J.M.A. Biesheuvel

J.M.A. Biesheuvel
	Biesheuvel met het boekenweekgeschenk Een overtollig mens
Algemene informatie
Volledige naam	Jacob Martinus Arend Biesheuvel
Geboren	23 mei 1939
Geboorteplaats	Schiedam
Overleden	30 juli 2020
Overlijdensplaats	Leiden
Land	Nederland
Werk
Jaren actief	1972-2019
Genre	autobiografie, fictie, parodie, ironie
Bekende werken	In de bovenkooi, Een overtollig mens
Uitgeverij	J.M. Meulenhoff ; Van Oorschot ; Brooklyn
	Dbnl-profiel
	Website
Portaal	Literatuur

Jacob Martinus Arend (Maarten) Biesheuvel (Schiedam, 23 mei 1939 – Leiden, 30 juli 2020), auteursnaam J.M.A. Biesheuvel, was een Nederlandse schrijver. Hij debuteerde in 1972 met de verhalenbundel In de bovenkooi, waarmee hij onmiddellijk naam maakte.

Levensloop

Biesheuvel studeerde vanaf 1961 rechten aan de Rijksuniversiteit Leiden. Hij werd lid van de studentenvereniging Catena en schreef voor het verenigingsblad en het Leids Universiteits Blad. Hij studeerde af in 1969.^[1]

In Biesheuvels werk komt onder andere zijn bijzondere relatie tot uiting met de jurist en essayist Huib Drion en de hoogleraar Russische literatuur Karel van het Reve, wiens colleges hij als bijvakstudent volgde en in wie hij God zag.^[2] Hij onderhield met hen een intensieve correspondentie.

De schrijver heeft gewoond aan het Rapenburg, de Nieuwe Rijn en de Brahmslaan. Later nam hij zijn intrek in Kernstraat 9, een houten huis genaamd Sunny Home, eveneens in Leiden. Dit huis staat op de gemeentelijke monumentenlijst.

Biesheuvel was van 1979 tot haar overlijden op 20 november 2018 getrouwd met Eva Gütlich.^[3] Zij overleed aan een hersenbloeding.^[4] Op 30 juli 2020 overleed Maarten Biesheuvel na een kort ziekbed. Hij werd 81 jaar.^[5]^[6]

Werk

Biesheuvel maakte gebruik van allerlei verteltechnieken. Hij parodieert en ironiseert. In zijn debuut rekende hij op speelse wijze af met een verleden waarin een gereformeerde opvoeding, een verblijf in een psychiatrische inrichting en de literatuur (bijvoorbeeld Moby-Dick, Vladimir Nabokov) een grote rol spelen.^[7] In de bundel In de bovenkooi verhaalde hij over zijn ervaringen als ketelbinkie in vier van de 26 verhalen: Inwijding, In de bovenkooi, Storm op zee en, de laatste in de bundel, Port Churchill. Naast verhalen met een hoog werkelijkheidsgehalte schreef hij kolderieke, surrealistische vertellingen. Een van zijn bekendste surrealistische vertellingen is het kort verhaal Brommer op zee, dat in meerdere verhalenbundels is opgenomen. In zijn volgende bundels bewees Biesheuvel een meester te zijn in het soms autobiografische, soms gedeeltelijk fictieve verhaal.^bron?

Zo komt in de bundel Godencirkel (1986) het korte verhaal Met een been in het graf voor, dat beschrijft hoe een schipper op zee zijn been verliest, dat hij nadien te Katwijk in zijn^wiens? bijzijn laat begraven. In dit verhaal komen in het bestek van tweeënhalve pagina al zijn thema's samen. Het gegeven werd in 1987 door Maarten Vonder en Tom Löwenthal bewerkt tot een kameropera.

Naast verhalen heeft Biesheuvel ook een aantal gedichten geschreven, waaronder Tussen dieren, tussen mensen.

J.M.A. Biesheuvel publiceerde vooral bij uitgeverij J.M. Meulenhoff. In 2005 stapte hij over naar uitgeverij Van Oorschot, waar in 2008 zijn Verzameld Werk werd uitgegeven. In 2019 verscheen bij uitgeverij Scriptum (Schiedam) de verhalenbundel Een Schiedamse jongen, waarin zijn geboortestad Schiedam een rol speelt.

