Eulalia-sekvensen

Manuskriptet til Eulalia-sekvensen ved Valenciennes kommunale bibliotek.

Eulalia-sekvensen (fransk Séquence/Cantilène de sainte Eulalie) er det eldste overlevande stykket fransk hagiografi og ein av dei eldste tekstane som framleis finst på folkemålet langues d'oïl (gammalfransk). Han stammar frå rundt 880.

Eulalia av Mérida var ein tidleg kristen martyr frå Mérida i Spania som blei drepen under forfølgingane til Diokletian rundt 304. Sekvensen fortel soga hennar i 29 vers, der ho står imot trugsmål frå heidningar, forsøk på bestikking og tortur frå den heidenske keisaren Maximianus. Ho overlever ved eit mirakel å bli brunnen på bålet, men blir til slutt halshoggen. Då stig ho opp til himmelen i form av ei due.

Sekvensen blei skriven på vers ein gong kring 880, like etter at relikviane til ein helgen med det same namnet, Eulalia av Barcelona, blei oppdaga i 878.

Manuskriptet som inneheld sekvensen er ei samling preiker av Gregor av Nazianz. Det er fyrst omtalt i ein katalog frå 1100-talet i biblioteket i Saint-Amand kloster, sjølv om ein har datert sjølve manuskriptet til byrjinga av 800-talet. Det er ikkje kjent sikkert kvar det blei laga. B. Bischoff har føreslått at det kom frå ei skrivarstove i (Låge) Lothringen, men ikkje frå Saint-Amand sjølv, gitt stilen til oppbygginga og handskrift, som ikkje matchar andre manuskript som blei laga der i same periode.

Manuskriptet er likevel mindre viktig for det opphavleg innhaldet sitt enn for dei tomme sidene som seinare skriftlærde fylte med fleire tekster. Desse inkluderer:

• den øvre halvdelen av f141: eit latinsk dikt på 14 radar om heilage Eulalia (Cantica uirginis eulalie)
• den øvre halvdelen av f141v: Eulalia-sekvensen i folkeleg romansk
• frå botnen av f141v til toppen av f143: Ludwigslied (Rithmus teutonicus), skriven på ein variant av det gamle høgtyske språket.

Då Jean Mabillon vitja Saint-Amand i 1672, laga han ein kjapp kopi av Ludwigslied, men verken han eller dei som var med han verker som å ha forstått tydinga av sekvensen som stod før denne. Då Mabillon og historikaren Johannes Schilter prøvde å få ei betre transkripsjon av Ludwigslied i 1693, kunne ikkje munkane i klosteret finna manuskriptet. Det var tapt gjennom heile 1700-taket, til heile innhaldet i klosterbiblioteket blei konfiskert og overført til Valenciennes i 1792, etter ordre frå revolusjonsregjeringa . I september 1837 vitja Hoffmann von Fallersleben til biblioteket i Valenciennes for å prøva å finna att den tapte teksten til Ludwigslied. Han fortel at det berre tok han ein ettermiddag å finna manuskriptet og skjøna at det inneheldt ein annan viktig tekst, Eulalia-sekvensen.

Tekst

Eulalia-teksten er ein sekvens eller «prose» som består av 14 assonante kuplettar, kvar skriven på ei linje og skilt av eit punktus, etterfølgd av eit siste coda-vers utan eit versepar. Sekvensen følgjer ikkje ein streng metrikk. Dei fleste kuplettane består av to vers på ti stavingar, men nokre har 11, 12 eller 13 stavingar.

Ein transkripsjon av den opphavlege teksten er under (med forkorta ord utvida og nokre ordgrenser innført), saman med ein rekonstruert fonetisk transkripsjon og ei engelsk omsetjing.

