Ans 1450
Istòria
[modificar | Modificar lo còdi]
1450 : epidemia de pèsta entre Arle e Selon de Provença. Causèt la mòrt de miliers d'abitants, compres lo cardenau Loís Aleman.
1450 : batalha de Formigny entre una armada francobretona e lei tropas anglesas cargadas de defendre Normandia. Leis Anglés foguèron durament batuts entraïnant la conquista francesa de la region e la fin de la Guèrra de Cent Ans dins la mitat septentrionala de França.
1450 : en Etiopia, lo negus Kwestantinos Ièr reüniguèt un concili dei caps de la Glèisa Etiopiana. Capitèron de trobar un compromés regardant lei divisions teologicas aparegudas après lei criticas de l'abat Ewostatewos. Aqueu succès permetèt de resòuvre la crisi teologica e donèt un prestigi immens au negus.
1450-1454 : periòde de faminas recurrentas en Mesoamerica (→ 1454).
1451 : mòrt dau sultan otoman Murad II que foguèt remplaçat per son fiu Mehmet II. Mau assegurat de la fidelitat de sei tropas, lo sultan novèu comencèt de manòbras diplomaticas e militaras per conquistar Constantinòble (→ 1452-1453).
1451 : en Majapahit, mòrt dau rèi Kertawijaya que foguèt remplaçat per Bhre Pamotan.
1452 : rompedura entre Otomans e Bizatins. Numericament superiors, lei Turcs poguèron fortificar la region deis Estrechs e començar lo blocus de Constantinòble.
1452-1453 : en Oceania, violenta erupcion dau volcan Kuwae (uei situat en Vanuatu). Foguèt probablament a l'origina d'emissions fòrça importantas de gas sofrats, probablament superioras a aquelei dau Mont Tambora en 1815, que trebolèron grèvament lo clima mondiau durant leis ans seguents.
1453 : en Guiana, batalha de Castilhon entre una armada francobretona e lei tropas anglesas cargadas de defendre la region. Lo combat s'acabèt per una importanta victòria francesa que marquèt la fin de la Guèrra de Cent Ans. Lo conflicte s'acabèt per una victòria francesa amb la conquista de totei lo domeni continentau anglés franc dau pòrt de Calais.
1453 : sètge e presa de Constantinòble per leis Otomans. Aquò marquèt la fin definitiva de l'Empèri Bizantin (e donc de l'Empèri Roman) e permetèt ai Turcs d'installar sa capitala dins la vila. La màger part dei caps bizantins, compres l'emperaire Constantin XI, foguèron tuats durant la batalha.
1453 : reconoissença pontificala dau Privilegium Maius revendicat per lei ducs d'Àustria. Aquò li permetèt de venir arquiduc e d'obtenir divèrsei poders feodaus.
1453 : en Corèa, capitada d'un còp d'estat organizat per Sejo de Joseon, oncle dau rèi e pretendent au tròne. Lei dos ministres principaus de la regéncia, Hwangbo In e Kim Jongseo, foguèron arrestats e executats. Puei, Sejo capitèt d'obtenir lo sostèn d'una partida de l'elèit administratiu e intellectuau dau rèine per preparar lo reversament definitiu dau rèi Danjong de Joseon.
1453 : illustracion de l'importància donada per lei Ming au redreiçament de l'administracion de l'Empèri, lei censors cargats de susvelhar e d'inspectar la burocracia provínciala recebèron un accès dirècte a l'emperaire.
1453 : en Valaquia, revirada d'un complòt organizat per de marchands saxons còntra Vlad III Tepes. Lei represalhas foguèron saunosas.
1453 : en Egipte, mòrt dau sultan mameloc Jaqmaq que foguèt remplaçat per son fiu Al-Mansur Uthman. Pasmens, vengut rapidament impopular au sen de l'elèit mameloc, foguèt remplaçat per Inal.
1453-1456 : en Majapahit, crisi de succession (benlèu una guèrra civila) que s'acabèt amb la presa dau poder per Girisawardhana, fiu dau rèi Kertawijaya.
1454 : en Itàlia, signatura de la Patz de Lodi entre Milan e Venècia. Aquò permetèt de fixar l'equilibri politic dins la region fins a la fin dau sègle.
1454-1456 : en Mesoamerica, après la famina de 1450-1454, la situacion agricòla demorèt malaisada amb un periòde de secaressas grèvas.
1458-1460 : conquista dau Despotat de Morèa per leis Otomans.
Cultura
[modificar | Modificar lo còdi]1451 : acabament dei frescas de la Capèla Nicolina realizadas per lo pintre italian Fra Angelico.
Sciéncias e tecnicas
[modificar | Modificar lo còdi]Decès
[modificar | Modificar lo còdi]- Loís Aleman, cardenau francés.
- Fra Angelico, pintre italian.
- Andronic Paleòleg Cantacuzèn, ministre bizantin.
- Athanasius II, patriarca de Constantinòble.
- Binnya Kyan, rèi d'Hanthawaddy.
- Constantin XI, emperaire bizantin.
- Demetrius Paleòleg Metochitès, generau bizantin.
- John Dunstable, musician anglés.
- Giovanni Giustiniani, mercenari genoès e protostrator bizantin.
- Hwangbo In, ministre corean.
- Kertawijaya, rèi de Majapahit.
- Jaqmaq, sultan mameloc d'Egipte.
- John Talbot, generau e còmte anglés.
- Kim Jongseo, generau corean.
- Bernat Martorell, pintre catalan.
- Leik Munhtaw, rèi d'Hanthawaddy.
- Lucas Notaras, amirau e generau bizantin.
- Muhammad IX de Granada, emir de Granada.
- Murad II, sultan otoman.