François Philidor

François-André Danican Philidor (Dreux, 7 september 1726 – Londen, 31 augustus 1795) was een Franse schaker, musicus en componist. Als schaker was hij veruit de sterkste van zijn tijd.

Biografie

Philidor werd geboren in het Franse Dreux. Hij was zoon van een musicus en musiceerde ook zelf. Hij studeerde rechten en was in zijn tijd een van de toonaangevende opera-componisten in Frankrijk.

In 1745 kwam hij als 19-jarige op verzoek van de Italiaanse musicus Lanza naar Nederland. Hij zou er meewerken aan een aantal concerten, welke Lanza met zijn als harpspeelster bewonderde 13-jarige dochter en de violist Geminiani zou geven.^[1] Van dit plan kwam niks terecht door het overlijden van Lanza. Philidor ging toen om aan de kost te komen dammen in de Rotterdamse en Amsterdamse koffiehuizen. Later vestigde hij zich in Den Haag en schaakte daar met de Engelse officieren van het garnizoen.^[2] In Rotterdam verdiepte hij zich verder in het schaakspel.

In 1746 ging Philidor naar Londen en reisde in de jaren daarop regelmatig rond in de West-Europese landen. Philidor overleed in 1795 op 68-jarige leeftijd te Londen.

Schaker

8
7
6
5
4
3
2
1
	a	b	c	d	e	f	g	h
	De Philidorverdediging na 2. d6

Hij was de eerste schaakmeester die het belang van de pionnen inzag. Hij geloofde dat een sterk pionnenfront het middenspel besliste. In zijn boek Analyse du Jeu des Echecs toonde hij de sterke en ook de zwakke kant van de pionnen, nadat eerst de stukken ontwikkeld waren. Hij benadrukte de waarde van een geïsoleerde pion, van een dubbelpion en van een achtergebleven pion. Voordien waren die begrippen nog min of meer onbekend in de schaakwereld.

Hij blijft tevens bekend door de opening die naar hem vernoemd is, de Philidorverdediging:

1.e4 e5

2.Pf3 d6

Er zijn maar weinig partijen van Philidor bekend.

Diverse schaakverenigingen in Nederland, waaronder de Koninklijke Schaakclub Philidor 1847 in Leeuwarden, zijn naar hem genoemd.^[3]

Composities

Werken voor orkest

Ouverture tot de opera "Le sorcier"
Ouverture tot de opera "Tom Jones"
Ouverture tot de opera "Le maréchal ferrant" (Symfonie nr. 27 in G groot)
1. Allegro
2. Andante con spirito
3. Presto

Missen en gewijde muziek

Carmen sæculare, oratorium voor sopraan, mezzosopraan, tenor, bas, gemengd koor en orkest - teksten: naar het gelijknamig gedicht en andere gezangen van Horatius, gecomponeerd op aanbeveel van de geleerde Giuseppe Baretti
1. Ouverture
2. Prologus: Odi profanum vulgus
3. Prima pars (deel I): Admonet poëta pueros ac puellas ut carmina bene rcitent
  1. Spiritum Phoebus mihi
  2. Deliae tutela Deae fugaces
  3. Nupta iam dices
4. Hymnus ad Apollinem - Secunda pars (deel II): Rogat Apollinem chorus uterque, ut sæculare carmen probet et tueatur
  1. Dive, quem proles Niobea magnae
  2. Ceteris maior, tibi miles impar
  3. Ille, mordaci velu icta ferro
  4. Ni tuis flexus Venerisque gratae
  5. Doctor argutae fidicen Thaliae
5. Tertia pars (deel III): Hortantur se multi Pueri et Puellæ ad celebrandas Apollinis et Dianæ laudes
  1. Dianam tenerae dicite virgines
  2. Vos laetam fluviis et nemorum coma
  3. Hic bellum lacrimosum
6. Parts Quarta (deel IV): Preces pro imperii et imperatoris incolumitate
  1. Phoebe silvarumque potens Diana
  2. Alme Sol, curru nitido diem
  3. Rite maturos aperire partus
  4. Certus undenos decies per annos
  5. Vosque veraces cecinisse, Parcae
  6. Fertilis frugum pecorisque Tellus
  7. Conditio mitis placidusque
  8. Roma si vestrum est opus
  9. Di probos mores docili iuventae
  10. Quaeque vos bobus veneratur albis
  11. Iam mari terraque manus potentes
  12. Iam Fides et Pax et Honos Pudorque
  13. Augur et fulgente decorus arcu
  14. Quaeque Aventinum tenet Algidumque
  15. Haec Iovem sentire Deosque cunctos
Lauda Jerusalem, motet voor gemengd koor en orkest