Ontvangst

Biesheuvels werk heeft binnen de literaire kritiek altijd op veel bijval kunnen rekenen. In de bovenkooi was een van de meest succesvolle debuten in de naoorlogse Nederlandse literatuur. Gerrit Komrij noemde Biesheuvel in Vrij Nederland een meester in 'absurd cynisme' en in 'surreële logica'. Na zijn bespreking gingen vele andere critici door de jaren heen overstag. In zijn werk werden vooral zijn tegendraadse verteltechniek, zijn licht archaïsche stijl, zijn onstuitbare humor en de ontwapenende eerlijkheid over zijn geestelijke toestand geprezen.^bron?

In de jaren tachtig ging men in Biesheuvels verhalen een hoofdpersonage herkennen dat meer en meer gesteld raakte op huis en haard en minder openlijk sprak over zijn levensangst, zoals in de bundel Reis door mijn kamer.

Vanaf 1990 liep Biesheuvels productie door manische depressiviteit ernstig terug en verdween de schrijver uit de aandacht van de literaire kritiek. De schrijver werd in de loop der jaren meerdere malen opgenomen in een psychiatrisch ziekenhuis. Het actualiteitenprogramma EenVandaag portretteerde^bron? hem op 4 maart 2015 naar aanleiding van het boekenweekthema Waanzin.

Onderscheidingen

Biesheuvel en minister Brinkman tussen zogenaamde personificaties van de Nederlandse en Vlaamse leeuw (Boekenbal 1988)

In 1985 werd hem de F. Bordewijk-prijs overhandigd. Op 24 mei 2007, één dag na zijn 68e verjaardag, ontving Biesheuvel voor zijn gehele oeuvre de prestigieuze P.C. Hooft-prijs 2007.^[8] In april 2008 werd hij benoemd tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw. Eerder, in 1989, was hij al benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau. Sinds 2015 bestaat er de J.M.A. Biesheuvelprijs voor de beste korte-verhalenbundel.

Bibliografie

In de bovenkooi (1972), voor de 13e druk voegde hij een verhaal toe (Schip in dok) en liet er twee weg (Suzanne en De Vijver). De 22e druk verscheen in 2015.
Slechte mensen (1973)
Het nut van de wereld (1975), verhalen
De weg naar het licht en andere verhalen (1977)
Een dag uit het leven van David Windvaantje (1978)
De verpletterende werkelijkheid (1979)
De merel (1980)
Duizend vlinders (1981)
Hoe de dieren in de hemel kwamen, voorafgegaan door Die aardige beer (1982)
Brommer op zee (1982), keuze uit: In de bovenkooi; Slechte mensen; Het nut van de wereld; De weg naar het licht; De verpletterende werkelijkheid; Duizend vlinders.
De bruid (1982)
De steen der wijzen (1983)
De wereld moet beter worden (1984), vervanging door de auteur van de bundels Slechte mensen en Het nut van de wereld
Reis door mijn kamer (1984)
Zeeverhalen (1985), een bloemlezing bevat uit de bundels In de bovenkooi,De wereld moet beter worden,De weg naar het licht,De verpletterende werkelijkheid en Duizend vlinders. Een digitale editie hiervan verscheen in 2017 en werd gemaakt naar de vijfde druk, 2013
De klacht van de dorpsschoolmeester (1985)
Eert uw vader en uw moeder (1985)
Godencirkel (1986)
De angstkunstenaar (1987)
Een overtollig mens (1988), boekenweekgeschenk
Biesboek (1988)
Konijn (1988)
Vijftig verhalen (1989)
Carpe diem (1989)
Een overtollig mens en andere verhalen (1990), bevat de bundels Een overtollig mens en Carpe diem
Onrust (1992)
Kind / Het wonder (1994)
Zes novellen (2001)
Oude geschiedenis van Pa, die leefde als een dier want hĳ schaamde zich nergens voor en hĳ was erg practisch (2002)
Eva's keus (2003), bundeling verhalen, samengesteld door Eva Gütlich
Verzameld werk (2008), 3 delen dundruk
Brief aan Vader (2015), keuze uit eigen werk, aangevuld met niet eerder gepubliceerde verhalen
Verhalen uit het gekkenhuis (2018)
Een Schiedamse jongen (2019)


