechten van de prins-bisschop van Luik. Er waren twee burgemeesters, tien raadsleden en vijf ambachten. De schepenen spraken vanaf 1417 Luiks recht voor de binnenkuip van de stad en Loons recht voor de buitengelegen gehuchten. Voor het Luiks recht trad de schepenbank van Luik op. Voor het Loons recht de buitenbank van Bilzen. De parochie behoorde tot het bisdom Luik, aartsdekenij Haspengouw, dekenij Sint-Truiden. Het patronaatsrecht van de kerk was in het bezit van het kapittel van Onze-Lieve-Vrouw van Maastricht en was de moederkerk van Schulen en Wijer.

In 1971 werd Donk bij Herk-de-Stad gevoegd en in 1977 Schulen (waar Berbroek reeds bij hoorde sinds 1971).

De middeleeuwse stad is nog duidelijk herkenbaar aan het ruime marktplein en het eivormig patroon van de stadsomwalling dat bewaard bleef in de lanen die sind het begin van de 20e eeuw de ringweg vormen rond het stadscentrum. Er waren stadspoorten naar Sint-Truiden, Hasselt en Diest.

Aangezien in 1669, 1679 en 1781 stadsbranden plaatsvonden, ging veel van de oudere bebouwing verloren. De meeste woningen zijn tegenwoordig 19e-eeuws, al kunnen ze een oudere kern bezitten. Het stratenpatroon in de binnenstad bleef grotendeels behouden, op enkele wijzigingen na. Zo werd, na de aanleg van de Sint-Truidersteenweg in 1845, de Zoutbrugstraat de belangrijkste zuidelijke uitvalsweg, waar dat voorheen de Ridderstraat was.

Vanaf 1900 werd de stad een knooppunt van buurtspoorweglijnen met twee lijnen:

1 juli 1900: Hasselt - Herk-de-Stad, verlengd tot Halen op 7 augustus 1905.
15 mei 1913: Sint Truiden - Herk-de-Stad.^[1]

De laatste trams reden op 25 januari 1948. In de begintijd was dit met stoomtrams^[2] en later werden reizigers vervoerd met dieselautorails.

Buiten de oude binnenstad ontstond lintbebouwing bij enkele gehuchten. Ten noorden van de stad verrees een bedrijventerrein, Daelemveld genaamd.

Geografie

Herk-de-Stad is gelegen in het westen van Limburg langs de rivier Herk en halverwege de steenweg en spoorweg van Diest naar Hasselt (treinhalte in Schulen). Het gebied daalt langzaam af van het zuiden (55 m) naar de depressie van de Demervallei in het noorden (22 m). De bodems bestaan uit vochtige zandleemgronden en natte rivierklei. In het noorden ligt het Schulensbroek, een natuurlijk moerasgebied langs de Demer dat met de aanleg van de E314 vergroot werd tot het Schulensmeer.

Herk-de-Stad ligt op de grens van Vochtig-Haspengouw, Hageland en de Kempen.

Deelgemeenten

#	Naam	Opp. (km²)	Inwoners (2020)	Inwoners per km²	NIS-code
1	Herk-de-Stad	20,29	6.271	309	71024A
2	Donk	5,91	1.780	301	71024B
3	Schulen	11,54	2.936	254	71024C
4	Berbroek	5,30	1.663	314	71024D

Overige kernen

Schakkebroek

Aangrenzende gemeenten

Aangrenzende gemeenten
	Lummen

Halen		Hasselt

Geetbets (Vl.-Brab.)		Nieuwerkerken

Demografie

Demografische evolutie voor de fusie

Bron:NIS - Opm:1831 t/m 1970=volkstellingen op 31 december

Demografische ontwikkeling van de fusiegemeente

Alle historische gegevens hebben betrekking op de huidige gemeente, inclusief deelgemeenten, zoals ontstaan na de fusie van 1 januari 1977.