Muziektheater

Opera's

Voltooid in	titel	aktes	première	libretto
1756	Le Diable à quatre, ou La double métamorphose; samen met: Jean-Louis Laruette	3 aktes	19 augustus 1756, Parijs, Théâtre de la Foire St Laurent	Michel-Jean Sedaine
1759	Blaise le savetier; ook bekend als: The Landlord outwitted or The Cobler's wife	1 akte	9 maart 1759, Parijs, Foire St Germain	Michel-Jean Sedaine naar Jean de La Fontaine
1759	L'Huître et les plaideurs, ou Le tribunal de la chicane	1 akte	17 september 1759, Parijs, Théâtre de la Foire St Laurent	Michel-Jean Sedaine
1760	Le Quiproquo, ou Le volage fixé	1 akte	6 maart 1760, Parijs, Comédie-Italienne Bourgogne	Moustou
1760	Le Soldat magicien	1 akte	14 augustus 1760, Parijs, Théâtre de la Foire St Laurent	Louis Anseaume
1760-1761	Le Jardinier et son seigneur	1 akte	18 februari 1761, Parijs, Foire St Germain	Michel-Jean Sedaine
1761	Le maréchal ferrant	2 aktes	22 augustus 1761, Parijs, Théâtre de la Foire St Laurent	Antoine François Quétant
1762	Sancho Pança dans son isle	1 akte	8 juli 1762, Parijs, Comédie-Italienne	Antoine Alexandre Henry Poinsinet naar Miguel de Cervantes Saavedra, "Don Quichot van La Mancha" (1605)
1762-1763	Le Bûcheron, ou Les trois souhaits	1 akte	28 februari 1763, Parijs, Comédie-Italienne Bourgogne	Guichard en N. Castet
1763	Les Fêtes de la paix	1 akte	4 juli 1763, Parijs, Comédie-Italienne	Charles-Simon Favart
1763	Le Sorcier	2 aktes	2 januari 1764, Parijs, Comédie-Italienne Bourgogne	Antoine Alexandre Henry Poinsinet
1764	Tom Jones	1 akte; rev. 3 aktes	17 februari 1765, Parijs, Comédie-Italienne Bourgogne; gereviseerde versie: 30 januari 1766, Parijs, Comédie-Italienne Bourgogne	Antoine Alexandre Henry Poinsinet, naar H. Fielding, gereviseerd door Michel-Jean Sedaine
1765	Le Tonnelier; samen met: Charles-Guillaume Alexandre, Giovanni Ciampalanti, François-Joseph Gossec, Václav Josef Kohaut, Johann Schobert en Jean-Claude Trial	1 akte	16 maart 1765, Parijs, Comédie-Italienne Bourgogne	Nicolas-Médard Audinot en Antoine-François Quétant naar «Le Cuvier» van Jean de La Fontaine
1767	Ernelinde, princesse de Norvège; gereviseerde versie als: Sandomir, prince de Dannemarck, 2e rev.: Ernelinde	3 aktes, 2e rev.: 5 aktes	24 november 1767, Parijs, Académie Royale de Musique; gereviseerde versie: 24 januari 1769, Parijs, Académie Royale de Musique; 2e rev.: 11 december 1773, Versailles	Antoine Alexandre Henry Poinsinet naar "La fede tradita, e vendicata" van F. Silvani
1768	Le Jardinier de Sidon	2 aktes	18 juli 1768, Parijs, Comédie-Italienne Bourgogne	Roger-Timothée Régnard de Pleinchesne naar Pietro Metastasio, "Il re pastore"
1769	L'Amant dégiusé, ou Le jardinier supposé	1 akte	2 september 1769, Parijs, Comédie-Italienne Bourgogne	Charles-Simon Favart en C.-H. Voisenen
1769	La Rosière de Salency; samen met: Adolfe Benoît Blaise, Egidio Romualdo Duni, Pierre-Alexandre Monsigny en Gottfried Freiherr van Swieten	3 aktes	25 oktober 1769, Fontainebleau	Charles-Simon Favart
1769	La Nouvelles École des femmes	3 aktes	22 januari 1770, Parijs, Comédie-Italienne Bourgogne	Alexandre Guillaume Mouslier de Moissy
1772	Le Bon Fils	1 akte	11 januari 1773, Parijs, Comédie-Italienne Bourgogne	François Antoine Devaux en G. - A. Lemonnier
1773	Zémire et Mélide (Mélide, ou Le navigateur)	2 aktes	30 oktober 1773, Fontainebleau; een versie met 3 aktes was gepland voor de uitvoering in de Académie Royale de Musique	Charles George Fenouillet de Falbaire
1774	Berthe; samen met: H. Botson, François-Joseph Gossec en Ignace Vitzthumb	3 aktes	18 januari 1775, Brussel, Koninklijke Muntschouwburg	Roger-Timothée Régnard de Pleinchesne naar Claude-Joseph Dorat «Les deux reines ou Adélaide de Hongrie» en Adénès Li Rois «Berthe aus grans piés»
1775	Les Femmes vengées, ou Les feintes infidélités	1 akte	20 maart 1775, Parijs, Comédie-Italienne Bourgogne	Michel-Jean Sedaine
1779	Protogène	onvoltooid		Michel-Jean Sedaine
1780	Persée	3 aktes	27 oktober 1780, Parijs, Académie Royale de Musique	Jean François Marmontel naar Philippe Quinault
1785	Thémistocle	3 aktes	13 oktober 1785, Fontainebleau	Etienne Morel de Chédeville
1785	L'Amitié au village		18 oktober 1785, Fontainebleau	Desforges pseudoniem van: Pierre-Jean-Baptiste Choudard
1787	La Belle Esclave, ou Valcour et Zéïla	1 akte	18 september 1787, Théâtre du Comte de Beaujolais	Antoine Jean Dumaniant
1788	Le Mari comme il les faudrait tous, ou La nouvelle école des maris	1 akte	12 november 1788, Théâtre du Comte de Beaujolais	de Senne
1795	Bélisaire; samen met: Henri Montan Berton (3e akte)	3 aktes	3 oktober 1796, Parijs, Opéra-Comique	Bertin d'Antilly naar Jean François Marmontel