Postuum

Vroeger schreef ik, gevonden verhalen (2021)
Schip in dok (2021)
Austerlitz -> Parijs -> Alaska, Leiden (2023), kort verhaal^[9]
Austerlitz -> Parijs -> Alaska, Uitgeverij Brooklyn, Leiden (2023), verhalenbundel

Bestseller 60

Boeken met noteringen in de Nederlandse Bestseller 60	Jaar van verschijnen	Datum van binnenkomst	Hoogste positie	Aantal weken	Opmerkingen^[10]
Verhalen uit het gekkenhuis	2018	10-10-2018	30	4
Vroeger schreef ik	2021	24-02-2021	34	1	postuum-uitgebracht

Lijstduwer

Voor de Europese Parlementsverkiezingen van mei 2014 en voor de Tweede Kamerverkiezingen van maart 2017 stond Biesheuvel als lijstduwer op de kandidatenlijst van de Partij voor de Dieren.

Externe links

Bronnen, noten en/of referenties

↑ Kritisch lexicon van de moderne Nederlandstalige literatuur, p.1
↑ 'P.C. Hooftprijs voor de unieke Rus uit Leiden', de Volkskrant, 16 december 2006
↑ Eva Biesheuvel (80) overleden, Leidsch Dagblad, 20 november 2018. Gearchiveerd op 20 september 2019.
↑ Postuum Eva Biesheuvel (1938-2018) - J.M.A. Biesheuvel stuurde zijn muze Eva (1938-2018) briefjes uit het 'gekkenhuis': 'Eigenlijk ben ik nog steeds verliefd', de Volkskrant, 20 november 2018. Gearchiveerd op 20 november 2018.
↑ Schrijver Maarten Biesheuvel (81) overleden, NOS, 30 juli 2020. Gearchiveerd op 31 maart 2023.
↑ Maarten Biesheuvel was 'koning van het korte verhaal', NOS, 30 juli 2020
↑ Kritisch lexicon van de moderne Nederlandstalige literatuur, p.12
↑ PC Hooftprijs uitgereikt aan Maarten Biesheuvel, Trouw, 24 mei 2007.
↑ Uitgave Boekhandel Kooyker te Leiden ter gelegenheid van het 160-jarig bestaan, bestemd voor vrienden en relaties. Oplage 1000 exemplaren, geniet, 120x170 mm, 22 blz, geen ISBN
↑ De Bestseller 60 | J.M.A. Biesheuvel. DeBestseller60.nl (2018). Geraadpleegd op 25 juni 2024.

Op andere Wikimedia-projecten

Media
op Commons

Citaten
op Wikiquote

[1] Kritisch lexicon van de moderne Nederlandstalige literatuur, p.1

[2] 'P.C. Hooftprijs voor de unieke Rus uit Leiden', de Volkskrant, 16 december 2006

[3] Eva Biesheuvel (80) overleden, Leidsch Dagblad, 20 november 2018. Gearchiveerd op 20 september 2019.

[4] Postuum Eva Biesheuvel (1938-2018) - J.M.A. Biesheuvel stuurde zijn muze Eva (1938-2018) briefjes uit het 'gekkenhuis': 'Eigenlijk ben ik nog steeds verliefd', de Volkskrant, 20 november 2018. Gearchiveerd op 20 november 2018.

[5] Schrijver Maarten Biesheuvel (81) overleden, NOS, 30 juli 2020. Gearchiveerd op 31 maart 2023.

[6] Maarten Biesheuvel was 'koning van het korte verhaal', NOS, 30 juli 2020

[7] Kritisch lexicon van de moderne Nederlandstalige literatuur, p.12

[8] PC Hooftprijs uitgereikt aan Maarten Biesheuvel, Trouw, 24 mei 2007.

[9] Uitgave Boekhandel Kooyker te Leiden ter gelegenheid van het 160-jarig bestaan, bestemd voor vrienden en relaties. Oplage 1000 exemplaren, geniet, 120x170 mm, 22 blz, geen ISBN

[10] De Bestseller 60 | J.M.A. Biesheuvel. DeBestseller60.nl (2018). Geraadpleegd op 25 juni 2024.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]