Bronnen:NIS, Opm:1831 tot en met 1981=volkstellingen; 1990 en later= inwonertal op 1 januari

Inwoners van jaar tot jaar op 1 januari 1992 tot heden
jaar	Aantal^[3]	Evolutie: 1992=index 100
1992	10.899	100,0
1993	11.033	101,2
1994	11.121	102,0
1995	11.283	103,5
1996	11.382	104,4
1997	11.435	104,9
1998	11.476	105,3
1999	11.574	106,2
2000	11.615	106,6
2001	11.590	106,3
2002	11.629	106,7
2003	11.609	106,5
2004	11.597	106,4
2005	11.663	107,0
2006	11.795	108,2
2007	11.874	108,9
2008	11.960	109,7
2009	12.081	110,8
2010	12.219	112,1
2011	12.264	112,5
2012	12.316	113,0
2013	12.330	113,1
2014	12.390	113,7
2015	12.463	114,3
2016	12.608	115,7
2017	12.694	116,5
2018	12.661	116,2
2019	12.636	115,9
2020	12.650	116,1
2021	12.716	116,7
2022	12.756	117,0
2023	12.817	117,6
2024	12.841	117,8

Politiek

Structuur

De stad Herk-de-Stad ligt in het kieskanton Herk-de-Stad en het provinciedistrict Sint-Truiden, het kiesarrondissement Hasselt-Tongeren-Maaseik (identiek aan de kieskring Limburg).

Herk-de-Stad		Supranationaal	Nationaal		Gemeenschap	Provincie	Arrondissement	Provinciedistrict	Kanton	Gemeente
Administratief	Niveau	Europese Unie	België		Vlaanderen	Limburg	Hasselt			Herk-de-Stad
	Bestuur	Europese Commissie	Belgische regering		Vlaamse regering	Deputatie				Gemeentebestuur
	Raad	Europees Parlement	Kamer van volksvertegenwoordigers	Vlaams Parlement		Provincieraad				Gemeenteraad
Kiesomschrijving		Nederlands Kiescollege	Kieskring Limburg				Hasselt-Tongeren-Maaseik	Sint-Truiden	Herk-de-Stad	Herk-de-Stad
Verkiezing		Europese	Federale		Vlaamse	Provincieraads-				Gemeenteraads-

Geschiedenis

Zetelverdeling gemeenteraad 2019-2024

6

5

1

6 6 5 5 1

De 23 zetels zijn als volgt verdeeld:

■ N-VA NIEUW: 6

■ sp.a: 6

■ CD&V: 5

■ Open Vld: 5

■ Groen: 1

(Voormalige) Burgemeesters

Tijdspanne		Burgemeester
	1823 - 1836	Louis Claes
	1836 - 1848	Joseph Chapelle
	1848 - 1872	Pierre Vliegen (Katholieken)
	1872 - 1884	Lodewijk Vandersmissen (Kath. Partij)
	1885 - 1890	Servais Truyens
	1890 - 1912	Jan Lambrechts
	1913 - 1933	Zacharie Warnants
	1933 - 1942	Raymond Enckels
	1942 - 1944	Gaston Gevers
	1944 - 1945	Theophile Ectors
	1946 - 1947	Emile Buset

Tijdspanne		Burgemeester
	1948 - 1959	Alfons Vreys (CVP)
	1959 - 1961	Désiré Vanerum
	1961 - 1964	Julien Windmolders
	1965 - 1970	Firmin Huygen (CVP)
	1971 - 1976	Joseph Minten (CVP)
	1977 - 1982	Henri Gilbert Ignoul (CVP)
	1983 - 1989	Henri Knuts (BSP)
	1989 - 2000	Firmin Steenbergen (SP)
	2001 - 2010	Paul Buekers (SP / sp.a HdS)
	2010 - 2012	Danny Pauly (sp.a HdS)
	2013 - 2018	Bart Gruyters (CD&V)
	2019 - heden	Bert Moyaers (sp.a)

Legislatuur 2019-2024

Burgemeester is Bert Moyaers (sp.a). Hij leidt een coalitie bestaande uit sp.a, Open Vld en CD&V. Samen vormen ze de meerderheid met 16 op 23 zetels.