Externe links

(en) Informatie over schaakpartijen van François Philidor op ChessGames.com
(fr) Philidor, le joueur d’échecs raconté par son descendant op de site Mieux jouer aux échecs

Bronnen, noten en/of referenties

↑ A. van der Linde (1875). Het schaakspel in Nederland. Utrecht, pp. 124-125.
↑ M. Niemeyer (1937). Het Nederlandse schaakverenigingsleven in de 19de eeuw.
↑ Scholten, H.J.G.M. (1998), Het loopt ongenadiglijk mat: Het schaakleven in Nederland in de negentiende eeuw. De sociaal-culturele achtergrond van het ontstaan van schaakverenigingen, Bilthoven, pp.303-316, 336-337. Gearchiveerd op 25 januari 2023.

[1] A. van der Linde (1875). Het schaakspel in Nederland. Utrecht, pp. 124-125.

[2] M. Niemeyer (1937). Het Nederlandse schaakverenigingsleven in de 19de eeuw.

[3] Scholten, H.J.G.M. (1998), Het loopt ongenadiglijk mat: Het schaakleven in Nederland in de negentiende eeuw. De sociaal-culturele achtergrond van het ontstaan van schaakverenigingen, Bilthoven, pp.303-316, 336-337. Gearchiveerd op 25 januari 2023.

[1]

[2]

[3]