Tekst	Rekonstruert uttale	Engelsk omsetjing
Buona pulcella fut eulalia. Bel auret corps bellezour anima Voldrent la veintre li deo Inimi. Voldrent la faire diaule seruir Elle no'nt eskoltet les mals conselliers. Qu'elle deo raneiet chi maent sus en ciel. Ne por or ned argent ne paramenz. Por manatce regiel ne preiement. Niule cose non la pouret omque pleier. La polle sempre non amast lo deo menestier. E por o fut presentede maximiien. Chi rex eret a cels dis soure pagiens Il li enortet dont lei nonque chielt. Qued elle fuiet lo nom christiien. Ell'ent adunet lo suon element. Melz sostendreiet les empedementz Qu'elle perdesse sa virginitet. Por o's furet morte a grand honestet Enz enl fou lo getterent com arde tost. Elle colpes non auret, por o no's coist. A czo no's voldret concreidre li rex pagiens. Ad une spede li roveret tolir lo chieef. La domnizelle celle kose non contredist. Volt lo seule lazsier si ruovet Krist. In figure de colomb volat a ciel. Tuit oram que por nos degnet preier. Qued avuisset de nos Christus mercit Post la mort et a lui nos laist venir Par souue clementia.	bwᴐnə pyltsɛlə fyθ əylaljə bɛl avrəθ kᴐrps bɛlədzou̯r anəmə vᴐldrənt la vei̯ntrə li dɛə enəmi vᴐldrənt la fai̯rə diavlə sɛrvir elə nᴐnt ɛskoltəθ les mals konseʎɛrs kelə dɛə rənei̯əθ ki mæ̃nt sys en tsjɛl nə pᴐr ᴐr nəð ardʒɛnt nə parəmɛnts pᴐr mənatsə rei̯jɛl nə prei̯əmɛnt nylə kᴐzə non la pᴐu̯rəθ omkə plei̯ɛr la polə sɛmprə non amast lə dɛə mənɛstjɛr ɛ pᴐrᴐ fyθ prəzɛntɛðə maksimjɛn ki rei̯s ɛrəθ a tsels dis sovrə pai̯jɛns el li ənᴐrtəθ dont lei̯ nonkə tʃjɛlt keð elə fɥiəθ lə nom krestjɛn elent aðynəθ lə swᴐn elemɛnt mjɛls sostɛndrei̯əθ les ɛmpɛðəmɛnts kelə pɛrdesə sa virdʒinitɛθ pᴐrᴐs fyrəθ mᴐrtə a ɡrand ᴐnɛstɛθ ents enl fᴐu̯ la dʒətɛrənt kom ardə tᴐst elə kolpəs non avrəθ pᴐrᴐ nos kᴐi̯st a tsə nos vᴐldrəθ konkrei̯ðrə li rei̯s pai̯jɛns að ynə spɛðə li rᴐvɛrəθ tᴐlir lə tʃjɛf la dᴐmnidzɛlə tselə kᴐzə non kontrədist vᴐlt lə səylə laɕjɛr si rwᴐvəθ krist en fiɡyrə də kᴐlom vᴐləθ a tsjɛl tɥiθ oram kə pᴐr nos deɲəθ prei̯jɛr keð avɥisəθ də nos kristəs mɛrtsiθ pᴐst la mᴐrt ɛð a lɥi nos lai̯st vənir par sou̯və kləmɛntsə	Eulalia was a good girl, She had a beautiful body, a soul more beautiful still. The enemies of God wanted to overcome her, they wanted to make her serve the devil. She does not listen to the evil counsellors, (who want her) to deny God, who lives up in heaven. Not for gold, nor silver, nor jewels, not for the king's threats or entreaties, nothing could ever persuade the girl not to love continually the service of God. And for this reason she was brought before Maximian, who was king in those days over the pagans. He exhorts her — but she does not care — to abandon the Christian name; She gathers up her strength." / "And subsequently worship his god. She would rather undergo persecution Than lose her spiritual purity. For these reasons she died in great honor. They threw her into the fire so that she would burn quickly. She had no sins, for this reason she did not burn. The pagan king did not want to give in to this; He ordered her head to be cut off with a sword. The girl did not oppose that idea: She wants to abandon earthly life, and she calls upon Christ. In the form of a dove she flew to heaven. Let us all pray that she will deign to pray for us That Christ may have mercy on us And may allow us to come to Him after death Through His grace.