Resultaten gemeenteraadsverkiezingen sinds 1976

Partij of kartel		10-10-1976^[4]		10-10-1982		9-10-1988		9-10-1994		8-10-2000		8-10-2006^[5]		14-10-2012^[6]		14-10-2018		13-10-2024
Stemmen / Zetels		%	21	%	21	%	21	%	21	%	21	%	21	%	23	%	23	%	23
	CVP¹ / CD&V-Nieuw^A / CD&V²	44,33¹	10	40,93¹	10	25,31¹	5	20,8¹	4	20,47¹	4	30,04^A	7	13,3²	3	20,3²	5	21,5^A	5
	VU¹ / NIEUW² / CD&V-Nieuw^A / N-VA-Nieuw³ / N-VA⁴	-		12,36¹	2	20,56¹	4	18,9²	4	17,57²	3	30,04^A	7	28,25³	7	24,6³	6	18,4⁴	4
	SP¹ / sp.a HdS² / sp.a³ / Vooruit⁴	27,87¹	6	35,97¹	8	39,94¹	10	42,58¹	10	41,2¹	10	40,29²	9	34,78²	9	22,4³	6	29,8⁴	8
	PVV¹ / VLD² / Open Vld³ / Open Vld samen 3540⁴	-		10,74¹	1	14,19¹	2	14,76²	3	20,76²	4	19,83²	4	19,35³	4	21,6³	5	18,9⁴	5
	Groen	-		-		-		-		-		-		4,32	0	6,3	1	3,8	0
	He-He!	-		-		-		-		-		-		-		4,8	0	-
	Vlaams Belang	-		-		-		-		-		9,85	1	-		-		7,6	1
	W.O.W.	-		-		-		2,97	0	-		-		-		-		-
	GB	27,79	5	-		-		-		-		-		-		-		-
Totaal stemmen		6398		7231		7729		8338		8821		9056		9305		9598		6898
Opkomst %						97,06		96,68		96,44		96,98		94,87		95,7		67,5
Blanco en ongeldig %		2,77		3,68		4,35		4,67		4,24		3,54		4,43		4,6		1,5

De zetels van de gevormde coalitie staan vetjes afgedrukt. De grootste partij staat in kleur.

Bezienswaardigheden

Schilderij van de heilige Amandina van Schakkebroek op haar missiepost in Taiyuan te China

Dekenale Sint-Martinuskerk
Kasteel de Pierpont (nu stadhuis met Engelse plantentuin: Olmenhof)
Kasteel van Halbeek
Wendelenhuis vernoemd naar Govaert Wendelen, die vermoedelijk op deze plaats geboren werd
Ursulinenklooster
Het perroen, heropgericht in 1986, toen Herk-de-Stad opnieuw stadsrecht kreeg.
Het Wendelenmonument
De Markthallen, het voormalig gemeentehuis

Cultuur

Dialect

Het Herkse dialect is een typisch Oostgetelands dialect met overwegend Limburgse kenmerken. Opvallend is het verschil tussen het 'Herkers' en het 'Skielens', het dialect van deelgemeente Schulen, dat meer aansluit met het Hasselts.

Een kenmerk van het Herkers is de lange 'ui' klank. Verder kan men in het Herkers van oudere sprekers kenmerken terugvinden die erg aansluiten met kenmerken van het Oud-Nederlands, een stadium waaraan andere dialecten reeds lang voorbij zijn. Voorbeelden hiervan zijn de negatie met en/'n, en de verbuiging van het zelfstandig naamwoord na een voorzetsel.

Culinair

Wijndomein De Caybergh, Belgische kwaliteitswijn uit Haspengouw
Krikske Vuur, ambachtelijk gestookte vruchtenlikeur
Geschenkmanden, deze zijn gevuld met Herkse specialiteiten en gadgets

Economie

De stad heeft hoofdzakelijk een woonfunctie. In de kernen rond het oude stadsdeel is er veel agrarische bedrijvigheid. Industriële bedrijven zijn voornamelijk gegroepeerd in de zone tussen de steenweg Diest-Hasselt en de Herk. De stad kent momenteel een belangrijke toename van dag-, hoeve- en jeugdtoerisme. Het jaarlijkse festival Rock-Herk verwierf bekendheid wegens de gratis toegang. Het festival kwam in financiële problemen en moest de gratis toegang herzien, dankzij een crowdfunding bestaat het festival nog tot op heden, er moet nu wel inkom betaald worden, degenen die de crowdfunding hebben gesteund werden beloond met levenslang gratis toegang tot het festival dat jaarlijks een hoop festivalgangers naar Herk-de-Stad trekt.

