Prinsbisdom Spiers

Fürstbistum Speyer
	Deel van het Heilige Roomse Rijk
	(Details)
Algemene gegevens
Hoofdstad	Spiers tot 1379; Udenheim (1379-1723); Bruchsal vanaf 1723
Talen	Duits
Regering
Regeringsvorm	Theocratie
Staatshoofd	Prins-bisschop

Het prinsbisdom Spiers (Duits: Fürstbistum Speyer) was een tot de Boven-Rijnse Kreits behorend prinsbisdom binnen het Heilige Roomse Rijk. Vermoedelijk in de derde of vierde eeuw was er al een bisschopszetel gevestigd^[2], met Latijnse naam Dioecesis Spirensis.

Oorspronkelijk behoorde het tot de kerkprovincie Trier, sinds 748 of 780 behoorde het tot de kerkprovincie Mainz en tegenwoordig tot de kerkprovincie Bamberg.

Van graaf-bisschop tot prins-bisschop

Reeds in de zevende eeuw verwerven de bisschoppen rijke bezittingen in de Spiersgouw, waarbij in de tiende eeuw schenkingen komen van hertog Koenraad de Rode van Lotharingen en keizer Otto I. Tussen 1050 en 1060 wordt het gebied rond Bruchsal en de graafschappen in de Spiersgouw en de Uffgouw verworven. Vanaf 1111 begint de stad Spiers (Speyer) zich onafhankelijk te maken van de bisschop, wat aan het eind van de dertiende eeuw succesvol leidde tot een keizerlijke erkenning als vrije rijksstad van het Rooms-Duitse Rijk. De prinsbisschop verhuisde zijn residentie naar Udenheim (1371 - 1723). In 1615 veranderde de stad Udenheim overigens van naam: Philippsburg, nadat prinsbisschop Philipp Christoph von Sötern^[3] er een nieuwe vesting had gebouwd, in de aanloop naar de Dertigjarige Oorlog.

In 1546 wordt de proosdij Wissembourg verbonden met het prinsbisdom. Sindsdien voert de bisschop beide wapens: dat van Spiers en dat van Wissembourg. Na het uitsterven van de heren van Dahn in 1603 valt deze heerlijkheid als Spiers leen terug aan de bisschop. Sindsdien is het een ambt binnen het prinsbisdom.

Franse invloed in Spiers

18e-eeuwse kaart van het Prinsbisdom Spiers

De reeds vermelde prinsbisschop von Sötern, de latere prins-aartsbisschop van Trier, voerde resoluut een pro-Franse politiek, in bondgenootschap met kardinaal Richelieu^[4]. Een pro-Franse politiek stond gelijk met een anti-keizerlijke en pro-protestantse politiek. In het Verdrag van Münster (1648) krijgt het koninkrijk Frankrijk het recht een garnizoen te legeren in de vesting Philippsburg. Na het uitsterven van de graven van Eberstein werd in 1660 Neuenbürg geheel verworven en Gernsbach gemeenschappelijk met het markgraafschap Baden. In 1677 werd twee derde deel van Rauenburg verworven, het andere deel was al in bezit van de bisschop.

In 1679 ruilde het Heilige Roomse Rijk met Frankrijk de stad Freiburg tegen Philippsburg, dat een rijksvesting werd. De bisschop is dus verlost van de Franse troepen.

De Franse Reunions-politiek heeft tot gevolg dat het oppergezag over Dahn, Lauterburg, Madenburg, Herxheim en Aschbach aan Frankrijk kwam in plaats van de keizer. Deze delen van het prinsbisdom verlieten dus het Heilige Roomse Rijk. In 1709 vond er een gebiedsruil plaats met het keurvorstendom Palts: Landeck komt aan de keurvorst, het ambt Altenstadt en de heerlijkheid Berwartstein komen aan de bisschop. Wernau met Neuhausen werd in 1769 verworven.

In 1723 verlegde prins-bisschop Heinrich von Röllingen^[5] zijn residentie met de hele hofhouding van de burcht Philippsburg naar het nieuwe en grotere barokke paleis in Bruchsal.

Opgedeeld prinsbisdom

In 1797 annexeerde de Franse republiek vlakaf het deel van het prinsbisdom gelegen op de linker Rijnoever; dit gebied behoorde tot dan eeuwenlang tot het Rooms-Duitse Rijk. De rest, aan de rechter Rijnoever, ging door Reichsdeputationshauptschluss van 25 februari 1803, artikel 5, naar het keurvorstendom Baden. De keurvorst nam voor dit deel de titel vorst van Bruschsal aan. Voor dit vorstendom krijgt hij ook een zetel in het college van vorsten in de Rijksdag: nummer 19.