Kjelder

• Denne artikkelen bygger på «Sequence of Saint Eulalia» frå Wikipedia på engelsk, den 16. oktober 2023.

Bibliografi

• Atkinson, James C. (1968). «Eulalia's "Element" or Maximian's?». Studies in Philology 65 (4): 599–611. JSTOR 4173608. 
• Avalle, D'Arco Silvio (1966). Alle origini della letteratura francese: I Giuramenti di Strasburgo e la Sequenza di santa Eulalia. Turin: G. Giappichelli. 
• Barnett, F. J. «Some Notes to the Sequence of St. Eulalia». Studies in Medieval French, presented to Alfred Ewert in honour of his seventieth birthday. Oxford: Clarendon Press. s. 1–25. 
• Ayres-Bennett, Wendy (1996). A History of the French Language Through Texts. London: Routledge. ISBN 0-415-09999-4. 
• Berger, Roger; Brasseur, Annette (2004). Les Séquences de Sainte Eulalie (på fransk). Geneva: Droz. ISBN 978-2-600-00880-8. 
• Delbouille, Maurice (1977). «Romanité d'oïl. Les origines : la langue - les plus anciens textes». I Lejeune, Rita. La Wallonie, le pays et les hommes. Arts, Lettres, Cultures (på fransk) 1. Brussels: La Renaissance du Livre. s. 99–107. 
• Foerster, Werner; Koschwitz, Eduard (1902). Altfranzösisches Übungsbuch, zum Gebrauch bei Vorlesungen und Seminarübungen. Erster Teil: die Ältesten Sprachdenkmäler (på tysk) (2nd utg.). Leipzig: O. R. Reisland. OL 24605702M. 
• Fought, John (1979). «The 'Medieval Sibilants' of the Eulalia-Ludwigslied Manuscript and Their Development in Early Old French». Language 55 (4): 842–858. JSTOR 412747. doi:10.2307/412747. 
• Genicot, Léopold. «Entre l'Empire et la France». I Genicot, Léopold. Histoire de la Wallonie. Toulouse: Privat. s. 124–185. 
• Hatcher, Anna Granville (1949). «Eulalie, lines 15–17». Romanic Review XL: 241–49. 
• Hilty, Gérold (1990). La Cantilène de sainte Eulalie: analyse linguistique et stylistique. Actes du colloque de Valenciennes, 21 mars 1989 (på fransk). Lille: ACCES. s. 73–79. ISBN 2-902133-02-2. 
• Hoffmann de Fallersleben, August Heinrich; J. F. Willems (1837). Elnonensia: Monuments des langues romane et tudesque dans le IX^e siècle, contenus dans un manuscrit de l'abbaye de Saint-Amand, conservé à la Bibliothèque publique de Valenciennes, avec une traduction et des remarques par J. F. Willems (på fransk). F. & E. Gyselynck. 
• Hoffmann de Fallersleben, August Heinrich; J. F. Willems (1845). Elnonensia: Monuments de la langue romane et de la langue tudesque du IX^e siècle, contenus dans un manuscrit de l'abbaye de Saint-Amand, conservé à la Bibliothèque publique de Valenciennes, découverts par Hoffmann de Fallersleben et publiés avec une traduction et des remarques par J. F. Willems (på fransk) (2nd utg.). F. & E. Gyselynck. 
• Learned, Henry Dexter (1941). «The Eulalia Ms. at Line 15 Reads Aduret, not 'Adunet'». Speculum 16 (3): 334–335. JSTOR 2852710. doi:10.2307/2852710. 
• Price, Glanville (1990). La Cantilène de sainte Eulalie et le problème du vers 15. Actes du colloque de Valenciennes, 21 mars 1989 (på fransk). Lille: ACCES. s. 81–88. ISBN 2-902133-02-2. 
• Simeray, Françoise (1990). La Cantilène de sainte Eulalie: Actes du colloque de Valenciennes, 21 mars 1989. Actes du colloque de Valenciennes, 21 mars 1989 (på fransk). Lille: ACCES. s. 53–60. ISBN 2-902133-02-2.