Aan het marktplein bevindt zich De Markthallen, het Cultureel Centrum van de stad. Rondom de oude stadskern zijn er het Jessa-ziekenhuis, campus St.-Ursula en 2 secundaire scholen.

Bekende personen

Bekende personen die geboren of woonachtig zijn of waren in Herk-de-Stad of een andere significante band met de gemeente hebben:

Geboren

Servaes Vaes (1608-1698), abt
Govaert Wendelen (1580-1667), priester en sterrenkundige
Amandina van Schakkebroek (1872-1900), missiezuster en heilige (echte naam: Pauline Jeuris)
Jozef Van Wing (1884-1970), jezuïet, missionaris in Congo, auteur van "Etudes Bakongo", promotor van onderwijs en Congolese dekolonisatie
Jan Gruyters, (1887-1970), politicus
Alfons Borgers (1919-2001), wiskundige
Miel Cools (1935-2013), zanger, gitarist en kleinkunstenaar
Ludo Enckels (1956), schrijver van voornamelijk jeugdboeken
Eric Vanderaerden (1962), wielrenner
Karolien Grosemans (1970), Volksvertegenwoordiger N-VA(2010-...)
Wilfried Cretskens (1976), wielrenner
Annemie Coenen (1978), zangeres
Kim Geybels (1981), arts en politica
Krijn Van Koolwijk (1981), atleet
Virginie Claes (1982), Miss België 2006
Matias Raymaekers (1982), volleyballer
Cynthia Reekmans (1982), model (ex-Miss Belgian Beauty 2005) en tv-presentatrice (TV Limburg)
Pieter-Jan Van Oudenhove (1987), voetballer
Rob Schoofs (1994), voetballer
Casper De Norre (1997), voetballer

Bronnen, noten en/of referenties

↑ Rail Atlas Vicinal, Uitgever: Rail memories. Door Stefan Justens & Dick van der Spek
↑ Buurtspoorweg Stevoort. Gearchiveerd op 28 november 2020.
↑ https://view.officeapps.live.com/op/view.aspx?src=https%3A%2F%2Fstatbel.fgov.be%2Fsites%2Fdefault%2Ffiles%2Ffiles%2Fdocuments%2Fbevolking%2F5.1%2520Structuur%2520van%2520de%2520bevolking%2FBevolking_per_gemeente.xlsx&wdOrigin=BROWSELINK
↑ Gegevens 1976-2000:Verkiezingsdatabase Binnenlandse Zaken. Gearchiveerd op 10 januari 2022.
↑ Gegevens 2006: http://www.vlaanderenkiest.be/verkiezingen2006. Gearchiveerd op 28 juli 2023. Geraadpleegd op 16 juni 2019.
↑ Gegevens 2012: www.vlaanderenkiest.be/verkiezingen2012

Zie de categorie Herk-de-Stad van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

[1] Rail Atlas Vicinal, Uitgever: Rail memories. Door Stefan Justens & Dick van der Spek

[2] Buurtspoorweg Stevoort. Gearchiveerd op 28 november 2020.

[3] ttps://view.officeapps.live.com/op/view.aspx?src=https%3A%2F%2Fstatbel.fgov.be%2Fsites%2Fdefault%2Ffiles%2Ffiles%2Fdocuments%2Fbevolking%2F5.1%2520Structuur%2520van%2520de%2520bevolking%2FBevolking_per_gemeente.xlsx&wdOrigin=BROWSELINK

[4] Gegevens 1976-2000:Verkiezingsdatabase Binnenlandse Zaken. Gearchiveerd op 10 januari 2022.

[5] Gegevens 2006: http://www.vlaanderenkiest.be/verkiezingen2006. Gearchiveerd op 28 juli 2023. Geraadpleegd op 16 juni 2019.

[6] Gegevens 2012: www.vlaanderenkiest.be/verkiezingen2012

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

Dietse steden:	Beringen · Bilzen · Loon · Bree · Hamont · Hasselt · Herk-de-Stad · Maaseik · Peer · Sint-Truiden · Stokkem · Tongeren
Romaanse steden:	Borgworm · Châtelet · Ciney · Couvin · Dinant · Fosses-la-Ville · Hoei · Luik · Thuin · Verviers · Wezet