Prins-bisschop wordt bisschop

Van 1810 tot 1818 was er geen prins-bisschop meer. Na de nederlagen van Napoleon in 1813 kende het Congres van Wenen in 1815 een deel van de linker Rijnoever aan het koninkrijk Beieren toe. In dit Beiers gebied werd het huidige bisdom Spiers opgericht als suffragaan bisdom van het Beierse aartsbisdom Bamberg.^[6]

Gebied

Het prinsbisdom bestond uit twee gebieden aan beide zijden van de Rijn rond Bruchsal, Deidesheim, Herxheim, Lauterburg en Weißenburg.

Regenten

744-760: David
761-772: Basinus
782-814: Freido
814-830: Benedict
830-846: Bertin
847-880: Gebhard I
881-895: Goddank
895-913: Eginhard I/Meinhard
914-922: Bernhard
922-943: Amalrich
944-950: Reginwalt I
951-960: Gotfried
960-970: Odgar
970-987: Baldrich
987-1004: Rudbrecht
1004-1031: Walther
1032-1033: Reginhar
1033-1039: Reginwalt II
1039-1051: Sigwalt/Sigbod
1051-1056: Arnold I
1056-1060: Koenraad I
1060-1067: Eginhard II
1067-1073: Hendrik I
1073-1090: Rudgar
1090-1104: Jan I (graag in de Kraichau)
1105-1107: Gebhard van Urach
1107-1123: Bruno van Saarbrücken
1124-1126: Arnold II van Leiningen
1126-1146: Siegfried II van Wolfsoelden
1146-1161: Günther van Henneberg
1161-1163: Ulrich I Dürmentz
1164-1167: Gotfried II
1167-1176: Radbod van Lobdeburg
1176-1178: Koenraad III
1178-1187: Ulrich II van Rechberg
1187-1200: Otto van Henneberg
1200-1224: Koenraad III van Scharfenberg (1211: bisschop van Metz)
1224-1232: Berengar van Entringen
1233-1236: Koenraad IV van Dahn
1237-1245: Koenraad V van Eberstein
1245-1272: Hendrik II van Leiningen
1272-1302: Frederik van Bolanden
1302-1314: Sigbod van Lichtenberg
1314-1328: Emich van Leiningen
1328-1328: Berthold van Buchegg (bisschop van Straatsburg)
1328-1336: Walram van Veldenz
1336-1363: Gerhard von Ehrenberg
1364-1371: Lambert van Brun (Born) (1371-1374: bisschop van Straatsburg; 1374-1398: bisschop van Bamberg)
1372-1390: Adolf van Nassau (1381: keurvorst van Mainz)
1390-1396: Nikolaas
1396-1438: Rhabanus van Helmstatt (1430-1439: keurvorst van Trier)
1438-1456: Reinhard van Helmstädt
1456-1459: Siegfried van Veringen
1459-1464: Johann Rix van Hoheneck, genaamd Entzberger
1464-1478: Matthias van Rammingen
1478-1504: Lodewijk van Helmstädt
1504-1513: Philips I van Rosenberg
1513-1529: Georg van de Palts
1529-1552: Philips II van Floersheim
1552-1560: Rudolf van Frankenstein
1560-1581: Markwart van Hattenstein
1581-1610: Eberhard van Dienheim
1610-1652: Philipp Christoph van Sötern (1623: keurvorst van Trier)
1652-1675: Lotharius Frederik van Metternich (1673: keurvorst van Mainz en bisschop van Worms)
1675-1711: Johann Hugo van Orsbeck (1767: keurvorst van Trier)
1711-1719: Hendrik Harthart van Rollingen
1719-1743: Damian Hugo van Schönborn (1740: bisschop van Konstanz)
1743-1770: Frans Christoph van Hutten
1770-1797: Daem August Philips Karel van Limburg Stirum (16 maart 1721-22 februari 1797)
1797-1803: Philipp Frans Wildrich van Walderdorf

Noten

[1] Sinds 1632 Philippsburg

[2] ttp://www.catholic-hierarchy.org/diocese/dspey.html

[3] ttp://www.catholic-hierarchy.org/bishop/bsotern.html

[4] ttps://web.archive.org/web/20161021064631/http://www.saarland-biografien.de/Soetern-Philipp-Christoph-von

[5] ttp://www.catholic-hierarchy.org/bishop/brolli.html

[6] ttps://web.archive.org/web/20161015153128/http://www.bistum-speyer.de/bistum-speyer/

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]