kermes

Nederlands

 

3. de kleur kermes

Uitspraak

• Geluid:  kermes    (hulp, bestand)
• IPA: / ˈkɛrmɛs / (2 lettergrepen)

Woordafbreking

• ker·mes

Woordherkomst en -opbouw

• [A] via Middelnederlands kermes en Frans kermes van Arabisch  قِرْمِز zn  (qirmiz)
• [B] van Middelnederlands kermes / kermesse / kermisse "feest bij of ter herinnering aan kerkwijding, jaarmarkt"
• [B.1] terugontleend van Turks kermes dat via Frans kermesse teruggaat op Middelnederlands

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	kermes	kermessen
verkleinwoord	-	-

Zelfstandig naamwoord

[A] de kermes v / m

1. (halfvleugeligen) benaming voor schildluizen uit het geslacht Kermes  en in het bijzonder de soorten waaruit een rode kleurstof wordt gewonnen
   Oorspronkelijk werden deze schildluizen niet als diertjes, maar ook wel als planten (besjes) gezien.

   • Trouwens, de kleur die bij ons karmijn of ook wel karmozijn heet (zo genoemd naar een insekt, de kermes), heet in het Spaans granate. 

2. rode kleurstof die wordt gewonnen uit de vrouwtjes van bepaalde soorten schildluis als Kermes ilicis  en Kermes vermilio ) die leven op de kermeseik Quercus coccifera 

   • Andere luxeartikelen waren zilver, goud, pelzen, metalen en kostbare verfstoffen zoals kermes, gewonnen uit de schaal van vrouwelijke insecten van het genus Kermes vermilio en de grondstof voor scharlaken. 

3. (kleur) bepaalde rode kleur

• 
  1. Twee kermessen op een takje.
• 
  2. Een koningsmantel die met kermes rood gekleurd is.

Afgeleide begrippen

• kermesbezie
• [1] kermesdiertje
• [1] kermesschildluis
• [2] kermesboom
• [2] kermeseik
• [2] kermesmaker
• [2] kermeszuur
• [2] kermessiroop

Meroniemen

• [2] kermeszuur

Verwante begrippen

• [2] karmijn, karmozijn
• [2] hulsteik

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	kermes	kermessen
verkleinwoord	-	-

Zelfstandig naamwoord

[B] de kermes v / m

1. Turkse fancy fair

   • Voor de derde keer organiseert de moskee een ‘kermes’, het Turkse equivalent van een braderie. De bedenkster hiervan, Sonay Peksert, spreek ik terwijl ze een shaggie rookt aan het picknicktafeltje buiten. (…) De kermes wil in elk geval precies het omgekeerde bereiken van de anti-islambeweging: verbinding. 
   • Bij de kermes, een soort fancy fair met traditionele hebbedingetjes, blijkt hoe sommigen worstelen met die identiteit. 

2. (verouderd) jaarlijks feest met attracties

   • Twee keer 's jaars bakten ze koekebrood: op Beernem kermes de vierde zondag van september en vijf weken later op Gevaarts kermes, en ze hielden dan een brood over voor Alderheiligen. 

Synoniemen

• [1] braderie
• [1] fancy fair
• [2] kermis

Gangbaarheid

• Het woord kermes staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "kermes" herkend door:

11 %	van de Nederlanders;
16 %	van de Vlamingen.

Meer informatie

• Zie Wikipedia voor meer informatie.