Maashorst (natuurgebied)

Maashorst
Natuurgebied
	;
Situering
Land	Nederland
Locatie	Noord-Brabant
Coördinaten	51° 43′ NB, 5° 36′ OL
Informatie
Oppervlakte	24
Foto's

Natuurgebied Maashorst is een 2400 hectare groot min of meer aaneengesloten landschapspark dat zich uitstrekt over het gebied van de gelijknamige gemeente (met de plaatsen Schaijk, Uden en Zeeland) en de gemeenten Bernheze (met de plaatsen Nistelrode en Heesch) en Oss. Een bezoekerscentrum bevindt zich bij de buurtschap Slabroek bij Nistelrode.

Het hoogste punt van de Maashorst bevindt zich met 23,1 meter op de Slabroekse Bergen.^[1]

Landschapstypen

Het gebied bestaat uit een aantal verschillende landschapstypen: naaldbos, vaak op vastgelegd stuifzand, een viertal verspreide heidevelden (samen zo’n 200 ha groot), enkele vennetjes, modern landbouwgebied, ouderwets boerenland met akkers, natte graslandjes en houtwallen.

Het idee om hier een aaneengesloten natuurgebied te stichten is ontstaan in de jaren 60 van de 20e eeuw. Een aaneengesloten natuurgebied geeft meer mogelijkheden verdroging te bestrijden, kan een rustgebied en aaneengesloten leefgebied voor de fauna zijn en is aantrekkelijker voor veel recreanten.

Staatsbosbeheer beheert 569 ha van het natuurgebied. De kern hiervan wordt gevormd door de Schaijkse Heide, een droog heidegebied dat in de jaren 30 van de 20e eeuw grotendeels met naaldbos is beplant. Daar hebben ook een aantal landbouwontginningen plaatsgevonden. Een aantal andere bosgebieden, zoals Slabroek en Udenoord sluit daarbij aan en vormt samen een hoefijzerachtig, min of meer aaneengesloten gebied. Het centrum van het gebied wordt gevormd door een schaars bewoond vrij open landbouwgebied zonder doorgaande verharde wegen. Staatsbosbeheer heeft hier al veel grond verworven om er voor te zorgen dat het gebied een rustige en recreatief aantrekkelijke natuurzone blijft. Hier ligt onder andere begrazingsgebied de Brobbelbies, waar voedselrijke bodems werden verschraald en het bos door kap en herplant met loofhout meer afwisseling krijgt.

Versnippering en ecoducten

Het landschapspark wordt doorsneden door de autowegen A50 en N324. Deze vormen barrières tussen de 450 ha grote Herpse Bossen en de Maashorst, maar ook de Trentse Bossen, de Bedafse Bergen en een bosgebied tussen Heesch en Nistelrode hebben ernstig last van de versnipperende werking van autowegen. Met de aanleg van de ecoducten Herperduin en Maashorst is geprobeerd de versnippering tegen te gaan. Alleen de uitgestrekte Reekse Heide (465 ha) ligt nog geïsoleerd van de rest van het gebied. In opdracht van de provincie Noord-Brabant is ARK natuurontwikkeling sinds 2015 bezig het gebied uit te breiden door agrarische gronden die in het gebied liggen te ruilen met andere percelen die de provincie in het bezit heeft buiten het gebied.^[2]

Geologie

De naam Maashorst heeft betrekking op het feit dat de Maas hier ongeveer 125.000 jaar geleden stroomde. Door allerlei geologische processen is de loop van de Maas in steeds oostelijker richting geschoven, mede door stijging van de Peelhorst en daling van de Slenk van Venlo, waar de Maas tegenwoordig door stroomt. De Maas heeft in het gebied van het landschapspark veel grind en keien afgezet.

Aan de westelijke rand van het gebied loopt de Peelrandbreuk met parallel daaraan nog een tweede storing. Deze breuken veroorzaken zones waar plaatselijk zware kwel, ofwel wijst, optreedt. Loodrecht op de breuk stromen enkele beken in zuidwestelijke richting, zoals de Kleinwijkse Loop, de Grote Wetering, de Menselse Loop en de Kraaivenloop.

Dierenwereld

De rugstreeppad en heikikker komen voor in het dal van de Kraaivenloop. Er zijn veel dassenburchten, terwijl de nachtzwaluw, boomleeuwerik en geelgors in de halfopen gebieden voorkomen en de wespendief, havik, boomvalk, ransuil, zwarte specht en kruisbek in de bossen te vinden zijn.

Het natuurgebied wordt deels open gehouden en verrijkt door beheer met grote grazers. Vanaf maart 2016 wordt het gebied begraasd door wisenten, taurossen en exmoorpony's.^[3]^[4] Tot en met maart 2017 leven deze dieren in een 200 ha groot "wengebied". Hierna is het de bedoeling dat ze uit zullen zwermen over het 1500 ha grote begrazingsgebied. De toekomstplanning is om rond 2050, op een enclave rond het gehucht Slabroek na, een zodanig aaneengesloten gebied te hebben gevormd dat het als een geheel kan worden ingerasterd. Het kan dan als leefgebied gaan dienen voor nog meer soorten grazers. Na een incident op 16 maart 2019 waarbij twee voetgangers werden aangevallen door de taurossen zijn de dieren uit dit gebied verdwenen. Er is een politieke discussie gaande over het plaatsen van wilde dieren in het gebied van de Maashorst.^[5]

Recreatie

Er is een aantal wandelingen in het natuurgebied uitgezet. De meeste vertrekken vanuit het Bezoekerscentrum Slabroek. Het gebied wordt doorkruist door veel fietspaden, zoals het Slingerpad dat zich bevindt op het grondgebied van de voormalige gemeente Uden. Rondom het natuurrijke kerngebied bevindt zich een schil met recreatiebedrijven. Inclusief de schil beslaat de oppervlakte van het gebied circa 40 km².